Đề cương mô phôi học

ĐỀ CƯƠNG MÔ PHÔI
TÀI LIỆU CHỈ MANG TÍNH CHẤT THAM KHẢO
1
ĐỀ CƯƠNG
MÔ PHÔI HỌC
Thái Nguyên, 2015

2
Phần I
1. Định nghĩa và phân loại biểu mô phủ, cho ví dụ, vẽ hình minh họa?
 Định nghĩa: Biểu mô (BM) phủ mặt ngoài cơ thể hoặc lợp mặt trong các khoang thiên nhiên,
các tạng rỗng trong cơ thể.
 Phân loại:
- Căn cứ cách sắp xếp và cách cấu tạo của các tế bào biểu mô chia thành: BM đơn và BM tầng.
- Căn cứ hình dạng hàng tế bào trên cùng của BM, có 3 loại: lát, vuông, trụ.
* BM lát đơn: Là BM được cấu tạo bởi 1 hàng tế bào dẹt tựa trên màng đáy, ranh giới giữa các tế
bào ngoằn ngoèo. VD: Lá ngoài của bao Bowmann ở tiểu cầu thận, mặt trong của màng nhĩ,…
A. Mặt cắt thẳng đứng B. Nhìn trên mặt biểu mô đã ngấm bạc
1. Tế bào biểu mô dẹt 2. Màng đáy
* BM vuông đơn: Là BM được cấu tạo bởi một hàng tế bào hình khối vuông tựa trên màng đáy.
VD: BM tiểu phế quản tận, BM sắc tố ở võng mạc thị giác,…
Hà Tiến Vinh – K47B

3
* BM trụ đơn: Là BM được cấu tạo bởi 1 hàng tế bào hình trụ đứng tựa trên màng đáy. VD: BM
ruột, BM lợp dạ dày,…
* BM lát tầng: Là BM được cấu tạo bởi nhiều hàng tế bào, hàng tế bào nằm trên cùng là những tế
bào dẹt.
 BM lát tầng không sừng hóa: VD: BM thực quản, khoang miệng… Cấu tạo gồm 3 lớp
+ Lớp đáy: là 1 hàng tế bào trụ thấp, có nhiều tế bào có khả năng phân chia.
+ Lớp trung gian (lớp sợi hoặc lớp gai): gồm những hàng tế bào hình đa diện liên kết chặt chẽ
với nhau nhờ những thể liên kết.
+ Lớp bề mặt: vài hàng tế bào dẹt, nhân teo quắt, không sừng hóa.
BM lát tầng sừng hóa: VD: lớp biểu bì ở da
Biểu bì gồm 5 lớp tế bào, lớp tế bào ngoài cùng sừng hóa thành các lá sừng và bong ra.

4
* BM vuông tầng: Là BM được cấu tạo bởi nhiều hàng tế bào, hàng tế bào nằm trên cùng là
những tế bào hình khối vuông. VD: BM võng mạc thể mi.
* BM trụ tầng: Là BM được cấu tạo bởi nhiều hàng tế bào, hàng trên cùng là những tế bào hình
trụ. VD: BM màng tiếp hợp mi mắt.
Hình: Tự vẽ   
* BM trụ giả tầng: Là BM đc cấu tạo bởi 1 hàng tế bào, nhưng do tế bào cao thấp không đều nên
trông như xếp thành nhiều lớp chồng chất lên nhau. VD: BM khí quản, phế quản.

5
* BM chuyển tiếp: BM được cấu tạo bởi nhiều hàng tế bào, lớp đáy là tế bào vuông hoặc trụ, trên
lớp đáy là các tế bào đa diện, hàng tế bào trên cùng gồm những tế bào lớn. Hình dáng các tế bào có
thể thay đổi. VD: BM bàng quang, hình dáng các TB có thể bị thay đổi tùy thuộc bàng quang căng
hoặc rỗng.
2. Định nghĩa và phân loại biểu mô tuyến, cho ví dụ và vẽ hình minh họa?
 Định nghĩa: Là biểu mô được tạo bởi các tế bào hay tập hợp các tế bào đặc biệt có khả năng
tiết chế.

6
 Phân loại:
Có 3 cách phân loại BM tuyến:
+ Dựa theo số lượng tế bào tham gia tạo ra chất tiết:
◦ Tuyến đơn bào: Tuyến này được tạo bởi 1 tế bào chế tiết, VD: tế bào hình đài tiết nhày.
◦ Tuyến đa bào: tuyến này được tạo bởi tập hợp nhiều tế bào. Hầu hết tuyến trong cơ thế
thuộc loại này.
+ Dựa theo cách đưa các sản phẩm chế tiết ra khỏi tế bào tuyến:
◦ Tuyến toàn vẹn: chất chế tiết được đưa ra khỏi tế bào tuyến, tế bào vẫn còn nguyên vẹn,
phần lớn tuyến trong cơ thể thuộc loại này.
◦ Tuyến bán hủy: chất chế tiết được bài xuất cùng phần cực ngọn TB tuyến (tuyến sữa)
◦ Tuyến toàn hủy: toàn bộ tế bào tuyến trở thành sản phẩm bài xuất và được đưa ra khỏi
tuyến (tuyến bã).
+ Dựa vào nơi nhận sản phẩm chế tiết đầu tiên:
■ Tuyến ngoại tiết: là các tuyến mà sản phẩm chế tiết được đưa ra ngoài hoặc đổ vào các khoang
thiên nhiên, các tạng rỗng của cơ thể thông với môi trường ngoài.
Cấu tạo tuyến: Phần chế tiết và các ống bài xuất.
Phần chế tiết là nơi tạo ra sản phẩm của tuyến. Căn cứ theo cấu tạo hình thái phần chế tiết, tuyến
ngoại tiết được chia thành 3 loại.
● Tuyến ống: phần chế tiết có dạng ống
▪ Tuyến ống đơn thẳng: tuyến Lieberkuln ở ruột
▪ Tuyến ống đơn cong queo: tuyến mồ hôi
▪ Tuyến ống chia nhánh thẳng: tuyến đáy vị.
▪ Tuyến ống chia nhánh cong queo: tuyến môn vị
● Tuyến túi: phần chế tiết phình ra tạo thành các túi tuyến
▪ Tuyến túi đơn giản: nhiều túi tuyến cùng đổ chung vào ống bài xuất duy nhất. VD: tuyến bã
▪ Tuyến túi phức tạp: túi tuyến đổ vào ống bài xuất phân nhánh kiểu cành cây. VD: Tuyến nước
bọt, tuyến sữa.
● Tuyến ống – túi: Là tuyến ống nhưng thành ống có chỗ phình ra tạo nên các túi tuyến. VD:
Tuyến tiền liệt.

7
■ Tuyến nội tiết: Là tuyến mà sản phẩm chế tiết được đưa thẳng vào máu. Cấu tạo không có ống
bài xuất riêng, mạch máu vừa là đường đem lại các chất dinh dưỡng, các nguyên liệu cho tế bào
hoạt động, vừa là đường bài xuất của tuyến, do đó các tế bào tuyến thường liên hệ chặt chẽ với
mao mạch.
*** Dựa vào cấu tạo hình thái, người ta chia tuyến nội tiết thành 3 loại:
 Tuyến kiểu lưới: Các tế bào tuyến tạo thành các dây tế bào, các dây tế bào nối nhau tạo thành
lưới, xen kẽ là 1 lưới mao mạch, VD: như gan, tuyến thượng thận…
1. Tế bào chế tiết 2. Mao mạch máu

8
 Tuyến kiểu túi: Các tế bào tuyến tạo thành các túi tuyến, thành túi là 1 hàng tế bào BM chế tiết,
giữa các túi có những mao mạch máu và bạch huyết, điển hình như tuyến giáp trạng.
Tuyến giáp trạng
 Tuyến kiểu tản mát: Các tế bào tuyến nằm rải rác trong mô liên kết hoặc hợp thành đám nhỏ liên
hệ mật thiết với các mao mạch, VD như tuyến kẽ tinh hoàn.
Tuyến kẽ tinh hoàn

