Δομήνικος Θεοτοκόπουλος Η ζωή του

1. El Greco

2. Δομίνικος Θεοτοκόπουλος
Η ζωή του
Κρήτη 1541-Τολέδο 1614

4. Κρήτη 1541- 1567
Η χρονολογία της γέννησης του
προκύπτει από κάποια ιδιόχειρη
σημείωση του σύμφωνα με την
οποία το 1606 ήταν 65 ετών.

5. Γεννήθηκε στις 5 Νοεμβρίου1541 στην Κρήτη
(Εποχή Ενετοκρατίας)
Κάποιοι πιστεύουν ότι ο τόπος γέννησης του είναι ο
Χάνδακας το σημερινό Ηράκλειο
Άποψη του Χάνδακα από τη θάλασσα, 1535 - 1540 (Fr. Hogenber )

6. Και άλλοι το Φόδελε, 28Km από το Ηράκλειο
Το σπίτι που θεωρείτε ότι γεννήθηκε ο Δομίνικος
Θεοτοκόπουλος βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού και
έχει μετατραπεί σε μουσείο.

7. Η οικογένεια του1
• Ο πατέρας του, Γεώργιος
Θεοτοκόπουλος ήταν
Φοροσυλλέκτης και Έμπορος
• Για την μητέρα του δεν
υπάρχουν πληροφορίες
• Είχε έναν μεγαλύτερο αδερφό τον
Μανούσο Θεοτοκόπουλο (1531-
1604),
ο οποίος ακολούθησε το επάγγελμα
του πατέρα τους Πιθανόν πορτρέτο του Μανούσου
Θεοτοκόπουλου (1591)

8. Η οικογένεια του2
Ο Μανούσος Θεοτοκόπουλος
πήρε μέρος στην
Ναυμαχία της Ναυπάκτου
στις 7 Οκτωβρίου του 1571
στο πλευρό των Βενετών
Η ναυμαχία της Ναυπάκτου του
Γεωργίου Kλόντζα
(Εθνικό Ιστορικό Μουσείο της Αθήνας)

9. Το Θρήσκευμα1
Αμφιλεγόμενο παραμένει το θέμα του θρησκεύματος, με
δεδομένο πως την εποχή εκείνη συνυπήρχαν στην Κρήτη και
τα δύο δόγματα. Το πιθανότερο είναι πως η οικογένεια του
ήταν ορθόδοξη, μια και σύμφωνα με μελέτες αρχειακών και
νομικών εγγράφων, ένας θείος του ήταν
ορθόδοξος ιερέας και
το όνομα του ζωγράφου
δεν καταγράφεται στα αρχεία
των βαφτίσεων της
Καθολικής Εκκλησίας
στην Κρήτη
Βυζαντινή Εκκλησία του 11ου αιώνα, δίπλα στο μουσείο
του El Grego στο Φόδελε

10. Άλλες πηγές πάλι, κάνουν
λόγο για πιθανή καταγωγή του
από καθολική οικογένεια.
Και άλλοι εκτιμούν πως ο
ασπάστηκε αργότερα το
καθολικό δόγμα, λαμβάνοντας
υπόψη τη διαθήκη του,
στην οποία ανέφερε πως
υπήρξε «πιστός Καθολικός».
Η διαθήκη αυτή έχει αμφισβητηθεί,
συνυπολογίζοντας την υποχρέωση
του να τη συντάξει σύμφωνα με τις
επιταγές της Ιεράς Εξέτασης.
Το Θρήσκευμα2
Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου,
(1600)

11. Το Όνομα του
• Βαπτίστηκε Κυριάκος
Κυριάκος- Κύριος –Dominus(λατινικά)
• Στην Ισπανία ονομάστηκε Δομίνικος
• Το προσωνύμιο El Greco κάποιες πηγές αναφέρουν ότι του
αποδόθηκε στην Ιταλία και άλλες στην Ισπανία. Το
πιθανότερο είναι να του αποδόθηκε στην Ιταλία, γιατί αν
ήταν στην Ισπανία θα τον προσφωνούσαν El Griego.

