Resumo dos apuntes do grupo común sobre as revolucions liberais para 4º da ESO. CPI de Castroverde. 2017

1. “Ultraextraresumoquemaisnonsepoderesumirconlinguaxedeandarporcasa”
Porque nos molestamos en estudar o liberalismo?
O liberalismo é o que nos permitiu pasar do absolutismo á democracia1
actual. É moi
importante porque eramoi difícil saírdesasituacióndo Antigo Réxime na que se levaba tanto
tempo, na que había:
- Soberanía real: o rei ou a raíña eran os que tiñan o poder, tiñan a soberanía, e non
había ningunhalei ninnadaque ospuiderafrear. Porenriba do rei non había ninguén.
Eran reis por dereito divino, ou sexa, porque Deus así o quería.
- Concentración de poderes: o monarca tiña todo o poder, facía as leis (lexislativo),
mandaba e organizaba (executivo) e xulgaba se se cumprira a lei ou non (xudicial).
Evidentemente o rei ou a raíña non facían todo iso en persoa, tiñan validos que lles
axudabana gobernar,xuicesque xulgaban...peroquentomabaasdecisiónsouelixía a
quen as tomaba no seu nome, era o rei ou a raíña.
- Desigualdade dos súbditos ante a lei: había dous grupos sociais que tiñan privilexios
(nobreza e clero) e outro que non os tiña (Terceiro Estado2
).
E de onde saíu o pensamento liberal? Xurdiu así de pronto?
Non xurdiu de repente no século XIX. O liberalismo pon en práctica moitas das ideas que
defenderan os ilustrados e ilustradas no século XVIII. A diferenza é que no século XVIII a
ilustraciónnon tomouo poder,senónque sóconseguiuque algúnsreise raíñasabsolutos,sen
deixarde serabsolutos,é dicir, sen darlle ningún poder ao pobo, aplicaran algunhas medidas
reformistas: o que chamamos déspotas ilustrados. En cambio o liberalismo, cunha serie de
revoluciónsque chamamos revolucións burguesas ou revolucións liberais, conseguiron facer
un cambioespectacular:darlle opoderaopobo,aínda que nunprincipioese pobononeranen
realidade toda a poboación, senón só a burguesía (a xente rica, dona de negocios, comercio,
industrias, banca...).
Que novidades introducía o liberalismo?
- Soberanía Nacional:o podertenoo pobo.O poboexerce oseu poder a través do voto
ou sufraxio.
- Igualdade ante a lei:xanon hai privilexiadose nonprivilexiados.Todoomundoé igual
ante a lei. Ademais consideran que hai unha serie de dereitos naturais que ten todo
home ao nacer.Para defender estesdereitosescriben declaracións solemnes nas que
enumeran todos eses dereitos.
- Constitucións: redactan constitucións, que son a lei mais importante do país e que
estápor enribade calqueraoutropoder. Ninguén pode facer unha lei que vaia contra
a constitución, ou gobernar en contra do que mande a constitución. A constitución
serve para defender os dereitos conseguidos.
1 Democracia:o que temos hoxe en día en España en que o pobo é o que manda (ou sexa que temos nos
a soberanía, o poder). Mandamos a través dos nosos votos, nas eleccións. Aínda que non eliximos aorei, o rei,
en realidade reinaperonongoberna, así que nono contamos).
2 Lembrade que dentro do terceiro estado había xente moi rica (burguesía) e xente pobre ou moi pobre.

2. - O poder está dividido entre distintos organismos ou persoas para que uns controlen
aos outros:
o Lexislativo: unha cámara de representantes3
ou parlamento fai as leis. Ese
parlamento é elixido pola poboación nas eleccións.
o Executivo: goberna unha ou varias persoas elixidas pola poboación4
.
o Xudicial: o exercen xuíces independentes.
Que revolucións liberais houbo?
 A Guerra da Independencia dos EE.UU.
O Reino Unido tiña colonias en América do Norte. O Reino Unido explotaba ás colonias
economicamente e se reservaba o monopolio comercial, é dicir, que as colonias americanas
non podían comerciar con quen quixeran. Así que a burguesía revelouse e declarou a
independencia das colonias americanas. Pero o máis importante é que organizaron a nova
federaciónde Estadosque crearoncos principiosdoliberalismo:soberaníanacional,igualdade
ante a lei,constitución,división de poderes e sufraxio. En 1789, o mesmo ano que comezou a
famosaRevoluciónFrancesanocontinenteeuropeo,enAmérica, os Estados Unidos elixían ao
primeiro presidente.
 A Revolución francesa.
Os europeosdámoslle máisimportanciaáRevoluciónFrancesaque aamericana, porque a
RevoluciónFrancesaespallouosprincipiosdoliberalismoporEuropa. Comezouen 1789 e para
nós é tan importante que consideramos esta data como o comezo da Idade Contemporánea.
En Francia había unha gran crise económica. Os impostos eran moi altos e aínda así non
chegaban para os gastos do Estado. O rei Luis XVI necesitaba conseguir máis cartos pero xa
non podía cobrarlle máis ao Terceiro Estado (campesiñado, burguesía e resto de habitantes
das cidades...). Primeiro intenta convencer á nobreza privilexiada de que paguen impostos
voluntariamente,perononoconsigue.EntónconvocaosEstadosXerais,que eraunha reunión
propia do Antigo Réxime na que se xuntaban representantes dos tres estamentos (nobreza,
clero e Terceiro Estado), para intentar convencelos de que pagaran.
3 Pode haber dúas cámaras ou unha.
4 Nas monarquías do século XIX será a raíña ou o rei quen goberne.