9
3. Phân loại mô liên kết chính thức.
Căn cứ vào tỷ lệ giữa tế bào và sợi liên kết, mô liên kết chính thức được chia 3 loại:
 Mô liên kết có tế bào và sợi liên kết ngang nhau:
◦ Mô liên kết thưa: Là loại mô phổ biến, là nơi trao đổi chất giữa tế bào và môi trường bên trong
cơ thể, dinh dưỡng cho các mô khác, bảo vệ cơ thể bằng cơ chế thực bào, tạo kháng thể, tham gia
tái tạo hồi phục, tạo sẹo làm lành vết thương.
◦ Mô màng: Là loại mô liên kết chính thức được nén lại, tế bào chủ yếu là: tế bào sợi, mô bào;
sợi liên kết gồm sợi collagen và sợi chun.
Thanh mạc: màng bụng, màng phổi, màng tim là những lớp mỏng mô liên kết thưa được lợp bởi
lớp BM lát đơn gọi là lớp trung BM
◦ Mô lá: Là loại mô màng mỏng, bọc các dây thần kinh, tiểu thể xúc giác.
 Mô liên kết có tế bào nhiều hơn sợi liên kết:
◦ Mô võng: cấu tạo bởi các tế bào võng tựa trên 1 lưới sợi võng tạo nên mô chống đỡ, VD ở các
cơ quan tạo máu
◦ Mô sắc tố: nhiều tế bào sắc tố.
◦ Mô mỡ: nhiều tiểu thùy mỡ, trong mô mỡ có chứa mạch máu.
◦ Mô túi nước: Gồm những tế bào trương to, trong bào tương có chứa những không bào lớn đựng
chất lỏng trong suốt. Mô túi nước có trong lớp đệm của niêm mạc thanh quản, có tác dụng chống
đỡ cho các dây thanh âm có độ căng thích hợp.
 Mô liên kết có tế bào ít hơn sợi liên kết
 Mô xơ có định hướng:
◦ Gân: là những dây xơ nối cơ với xương hoặc nối giữa các xương, gồm nhiều bó sợi collagen
kết hợp với nhau, xen vào giữa có 1 tế bào sợi. Mỗi gân gồm nhiều bó sợi được ngăn cách bởi vách
liên kết bọc ngoài gân là cân tiếp nối với cân cơ.
◦ Dây chằng: là những dây hoặc lá liên kết nối các cơ quan với nhau hoặc nối các xương. Cấu
tạo gồm nhiều lớp sợi collagen có hướng theo chiều lực tác động, xen giữa các bó sợi có những tế
bào sợi dẹt, các sợi chun nhỏ hợp thành 1 lưới sợi, các mắt lưới dài theo chiều của các sợi collagen.
◦ Cân: là màng bọc ngoài cơ và gân, gồm nhiều lớp sợi collagen xếp chồng lên nhau. Các lớp
trên dưới xếp theo chiều thẳng góc với nhau.
◦ Chân bì giác mạc: nhiều lớp sợi collagen xếp chồng lên nhau, không có mạch máu.
 Mô chun: những sợi chun lá chun nằm song song và được nối với nhau nhờ những nhánh
xiên. Mô chun có ở: dây chằng vòng của cột sống, thành động mạch chủ.

10
4. Cấu tạo và phân loại sụn. Vẽ hình minh họa.
 Mô sụn: là mô liên kết mà chất căn bản nhiễm chất Cartilagein (chất sụn) do đó tương đối rắn
phù hợp với chức năng đệm, chống đỡ.
 Cấu tạo:
▪ Chất căn bản sụn: phong phú, mịn, bắt màu base, có những hốc gọi là sụn, vùng quanh ổ sụn
gọi là cầu sụn. Chất căn bản sụn giàu chất hữu cơ.
▪ Sợi liên kết: là sợi collagen rất nhỏ, nằm vùi trong chất căn bản xung quanh các tế bào sụn
theo nhiều hướng khác nhau. Thành phần sợi liên kết khác nhau tùy theo từng loại sụn.
▪ Tế bào sụn:
TB hình cầu hoặc hình trứng, đường kính 10–40μm, kích thước và hình dạng tế bào sụn phụ
thuộc vào mức độ biệt hóa của tế bào.
Tế bào sụn nằm trong ổ sụn, mỗi ổ sụn có thể chứa 1 hoặc nhiều tế bào sụn cùng dòng.
Nhân hình cầu, chứa 1 – 2 hạt nhân, trong bào tương ngoài các bào quan phổ biến còn có 1 số
chất vùi như glycogen, lipid mà số lượng tùy thuộc từng loại sụn.
Tế bào sụn hoạt động chế tiết mạnh và có khả năng sinh sản.
▪ Màng sụn: bọc ngoài mô sụn trừ diện khớp, là 1 màng liên kết dày. chia 2 lớp:
◦ Lớp ngoài chứa nhiều mạch máu
◦ Lớp trong chứa nhiều TB sợi có thể sinh sản và biệt hóa thành nguyên bào sụn, TB này
tạo ra chất căn bản rồi nằm vùi vào đó dần trở thành TB sụn. Những TB sụn có thể sắp xếp theo 1
trục dọc gọi là những tế bào cùng dòng kiểu trục, hoặc sắp xếp theo vòng tròn gọi là những TB
cùng dòng kiểu vòng.

11
 Phân loại:
-Sụn trong:
Chất căn bản phong phú, sợi collagen nhỏ, mịn, có độ chiết quang trùng với độ triết quang
của chất căn bản, khó nhìn thấy dưới KHVQH.
Sụn ở đầu xương dài, sụn sườn, sụn thanh quản, khí quản, phế quản...
-Sụn xơ:
Chất căn bản có chứa nhiều sợi collagen xếp song song với nhau. TB sụn nhỏ, hình trứng
nằm thưa thớt xen giữa những bó dợi collagen.
VD: sụn đốt sống, đĩa đệm, sụn ở khớp mu…
-Sụn chun:
Có độ đàn hồi lớn, chất căn bản chứa nhiều sợi chun, rất ít sợi collagen, tế bào sụn nhiều,
nằm trong các mắt lưới của sợi chun.
VD: sụn vành tai, sụn nắp thanh quản,…
5. Đặc điểm cấu tạo mô xương. Vẽ hình minh họa.
* Chất căn bản: mịn, không có cấu trúc, ưa màu acid. Chất căn bản nén lại tạo thành lá xương gắn
với nhau. Trong các lá xương hoặc xen giữa các lá xương có hốc chứa thân tê bào xương gọi là ổ
xương. Các ổ xương được nối với nhau nhờ những ống nhỏ gọi là vi quản xương, trong vi quản
xương có chứa nhánh bào tương của tế bào xương.
* Sợi liên kết: Chủ yếu là sợi osein có cấu tạo giống sợi collagen, nằm vùi trong chất căn bản, xếp
theo hướng có tác dụng làm giảm lực tác động vào xương.
* Tế bào xương: 4 loại:
▪ Tiền tạo cốt bào: là những tế bào kém biệt hóa luôn luôn tồn tại trong mô xương, lợp trong
màng xương, lợp mặt trong ống Havers. Khi tham gia việc sửa sang các xương, hàn gắn các xương
gẫy, chúng sẽ sinh sản mạnh và biệt hóa thành tạo cốt bào.
▪ Tạo cốt bào: hình đa diện hoặc lăng trụ, có nhánh bào tương nối với nhau và nối những
nhánh bào tương của tế bào nằm trong tủy xương. Nhân tế bào lớn, hình cầu hoặc hình trứng,
thường nằm lệch về 1 phía, chứa 1 – 2 hạt nhân; bào tương base và chứa nhiều ARN, glycogen…
Tạo cốt bào tạo nên protein, các muối khoáng trên nền tạo ra chất căn bản xương, 1 số tạo
cốt bào vùi trong chất căn bản và trở thành TB xương, chúng có thể kết hợp với nhau tạo thành hủy
cốt bào làm nhiệm vụ phá hủy xương.
▪ Tế bào xương: Hình bầu dục, có nhiều nhánh bào tương dài và nối với nhánh bào tương của
những TB lân cận. Trong bào tương có các bào quan kếm phát triển, chứa 1 ít giọt mỡ, ở những
bào tương già có nhiều lysosom chứa men tiêu hủy protein.