12. Εκπαίδευση1
Εκπαιδεύτηκε ως αγιογράφος, κοντά σε
Σιναΐτες μοναχούς - δασκάλους στο μοναστήρι
της Αγίας Αικατερίνης, όπως πιστοποιείται από δημόσιο
έγγραφο του 1563.

13. Εκπαίδευση2
Μελέτησε την Αρχαία Ελληνική
και Κλασική Γραμματεία
όπως αποδεικνύεται από την
πλούσια Βιβλιοθήκη του
που κληροδότησε μετά το θάνατο.
Πιθανόν είχε δάσκαλο τον
Ιωάννη Γρυπιώτη (1516-1519)
El Greco, Αυτοπροσωπογραφία (1604)
Άγιος Λουκάς

14. Το έργο του στην Κρήτη1
Το 1563 εξασκούσε πλέον νόμιμα το επάγγελμα του
ζωγράφου.
Στα έργα που ζωγράφισε στην Κρήτη κυριαρχεί η βυζαντινή
παράδοση.
Η Προσκύνηση των Mάγων, (1565-1567)
ενυπόγραφη δημιουργία της κρητικής
περιόδου του Δομίνικου Θεοτοκόπουλου,
Mουσείο Μπενάκη.

15. Το έργο του στην Κρήτη2
Ένα από τα πρώτα έργα του που σύμφωνα
με κάποιο έγγραφο του 1566, δόθηκε
στον Θεοτοκόπουλο άδεια για να το
πουλήσει με λαχνό στα 70 δουκάτα, ποσό
ιδιαίτερα σημαντικό για την εποχή και
ειδικότερα για έναν νέο καλλιτέχνη είναι:
Το Πάθος του Χριστού (περ. 1566)
Ιστοσελίδα του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης

16. Το έργο του στην Κρήτη3
Στο Χάνδακα εργάζονταν κατά το
16ο αιώνα περίπου 200 ζωγράφοι,
οργανωμένοι σε συντεχνίες
σύμφωνα με τα ιταλικά πρότυπα.
Κοντά σ’ αυτούς ο Θεοτοκόπουλος
είχε έρθει σε επαφή και είχε αρχίσει
να εξοικειώνεται με τα
αναγεννησιακά δυτικότροπα έργα,
που υπήρχαν ήδη στη
Βενετοκρατούμενη Κρήτη
Η Κοίμηση της Παναγίας των Ψαριανών
(1567), τέμπερα σε ξύλο, 61,4x45 εκ.,
Ερμούπολη,

17. Ιταλία 1567-15771
Βενετία 1567-1570
Στα 26 του χρόνια
φεύγει για την Ιταλία.
Πρώτος σταθμός του
η Βενετία
Εγκαταλείπει τον Βυζαντινό τρόπο ζωγραφικής και υιοθετεί
τον Βενετικό τρόπο, ξεφεύγοντας ωστόσο από τα ορθολογικά
παραδείγματα της Αναγέννησης.

18. Βενετία 1567-15701
Ένα από τα έργα του που σηματοδοτούν την μετάβαση του
Θεοτοκόπουλου από το Βυζαντινό στο Δυτικό Ιδίωμα είναι
το:
Τρίπτυχο της Μοντένα (π. 1560-1565)
Τέμπερα σε ξύλο, πίσω όψη
Μόντενα,
Γκαλέρια Εστένσε

19. Βενετία 1567-15702
Στην Ιταλία, υπήρξε μαθητής
του:
Τιτσιάνο (1485-1576)
Διακρίθηκε σε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων,
φιλοτεχνώντας προσωπογραφίες, αλληγορίες,
θρησκευτικά έργα, ιστορικές και μυθολογικές
σκηνές.
Αυτοπροσωπογραφία

