2. Περιεχόμενα
της έρευνας
✓
1
Εργασιακό Στρες
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

3. Εργασιακό Άγχος
•Ορισμός
Σύμφωνα με τον ορισμό που δίνει ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την
Υγεία στην Εργασία (EU-OSHA) :
«ο εργαζόμενος αισθάνεται άγχος όταν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη μιας
ανισορροπίας ανάμεσα στις απαιτήσεις που πρέπει να ικανοποιήσει και τους
πόρους που διαθέτει για να αντεπεξέλθει στις απαιτήσεις αυτές».
Ο ορισμός που δίνει ο Αμερικανικός Οργανισμός Υγιεινής και Ασφάλειας της εργασίας
(NIOSH,1999) :
«το εργασιακό στρες ορίζεται ως οι επιζήμιες φυσικές ή ψυχολογικές αντιδράσεις
που συμβαίνουν όταν οι απαιτήσεις της δουλειάς δεν συμβαδίζουν με τις
ικανότητες, τους διαθέσιμους πόρους ή τις ανάγκες του εργαζομένου και μπορούν
να οδηγήσουν σε προβλήματα υγείας ή ακόμη και σε τραυματισμούς».

4. Εργασιακό Άγχος
•Η θεωρία του ανεστραμμένου U (Inverted-U hypothesis)
Αποτέλεσε για πολλές δεκαετίες την θεωρητική βάση των μελετών που εξέτασαν την σχέση
άγχους-απόδοσης.
Το αρνητικό είναι αυτό με το οποίο θεωρείται συνυφασμένη η
έννοια του όρου στρες (Distress).
Το θετικό είναι αυτό που αρχικά ο Lazarus (1966) και κατόπιν ο
Selye (1974) ονόμασε ως Eustress, δηλαδή το επιθυμητό
επίπεδο άγχους που χρειάζεται, προκειμένου ο οργανισμός του
ανθρώπου να βρίσκεται στην απαιτούμενη -αναλόγως των
περιστάσεων- κατάσταση εγρήγορσης.

5. Εργασιακό Στρες
Κύριοι παράγοντες εργασιακού άγχους στις Η.Π.Α.
Πηγή: The American Institute of Stress(AIS), http://www.stress.org/workplace-stress/

6. Επίπεδα επαγγελματικού στρες στην Ευρώπη
Πιστεύετε ότι ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρουν από
εργασιακό στρες (στην χώρα σας) θα αυξηθούν , θα μειωθούν ή θα
μείνουν περίπου στα ίδια επίπεδα στα επόμενα 5 χρόνια ;(%)
Θα αυξηθεί πολύ
49
Θα αυξηθεί λίγο
28
Θα παραμείνει περίπου το ίδιο
Θα μειωθεί λίγο
Θα μειωθεί πολύ
Δεν ξέρω
12
4
3
4
Έρευνα σε 36 Ευρωπαϊκές χώρες
28 Οκτωβρίου 2011 - 17 Ιανουαρίου 2012
http://osha.europa.eu

7. Επίπεδα επαγγελματικού στρες στην Ευρώπη
Πιστεύετε ότι ο αριθμός των ανθρώπων που υποφέρουν από
εργασιακό στρες (στην χώρα σας) θα αυξηθούν , θα μειωθούν ή θα
μείνουν περίπου στα ίδια επίπεδα στα επόμενα 5 χρόνια ;(%)
Θα αυξηθεί πολύ
3
2
10
1
5
18
8
8
6
5
15
21
3
10
17
4
8
3
11
4
8
8
24
14
1
12
Θα αυξηθεί λίγο
4
15
9
10
7
7
15
13
27
13
8
1
7
2
16
12
9
18
14
13
Θα μείνει ίδιο
11
11
14
9
14
18
26
25
6
14
7
9
16
13
10
7
Θα μειωθεί
3
17
11
17
4
2
9
17
6
22
18
25
6
16
7
21
8
8
24
24
30
28
28
27
28
33
17
22
30
28
33
31
40
34
32
40
46
36
37
29
41
39
83
42
20
69 69 64
63 60 58
54 54 52 52 51 50 50 49
47 47 46 46 44 44 44 44 43
41 40 39 39 36
34 34 33 31 29
27 26 22
EL
BG
CY
DE
RO
PT
SI
RS
UK
BE
FR
ME EU27 HR
ALL
SK
ES
CZ
MT
LU
AL
MK
IE
HU
TR
28
28
33
26
27
17
2
PL
Έρευνα σε 36 Ευρωπαϊκές χώρες
28 Οκτωβρίου 2011 - 17 Ιανουαρίου 2012
IT
EE
AT
SE
LV
FI
NL
LI
IS
LT
DK
47
16
NO
http://osha.europa.eu

8. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
✓
Εργασιακό Στρες
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

9. Επαγγελματική Εξουθένωση
•Ορισμός
Ο πλέον διαδεδομένος ορισμός της επαγγελματικής εξουθένωσης είναι αυτός της ψυχολόγου Christine Maslach
(1982) :
«Η απώλεια ενδιαφέροντος για τους ανθρώπους με τους οποίους κάποιος εργάζεται,
συμπεριλαμβανομένης της σωματικής εξάντλησης και η οποία χαρακτηρίζεται από συναισθηματική
εξάντληση όπου ο επαγγελματίας δεν έχει πλέον καθόλου θετικά αισθήματα συμπάθειας ή σεβασμού για
τους πελάτες ή τους ασθενείς».
Ο όρος «επαγγελματική εξουθένωση» χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1974 από τον Freudenberger για την
περιγραφή των συμπτωμάτων σωματικής και ψυχικής εξουθένωσης σε επαγγελματίες υπηρεσιών ψυχικής υγείας
και, γενικότερα, σε χώρους που δημιουργούνται στενές σχέσεις μεταξύ των επαγγελματιών και των ατόμων που
έχουν την ανάγκη τους. Ο εργαζόμενος χάνει σταδιακά το ενδιαφέρον του και τα θετικά συναισθήματα που είχε για
το αντικείμενο της εργασίας του, δεν αισθάνεται πλέον ικανοποιημένος από την απόδοση και την δουλειά του και
αρχίζει να αναπτύσσει αρνητική εικόνα για τον εαυτό του.
Πολλές φορές χρησιμοποιείται ο όρος «σβησμένο σπίρτο» (Pines,1993) .

10. Επαγγελματική Εξουθένωση
Παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του συνδρόμου burnout

11. Επαγγελματική Εξουθένωση
Ενδείξεις & Συμπτώματα του Burnout

12. Επαγγελματική Εξουθένωση
Το μοντέλο των τριών διαστάσεων της Maslach
Your own sub headline
Συναισθηματική Εξάντληση
(emotional exhaustion)
1
Αναφέρεται στην μείωση
των συναισθημάτων του
ατόμου, την ψυχική και
σωματική κόπωση που
φτάνει σε τέτοιο βαθμό
που έχει ως αποτέλεσμα
να μην είναι ικανό πλέον
το άτομο να προσφέρει
συναισθηματικά
στους
αποδέκτες
των
υπηρεσιών του.
Your own footer
Αποπροσωποποίηση
(depersonalization)
2
Αναφέρεται
στην
αρνητική
και
συχνά
κυνική αντιμετώπιση των
πελατών/ασθενών, τους
οποίους ο εργαζόμενος
αντιμετωπίζει
πολλές
φορές ως αντικείμενα,
στην προσπάθεια του να
απεγκλωβιστεί από την
φόρτιση.
Μειωμένη προσωπική επίτευξη
(reduced personal
accomplishment)
3
Το
άτομο
αξιολογεί
αρνητικά τον εαυτό του
και ιδιαίτερα όσον αφορά
στους αποδέκτες των
υπηρεσιών του και νιώθει
ένα γενικότερο αίσθημα
δυστυχίας
και
δυσαρέσκειας ως προς
τα αποτελέσματα και το
περιεχόμενο της εργασίας
του.
Your Logo

13. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
2
✓
Εργασιακό Στρες
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