12
Tế bào xương không có khả năng sinh sản và bị phân chia nhưng có hoạt động chuyển hóa
mạnh. Tế bào xương có vai trò quan trọng trong sự hình thành can xương khi xương bị gãy.
▪ Hủy cốt bào: Là tế bào có kích thước lớn, nhiều nhân, ít chất nhiễm sắc. Bào tương ưa acid
hoặc base nhẹ, nhiều lysosom, nhiều không bào lớn, ti thể, còn các bào quan khác kém phát triển.
Về phía tiếp xúc với chất căn bản xương, trên bề mặt hủy cốt bào có rất nhiều vi nhung mao ăn sâu
vào chất căn bản.
Hủy cốt bào xuất hiện ở những nơi có sự phá hủy xương hoặc sụn, phá hủy muối khoáng, tiêu
hủy nền protein của chất căn bản nhờ các men chứa trong lysosom.
* Tủy xương: Là 1 loại mô liên kết đặc biệt nằm trong ống tủy, hốc tủy. Cấu tạo tủy xương thay
đổi tùy theo lứa tuổi. Có 4 loại tủy xương:
▪ Tủy tạo cốt: Tủy xương thời kì phôi có chức năng tạo mô xương, cấu tạo gồm nhiều các tạo
cốt bào và hủy cốt bào.
▪ Tủy tạo huyết: Tủy xương thời kì thai nhi và sơ sinh, còn ở người trưởng thanhd tủy tạo
huyết có ở đầu các xương dài và xương dẹt
Cấu tạo gồm mô võng được tạo bởi 1 lưới tế bào võng và lưới sợi võng. Trong lỗ lưới của mô
võng có chứa các tế bào thuộc dòng hồng cầu, bạch cầu, lympho bào, đại thực bào… ngoài ra còn
có nhiều mao mạch kiểu xoang.
▪ Tủy mỡ: Tủy xương ở người trưởng thành, trong tủy xương có chứa nhiều tiểu thùy mỡ. Tủy
mỡ là 1 trong những nơi dự trữ mỡ của cơ thể.
▪ Tủy xơ: Tủy xương người già; gồm nhiều các tế bào sợi và sợi collagen.
* Màng xương: bọc ngoài mô xương trừ diện khớp, gồm 2 lớp:
 Lớp ngoài: gồm những bó sợi collagen, sợi chun và 1 ít tế bào sợi.
 Lớp trong: dán sát vào mô xương nhờ những sợi collagen hình cung đi từ ngoài vào (gọi là sợi
Sharpey), có nhiều TB sợi vừa sinh sản vừa biệt hóa thành tạo cốt bào.
Trong cả 2 lớp của màng xương đều chứa nhiều mạch máu. Màng xương đóng vai trò rất quan
trọng trong sự phát triển và tái tạo xương nhưng cần có canxi. Trong phẫu thuật xương cần chú ý
bảo tồn màng xương.

13
6. Phân loại mô xương và mô tả đặc điểm cấu tạo vi thể của thân xương dài.
 Phân loại mô xương: Căn cứ vào nguồn gốc và cấu tạo, có:
- Xương cốt mạc: Xương do màng xương tạo ra, là xương đặc, cấu tạo gồm những lá xương nằm
sát nhau. Trong các lá xương hoặc xen giữa các ổ xương chứa tế bào xương và các vi quản xương
chứa các nhánh bào tương của các tế bào xương nối với nhau. Đặc điểm của xương cốt mạc là
trong chất căn bản có chứa những sợi Sharpey.
- Xương Havers đặc: do tủy xương tạo ra, là loại xương cứng rắn, đơn vị cấu tạo là hệ thống
Havers điển hình.
Mỗi hệ thống Havers điển hình là 1 khối hình trụ, do những lá xương đồng tâm quây quanh 1
ống nhỏ gọi là ống Havers. Trong các lá xương hoặc xen giữa các lá xương có ổ xương chứa tế bào
xương và những vi quản xương chứa nhánh bào tương của tế bào xương nối với nhau. Các ống
Havers cạnh nhau được thông nhau nhờ các ống nối xiên. Các ống Havers và các ống nối là đường
đi của mạch máu trong mô xương.
- Xương Havers xốp: Do tủy xương tạo ra, là loại xương có những hốc tủy lớn thông với nhau và
bị ngăn cách nhau 1 phần bởi những vách ngăn không hoàn toàn, các vách ngăn này được cấu tạo
bởi những lá xương, trong hốc tủy có chứa tủy tạo huyết.

14
 Cấu tạo vi thể của thân xương dài:
- Là xương đặc bọc ngoài bởi màng xương. Dọc theo trục thân xương, ở chính giữa có 1 ống gọi là
ống tủy có chứa tủy xương.
- Cắt ngang thân xương, từ màng xương đến ống tủy có 3 lớp:
+ Lớp ngoài: mỏng, cấu tạo gồm những lá xương cốt mạc đồng tâm với trục của thân xương.
+ Lớp giữa: dày nhất, cấu tạo chủ yếu bởi xương Havers đặc. Ngoài những hệ thống Havers điển
hình còn có những hệ thống Havers trung gian và cốt mạc trung gian. Những hệ thống trung gian
này là di tích còn sót lại của những hệ thống Havers và cốt mạc đã được trước đó bị thay thế bởi
những hệ thống Havers mới tạo trong quá trình hình thành và phát triển của xương.
+ Lớp trong: mỏng, cấu tạo gồm 1 số lá xương đồng tâm với trục thân xương. Những lá xương
này do tủy tạo cốt tạo ra khi ống tủy không lớn nữa.
7. So sánh đặc điểm cấu tạo giữa mô sụn và mô xương.
 Giống nhau:
- Sợi liên kết vùi trong chất căn bản
- Đều là mô liên kết đều cấu tạo gồm : chất căn bản, sợi liên kết và tế bào liên kết
- Màng ngoài đều có 2 lớp dày.
 Khác nhau:
Đặc điểm Mô sụn Mô xương
Chất căn bản
Bắt màu base, nhiễm chất cartilagein
 tương đối rắn phù hợp với chức
năng đệm, chốn đỡ, giàu chất hữu cơ
Bắt màu axit, nhiễm osein và muối
Ca rắn phù hợp với chức năng chống
đỡ cơ thể, chuyển hóa Ca, nén lại  lá
xương
Các ổ Ổ sụn: nằm trong chất cơ bản, có thể Ổ xương: nằm trong chất cơ bản, chỉ

15
chứa một hoặc nhiều tế bào sụn cùng
dòng
chứa 1 TB xương nối với nhau nhờ vi
quản xương
Sợi liên kết
Sợi collagen rất nhỏ xếp theo
nhiều hướng khác nhau
Sợi osein, xếp theo hướng có td làm
giảm lực tác dụng vào xương
Tế bào
TB sụn: hình cầu hoặc trứng, d=10-
40μm nhân hình cầu chứa 1,2 nhân,
hoạt động chế tiết mạnh, khả năng
sinh sản mạnh
TB xương: 4 loại(tiền tạc cốt bào, tạo
cốt bào, TB xương, hủy cốt bào) không
có khả năng sinh sản hoạt động chuyển
hóa mạnh
Màng tế bào
Màng sụn: Lớp ngoài chứa nhiều
mạch máu, lớp trong chứa nhiều tế
bào sợi có thể sinh sản biệt hóa 
TB sụn
Màng xương:Lớp ngoài có những bó
sợi collogen, sợi chun và TB sợi.Màng
trong dán sát vào xương nhờ sợi
collagen hình cung đi từ ngoài vào vì
TB sợi  tạo cốt bào.
Sự phát triển
2 cách
+ Đắp thêm: nguyên bào sụn ở lớp
trg màng sụn biệt hóa  TB sụn 
mô sụn to ra
+ Gian bào: TB sụn sinh sảnổ sụn
chứa tế bào sụn cùng dòng, sắp xếp
theo trục dọc TB sụn cùng dòng
kiểu trục, hướng vòng tròn TB
cùng dòng kiểu vành(Kiểu vòng).
+Do tủy xương tạo ra
+Do màng xương tạo ra
Cách phân loại Dựa vào nguồn gốc sợi liên kết Dực vào nguồn gốc cấu tạo
8. Đặc điểm cấu tạo vi thể sợi cơ vân. Vẽ hình minh họa
 Đặc điểm cấu tạo vi thể sợi cơ vân:
Tơ cơ nằm trong bào tương của sợi cơ. Các tơ cơ nằm song song với nhau suốt chiều dài của sợi
cơ và họp thành từng bó cách nhau bởi cơ tương. Trên chiều dài của tơ cơ có những đoạn sáng và
tối nối tiếp nhau theo chu kì nhất định, cứ 1 đoạn sáng đến 1 đoạn tối.
Trong một sợi cơ, các đoạn sáng (cũng như các đoạn tối) của các tơ cơ được xếp thành một hàng
ngang, vì thế khi quan sát trên toàn bộ sợi cắt dọc thấy có các vân ngang.
Đoạn sáng dài 0,8 µm gọi là đĩa I, đoạn tối dài 1,5 µm gọi là đĩa A, ở giữa đĩa I có vạch thẫm
nhỏ gọi là vạch Z, ở giữa đĩa A có một vạch sáng màu gọi là vạch H, giữa vạch H có vạch M. Đoạn
tơ cơ giữa hai vạch Z kế tiếp nhau dài khoảng 1,2 – 2,2 µm là một đơn vị co cơ.