3. Porque dicimos que os Estados Xerais eran de carácter absolutista se se parecen a un
parlamento?.Poisporque os parlamentos democráticos ou liberais os convoca o pobo, non o
rei, e teñen o poder de facer as leis. Estes Estados Xerais non podían facer leis que o rei non
quixera. Ademais notábase que non eran todos e todas iguais ante a lei porque votaban por
estamento,non por persoa. Nos Estados Xerais a nobreza tiña un voto, o clero outro voto e o
Terceiro Estado outro voto. O Terceiro Estado, os non privilexiados, estaban en desvantaxe.
Pero as ideas da Ilustración espalláranse e influíron para que os membros do Terceiro
Estado se atreveran a solicitar o voto por persoa en vez de por Estamento e o rei os apoiaba
porque nese momentoprecisointeresáballe,paraconvenceraosprivilexiados de que pagaran
impostos.
Estaban discutindo se votaban por persoa ou por estamento cando o Terceiro Estado
decidiu reunirse e declarar que tiñan o poder da nación como seus representantes, eles e os
membros da nobreza e o clero que quixeran unírselles, pero votando por persoa. O pobo
facíase co poder, quitándollo ao rei. Esa reunión chamouse Asemblea Nacional e decidiron
facer unha constitución.
O rei ao principio non estivo de acordo con estes cambios que lle restaban a el moito
poder, pero ao final tivo que aceptalo, porque nas rúas e en toda Francia houbo revoltas e
creáronse organismos revolucionarios que o obrigaron a aceptar a situación e ser un rei
constitucional en lugar dun rei absoluto.
A nova asemblea, ademais de redactar unha constitución, fixo unha serie de leis que
acabaron co Antigo Réxime (aboliron os señoríos, eliminaron os gremios, separaron os
poderes, instauraron o sufraxio...).
A revolución foi longa e confusa, porque os liberais tiñan diferenzas entre eles: habíaos
monárquicose republicanos,conservadorese progresistas...e ademaisvariospaíseseuropeos
declaráronlle a guerra a Francia pois non querían que a revolución se espallara aos seus
territorios. O rei Luis XVI non colaboraba cos liberais, que acabaron proclamando unha
república e prescindindo do rei, ao que acabaron acusando de traizón e guillotinándoo.
Houbovarias etapas,entre elasunha á que se lle chama “O Terror”, un período ditatorial
lideradoporRobespierre,noque perseguirone executaron a todas as persoas sospeitosas de
estar en contra da revolución.
A piques de acabar o século XVIII Napoleón deu un golpe de Estado e tomou o poder. A
principios do XIX proclamouse emperador de Francia. O imperio napoleónico converteuse
nunhacuriosamesturaentre liberalismoe ditadura.A extensióndoimperiopropagouas ideas
liberais, como a elaboración de constitucións. Tamén propagou o nacionalismo.
 As Revolucións de 1820, 1830 e 1848.

4. E dende que houbo a primeira revolución liberal nos EE.UU. xa se acabou o
absolutismo?
Non.DespoisdaRevoluciónFrancesa,candoaspotenciasabsolutistaseuropeasvenceron
a NapoleóncomezouoperíododaRestauración,noque se restaura de novoo absolutismo.As
potenciasabsolutistas fixeronuncongresoenVienaonde acordaronintervirmilitarmente nos
países nos que houbera algunha revolución liberal. Fixeron alianzas para loitar contra as
posibles revoltas liberais.
Así que na primeira metade do século XIX haberá absolutismo, pero tamén revoltas
liberaisendiferentespaíses.Asmáisimportantessonasondasrevolucionariasque comezaron
en 1820, 1830 e 1848 e que se espallaban por varios países. Eran revolucións liberais que ás
veces combinaban ideas nacionalistas.