14. Εργασιακή Ανασφάλεια
•Ορισμός
«Μία αίσθηση (perception) αδυναμίας (powerlessness) να διατηρήσει κανείς μια επιθυμητή συνέχεια σε
συνθήκες που απειλείται η εργασία» και ως «την πιθανότητα να χάσει ο εργαζόμενος την δουλειά του ή
ένα κομμάτι αυτής» (Greenhalgh & Rosenblatt,1984).
Οι Borg & Elizur (1992) διακρίνουν την εργασιακή ανασφάλεια σε
γνωστική η οποία αναφέρεται στην εκτίμηση που κάνει το άτομο σε σχέση με το μέλλον της
δουλειάς του πχ «νομίζω ότι θα απολυθώ»
συναισθηματική η οποία αναφέρεται στα αισθήματα που βιώνει και συγκεκριμένα τον φόβο που
νιώθει ότι θα χάσει την δουλειά του (πχ «φοβάμαι ότι θα μείνω άνεργος»).
Οι Sverke et al, (2002) διάκρινουν της διάστασης του φόβου (fear) και της ανησυχίας (worry), μια
προσέγγιση που αντανακλά άμεσα τον ορισμό της εργασιακής ανασφάλειας ως στρεσογόνο
παράγοντα.
Πηγές :
 Greenhalgh, L., and Rosenblatt, Z. (1984), “Job insecurity: Toward conceptual clarity”, Academy of Management Review, 3, 438-448
Borg I. & Elizur, D. (1992), “Job insecurity: Correlates, moderators and measurement”, International Journal of Manpower, 13, 13-26
Sverke M., Hellgren J., & Näswall K. (2002), “No security: A meta-analysis and review of job insecurity and its consequences”, Journal
of Occupational Health Psychology, 7, 242-264

15. Εργασιακή Ανασφάλεια
4
διαφορετικοί τύποι εργασιακής ανασφάλειας:

μια γενική κατάσταση δημόσιας ανησυχίας, που συνδέεται με την ύπαρξη υψηλών
ποσοστών ανεργίας στην οικονομία

στο επίπεδο των επιχειρήσεων, η οποία σχετίζεται με την ανασφάλεια και τις ασταθείς
συνθήκες εργασίας μέσα στα πλαίσια του οργανισμού

σε ατομικό επίπεδο ως η αίσθηση μιας έντονης απειλής της θέσης εργασίας

ως πρόβλεψη απώλειας της θέσης εργασίας, που αφορά την περίπτωση στην οποία έχουν
ξεκινήσει να γίνονται ήδη απολύσεις στην επιχείρηση που εργάζεται κάποιος, ο οποίος και
νιώθει ότι έρχεται η σειρά του να χάσει την δουλειά του.
Mohr (2000)
Πηγές :
Mohr, G. B. (2000), “The changing significance of different stressors after the announcement of bankruptcy: A longitudinal
investigation with special emphasis on job insecurity”, Journal of Organizational Behavior, 21, 337-359

16. Εργασιακή Ανασφάλεια &
Επιπτώσεις
Επίπεδο αντίδρασης
Σε ατομικό
επίπεδο
αντίδρασης
Οργανωσιακές
Στάσεις
Στάσεις
(πχ Εργασιακή
(πχ Οργανωσιακή Δέσμευση,
Ικανοποίηση, Εργασιακή
Άμεση
Οργανισμού/επιχείρησης
Εργασιακές
Μορφή
Σε επίπεδο
εμπιστοσύνη)
Εμπλοκή)
Μακροχρόνια
Υγεία
(πχ σωματική, ψυχική)
Εργασιακές
Συμπεριφορές
(πχ Απόδοση, turnover εργαζομένων)
Πηγές :
Sverke M., Hellgren J., & Näswall K. (2002), “No security: A meta-analysis and review of job insecurity and its consequences”, Journal
of Occupational Health Psychology, 7, 242-264

17. Εργασιακή Ανασφάλεια
•Επίπεδα εργασιακής ανασφάλειας στις χώρες της Ε.Ε. 2010
Πηγές :
European Foundation for the Improvement of Living and Working Conditions, Fifth European Working Conditions Survey, Office for
Official Publications of the European Communities, Luxembourg, 2011

18. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
✓
Εργασιακό Στρες
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

19. Η έρευνα
Εισαγωγή
Η διαρκώς αυξανόμενη επιδείνωση του εργασιακού κλίματος
στην Ελλάδα λόγω της οικονομικής κρίσης και των
δημοσιονομικών προβλημάτων έχει αναδείξει το επαγγελματικό
άγχος ως τον κυριότερο ψυχοκοινωνικό κίνδυνο στην εργασία.
( Π.χ. η ραγδαία αύξηση της ανεργίας στην χώρα (26,8%,
ΕΛΣΤΑΤ Οκτώβριος 2012) και μια σειρά αλλαγών στην εργατική
νομοθεσία που οδήγησε σε μειώσεις αποδοχών, κατάργηση του
υποχρεωτικού χαρακτήρα των κλαδικών συμβάσεων εργασίας,
ελαστικοποίηση των συμβάσεων εργασίας κλπ. )