20. Βενετία 1567-15703
και
του Τιντορέτο (1518-1594)
Εκτός από θρησκευτικά και μυθολογικά θέματα,
ολοκλήρωσε αρκετές προσωπογραφίες
επιφανών Βενετών, αν και ο ίδιος
ουδέποτε έγινε καθολικά δεκτός από
τις αριστοκρατικές οικογένειες της
Βενετίας, όπως αποτυπώνεται στις
παραγγελίες έργων που δέχτηκε.
Αυτοπροσωπογραφία

21. Βενετία 1567-15704
Την περίοδο της
παραμονής του στην
Βενετία, υιοθέτησε
την τεχνική της
ελαιογραφίας,
ζωγραφίζοντας πλέον
σε μουσαμά και
εγκαταλείποντας το
ξύλο
Εκδίωξη των εμπόρων από το ναό (1570-75),
Ινστιτούτο Καλών Τεχνών Μινεάπολις

22. Ρώμη 1570-15771
Το 1570 πηγαίνει στην
Ρώμη όπως μας γίνεται
γνωστό από επιστολή του
Τζούλιο Κλόβιο (κροατικής
καταγωγής) με την οποία
συστήνει τον
Θεοτoκόπουλο, στο
καρδινάλιο Αλεσάντρο
Φαρνέζ Τζούλιο Κλόβιο, (1570)
Λάδι σε μουσαμά
Νάπολη, Μουσείο Καποντομόντε

23. Η επιστολή του Τζούλιο Κλόβιο…
«Στη Ρώμη έφτασε ένας νέος Κρητικός μαθητής του
Τιτσιάνο, που κατά τη γνώμη μου είναι από τους λίγους
που διακρίνονται στη ζωγραφική.
Εκτός από τ’ άλλα έργα του, μια προσωπογραφία του
κατέπληξε όλους τους ζωγράφους της Ρώμης.
Επιθυμία μου είναι να τεθεί υπό την προστασία της Αγίας
εκλαμπρότητος και μακαριότητά σας.
Δεν θέλει τίποτε άλλο παρά ένα δωμάτιο στο ανάκτορο έως
ότου μπορέσει να ταχτοποιηθεί καλύτερα.
Γι’ αυτό σας ικετεύω να ευδοκήσετε να γράψετε στον
οικονόμο σας κόμητα Λουδοβίκο να του παραχωρηθεί ένα
από τα δωμάτια του ανακτόρου σας.

24. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η Εξοχότητά σας θα κάνει έργο
αντάξιό της και εμένα θα υποχρεώσει πολύ.
Ασπαζόμενος τη χείρα της εκλαμπροτάτης και
μακαριοτάτης εξοχότητός σας, ταπεινός δούλος σας».
Ντον Τζούλιο Κλόβιο.

25. Ρώμη 1570-15772
Στο Παλάτσο Φαρνέζε γνώρισε τον ουμανιστή βιβλιοθηκάριο
του Φαρνέζε, Φούλβιο Ορσίνι, ο οποίος υπήρξε υποστηρικτής
του Γκρέκο και στη συλλογή του βρέθηκαν αργότερα επτά
έργα του.
Δουλεύοντας στην υπηρεσία του Αλεσάντρο Φαρνέζε,
δεν είχε σημαντικές
ευκαιρίες να αναδείξει
το ταλέντο του και
ανέλαβε τελικά λίγες
παραγγελίες.

26. Ρώμη 1570-15773
Το 1572 αποπέμφθηκε τελικά
από το Παλάτσο Φαρνέζε,
γεγονός που πιστοποιείται από
μία επιστολή του
Θεοτοκόπουλου,
με ημερομηνία 6 Ιουλίου 1572,
στην οποία διαμαρτύρεται
για την άδικη εκδίωξή του από
το παλάτι.
Μετανοούσα Μαρία Μαγδαληνή

27. Ρώμη 1570-15774
Στις 18 Σεπτεμβρίου της ίδιας
χρονιάς, κατέθεσε αίτηση για να
γίνει μέλος της συντεχνίας
ζωγράφων του Αγίου Λουκά,
με το όνομα Domenico Greco,
αποφασίζοντας προφανώς
να ακολουθήσει σταδιοδρομία
ανεξάρτητου και αυτόνομου
καλλιτέχνη.
Πορτρέτο του Πίου Ε΄