16
Chú thích: Giáo trình 
9. Cấu tạo tơ cơ vân, giải thích hình ảnh vân ngang và lồng Krase.
 Tơ cơ là một bào quan đặc biệt của sợi cơ, các tơ cơ nằm song song nhau, Hợp thành từng
bó.Trên chiều dài của tơ có những đoạn sáng, tối nối tiếp nhau theo chu kỳ nhất định, cứ 1 đoạn
sáng đến 1 đoạn tối. Trong 1 sơi cơ, các đoạn sáng và tối của các tơ cơ được xếp thành 1 hàng
ngang hình ảnh vân ngang trên toàn bộ sợi cơ
 1 lồng Krause (1 đơn vị co cơ): ZIAHMHAIZ
- Đĩa I - đoạn sáng: dài 0,8 micromet, giữa đĩa I có một vạch thẫm nhỏ là vạch Z
- Đĩa A-đoạn tối : dài 1,5 micromet, giữa đĩa A có 2 vạch sáng màu H, giữa 2 vạch H có vạch tối
màu M
Giải thích hình ảnh lồng Krause
Tơ cơ được cấu tạo bởi những sợi rất nhỏ là xơ cơ. Có 3 loại xơ cơ là xơ actin - mảnh, xơ myosin -
dày, xơ tritin - rất mảnh.
Trong 1 đơn vị co cơ có sự sắp xếp như nhau:
- Ở đĩa I chỉ có xơ actin sáng
- Ở đĩa A có sự lồng vào nhau của xơ actin và myosin  tối
- Ở vạch Z là chỗ nối giữa các xơ actin ở 2 đơn vị cơ liền kề nhau  xơ actin dày hơn ở đĩa I 
vạch thẫm
- Ở trạng thái bình thường thì 2 đầu của xơ actin trong 1 lồng Krause không chạm vào nhau 
giữa đỉa A có chỗ này mỏng hơn  vạch sáng màu H
- Ở chính giữa đĩa có đoạn thẳng của xơ titin nối các sợi myosin với nhau  tạo vạch tối màu M.

17
10.So sánh đặc điểm của cơ vân, cơ trơn, cơ tim.
Tiêu chí Cơ vân Cơ tim Cơ trơn
Màng sợi cơ
- Được màng đáy và 1
lớp sợi võng, sợi
collagen đính vào để liên
kết các sơi cơ với nhau.
Màng bào tương có các
lỗ thủng, đó là miệng của
các vi quản T.
- Sợi cơ vân hình trụ dài.
- Là màng lipoprotein,
ngoài màng đáy và lớp
mô liên kết thưa mỏng
chứa lưới mao mạch.
Có nhiều hệ thống vi
quản T
- Hình trụ dài
- Màng bào tương ở
trong bọc phía ngoài
là màng đáy.
- Hình thoi
Nhân
- Hình bầu dục, mỗi sợi
có rất nhiều nhân (có thể
có 7000 nhân) nằm ở
vùng ngoại vi khối bào
tương bên trong màng
sợi cơ  mỗi sợi có vân
được coi như 1 hợp bào.
- Có 1-2 nhân, hình bầu
dục, nằm ở giữa sợi cơ
- Mỗi sợi cơ có 1 nhân
hình bầu dục, nằm ở
phần phình ở mỗi sợi
cơ
Bào tương
- Có nhiều hạt glycogen,
ty thể myoglobin, bộ
Golgi, lưới nội bào
không hạt.
- Bào tương cũng có các
tơ với các đoạn sáng, tối
theo chu kỳ, nhiều ti thể,
lưới nội bào myoglobin,
- Các ti thể , hạt
glycogen, myoglobin,
lưới nội bào kém phát
triển. Các xơ cơ chạy

18
- Có các tơ cơ nằm song
song với nhau suốt theo
chiều dài của sợi cơ hợp
thành bó, cách nhau bởi
cơ tương  đoạn sáng,
đoạn tối  có vân ngang.
Không có vạch bậc
thang.
glycogen, có vân ngang.
Ngoài ra bào tương của
cơ tim còn có các vạch
bậc thang.
theo hướng dọc hoặc
chạy xiên so với trục
dài của sợi cơ. Cơ trơn
không có vân ngang.
11.Đặc điểm cấu tạo và phân loại nơron theo số cực. Vẽ hình minh họa
 Đặc điểm cấu tạo nơron:
* Nơron : là đơn vị cấu tạo, chức năng của mô thần kinh, là những tế bào cso cấu tạo chức năng
tiếp nhận và dẫn truyền xung động thần kinh. Hình dáng, kích thước đa dạng tùy loại nơron, tùy
từng vùng trong cơ thể.
- Thân nơron: phần lớn nằm trong chất xám, có 1 nhân ở giữa tế bào, đôi khi nhân có thể nằm lệch
về 1 phía, chất nhiễm sắc ít, mịn, có 1 hoặc vài nhân. Trong bào tương có các bào quan khá phát
triển, lưới nội bào có hạt xếp song song nhau, xen giữa chúng là những ribosom tự do và tạo thành
các đám bắt màu base đậm gọi là thể Nissl hay vết da báo.
Bào tương còn chứa nhiều ti thể, bộ Golgi, các chất vùi,… Đặc biệt có các xơ thần kinh họp
thành từng bó nằm gần lưới nội bào có hạt và tạo thành khung duy trì hình dáng của nơron. Ngoài
ra còn có các ống siêu vi để vận chuyển các chất trong nơron.
- Nhánh nơron: là những nhánh bào tương từ thân nơron kéo dài, có 2 loại:
+ Sợi nhánh: là sợi dẫn truyền xung động thần kinh hướng về thân nơron. Sợi nhánh phân nhánh
nhiều. Trong bào tương sợi nhánh có ống siêu vi, xơ thần kinh, ít lưới nội bào không hạt, ti thể,
vùng gần thân nơron, có thể có 1 ít thể Nissl.
Tùy loại nơron, mỗi nơron có thể không có, có 1 hoặc nhiều sợi nhánh.
+ Sợi trục: thường dài, ít phân nhánh, đa số chỉ có 1 sợi trục, dẫn xung động thần kinh ra khỏi
thân nơron (sợi li tâm). Trong bào tương chứa các bào quan như ti thể, lưới nội bào không hạt, xơ
thần kinh, ống siêu vi, túi synap.
Phần xa sợi thường chia các nhánh tận, đoạn cuối cùng của các nhánh tận phình rộng tạo thành
cúc tận cùng.
+ Synap: Là vùng có cấu trúc đặc biệt để đảm bảo sựu dẫn truyền xung động thần kinh theo 1
chiều nhất định.
 Phân loại nơron theo số cực: Căn cứ vào số cực chia làm 3 loại:
- Nơron 1 cực: Loại này rất ít, VD: TB thần kinh nhai ở cầu não, thân nơron hình cầu chỉ có 1 sợi
trục, không có sợi nhánh.

