1. ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ Α΄ ΛΥΚΕΙΟΥ
Χριστίνα Ζαϊμίδου
ΘΕΜΑ: Η Παναγιά του Παγγαίου: Η Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης
(Μοναστήρια του Νομού Σερρών)
ΚΡΗΝΙΔΕΣ 2012-2013
1

2. Η Παναγιά του Παγγαίου: Η Ιερά Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης
(Μοναστήρια του Νομού Σερρών)
2

3. ΜΕΛΗ ΤΗΣ Α΄ΟΜΑΔΑΣ
1. ΖΑΪΜΙΔΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ
2. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
3. ΜΠΑΛΙΤΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ
4. ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΟΥ ΕΛΙΖΑ
ΕΠΟΠΤΕΙΑ
1.ΚΑΡΑΤΖΟΓΛΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
2.ΓΚΟΥΜΑ ΟΛΓΑ
3

4. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ……………………………………………………………………...5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ……………………………………………………………………….6
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α: ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ …………………………….7
I ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΕΙΚΟΣΙΦΟΙΝΙΣΣΑΣ...............………………….7
II ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΤΙΜΊΟΥ ΠΡΟΔΡΌΜΟΥ…………………..........8
III ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΑΓΊΑΣ ΚΥΡΙΑΚΉΣ ΑΛΙΣΤΡΆΤΗΣ…………..8
IV ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΑΓΊΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΉΣ ΔΟΜΉΡΟΥ…………..9
V ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΠΡΟΦΉΤΗ
ΗΛΊΑ-ΑΓΊΟΥ ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ……………………………...........10
VI ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΑΓΊΟΥ ΓΕΩΡΓΊΟΥ ΜΟΝΑΣΤΗΡΆΚΙ
ΣΕΡΡΏΝ…………………………………………………………
ΚΕΦΑΛΑΙΟ B : ΝΕΟΤΕΡΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ………………………..............11
I ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΠΑΝΑΓΊΑΣ
ΒΎΣΣΙΑΝΗΣ ΜΕΤΟΧΊΟΥ…………………………............11
II ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΤΙΜΊΟΥ ΣΤΑΥΡΟΎ
ΑΓ.ΠΝΕΎΜΑΤΟΣ……………………………………...........11
III ΙΕΡΌ ΗΣΥΧΑΣΤΉΡΙΟ ΤΙΜΊΟΥ
ΠΡΟΔΡΌΜΟΥ ΑΚΡΙΤΟΧΩΡΊΟΥ………………………….12
IV ΙΕΡΆ ΜΟΝΉ ΑΓ.ΚΗΡΎΚΟΥ
ΚΑΙ ΙΟΥΛΊΤΗΣ……………………………………...............12
ΕΠΙΛΟΓΟΣ……………………………………………………………………..14
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ…………………………………………………………….…15
4

5. ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Η παρούσα εργασία είναι το αποτέλεσμα δουλειάς της ομάδας εργασίας που
αποτελούνταν από τους μαθητές της Α’ Λυκείου του ΓΕΛ Κρηνίδων (Χριστίνα Ζαϊμίδου , Ελίζα
Αναστασιάδου , Μαρία Αναστασιάδου , Ιωάννη Μπαλίτση) ,κατά το σχολικό έτος 2012-2013.
Ολοκληρώθηκε στα πλαίσια της εισαγωγής του νέου μαθήματος «Project». Για
την ενασχόλησή μας με το συγκεκριμένο θέμα, αφορμή υπήρξε η πρόταση που μας έκανε ο
καθηγητής της φυσικής αγωγής του γυμνασίου μας, κύριος Καρατζόγλου Αλέξανδρος, μετά
από τη σχετική έγκριση των καθηγητών του σχολείου μας, και έπειτα από σχετική ενημέρωση
και συζήτηση με την ομάδα εργασίας της τάξης.
Η εργασία μας δε θα μπορούσε να ολοκληρωθεί και να λάβει την τελική της μορφή χωρίς
την πολύτιμη καθοδήγηση και βοήθεια που είχαμε από
τους επιβλέποντες καθηγητές μας ,σε όλη την διάρκεια της επεξεργασίας της. Οφείλουμε,
λοιπόν, να ευχαριστήσουμε θερμά τον Κύριο Καρατζόγλου Αλέξανδρο και την Κυρία Γκούμα
Όλγα για τις πολύτιμες συμβουλές τους, για την ενθάρρυνση, την κατανόηση και την υπομονή
που επέδειξαν, σε όλη την πορεία της εργασίας μας.
Η έρευνα μας είχε ως σκοπό την γνωριμία και επαφή των μαθητών με ένα
από τα ιερότερα Μοναστήρια της περιοχής, την ιερά Μονή Παναγίας
Εικοσιφοινίσσης. Το δικό μου επιμέρους υποθέμα είναι τα μοναστήρια του νομού
Σερρών, τα οποία χωρίζονται στα δύο κεφάλαια που ακολουθούν ,στα αρχαιότερα και στα
νεότερα μοναστήρια της περιοχής.
5

6. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ζώντας ή ταξιδεύοντας κανείς στην Ελλάδα, αντιλαμβάνεται ότι βρίσκεται σε μια ιδιαίτερη
χώρα με παράδοση πολλών αιώνων, σ' έναν τόπο αγιότητας και χάριτος. Βλέποντας κανείς
την ελληνική γη, τα βουνά και τα νησιά μας, καταλαβαίνει τη σχέση που έχει αναπτύξει ο
Έλληνας με το Θείο μέσα από τα πολλά μοναστήρια .
Τα 500 και πλέον, ελληνικά ορθόδοξα μοναστήρια είναι μέρη σπάνιου κάλλους,
αρχιτεκτονικής και πολιτιστικής κληρονομιάς. Ωστόσο, αποτελούν πρωτίστως ευκαιρίες
ανανέωσης της πολυτάραχης ζωής του σύγχρονου ανθρώπου, μέσα από το αυθεντικό που
εκφράζουν. Είναι φωτεινοί φάροι, δροσερές οάσεις και φρούρια της πίστεώς μας. Και η
Εκκλησία και ο Ελληνισμός τους οφείλουν πολλά.
Αυτήν την ιερά παράδοση της Ορθοδοξίας καλούμαστε σήμερα να προστατέψουμε, να
σεβαστούμε και να αναδείξουμε στις δύσκολες μέρες μας. Να διαφυλάξουμε ότι τα μέρη αυτά
είναι μέρη προσκυνήματος, αγιότητας και πνευματικών θησαυρών.
Παρακάτω θα αναλύσουμε πολλά από τα μοναστήρια του Νομού Σερρών, τα οποία έχω
χωρίσει σύμφωνα με την χρονολογία ίδρυσης τους σε αρχαιότερα Μοναστήρια(Ιερά Μονή
Εικοσσιφοίνισσας ,Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου, Ιερά Μονή Αγίας Κυριακής Αλιστράτης,
Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομήρου, Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία-Αγίου Πνεύματος, Ιερά
Μονή Αγίου Γεωργίου Μοναστηράκι Σερρών) και σε νεότερα Μοναστήρια (Ιερά Μονή
Παναγίας Βύσσιανης Μετοχίου, Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού Αγ.Πνεύματος, Ιερό Ησυχαστήριο
Τιμίου Προδρόμου Ακριτοχωρίου, Ιερά Μονή Αγ.Κηρύκου και Ιουλίτης).
6

7. A΄ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΑΡΧΑΙΟΤΕΡΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
I Ιερά Μονή Εικοσιφοίνισσας(450μ.Χ)
Η μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου της Αχειροποιήτου, γνωστή με την ονομασία
Εικοσσιφοίνισσα είναι ενάς από τους δύο ιερούς χώρους της Ανατολικής Μακεδονίας που
συνεχίζει και σήμερα να αποτελεί πόλο έλξης πλήθους πιστών και είναι κτισμένη στη βόρεια
πλευρά του Παγγαίου όρους και απέχει 55 χιλιόμετρα από την καβάλα.
Βρίσκεται στο δρόμο Σερρών-Καβάλας στα όρια δυο Νομών αμέσως μετά την Κορμίστα, στη
βόρεια πλευρά του όρους Παγγαίου, σε μια θαυμάσια τοποθεσία, σε υψόμετρο 743 μέτρα.
Θεωρείται εθνικό και θρησκευτικό κέντρο ολόκληρης της Μακεδονίας καθώς έπαιξε σημαντικό
ρόλο κατά τη διάρκεια την εθνικοαπελευθερωτικών πολέμων των Ελλήνων. Στη συλλογή του
συμπεριλαμβάνονται σπάνιες εικόνες κειμήλια αλλά και πολλά χειρόγραφα από την τεράστια
βιβλιοθήκη του. Διαθέτει περισσότερα από 150 κελιά και από το 1967 λειτουργεί ως γυναικεία
μονή όπου αποτελείται από 25 μοναχές.
Ο πρώτος κτήτωρ της μονής ήταν ο Άγιος Γερμανός ο οποίος ήρθε στο Παγγαίο στο δεύτερο
μισό του 9 αιώνα. Ακόμη η Μονή γνωρίζει μεγάλη άνθηση στα χρόνια του πατριάρχου
Διονυσίου Α’ .Το 1507 όμως η μονή καταστρέφεται από τους τούρκους και το 1522
επανδρώνεται από Βατοπαιδινούς μοναχούς. Το ξυλόγλυπτο τέμπλο της φιλοτεχνήθηκε από
το 1771 ως το 1802 από Χιώτες τεχνίτες και το κωδωνοστάσιο το 1838.Το 1917 οι Βουλγαροι
καταστρέφουν την μονή και την απογυμνώνουν από πλήθος κειμηλείων, πολύτημα σκεύη και
χειρόγραφα.
7