28. Ρώμη 1570-15775
Οι προσωπογραφίες των Τιτσιάνο, Μιχαήλ Άγγελου, Κλόβιο
και Ραφαήλ που φιλοτέχνησε στο έργο «Η εκδίωξη των
εμπόρων»,
έχουν ερμηνευτεί
ως επιθυμία του
να αποδώσει ένα
φόρο τιμής σε αυτούς,
αναγνωρίζοντας με
τον τρόπο αυτό
την αξία τους.

29. Ρώμη 1570-15776
Παρόλα αυτά, η σχέση τού Γκρέκο, με το έργο του Μιχαήλ
Άγγελου, παραμένει αμφιλεγόμενη. Τον θεωρεί ικανότατο
αρχιτέκτονα και γλύπτη, αλλά απαράδεκτο ζωγράφο.
Σύμφωνα με μία ανεκδοτολογική
αναφορά που δεν επιβεβαιώνεται,
πρότεινε στον πάπα Πίο Ε' να
φιλοτεχνήσει πάνω στην
Δευτέρα Παρουσία του
Μιχαήλ Άγγελου,
έργο με το οποίο είχε
διακοσμήσει την Καπέλα Σιξτίνα.

30. Γιατί έφυγε από την Ιταλία..
• Οι δηλώσεις του για τον Μιχαήλ Άγγελο
Μάλλον όμως ήταν ένδειξη καλλιτεχνικού αδιέξοδου,
παρά θράσος και έπαρση
Γιατί καλλιτεχνικό αδιέξοδο;;
• Οικονομική κρίση &
Έντονος ανταγωνισμός
Οι δυνητικοί παραγγελιοδότες είχαν
είδη αρκετούς σημαντικούς καλλιτέχνες
στη δούλεψη τους.

31. Γιατί στην Ισπανία..
• Οι Ισπανοί έκαναν εισαγωγή χρυσού και αργύρου
από την Αμερική
και
είχαν την δυνατότητα να ικανοποιούν τις οικονομικές
απαιτήσεις των Ιταλών καλλιτεχνών οι οποίοι είχαν
αυξημένη κοινωνική αναγνώριση.

32. Ισπανία 1577-16141
Μαδρίτη (1577 – 1582)
Εργάστηκε αρχικά στο παλάτι, όπου
ζωγράφισε
«Το μαρτύριο του άγιου Μαυρίκιου»
καθώς και ορισμένες
προσωπογραφίες.
Το Μαρτύριο του Αγίου Μαυρίκιου (1580-82),
λάδι σε μουσαμά, 448x301 εκ.,
Εσκοριάλ,
Μοναστηριακή Εκκλησία Αγίου Λαυρεντίου

33. Μαδρίτη 1577-1582
Η ζωγραφική του όμως δεν
άρεσε στον βασιλιά Φίλιππο
και έτσι ο Δομίνικος θα
μετακομίσει στο

34. Τολέδο 1582-1614
Τολέδο
Θρησκευτικό και πολιτικό
κέντρο της Ισπανίας
Μια μικρή πόλη με έντονο
τότε το συναίσθημα της
θρησκευτικής κατάνυξης και
του μυστικισμού, όπου θα
βρει πρόσφορο έδαφος για να
εκφράσει την τέχνη του.
Άποψη του Τολέδο (1597)
Λάδι σε καμβά
Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

35. Τολέδο 1582-1614
Το 1578-γεννιέται ο καρπός του
έρωτα του με την
Χερόνιμα δε λας Κουέμπας
η οποία απεβίωσε στην γέννα
και ο γιός του
Χόρχε Μανουέλ
(Γεώργιος Εμμανουήλ)
θα μεγαλώσει με τον El Grego
Ο Χόρχε Μανουέλ, λεπτομέρεια από τον
πίνακα: «Η ταφή του Κόμη Οργκάθ» του El
Greco