19
Ngoài ra, còn có loại nơron 1 cực giả, VD: TB chữ T ở hạch gai, từ thân nơron chỉ có 1 sợi sau
đó mới tách làm 2 (1 sợi nhánh, 1 sợi trục) những xung động thần kinh không đi qua thân nơron
này, thân nơron chủ yếu đảm nhận chức năng dinh dưỡng.
- Nơron 2 cực: Từ thân nơron có 1 cực của sợi nhánh và 1 cực của sợi trục.
- Nơron nhiều cực: Đa số nơron thuộc loại này, từ thân nơron có 1 cực xuất phát của sợi trục và
nhiều cực xuất phát của nhiều sợi nhánh.
A. Nơron một cực giả B. Nơron nhiều cực
C. Nơron hai cực D. Nơron một cực
12.Cấu tạo và phân loại synap hóa học. Vẽ hình minh họa.
* Synap: Là vùng có cấu trúc đặc biệt để đảm bảo sựu dẫn truyền xung động thần kinh theo 1
chiều nhất định.
 Cấu tạo: 3 phần
- Phần trước synap: thường là đầu tận cùng của sợi trục. Phần bào tương bọc đầu tận cùng đối diện
với phần sau synap gọi là màng tiền synap, tại đây màng bào tương dày hơn và có những lỗ trống
nhỏ là nơi các túi synap có thể lọt vào và tiếp xúc với bề mặt của màng. Trong phần trước synap có
nhiều ti thể, tơ thần kinh, ống siêu vi.

20
1. Bao myelin 2. Trục – trục 3. Xơ thần kinh 4. Ti thể 5. Túi sinap
6. Màng trước sinap 7. Khe sinap 8. Màng sau sinap 9. Cúc tận cùng sợi trục
 Phân loại:
- Dựa theo cơ chế dẫn truyền xung động qua synap có 2 loại:
+ Synap điện: Sự dẫn truyền xung động qua synap không cần chất trung gian hóa học. Hai màng
tiền và hậu synap cách nhau 2nm liên hệ với nhau nhờ mối liên kết khe.
+ Synap hóa: Sựu dẫn truyền xung động qua synap cần phải có chất trung gian hóa học.
- Dựa vào thành phần tham gia tạo synap, có 2 loại:
+ Synap liên nơron: trục – thân, trục – nhánh, trục – trục.
+ Synap thần kinh: bộ phận tác động hoặc bộ phận cảm nhận.

21
Phần II
1. Đặc điểm cấu tạo chung và phân loại mao mạch.
 Đặc điểm cấu tạo:
-Mao mạch: là ống nội mô nằm giữa động mạch và tĩnh mạch, tạo thành lưới. thành mao mạch
gồm:
+ Lớp nội mô: là 1 hàng TB dẹt lợp mặt trong thành mao mạch, nhân lồi vào lòng mạch, bào
tương mỏng có thể có lỗ thủng, có chưa các bào quan như lưới nội bào, ti thể bộ Golgi, ribosom.
Dưới kính hiển vi điện tử, lá bào tương có những không bào vi ẩm và ở màng bào tương có những
vết lõm siêu vi, điều đó nói lên khả năng vi ẩm bào để vận chuyển tích cực các chất, đặc biệt là các
đại phân tử từ trong lòng mạch ra ngoài và ngược lại. Nơi tiếp giáp giữa hai tế bào nội mô có cấu
trúc liên kết và dải bịt, có nơi bờ bào tương tế bào này chờm lên bờ bào tương tế bào kia.
+ Màng đáy: bọc ngoài lớp nội mô, dày khoảng 500 Ao
, màng đáy có thể có lỗ thủng, một số nơi
mao mạch không có màng đáy. Mặt ngoài màng đáy có sợi võng hoặc chân của 1 số loại tế bào
bám vào.
+ Tế bào quanh mao mạch hay tế bào Rouget: tế bào này có những nhánh bào tương dài bao
quanh tế bào nội mô, màng đáy bao lấy chúng cả phía trong và phía ngoài. Ngoài màng đáy của
mao mạch còn có thể có tế bào ngoại mạc, tế bào này kém biệt hóa có khả năng thực bào.
 Phân loại mao mạch: Căn cứ đặc điểm cấu tạo có 3 loại mao mạch:
+ Mao mạch kín: Các tế bào nội mô và màng đáy không có lỗ thủng, bào tương tế bào nội mô có
nhiều không bào vi ẩm, phần lớn loại mao mạch này có tế bào quanh mao mạch, loại này thường
có ở mô cơ, mô mỡ và hệ thần kinh trung ương.

22
Chú thích: SGK
+ Mao mạch có lỗ thủng: tế bào nội mô hay màng đáy có lỗ thủng, đường kính lỗ thủng khoảng
60-70nm. Loại mao mạch này có ở những nơi cần sự trao đổi chất nhanh giữa máu và mô, các chất
phân tử lượng lớn có thể qua lỗ thủng của mao mạch ra mô xung quanh như mao mạch ở: chùm
mao mạch tiểu cầu thận, niêm mạc ruột, tuyến nội tiết, đám rối màng mạch thể mi.
1. Tế bào nội mô 2. Cửa sổ 3. Màng đáy 4. Hồng cầu
+ Mao mạch kiểu xoang: Lòng không đều chỗ rộng chỗ hẹp, đường đi ngoằn ngoèo do vậy máu
chảy chậm, bào tương tế bào nội mô có nhiều lỗ thủng, khoảng gian bào giữa chúng rộng, thành
mao mạch không có màng đáy, loại mao mạch này có ở gan, lách, tủy xương…
2. Liên hệ đặc điểm cấu tạo với chức năng sinh lý của da. Vẽ hình minh họa
 Cấu tạo da:
Da gồm 2 lớp chính là biểu bì và chân bì. Phía dưới 2 lớp này là hạ bì để đệm và nối với
những cơ quan bên dưới.
 Biểu bì: Là BM lát tầng sừng hóa, nguồn gốc từ ngoại bì, gồm 5 lớp:
-Lớp đáy: Là 1 hàng TB hình vuông hoặc trụ đứng trên màng đáy, nhân chứa nhiều chất nhiễm
sắc, có khả năng sinh sản và tiến triển dần lên các lớp trên do vậy biểu bì luôn được đổi
mới. Có ít hắc tố tạo nên sắc tố cho da.
-Lớp sợi: Có từ 5-20 hàng tế bào đa diện, nhân hình cầu ở giữa tế bào. Giữa các tế bào có
những cầu nối bào tương do các nhánh bào tương kéo dài chứa tơ trương lực của tế bào này
tiếp xúc với các nhánh tế bào cạnh nó bằng những thể liên kết làm cho biểu bì có độ bền
vững nhất định. Bào tương lớp sợi và lớp đáy có thể có các hạt melanin do chúng thu nhận
từ tế bào hắc tố tiết ra.