8. II Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου(1270μ.Χ)
Το Μοναστήρι του Τιμίου Προδρόμου απέχει 12 χιλιόμετρα βορειοανατολικά από τις Σέρρες
και έχει υψόμετρο 1100 μέτρων στον ορεινό όγκο του Μενοικείου .Η Μονή κτίσθηκε το 1270
μ.Χ. και παρά τις αλλεπάλληλες καταστροφές αποτελεί σήμερα εκπληκτικής ομορφιάς μνημείο
και Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης. Ο Πρώτος κτήτορας της Μονής ήταν ο Ιωαννίκιος. Το 1300 ο
ανιψιός του Ιωακείμ έκτισε τον καθολικό ναό και την τράπεζα για να γευματίζουν οι μοναχοί.
Το 1345 όμως οι Σέρβοι κατέστρεψαν μεγάλο μέρος της Μονής και το 1917 η βιβλιοθήκη της
Μονής λεηλατήθηκε από τους Βούλγαρους οι οποίοι πήραν πολλά πολύτιμα και ιερά
αντικείμενα από την Μονή. Το τέμπλο είναι ξυλόγλυπτο και από το 1986 εγκαταστάθηκε
γυναικεία αδελφότητα που σε συνεργασία με τη 12η Εφορία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων
Καβάλας έχει αναλάβει το έργο της συντήρησης και της αναστήλωσης της Μονής
αναστήλωσης της Μονής.
III Ιερά Μονή Αγίας Κυριακής Αλιστράτης(1857μ.Χ)
Η ιερά μονή Αγίας Κυριακής είναι από τα παλιότερα Μοναστήρια μαζί με αυτό της
Εικοσιφοίνισσας. Βρίσκεται στον νομό Σερρών και απέχει 2χλμ. δυτικά από την
Αλιστράτη. Υπέστη πολλές καταστροφές από τους Τούρκους και τους Βούλγαρους.
Μόνο στην είσοδο της Μονής σώζονται κάποια παλιά στοιχεία. Η αναπαλαίωση της
Μονής ξεκίνησε το 1956 και σήμερα σ’ αυτή ζουν τρείς Μοναχές. Κατά την ημέρα της
γιορτής της Αγίας Κυριακής 7 Ιουλίου, πραγματοποιούνται διήμερες Θρησκευτικές και
8

9. πολιτιστικές εκδηλώσεις παρουσία πλήθους κόσμου που προσέρχεται για να
προσκυνήσει το εικόνισμα της Αγίας.
IV Ιερά Μονή Αναλήψεως Παγγαίου (αρχές 19ου
αι)
Η Ιερά Γυναικεία Μονή Αναλήψεως Παγγαίου απέχει 7 χιλιόμετρα από την Κοινότητα Πρώτης
Σερρών και σε υψόμετρο 930μ. με πανοραμική θέα στον κάμπο του νομού ,όπου μπορεί να το
επισκεφτεί και να το θαυμάσει ο κάθε πιστός. Ακόμα, υπάρχει ξενώνας μόνο για οργανωμένες
επισκέψεις. Επίσης, το 1997 το Μοναστήρι είχε είκοσι μοναχές, που ασχολούνται με την
αγιογραφία, χρυσοκέντημα, πυρογραφία, κηροπλαστική. Γιορτάζει 40 μέρες μετά το
Πάσχα(της Αναλήψεως).
V Ιερά Μονή Αγίας Παρασκευής Δομήρου(άγνωστη η
δημιουργια της)
Στα νότια του Ν. Σερρών, δυο (2) χλμ. από το χωριό Δόμηρος και πέντε (5) χλμ. από
τους πρόποδες του Παγγαίου όρους, σε μια γραφική τοποθεσία, βρίσκεται η Ιερά
ΜονήτηςΑγ.Παρασκευής
Eυρίσκεται σε γραφική τοποθεσία, μακριά από τους θορύβους των πόλεων και των
χωριών, εις κοιλάδα, πλησίον δύο μικρών χειμάρρων που πηγάζουν από το πλησίον
όρος, περικλείοντες την Mονή και μία μικρή έκταση κατάλληλη για καλλιέργεια.
Δένδρα και χλοερά βλάστηση κοσμούν τον τόπον, αναπαύοντες τους οφθαλμούς των
κουρασμένων οδοιπόρων και προσκυνητών. Πιο κάτω, από την Iερά Mονή υπάρχουν
αγροί που καταλήγουν στα νότια πεδιάδα του Nομού Σερρών. Λειτουργεί ως ξενώνας
μόνο για οργανωμένες επισκέψεις. Ημέρα πανηγύρεως 26 Ιουλίου στη μνήμη της
οσιομάρτυρας Παρασκευής.
9