36. Τολέδο 1582-1614
Ο γιος του, συνοδεύει με
την παρουσία του πολλούς
πίνακες του Ελ Γκρέκο.
Κατορθώνει να γίνει ένας
από τους σημαντικότερους
αρχιτέκτονες του Τολέδο
και μεταξύ των έργων του
είναι και τα σχέδια για την
ανέγερση του Δημαρχείου
της πόλης. 1600-πορτρέτο του γιού
του

37. Υπήρξε συνεργάτης του
Δομίνικου από το 1597
και το όνομα του
αναφέρεται σε αρκετά
έγγραφα της εποχής.
Χριστός ως Σωτήρας- 1600

38. Την περίοδο 1603-07, ο Χόρχε Μανουέλ ανέλαβε να
φιλοτεχνήσει ορισμένα έργα που προορίζονταν για το
νοσοκομείο Καριδάδ στο Ιγιέσκας, παραγγελία που
οδήγησε τελικά σε μία οικονομική διαμάχη, καθώς οι
παραγγελιοδότες δεν έμειναν ικανοποιημένοι από το
αποτέλεσμα.
Η οικογένεια του El Greco-1605
Χορχέ Μανουέλ, Θεοτοκόπουλος, Βασιλική Ακαδημία του San Fernando

39. Τολέδο 1582-1614
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι
πρόκειται για πορτρέτο της
Χερόνιμα δε λας Κουέμπας
της Μητέρας του γιού του,
που λέγεται ότι δεν την
παντρεύτηκε ποτέ.
Η Κυρία με την ερμίνα (1577-1580),
λάδι σε καμβά,
Μουσείο Γλασκώβης, Σκωτία

40. Ιφάντα Καταλίνα
Δούκισα του Σαβόι 1567-1597
Ιφάντα Καταλίνα, Κοέλιο
στο Μουσείο του Πράδο

41. Τολέδο 1582-1614
Έμενε σε ένα σπίτι που
βρισκόταν περίπου 200
μέτρα από την κατοικία
του Μαρκήσιου στην
πρώην Εβραϊκή συνοικία .
Μια τρομερή πυρκαγιά
όμως το κατέστρεψε
εντελώς.
Το 1600 πολιτογραφήθηκε
στους καταλόγους της
πόλης του Τολέδο
Μουσείο El Greco–Τολέδο

42. Μουσείο El Greco–Τολέδο
Το εσωτερικό του Μουσείου

43. Συνεργάστηκε με αρκετούς παραγγελιοδότες, όπως
τον μοναχό και
καθηγητή ρητορικής
Ορτένσιο Φέλιξ Παραβιθίνιο
(1580-1633),

44. το νομομαθή
Χερόνιμο δε Θεβάγιος (1562-1644) και

45. τον φίλο του και λόγιο της εποχής
Αντόνιο δε Κοβαρούμπιας (1524-1602).
Προσωπογραφία-1558
Λάδι σε καμβά
Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη

46. Τολέδο 1582-1614
To 1586, ο ιερέας της ενορίας του Αγίου Θωμά, τού
ανέθεσε την παραγγελία για τον πίνακα
«Η Ταφή του Κόμη Οργκάθ»,
που συνιστά μέχρι σήμερα
ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του.
Είναι ένα έργο, που μαρτυρά με τον
καλύτερο τρόπο, την μανιεριστική
μέθοδο που ακολούθησε ο Γκρέκο.

47. Στην Ισπανία, η ζωή του γνώρισε δραματική κορύφωση.
Εδώ αναμετρήθηκε με την Ιερά Εξέταση.
Η αναμέτρηση ήταν ανάμεσα στο καλό και το κακό, το ηθικό
και το ανήθικο, στην ελευθερία και τη μισαλλοδοξία, την
πίστη και το φανατισμό.
Ήταν η αιώνια αναμέτρηση του Φωτός με το Σκότος.
Ο Θεοτοκόπουλος είχε σε όλους τους πίνακές του, το Φώς και
τις Αξίες του ανυπότακτου πολιτισμού που τον γέννησε.

