2. Chương II. Tâm lý học dạy học 2
Giới thiệu một số thuyết về tâm lý học dạy họcI
Khái niệm hoạt động dạyII
Sự hình thành khái niệm, kỹ năng, kỹ xảoIII
Dạy học và sự phát triển trí tuệIV
Psychology and education
3. Chương II. Tâm lý học dạy học
Mục đích của chương
• Tìm hiểu các quan niệm về tâm lý học dạy học
• Hiểu được thế nào là hoạt động dạy, hoạt động học và
quá trình hình thành khái niệm, kỹ năng, kỹ xảo
• Nắm bắt được quá trình dạy học và sự phát triển trí tuệ
của trẻ. Từ đó với vai trò là nhà tâm lý- giáo dục để có
cách tác động phù hợp
3 Psychology and education
4. Chương II. Tâm lý học dạy học 4
Giới thiệu về một số thuyết về TLH dạy họcI
THUYẾT LIÊN
TƯỞNG
THUYẾT
HOẠT ĐỘNG THUYẾT HÀNH
VI
Psychology and education
5. Chương II. Tâm lý học dạy học 5
1. Khái niệm
Hoạt động dạyII
HOẠT
ĐỘNG
DẠY
Là hoạt động chuyên biệt của người lớn
Giúp trẻ lĩnh hội nền VHXH
Phát triển tâm lý trẻ
Hình thành nhân cách trẻ
Psychology and education
6. Chương II. Tâm lý học dạy học 6
2. Đặc điểm
Đặc điểm Nội dung
Chủ thể GV (giữ vai trò tổ chức, điều khiển HS)
Khách thể HS (đồng thời- chủ thể hoạt động học)chủ động,
tích cực sáng tạo
Đối tượng Sự phát triển trí tuệ và nhân cách của HS
Mục đích Giúp trẻ lĩnh hội nền VHXH, phát triển tâm lý,
hình thành nhân cách HS
Phương tiện Dạng công cụ để thực hiện quá trình dạy
Cơ chế Di sản XH- Thế hệ trước truyền lại cho thế hệ sau
những tri thức, kinh nghiệm lịch sử XH
Sản phẩm Nhân cách HS
Chức năng Tổ chức, điều khiển, điều chỉnh
Psychology and education
7. Chương II. Tâm lý học dạy học 7
Hoạt động họcIII
Hoạt động đặc thù của con người
Được điều khiển bởi mục đích tự giác
(lĩnh hội những tri thức, KN, KX)
Những hình thức hành vi
Những dạng hoạt động nhất định
HOẠTHOẠT
ĐỘNGĐỘNG
HỌCHỌC
1. Khái niệm
Psychology and education
10. Chương II. Tâm lý học dạy học 10 Psychology and education
11. Chương II. Tâm lý học dạy học 11
2. Đặc điểm
Đặc điểm Nội dung
Đối tượng Hệ thống tri thức khoa học, kĩ năng, kĩ xảo
Mục đích Nhằm lĩnh hội hệ thống tri thức, kĩ năng, kĩ
xảo
Sản phẩm Làm thay đổi chính chủ thể của hoạt động
Chức
năng
Tích cực, chủ động lĩnh hội tri thức, kĩ năng,
kĩ xảo
Cơ chế Lĩnh hội
Psychology and education
12. Chương II. Tâm lý học dạy học 12
3. Hình thành hoạt động học
3.1. Hình thành động cơ học tập
Động cơ bên trong Động cơ bên ngoài
Khái
niệm
Động cơ hoàn thiện tri
thức
Động cơ quan hệ xã hội
Tác
động
hoạt
động
học
tập
Hoạt động học tập không
chứa đựng xung đột bên
trong
Hoạt động học tập có phần mang tính
bắt buộc
Nỗ lực khắc phục khó
khăn, những trở ngại bên
ngoài để đạt nguyện vọng
nảy sinh, chứ không phải
hướng vào đấu tranh với
chính bản thân không
căng thẳng tâm lý
Thưởng và phạt, đe doạ và yêu cầu, thi
đua và áp lực, khêu gợi lòng hiếu học,
mong đợi hạnh phúc và lợi ích tương
lai, hài lòng cha mẹ, khâm phục bạn
bè... (đối tượng đích thực HĐH chỉ là
phương tiện mục đích)
căng thẳng tâm lý, đấu tranh bản thân
Psychology and education
13. Chương II. Tâm lý học dạy học 13 Psychology and education
14. Chương II. Tâm lý học dạy học 14
3.2. Hình thành mục đích học tập
• Mục đích HT là những tri thức, kĩ năng, kĩ xảo tồn tại
trong từng tiết học, từng bài, từng phần, từng môn
học
• Hình thành mục đích HT
– Mục đích HT không có sẵn, được hình thành dần
trong quá trình HT
– Mục đích HT thực sự chỉ có được khi con người
bắt đầu hoạt động. Mỗi hoạt động tương ứng 1
mục đích
– Để đạt mục đích tổng thể, trước hết phải đặt ra
từng mục đích bộ phận riêng lẻ
Psychology and education
15. Chương II. Tâm lý học dạy học 15
Hình thức
hành động
học tập
Hành động
học tập
3.3.3.3.