20. Η έρευνα
Σκοπός
Εργασιακό Στρες
Επαγγελματική
Εξουθένωση
Σκοπός:
Εργασιακή
Ανασφάλεια
Να διερευνηθεί κατά πόσο το Ιατρικό και
Νοσηλευτικό προσωπικό που δραστηριοποιείται στον
χώρο της ιδιωτικής υγείας στην Ελλάδα έχει
επηρεαστεί από αυτή την ραγδαία επιδείνωση του
εργασιακού κλίματος στην χώρα, πως βιώνει τις
αλλαγές αυτές και τι επιπτώσεις έχουν επιφέρει στο
επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών.

21. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
✓
Εργασιακό Στρες
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

22. Το Δείγμα
Η έρευνα πραγματοποιήθηκε κατά το χρονικό διάστημα
από 10 Οκτωβρίου 2012 έως και 20 Νοεμβρίου 2012

23. Ιατροί
Προφίλ συμμετεχόντων στην έρευνα
Δημογραφικά στοιχεία Ιατρών
Άνδρας
71%
41-55
ετών
55%
Έγγαμος
66%

24. Ιατροί
Επαγγελματικό Προφίλ

25. Νοσηλευτές
Προφίλ συμμετεχόντων στην έρευνα
Δημογραφικά στοιχεία Νοσηλευτών
Γυναίκα
72%
26-40
ετών
71%
Άγαμη
50%

26. Νοσηλευτές
Επαγγελματικό Προφίλ

27. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
✓
Εργασιακό Στρες
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

28. Ιατροί
Γενικά Αποτελέσματα

29. Ιατροί
Επίπεδα Εργασιακού Στρες

30. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Συνθήκες
Εργασίας
Έλλειψη
ενδιαφέροντος
Φόρτος
Εργασίας
Διαχείριση
Ασθενών
Διαπροσωπικές
Σχέσεις
Προβλήματα
επικοινωνίας

31. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς

32. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Συνθήκες Εργασίας 48% π.χ.
•Πεπαλαιωμένος τεχνολογικός εξοπλισμός
•Έλλειψη σύγχρονου τεχνολογικού εξοπλισμού και εργαλείων
•Μη λειτουργική σχεδίαση του περιβάλλοντος εργασίας
•Κακή αισθητική χώρου εργασίας
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ διοίκησης και προσωπικού
•Βλάβες και διακοπές στον τεχνολογικό εξοπλισμό
•Σύγκρουση με τους στόχους της διοίκησης του νοσοκομείου

33. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Φόρτος Εργασίας 17% π.χ.
•Πάρα πολλές εργασίες που πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα
•Τελικές προθεσμίες και οι πιέσεις χρόνου
•Νέες τεχνολογικές εξελίξεις (π.χ. νέα προγράμματα
υπολογιστών, νέα ιατρικά μηχανήματα , νέες τεχνολογίες
θεραπείας κ.τ.λ.)
•Να παίρνω αποφάσεις
•Να έχω να δουλέψω μέχρι αργά

34. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Διαπροσωπικές Σχέσεις 11% π.χ.
•Προβλήματα με τους προϊστάμενους
•Ανησυχία για το εάν θα παραμείνω στη δουλειά
•Προβλήματα με τους συναδέλφους μου
•Δεν γνωρίζω προς τα που 'βαδίζει' η καριέρα μου
•Έλλειψη συμπαράστασης από τον/την σύντροφο ή την
οικογένεια ως προς τη δουλειά

35. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Προβλήματα Επικοινωνίας 10% π.χ.
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ διοίκησης και ασθενών
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ εργαζομένων και ασθενών
•Μη κατάλληλη εφαρμογή των στόχων της διοίκησης από τα
διοικητικά [υπεύθυνα] στελέχη και προϊσταμένους

36. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Διαχείριση Ασθενών
8% π.χ.
•Προβλήματα με τους ασθενείς
•Προβλήματα με τους συγγενείς ή τους επισκέπτες των ασθενών
•Πάρα πολύ μεγάλος βαθμός ευθύνης

37. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Ιατρούς
Έλλειψη Ενδιαφέροντος 6% π.χ.
•Δεν μπορώ να πω όχι όταν πρέπει να δουλέψω
•Πολλές συναντήσεις και συνελεύσεις
•Ελάχιστα ενδιαφέροντα πράγματα να κάνω στη δουλειά

38. Burnout Ιατρών

39. Μορφή Εργασιακής
Ανασφάλειας Ιατρών

40. Περιεχόμενα
της έρευνας
1
2
Επαγγελματική εξουθένωση
3
Εργασιακή Ανασφάλεια
4
Η έρευνά μας
5
Συμμετέχοντες-Δείγμα
6
✓
Εργασιακό Στρες
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Ιατρούς
7
Αποτελέσματα της έρευνας για τους Νοσηλευτές

41. Νοσηλευτές
Γενικά Αποτελέσματα

42. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Προβλήματα
επικοινωνίας
Φόρτος
Εργασίας
Εμπόδια
ανάπτυξης
καριέρας
Έλλειψη
ενδιαφέροντος
Διαπροσωπικές
Σχέσεις

43. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές

44. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Προβλήματα Επικοινωνίας 58% π.χ.
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ διοίκησης και ασθενών
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ εργαζομένων και ασθενών
•Έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ διοίκησης και προσωπικού
•Μη κατάλληλη εφαρμογή των στόχων της διοίκησης από τα
διοικητικά [υπεύθυνα] στελέχη και προϊσταμένους
•Να έχω να πω στους υφισταμένους μου δυσάρεστα πράγματα
όπως αύξηση καθηκόντων, μείωση αποδοχών, απολύσεις κτλ.
•Μη λειτουργική σχεδίαση του περιβάλλοντος εργασίας όπως
κακή χωροθέτηση γραφείων τμημάτων και εξοπλισμού,
στενότητα, θόρυβος, φωτεινότητα, εξαερισμός, θερμοκρασία
κτλ.
•Σύγκρουση με τους στόχους της διοίκησης του νοσοκομείου
•Προβλήματα με τους συγγενείς ή τους επισκέπτες των ασθενών

45. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Φόρτος Εργασίας 14% π.χ.
•Τελικές προθεσμίες και οι πιέσεις χρόνου
•Πάρα πολλές εργασίες που πρέπει να γίνουν ταυτόχρονα
•Νέες τεχνολογικές εξελίξεις
•Αντιμετώπιση της γραφειοκρατίας στη δουλειά
•Να κάνω λάθη

46. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Έλλειψη Ενδιαφέροντος 13% π.χ.
•Βαρετά καθήκοντα, ρουτίνα στη δουλειά
•Ανάμειξη της δουλειάς με το σπίτι και την οικογενειακή ζωή
•Ελάχιστα ενδιαφέροντα πράγματα να κάνω στη δουλειά
•Δεν μπορώ να πω όχι όταν πρέπει να δουλέψω
•Πολλές συναντήσεις και συνελεύσεις

47. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Διαπροσωπικές Σχέσεις 8% π.χ.
•Προβλήματα με τους ασθενείς
•Προβλήματα με τους συναδέλφους μου
•Να παίρνω αποφάσεις
•Προβλήματα με τους ανώτερους (προϊστάμενους )
•Ανησυχία για το εάν θα παραμείνω στη δουλειά
•Πάρα πολύ μεγάλος βαθμός ευθύνης
•Προβλήματα με τους κατώτερους (υφιστάμενους )

48. Παράγοντες που προκαλούν Στρες
στους Νοσηλευτές
Εμπόδια ανάπτυξης καριέρας 7% π.χ.
•Δεν γνωρίζω προς τα που 'βαδίζει' η καριέρα μου
•Βλάβες και διακοπές στον τεχνολογικό εξοπλισμό (π.χ.
υπολογιστές, ιατρικά μηχανήματα κτλ.)
•Έλλειψη συμπαράστασης από τον/την σύντροφο ή την
οικογένεια ως προς τη δουλειά

49. Burnout Νοσηλευτών

50. Μορφή Εργασιακής
Ανασφάλειας Νοσηλευτών