48. Ίσως, ένας από τους λόγους που τον
οδήγησαν ενώπιων της Ιεράς
Εξέτασης:
• στο Εσπόλιο τους φάνηκε παράδοξο,
που το κεφάλι του Χριστού δεν ήταν
πάνω από των βασανιστών του.
• Η πηγή του φωτός προέρχεται από
το εσωτερικό του Χριστού, που κι
αυτός ο ίδιος παρουσιάζεται σαν
αποτέλεσμα της μείξης των δύο
φύσεών του. Είναι άνθρωπος γήινος,
φθαρτός, θνητός, που όμως η θυσία τον
κάνει Θεό.
• Οι τρεις Μαρίες δεν αναφέρονται
στην Βίβλο
El Espolio
Ο διαμερισμός των ιματίων του Χριστού,
1577-9, λάδι σε μουσαμά, Τολέδο,
Καθεδρικός Ναός

49. Φερνάρντο Νίνο ντε Γκεβάρα (1600)
Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας
Υόρκης
Η Προσωπογραφία του Καρδινάλιου,
έργο για το οποίο ο Γκρέκο
οδηγήθηκε ενώπιον της Ιεράς
Εξέτασης, εξαιτίας της –
ασυνήθιστης για την εποχή –
επιλογής του να ζωγραφίσει τον
ιερωμένο φορώντας γυαλιά.

50. Τολέδο 1582-1614
Αναφέρεται ότι ο Ελ Γκρέκο έζησε μια άστατη προσωπική
ζωή. Του άρεσε η πολυτέλεια και ο πλούτος, και ζούσε σε ένα
πολύ μεγάλο σπίτι, 24 δωματίων στο παλάτι του Μαρκήσιου
της Βιλένα.
Καρτ ποσταλ
1900

51. Κάποιες φορές τα πράγματα πήγαιναν καλά: το
εργαστήριό του ήταν γεμάτο τεχνίτες και ο ίδιος είχε
ορχήστρα να παίζει κατά τη διάρκεια του δείπνου του.
Καρτ ποσταλ
1900

52. • Βρισκόταν στις παρυφές της Ισπανικής κοινωνίας
Παρά την πενία της εποχής εκείνης, απέφυγε να γίνει
μέλος μιας οποιασδήποτε από τις αδελφότητες που
έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη θρησκευτική και
κοινωνική ζωή

53. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του είναι χρόνια ανάγκης
και φτώχειας.
Για πολλούς πίνακες δεν πληρώνεται και ξοδεύει πολλά
χρήματα στα δικαστήρια για οικονομικές διαφορές.
Καρτ ποσταλ
1900

54. Τολέδο 1582-1614
Το εργαστήριο του γνώρισε μέγιστη ακμή κατά την περίοδο
1600-1607, ενώ η τελευταία παραγγελία που ανέλαβε , ήταν
για το νοσοκομείο Ταβέρα του Τολέδου, για την οποία
συνεργάστηκε με το γιο του.
Η Πέμπτη Σφραγίδα της Αποκαλύψεως (1608-
14), λάδι σε μουσαμά, 222,3 x 193 εκ.,
Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο.
Πέθανε στις 7 Απριλίου του 1614,
σε ηλικία 73 ετών,
πριν ολοκληρώσει το έργο.

55. Τολέδο 1582-1614
Αρχικά θάφτηκε, σύμφωνα με την
επιθυμία στην εκκλησία του Αγίου
Δομίνικου στο Τολέδο.

56. Ένα από τα τελευταία έργα του
που το φιλοτέχνησε για να
τοποθετεί στην κρύπτη που
εξασφάλισε στο ναό του Αγίου
Δομίνικου :
«Προσκύνημα των ποιμένων»
(1612-1613)
Μουσείο Πράδο

57. Το 1619, ο γιος του μετέφερε το
λείψανο του στην εκκλησία του
Σαν Τορκουάτο, η οποία
καταστρέφεται τον 19ο αιώνα
από τα στρατεύματα του
Ναπολέοντα με αποτέλεσμα
να χαθεί το φέρετρό του.