Hình thức
tồn tại
khái niệm
3.3. Hình thành các hành động học tập
Psychology and education
16. Chương II. Tâm lý học dạy học 16
Hình thức tồn tại
khái niệm
Hình thức hành
động học tập
HT vật chất
HT mã hoá
HT tinh thần
HTHĐ vật chất trên vật
thật hoặc vật thay thế
HTHĐ tinh thần
HTHĐ với lời nói và
các HT mã hoá khác
Psychology and education
17. Chương II. Tâm lý học dạy học 17 Psychology and education
18. Chương II. Tâm lý học dạy học 18 Psychology and education
19. Chương II. Tâm lý học dạy học 19 Psychology and education
20. Chương II. Tâm lý học dạy học 20
HÀNH ĐỘNG HỌC TẬP
Hành động cụ
thể hoá
Hành động mã
hoá
Hành động
phân tích
Mô hình mã hoá hoàn
toàn có tính quy ước
Mô hình
tương ứng
Mô hình gần
giống vật thật
Psychology and education
21. Chương II. Tâm lý học dạy học
• Trò chơi đoán từ…
21 Psychology and education
22. Chương II. Tâm lý học dạy học 22
1. Sự hình thành khái niệm
1.1. Khái niệm về khái niệm
Khái niệm là bản chất của sự vật, hiện tượng. Bản
chất đó nằm trong chính sự vật, hiện tượng, con
người phát hiện, nắm bắt được bản chất đó và gói gọn
lại thành 1 từ, 1 cụm từ
Sự hình thành khái niệm, kĩ năng, kĩ xảoIV
Psychology and education
23. Chương II. Tâm lý học dạy học 23 Psychology and education
24. Chương II. Tâm lý học dạy học 24 Psychology and education
25. Chương II. Tâm lý học dạy học 25
1.2. Vai trò của khái niệm
“Thức ăn” của tư duy
Sản phẩm và phương tiện của HĐ
“Vườn ươm” của tư tưởng, tư duy
Psychology and education
26. Chương II. Tâm lý học dạy học 26
• Thông qua hành động, hoạt động chủ thể
chuyển chỗ ở của khái niệm từ ngoài vào
trong, biến cái vật chất thành cái tinh thần
• Chuyển logic khái niệm vào trong đầu của
chủ thể hoạt động qua hoạt động chủ thể
lĩnh hội kinh nghiệm xã hội lịch sử
Biến chúng thành tri thức, kinh nghiệm của cá nhân
1.3. Bản chất tâm lý của sự hình thành khái niệm
Psychology and education
27. Chương II. Tâm lý học dạy học 27
1.4. Các giai đoạn, các bước hình thành khái niệm
Click to add TitleLàm nảy sinh nhu cầu nhận thức ở HS
(tạo tình huống có vấn đề)
Click to add TitleTổ chức cho HS hành động
(đặc biệt hoạt động vật chất)
Click to add TitleDẫn dắt HS vạch ra những nét bản chất của khái
niệm
Click to add TitleGiúp HS đưa những dấu hiệu bản chất và logic
của khái niệm vào định nghĩa
Click to add TitleHệ thống hoá khái niệm
Click to add TitleLuyện tập và vận dụng khái niệm đó
Psychology and education
28. Chương II. Tâm lý học dạy học 28
2. Sự hình thành kĩ năng
2.1. Khái niệm kĩ năng: Kĩ năng là khả năng vận
dụng kiến thức (khái niệm, cách thức, phương
pháp...) để giải quyết một nhiệm vụ mới
Psychology and education
29. Chương II. Tâm lý học dạy học 29