23
-Lớp hạt: Gồm 3-5 hàng tế bào dẹt, bào tương có nhiều hạt bắt màu base đó là những hạt
keratohyalin, các hạt này có liên quan với hiện tượng sừng hóa của biểu mô.
-Lớp bóng: gồm 1-2 hàng tế bào rất dẹt nhưng cả nhân và bào quan đều biến mất.
-Lớp sừng: không có nhân, trở thành lá sừng mỏng, dính chặt nhau, bào tương nhiều keratin.
Lớp sừng đảm bảo tính không thấm nước và ngăn cản sự bốc hơi nước qua da. Chiều dày
lớp này phụ thuộc từng vùng của cơ thể.
 Chân bì: Là mô liên kết xơ vững chắc, nằm dưới lớp biểu bì, gồm 2 lớp không rõ ràng:
-Lớp nhú là mô liên kết thưa có nhiều chỗ lồi vào biểu bì gọi là nhú chân bì, những vùng phải
chịu áp suất và cọ sát nhiều thì có ít nhú chân bì.
-Lớp lưới: là mô liên kết dày hơn lớp nhú có ít tế bào nhưng nhiều sợi collagen dày, có nhiều
sợi chun làm cho da có độ chun giãn nhất định. Ngoài ra còn có mạch máu, mạch bạch
huyết, sợi thần kinh và tận cùng thần kinh, các thành phần phụ thuộc như: lông, tuyến bã,
tuyến mồ hôi.
 Hạ bì: Là mô liên kết nối chân bì với các cơ quan bên dưới, lớp này có thể có các tiểu thùy mỡ
tạo thành một lớp dày hay mỏng tùy thuộc vào từng vùng của cơ thể.
A. Biểu bì B. Chân bì C. Hạ Bì

24
1. Nhú chân bì; 2. Màng đáy; 3. Lớp sinh sản
4. Lớp sợi; 5. Cầu nối; 6. Lớp hạt 7. Lớp bóng
8. Lớp sừng 9. Vảy sừng
 Chức năng sinh lý da:
Da đóng vai trò quan trọng trong chức năng bảo vệ cơ thể.
- Bảo vệ cơ thể chống lại sự mất nước và bốc hơi nước.
- Chống sự cọ sát, chống ngấm nước, ngấm các dung dịch acid, base.
- Ngăn cản không cho các loại vi khuẩn, ký sinh trùng xâm nhập vào cơ thể.
- Ngăn cản sự xâm nhập của các tia cực tím.
- Tham gia đào thải một số chất ra khỏi cơ thể.
- Tham da vào điều hòa thân nhiệt.
- Là nơi nhận cảm giác, làm da trơn bỏng.

25
3. Cấu tạo của thành động mạch cơ, so sánh với tĩnh mạch cùng tên. Vẽ hình minh họa
 Cấu tạo của thành động mạch cơ: Động mạch cơ là những ống dẫn máu từ tim tới lưới mao
mạch. Từ trong ra ngoài, thành động mạch có cấu tạo 3 lớp áo:
 Áo trong: 3 lớp
-Lớp nội mô: là 1 hàng tế bào dẹt, nhân lồi vào lòng động mạch, bào tương mỏng.
-Lớp dưới nội mô: Là mô liên kết thưa có ít sợi cơ trơn.
-Màng ngăn chun trong: là 1 màng chun ngăn cách áo trong với áo giữa.
 Áo giữa: Là lớp dày nhất của động mạch, áo giữa cấu tạo bởi các sợi cơ trơn và xen kẽ là những
sợi sợi chun, sợi collagen. Số lượng của các thành phần này thay đổi tùy theo từng loại động mạch.
Áo giữa có thể được ngăn cách với áo ngoài bởi màng ngăn chun ngoài.
 Áo ngoài: Là mô liên kết có nhiều sợi collagen, sợi chun, mạch máu, thần kinh.
 So sánh với tĩnh mạch cùng tên:
* Giống nhau:
- Được cấu tạo bởi 3 lớp áo: áo trong, áo giữa, áo ngoài.
- Lớp nội mô là 1 hàng tế bào dẹt, nhân lồi vào trong lòng mạch.

26
- Tỷ lệ các thành phần áo giữa thay đổi theo từng loại động mạch hay tĩnh mạch
* Khác nhau:
Động mạch cơ Tĩnh mạch cơ
- Thành dày, lòng hẹp - Thành mỏng, lòng rộng
- Có 3 lớp áo rõ ràng - Có 3 lớp áo không rõ ràng
- Có màng ngăn chun trong
- Các lá chun hướng vòng phát triển
- Không thấy màng ngăn chun trong
- Các lá chun hướng vòng kém phát triển.
- Thành phần cơ nhiều - Thành phần cơ ít
- Lớp áo giữa dày - Lớp áo giữa mỏng.
- Thành phần sợi collagen mỏng - Thành phần sợi collagen hướng dọc phát
triển.
4. Liên hệ cấu tạo vi thể với chức năng của hạch bạch huyết. Vẽ hình minh họa.
 Cấu tạo hạch bạch huyết :
Mỗi hạch bạch huyết là 1 khối mô bạch huyết được bao bọc trong 1 cái bao mô liên kết. Bạch
huyết đi qua hạch trong các xoang bạch huyết.
- Hệ thống khung chống đỡ của hạch cấu tạo bởi mô liên kết có chứa mạch máu, gồm:
+ Vỏ xơ: bao bọc toàn bộ hạch.
+ Vách xơ: từ vỏ xơ tiến vào trung mô.
+ Dây xơ: Xuất phát từ các vách nối với nhau thành lưới, ở vùng trung tâm của hạch.
+ Mô bạch huyết: xen kẽ vào các thành phần chống đỡ, có 1 lưới nền được cấu tạo bởi mô
võng. Trong lỗ lưới của mô võng có lympho bào, tương bào và đại thực bào.
- Bạch huyết quản: đến hạch mở vào xoang bạch huyết dưới vỏ, chạy qua xoang trung gian rồi đến
các xoang tủy. Bạch huyết được dẫn đi khỏi hạch bởi bạch huyết quản đi.
 Xoang bạch huyết: được lót bên trong bởi 1 lớp tế bào nội mô mỏng, trong lòng xoang có các tế
bào võng hình sao đan ngang, xen kẽ có các đjai thực đào.
 Vùng vỏ: Gồm có những trung tâm sinh sản và mô bạch huyết phân tán. Trong trung tâm sinh
sản có những nguyên bào lympho và đại thực bào. Do các tế bào đó giàu bào tương nên vùng này
sáng màu trên tiêu bản nhuộm. Các mũ hình lưỡi liềm của trung tâm sinh sản được cấu tạo bởi các
lympho bào nhỏ, đều hướng ra xoang dưới vỏ của hạch.

27
 Vùng cận vỏ: Khu vực sâu của vùng vỏ và lớp mô bạch huyết phía ngoài cùng, thường không
có ranh giới rõ rệt, là nơi lympho bào T cư trú. Ở vùng cận vỏ còn có những tế bào võng dạng xòe
ngón, chúng có những nhánh bào tương xen lồng vào giữa những tế bào lympho T
 Vùng tủy: Những dây tủy ở vùng tủy được hình thành do sự tập hợp của mô bạch huyết quanh
các mao mạch nhỏ. Những dây tủy có kích thước không đều nhau nối với nhau thành lưới. Những
tế bào tự do trong các lỗ lưới mô bạch huyết của dây tủy là lympho bào, tương bào và đại thực bào.
Trong nhu mô bạch huyết thường có 1 lượng nhỏ bạch cầu hạt. Số lượng bạch cầu hạt có thể tăng
nhiều khi hạch bị kích thích hoặc trong bệnh lý hạch.
 Chức năng của hạc bạch huyết:
- Những chất lạ và tế bào có hại (tế bào u) của cơ thể cũng như thành phần hữu hình khác trong
bạch huyết sẽ bị giữ lại khi qua bạch. Trong điều kiện có thể, bạch hạch sẽ làm cho chúng trở nên
vô hại. Vì vậy bạch huyết sau khi qua hạch sẽ được làm sạch. Vai trò lọc của hạch bạch do đại thực
bào và các tế bào võng của xoang bạch huyết đảm nhiệm. Tuy nhiên bạch hạch là lá chắn rất ít
hiệu lực đối với các tế bào ung thư.
- Các tế bào lympho B co tiềm năng miễn dịch sau khi tiếp xúc với kháng nguyên (gắn trên bề mặt
tế bào võng dạng nhánh), dưới sự phối hợp của tế bào lympho T hỗ trợ, chúng sẽ được hoạt hóa và