58. Στην απογραφή που συνέταξε ο γιος του μετά το
θάνατο τού Γκρέκο, αναφέρονταν
143 ολοκληρωμένοι πίνακες,
45 γύψινα ή πήλινα προπλάσματα,
150 σχέδια,
30 σχέδια για ρετάμπλ καθώς και
200 χαρακτικά έργα
Αυτοπροσωπογραφία (π. 1590-1600),
Λάδι σε μουσαμά, 52,7x46,7 εκ.,
Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

59. Αφήνει πίσω του μια μεγάλη κληρονομιά, σε μια πόλη που
του προσφέρει την φήμη της και τον αγκαλιάζει μέσα στο
μεγαλείο της.
Μία πόλη που χρωστά ένα μεγάλο μέρος της ιστορίας της
στον Έλληνα, Ελ Γκρέκο.

60. «..Η Κρήτη του έδωσε ζωή και τέχνη,
πατρίδα ωραία βρήκε στο Τολέδο,
εκεί που μετά το θάνατό του,
κατάκτησε την αιωνιότητα».
Με τους στίχους αυτούς τελειώνει το ποίημα που
σύνθεσε για τον τάφο του Γκρέκο στο Τολέδο, ο φίλος
και θαυμαστής Ισπανός καλόγερος Παραβιθίνιο.

61. Το Τολέδο και ο El Greco
με τα μάτια του
Ν. Καζαντζάκη
(Ταξιδεύοντας Ισπανία)

62. «Γύριζα όλη μέρα στα στενά δρομάκια του Τολέδου,
οσμιζόμουν θειάφι, σαν να 'χε πέσει κεραυνός, σαν να 'χε
διαβεί λέοντας και μύριζε θεριό ο αγέρας, τρεις και πάνω
αιώνες ύστερα από το πέρασμά σου.
Τι τρομάρα, τι χαρά να περπατάς και να νιώθεις μία μεγάλη
ψυχή να καταχτυπάει τα φτερά της από πάνω σου»
Νίκος Καζαντζάκης,
Αναφορά στον Γκρέκο

63. Πέρασα από το σπίτι του Γκρέκο ….. στάθηκα στο κατώφλι.
Κήπος ήσυχος, ζεστός απεριποίητος …..
Ο κισσός είχε πιάσει κι έτρωγε τους τοίχους.
Μια γριά ζαρωμένη καθόταν
στον ήλιο σκυφτή και καθάριζε,
σα γριούλα Κρητικιά, βρούβες. …….
Δρασκέλισα το κατώφλι
και μπήκα. ……

64. -Που γεννήθηκε ο Γκρέκο, γιαγιά;
- Ξέρω κι εγώ, παιδί μου;
Λεν πως ήρθε από τη θάλασσα.
- Τον γνώρισες;
- Και βέβαια. Μα ήμουν πολύ μικρή,
δεν τον θυμούμαι.
- Και τι ήταν ο Γκρέκο, γιαγιά;
- Ένας άνθρωπος που έκαμε
το Χριστό και τους Αποστόλους!
Απόστολος Πάυλος-1612

65. «..Τριγυρίζω το σπίτι του Γκρέκο,
το μουσείο του, τις εκκλησίες
με τα έργα του, έχω στο νου μου
όλη του τη ζωή και τον αγώνα,
λάμπουν στα μάτια μου
τα σπαθωτά φλεγόμενα στόματα,
τα χλομά, μακροδάχτυλα,
σαν άστρα της θάλασσας, χέρια,
τα μάτια τα πυρπολημένα κι ακίνητα.
Η Ανάσταση, 1596-1600
Μουσείο Πράδο