2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự hình thành kĩ năng
1
Nội dung của
bài tập
2
Tâm thế
thói quen
3
Khả năng khái
quát nhìn đối
tượng một
cách toàn thể
Psychology and education
30. Chương II. Tâm lý học dạy học 30
2.3. Sự hình thành kĩ năng
• Biết cách tìm tòi để tìm ra yếu tố đã cho, yếu tố phải tìm
và mối quan hệ giữa chúng
• Hình thành một mô hình khái quát để giải quyết các đối
tượng cùng loại
• Xác lập được mối liên hệ giữa bài tập mô hình và khái
quát các kiến thức tương ứng
Psychology and education
31. Chương II. Tâm lý học dạy học 31 Psychology and education
32. Chương II. Tâm lý học dạy học 32
3. Sự hình thành kĩ xảo
3.1. Khái niệm kĩ xảo: Kĩ xảo là hành động đã được củng cố
và tự động hoá nhờ luyện tập
Psychology and education
33. Chương II. Tâm lý học dạy học 33
3.2. Đặc điểm
• Không bao giờ thực hiện đơn độc, tách rời khỏi hành động
có ý thức phức tạp
• Mức độ tham gia của ý thức ít
• Không theo dõi bằng mắt, kiểm tra bằng cảm giác vận
động
• Động tác thừa, phụ bị loại trừ, những hoạt động cần thiết
ngày càng chính xác, nhanh, tiết kiệm
• Thống nhất tính linh hoạt và tính ổn định
Psychology and education
34. Chương II. Tâm lý học dạy học 34
1. Khái niệm về sự phát triển trí tuệ
• Sự phát triển trí tuệ là sự biến đổi về chất trong hoạt động
nhận thức
• Sự biến đổi đó được đặc trưng bởi sự thay đổi cấu trúc cái
được phản ánh và phương thức phản ánh chúng
– Đối tượng phản ánh: hệ thống tri thức
– Phương thức phản ánh: phương pháp học tập, lĩnh hội
Dạy học và sự phát triển trí tuệV
Psychology and education
35. Chương II. Tâm lý học dạy học 35
• Nội dung sự phát triển trí tuệ
– Là sự biến đổi về chất
– Giới hạn trong hoạt động nhận thức: phản ánh hiện
thực khách quan
– Vừa thay đổi cấu trúc cái được phản ánh, vừa thay đổi
phương thức phản ánh chúng
Psychology and education
36. Chương II. Tâm lý học dạy học 36
2. Các chỉ số của sự phát triển
Tốc độ của sự định hướng trí tuệ
Tốc độ khái quát
Tính tiết kiệm của tư duy
Tính mềm dẻo của trí tuệ
Tính phê phán của trí tuệ
Sự thấm sâu vào tài liệu,
sự vật, hiện tượng nghiên cứu
Psychology and education
37. Chương II. Tâm lý học dạy học 37
3. Quan hệ dạy học và sự phát triển trí tuệ
Dạy học và sự phát triển trí tuệ có mối quan hệ chặt chẽ,
thống nhất biện chứng với nhau.
Dạy học
Sự phát triển trí
tuệ
Con đường cơ bản
Sản phẩm
Psychology and education
38. Chương II. Tâm lý học dạy học 38 Psychology and education
39. Chương II. Tâm lý học dạy học 39 Psychology and education
40. Chương II. Tâm lý học dạy học 40
4. Tăng việc dạy học và phát triển trí tuệ
• Tăng cường một cách hợp lý hoạt động dạy học
• Hướng thay đổi một cách cơ bản nội dung và phương
pháp của hoạt động dạy học
Psychology and education