28
di cư vào trung tâm sinh sản để biến thành nguyên bào lympho B. Tế bào này chia qua nhiều mức
tế bào trung gian để trở thành tương bào. Tương bào rời trung tâm sinh sản, tới dây tủy, tại đây
chúng tổng hợp kháng thể đặc hiệu đưa vào bạch huyết ở các xoang tủy.
5. Liên hệ cấu tạo vi thể với chức năng của lách. Vẽ hình minh họa.
- Lách: Là cơ quan bạch huyết nằm trên đường tuần hoàn máu. Lách có chức năng lọc dòng máu,
loại trừ các tế bào máu già yếu và các phần tử hữu hình lạ.
 Cấu tạo của lách: Lách gồm có tủy đỏ và tủy trắng.
* Thành phần chống đỡ: lách được bao bọc bởi 1 vỏ xơ là mô liên kết giàu sợi collagen và sợi
chun. Từ vỏ xơ có các vách xơ tiến vào trong lách. Ở mặt lõm của lách có rốn lách, tại đây có các
bè xơ bám vào. Mạch bạch huyết không có trong chất lách mà chỉ có trong bè xơ. Vỏ xơ và bè xơ
còn có 1 ít sợi cơ trơn, nhờ đó mô chống đỡ có khả năng co rút, góp phần đẩy máu từ lách vào tuần
hoàn máu ngoại vi.
* Tủy trắng: Bao gồm những áo mô bạch huyết bao quanh động mạch, từ đoạn động mạch rời
khỏi bè xơ đến gần mao mạch. Trên đường đi của động mạch có nơi áo bạch huyết là trung tâm
sinh sản.
- Những lympho bào ở áo bạch huyết quanh động mạch là lympho bào T, còn ở các trung tâm
sinh sản là những lympho bào B.
- Những trung tâm sinh sản thường ở vị trí lệch tâm so với vị trí của các động mạch. Phần
sáng và mũ hình lưỡi liềm của trung tâm sinh sản thường hướng về phía tủy đỏ.
- Áo bạch huyết của động mạch lách có cấu tạo tương tự như vùng cận vỏ của bạch hạch.
Tương bào và đại thực bào thường chỉ thấy ở vùng ngoại vi của áo bạch huyết.
* Tủy đỏ: bao gồm 1 hệ thống phức tạp những xoang tĩnh mạch xen kẽ với những dây tế bào gọi
là dây lách (dây Billroth).
- Những xoang tĩnh mạch là loại mao mạch kiểu xoang, chia nhánh ngoằn ngoèo và nối với
nhau thành lưới mạch phức tạp. Xoang tĩnh mạch đưa máu về tĩnh mạch tủy.
- Những dây Billroth là khối xốp gồm mô nền là mô võng, trong lỗ lưới của mô võng chứa dây
các tế bào tự do. Đó là những tế bào máu đã ra ngoài mạch (hồng cầu, bạch cầu, lympho bào và
tiểu cầu), những đại thực bào và tương bào.
* Mạch máu ở lách:
 Động mạch: Các nhánh của động mạch lách tiến vào lách từ rốn lách, được chia nhỏ và nằm
trong bè xơ. Khi đường kính của động mạch chỉ còn 0,2mm thì nó rời khỏi bè xơ. Lúc này, động
mạch được bao bọc bởi áo bạch huyết và nó có tên động mạch trung tâm. Ở những nơi có nang
bạch huyết, động mạch thường đứng ở vị trí lệch tâm. Các nhánh động mạch này vẫn được bao bọc
bởi áo mô bạch huyết.

29
Khi động mạch nhỏ có đường kính 40-50μm thì chúng chia thành nhiều nhánh nhỏ gọi là tiểu
động mạch bút lông có vỏ bọc hình thoi hoặc là không có vỏ bọc. Tiếp theo mao mạch có vỏ bọc là
mao mạch tận.
 Xoang TM và TM:
- Có hệ mạch phong phú có thành mỏng gọi là xoang TM, thành các xoang TM k có cơ trơn mà chỉ
có lớp TB nội mô và màng đáy.
- Máu từ các xoang TM được dẫn tới TM tủy. TM tủy hợp lại đưa máu vào bè xơ. Các TM bè xơ
dẫn máu đến mạch lách ra khỏi lách ở rốn lách.
* Tuần hoàn lách:
- Tuần hoàn mở: Máu từ các mao mạch có vỏ bọc, bắt nguồn từ tiểu động mạch bút lông, khi
đi qua động mạch tận sẽ đi vào khoảng gian bào giữa các tế bào võng của dây Billroth. Ở đây máu
được làm sạch và chảy chậm chạp qua các khe giữa của các TB nội mô của thành các xoang TM,
trở lại vòng tuần hoàn.
- Tuần hoàn kín: các mao mạch có vỏ bọc không mở vào dây Billroth, mà chúng liên tục với
xoang TM.
 Chức năng của lách:
* Tạo tế bào máu: Trong thời kì phôi thai, lách tham gia tạo hồng cầu và bạch cầu hạt. Từ khỉ trẻ
ra đời trở đi, lách tạp lympho bào.

30
* Chức năng bảo vệ:
- Vai trò lọc sạch dòng máu do các đại thực bào đảm nhiệm.
- Khi kháng nguyên xâm nhập vào dòng máu, ở lách xuất hiện những thay đổi hình thái. Kết quả
hàng loạt tương bào được sinh ra để tạo kháng thể đặc hiệu.
* Tiêu hủy hồng cầu và các tế bào máu khác: Những tế bào máu già hoặc bất thường bị phá
hủy, bị thực bào nhờ các đại thực bào.
* Tích trữ máu: Khi cơ thể có nhu cầu, máu dự trữ trong lách được đưa vào vòng tuần hoàn. Sự
bổ sung này mang tính nhất thời và trong trường hợp khẩn cấp.
6. Liên hệ đặc điểm cấu tạo vi thể với chức năng của thực quản. Vẽ hình minh họa.
 Đặc điểm cấu tạo của thực quản:
* Thực quản: là đoạn đầu của ống tiêu hóa chính thức nối giữa hầu với dạ dày, chức năng dẫn
thức ăn từ miệng xuống dạ dày. Gồm 2 đoạn, 1 đoạn dài nằm trong lồng ngực, 1 đoạn ngắn nằm
dưới cơ hoành. Cấu tạo gồm 4 tầng mô:
* Tầng niêm mạc: dầy, từ trong ra ngoài chia 3 lớp:
- Lớp biểu mô: Là Bm lát tầng không sừng hóa.
- Lớp đệm: là mô liên kết thưa trong đó có chứa các sợi collagen, sợi chun, tế bào sợi và những
tuyến thực quản – vị, thành tuyến là BM vuông đơn tiết chất nhày, rải rác còn có các tế bào
lympho.
- Lớp cơ niêm: dầy hơn các đoạn khác, được tạo bởi những bó sợi cơ trơn.
* Tầng dưới niêm mạc: Là mô liên kết thưa được ngăn cách với tầng niêm mạc bởi lớp cơ niêm.
Tầng dưới niêm mạc chứa mạch máu, thần kinh và tuyến thực quản chính thức là tuyến kiểu chùm
nho tiết nhầy, phần chế tiết ngắn dẫn chất nhầy qua lớp cơ niêm đổ lên bề mặt biểu mô.
* Tầng cơ: Đoạn1/4 trên thực quản là cơ vân, ở đoạn giữa tiếp theo cơ vân được thay thế dần
bằng cơ trơn, 1/3 dưới hoàn toàn là cơ trơn. Các sợi xếp thành 2 lớp: Lớp trong hướng vòng, lớp
ngoài hướng dọc, giữa 2 lớp cơ có đám rối thần kinh Auerbach.
* Tầng vỏ ngoài: Là mô liên kết thưa chứa mạch máu và thần kinh.