66. Στις 8 Απρίλη του 1614, ένα τέτοιο χαρούμενο πρωινό, η
πόρτα του σπιτιού του μεγάλου Κρητικού ήταν ανοιχτή,
παιδόπουλα με άσπρα δαντελωτά πουκάμισα στέκουνταν
στο κατώφλι με κίτρινες λαμπάδες.
Ο υπερήφανος μυστηριώδης ξένος που είχεν έρθει, τώρα και
40 χρόνια, από τη θάλασσα, είχε πεθάνει.
Αγόρι που ανάβει το κερί-1575

67. Όλο το Τολέδο πενθούσε. Ο θρύλος που είχε δημιουργήσει ο
βίαιος λιγομίλητος Κρητικός ζωντάνευε πάλι σήμερα σε όλα
τα χείλια.
Η ζωή του ήταν παράξενη,
τα λόγια του λίγα
και τσεκουράτα……
Αυτός δεν ήταν που έκανε
τα φτερά των αγγέλων τόσο
μεγάλα που η Εκκλησία τρόμαξε;
Ευαγγελισμός, 1600

68. …. Κι όταν τον ρώτησε η Ιερά Εξέταση:
«Πούθε ήρθες; Γιατί ήρθες;»
αυτός αποκρίθηκε:
«Δεν έχω να δώσω λόγο σε κανένα!»……
Το Τολέδο τον είχε γοητέψει. ….. Τούτοι οι ίδιοι Άραβες,
που είχαν αρπάξει την Ισπανία, είχαν ξεχυθεί ίσα με την
Κρήτη……
Το ίδιο καταχτητικό αραβίτικο αίμα έτρεχε στις κρητικές κι
ισπανικές φλέβες. Κι όταν ήρθε ο Γκρέκο στο Τολέδο, βρήκε
μιαν αληθινή πατρίδα

69. …. Το Τολέδο είχε γίνει άγριο όπως του ταιριάζει, βρήκε
επιτέλους το σώμα που ανταποκρίνεται στην πολεμική
αγέρωχη ψυχή του….
Έτσι, μέσα στην έκρηξη του ανυπόταχτου φλεγόμενου νου
του, θα τινάχτηκε το Τολέδο και θα ξέσπασε από πάνω του
όλο αστραπές το σμάρι των αγγέλων.
Λάδι, 1610
Μουσείο
El Greco, Τολέδο

70. Δομίνικος Θεοτοκόπουλος (El Greco),
ο Κρητικός, ο Έλληνας,
ο κορυφαίος ζωγράφος,
"Μάστορας" αγιογράφος.
Είναι ο Στρατηγός και ο Παππούς του Καζαντζάκη.

71. Και μόνο το όνομα
«Ο Έλληνας»
που του δόθηκε,
αρκεί να δώσει το μέγεθος του και πόσο μας τιμά.

72. Σας Ευχαριστώ!!!!!
Νατάσα Λύρη

73. Πηγές
• http://www.matia.gr/7/73/7304/7304_1_8.html
• http://el.wikipedia.org/wiki/Δομήνικος_Θεοτοκόπουλος
• http://pyroessa-logotimis.blogspot.gr/2012/03/el-greco.h
• http://www.ispania.gr/eidhseis/politistikes/2474-el-
greco-spiti-toledo
• http://52dimelgreco.blogspot.gr/2009/12/blog-
post.html
• http://antiviotiko.blogspot.gr/2010/03/el-greco.html
• http://antiviotiko.blogspot.gr/2010/03/el-greco.html
• http://eirinika.gr/gr/blog/portraito/el-greco.asp
• http://blogs.sch.gr/itsikalak/2010/09/10/
• http://eirinika.gr/gr/blog/portraito/el-greco.asp

74. Πηγές
• http://blogs.sch.gr/itsikalak/2010/09/10/
• http://www.kyklostravel.gr/touristikos-
odigos/dominikos-theotokopoulos-el-greco.html
• http://www.edc.uoc.gr/~chmanousaki/e03p07/di
koianthropoi.htm
• http://paidio.blogspot.gr/2010/12/el-greco.html
• http://profitoulas.wordpress.com
• http://katalogia.me/
• http://www.hellinon.net/
• Ταξιδεύοντας Ισπανία, Ν. Καζαντζάκης