31
 Chức năng của thực quản:
Chức năng của thực quả là đưa thức ăn từ họng xuống dạ dày. Cơ trong họng co lại, cùng với sự
nâng lên của thanh quản sẽ đẩy thức ăn từ miệng xuống thực quản. Tiếp theo các cơ ở miệng
thực quản giãn ra để đón nhận lượng thức ăn này. Những chất lỏng, nhão thì rơi không xuống dạ
dày. Những chất đặc hơn sẽ di chuyển trong thực quản nhờ sóng nhu động chậm của thực quản,
kết hợp với trọng lượng của thức ăn. Phần thực quản dưới viên thức ăn giãn ra trước, sau đó
phần thực quản trên viên thức ăn co lại. Cứ như vậy, viêm thức ăn được đẩy đi trong lòng thực
quản, xuống đến tâm vị. Tâm vị bình thường luôn đóng. Khi viên thức ăn dừng tại tâm vị, có thể
do trọng lượng của nó mà lớp cơ vân giãn ra nhanh, mở lỗ tâm vị để thức ăn rơi xuống dạ dày.
7. Liên hệ các đặc điểm cấu tạo vi thể với chức năng của dạ dày. Vẽ hình minh họa.
 Đặc điểm cấu tạo của dạ dày:
* Dạ dày: Là đoạn giãn to của ống tiêu hóa nối thực quản với ruột, dạ dày chứa đựng và nghiền
nhuyễn thức ăn, cấu tạo thành dạ dày gồm 4 tầng mô, từ trong ra ngoài:
* Tầng niêm mạc: Khi dạ dày căng đầy bề mặt dạ dày nhẵn; khi dạ dày rỗng bề mặt dạ dày xuất
hiện những nếp nhăn dọc. Mặt trong dạ dày có các nếp gấp của BM xuống phía dưới tạo ra những

32
vết lõm được gọi là những rãnh dạ dày. Niêm mạc dạ dày có nhiều tuyến, đường bài xuất đổ vào
đáy các vết lõm đó. Dựa vào sự khác nhau của niêm mạc chia dạ dày thành 3 vùng:
□ Vùng tâm vị chứa tuyến tâm vị
□ Vùng môn vị chứa tuyến môn vị
□ Vùng thân vị hay đáy vị chứa tuyến đáy vị.
 Biểu mô: Lợp mặt trong lớp niêm mạc là biểu mô trụ đơn được tạo bởi 1 loại tế bào có khả
năng tiết nhày để chống lại tác động của HCL có trong dịch dạ dày.
 Lớp đệm: Là mô liên kết chứa mạch máu, tế bào sợi, sợi collagen,… Lớp đệm chứa số lượng
lớn tuyến, là các tuyến ống đổ dịch vị (trong đó có HCL, chất nhầy, các men pepsin, lipase) vào
đáy các rãnh trên bề mặt dạ dày.
Có 3 loại tuyến ở dạ dày:
- Tuyến đáy vị: nằm ở vùng thân và đáy dạ dày, tiết ra hầu hết các loại men, 1 số chất nhày,
HCl, tuyến đáy vị là tuyến ống thẳng, chia nhánh, thành tuyến đáy vị được lợp bởi 4 loại tế
bào:
◦ Tế bào chính: hình vuông, nhân hình cầu, lợp thành tuyến wor đoạn ½ hay 1/3 dưới của
ống tuyến, tiết pepsinogen.
◦ Tế bào viền: Hình đa diện, 1 nhân hình cầu, bào tương ưa acid, sản xuất HCl dưới dạng H+
và Cl-
◦ Tế bào nhầy: tế bào hình vuông tiết nhầy nằm xen kẽ với tế bào viền ở vùng cổ tuyến.
◦ Tế bào ưa bạc: ở đáy tuyến, tiết ra serotonin.
- Tuyến môn vị: Là tuyến ống cong queo chia nhánh, thành tuyến là Bm vuông đơn, ngoài ra có
ít tế bào ưa bạc tiết gastrin.
- Tuyến tâm vị: Cấu tạo giống tuyến tâm vị, có thể có tế bào ưa bạc.
 Cơ niêm: Là lớp cơ mỏng ngăn cách tầng niêm mạc và tầng dưới niêm mạc.
* Tầng dưới niêm mạc: Là mô liên kết chứa nhiều tế bào mỡ, tế bào lympho, mạch máu, thần
kinh, bạch huyết.
* Tầng cơ: gồm 3 lớp cơ trơn, lớp trong cùng là cơ chéo, lớp giữa là cơ vòng, ngoài cùng là cơ
dọc. Cơ thắt môn vị ở môn vị giúp kiểm tra sự trống rỗng của dạ dày.
* Tầng vỏ ngoài: Là mô liên kết lớp ngoài cùng có tế bào trung mô.

33
 Mô sinh lý của dạ dày:
- Chức năng cơ học: do tầng cơ đảm nhận
- Chức năng hóa học: phụ thuộc vào hoạt động chế tiết của các tuyến. Dịch vị trong, không màu,
có chứa chất nhầy, nước, những chất điện giải, men pepsin giúp tiêu hóa protein trong môi
trường accid. TB viền còn tiết ra glycoprotein là yếu tố nội liên kết với vitamin B12 làm cho
ruột dễ hấp thu vitamin.
8. Liên hệ đặc điểm cấu tạo vi thể với chức năng của ruột non. Vẽ hình minh họa.
 Đặc điểm cấu tạo của ruột non liên hệ với chức năng
* Ruột non: là đoạn nối dạ dày với ruột già, ruột non dài và được chia làm 3 đoạn: tá tràng, hỗng
tràng, hồi tràng, thành từ trong ra ngoài cũng có 4 tầng áo đồng tâm:
 Tầng niêm mạc: Là lớp áo quan trọng nhất do có cấu trúc đặc biệt để thích ứng với chức năng
hấp thu và tiêu hóa thức ăn
Tải bản FULL (64 trang): https://bit.ly/2THJGtF
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net

34
□ Van ngang: Do tầng dưới niêm mạc đội tầng niêm mạc lên tạo thành, van ngang được nhìn
thấy bằng mắt thường. Ở tá tràng chưa có van ngang, ở hỗng tràng van ngang nhiều và cao, ở hồi
tràng van ngang thưa thớt và thấp dần.
□ Nhung mao: do lớp đệm đội lớp biểu mô lên tạo thành, nhung mao được tạo bởi ở giữa là
trục liên kết.
□ Vi nhung mao: Do bào tương đội màng tế bào lên tạo thành.
 Biểu mô: Lợp mặt trong niêm mạc, là biểu mô trụ đơn gồm 3 loại tế bào:
 Tế bào hấp thu (tế bào mâm khía): số lượng nhiều, hình trụ, nhân hình bầu dujcowr gần
cực đáy, mặt ngọn tế bào là những khía dọc thực chất là những vi nhung mao.
 Tế bào hình đài: Có ít nằm xen kẽ với TB mâm khía, hình trụ cao cực ngọn phình ra
chứa những hạt nhầy, nhân dẹt nằm gần cực đáy, bào tương nhiều bộ Golgi, lưới nội bào có hạt. Tế
bào tiết nhầy làm trơn và bảo vệ niêm mạc ruột.
 Tế bào ưa bạc ưa chrom: rất ít và nhỏ, nằm xen giữa 2 loại TB trên, bào tương có
những hạt nhỏ tiết serotonin.
 Lớp đệm: Là mô liên kết thưa nằm dưới biểu mô, có mô bạch huyết rải rác hoặc tập trung
thành nang bạch huyết. Lớp đệm có nơi lồi lên tạo thành trục liên kết của nhung mao, ở lớp đệm có
tuyến Lieberkuhn. tuyến Brunner.
 Lớp cơ niêm: Là lớp cơ mỏng, nằm dưới tuyến Lieberkuhn, ở tá tràng cơ niêm bị chia
nhánh bởi những đám tuyến Brunner; ở hỗng tràng và hồi tràng nơi tạo các van ngang, cơ niêm bị
mô liên kết tầng dưới niêm mạc đội lên.
 Tầng dưới niêm mạc: Là mô liên kết, ở tá tràng có chứa tuyến Brunner, ở hỗng hồi tràng có
nơi đội tầng niêm mạc lên tạo thành trục liên kết của van ngang.
 Tầng cơ: Gồm 2 lớp cơ trơn, lớp trong hướng vòng, lớp ngoài hướng dọc.
 Tầng vỏ ngoài: Là ,ô liên kết thưa, phía ngoài gọi là lá tạng.
Tải bản FULL (64 trang): https://bit.ly/2THJGtF
Dự phòng: fb.com/TaiHo123doc.net
4054843

Đề cương mô phôi học

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à Đề cương mô phôi học

Similaire à Đề cương mô phôi học (20)

Plus de nataliej4

Plus de nataliej4 (20)

Dernier

Dernier (20)

Đề cương mô phôi học