10. VI Ιερά Μονή Προφήτη Ηλία-Αγίου Πνεύματος(1900 μ.Χ)
Στη βόρεια πλευρά της Κοινότητας Αγ. Πνεύματος, απέναντι από την Ι.Μ. Τιμ.
Σταυρού, ψηλά σ' ένα καταπράσινο πευκόφυτο λόφο, δεσπόζει το Μοναστήρι του
προφήτη Ηλία. Κτισμένος ο πρώτος ναός από το έτος 1900, ερειπώθηκε στο πέρασμα
των χρόνων. Το σημερινό Καθολικό κτισμένο με την Αγιορείτικη τεχνοτροπία,
διατήρησε από τον παλαιό ναό μόνο δύο τοίχους. Στο παρεκκλήσι της Παναγίας
Μυρτιδιώτισσας, υπάρχει η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας.
VII Ιερά Μονή Αγίου Γεωργίου Μοναστηράκι
Σερρών(άγνωστη η δημιουργια της)
Σε μικρή απόσταση από το Κιλκίς και σχεδόν στα όρια του νομού με το νομό Σερρών κοντά
στο χωριό Μοναστηράκι, με υπέροχη θέα τη λίμνη Κερκίνη, βρίσκεται το μοναστήρι του Αγίου
Γεωργίου. Είναι χτισμένο στη κορυφή ενός λόφου, του τελευταίου της οροσειράς των
Κρουσσίων και αγναντεύει προς τα βορειοδυτικά τον επιβλητικό ορεινό όγκο του όρους
Μπέλλες (Κερκίνης). Η Μονή διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη περίοδο του Μακεδονικού
Αγώνα, στις αρχές του περασμένου αιώνα.
10

11. Β΄ΚΕΦΑΛΑΙΟ
ΝΕΟΤΕΡΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ
I. Ιερά Μονή Παναγίας Βύσσιανης Μετοχίου(1972 μ.Χ)
Δέκα (10) χλμ. βόρεια της πόλης των Σερρών και δύο (2) από τον οικισμό του
Μετοχίου, μέσα σ' ένα καταπράσινο τοπίο, στο βάθος μιας χαράδρας, βρίσκεται η
γυναικεία Ι.Μ. Παναγίας της Βύσσιανης.
II. Ιερά Μονή Τιμίου Σταυρού Αγ.Πνεύματος(196μ.Χ)
Δέκα πέντε (15) περίπου χλμ. από την πόλη των Σερρών, στην Κοινότητα Αγ. Πνεύματος,
στις παρυφές του Μενοίκιου όρους, είναι κτισμένο το Μοναστήρι του Τιμίου Σταυρού.
11

12. Βρίσκεται ψηλά σ' ένα λοφίσκο, με πανοραμική θέα στον κάμπο και στην πόλη των
Σερρών, μέσα σ' ένα καταπράσινο πευκόφυτο τοπίο. Κτήτορες, με τη μορφή
παρεκκλησίου, της Μονής είναι οι κάτοικοι της Κοινότητας, από το έτος 1964.
III. Ιερό Ησυχαστήριο Τιμίου Προδρόμου Ακριτοχωρίου(1981μ.Χ)
Πάνω από την κοινότητα Ακριτοχωρίου, στους πρόποδες του όρους Κερκίνη (Μπέλες) είναι
κτισμένο από το 1981 το Ιερό Ησυχαστήριο του Τιμίου Προδρόμου. Απέχει 24 χλμ. από το
Σιδηρόκαστρο και 50 από τις Σέρρες. Είναι κτισμένο επάνω στο διεθνές περιπατητικό
μονοπάτι Ε 4/6 και έχει πανοραμική θέα στη λίμνη Κερκίνη.
IV. Ιερά Μονή Αγ.Κηρύκου και Ιουλίτης(1968μ.Χ)
Σ' ένα λόφο, βορειοανατολικά του Σιδηροκάστρου, είναι κτισμένη η ιερά Μονή Αγ. Κηρύκου
και Ιουλίτης.
Είναι κοινοβιακή Μονή, που ασχολούνται με πλεκτά, χρυσοκέντημα και αγιογραφία, ενώ
έχουν αποκλειστική μέριμνα και φροντίδα τους το Ορφανοτροφείο θηλέων και το Γηροκομείο
της Ι. Μητρόπολης Σιδ/στρου.
Γυναικεία κοινοβιακή μονή κτισμένη στον υπερκείμενο της πόλης βραχώδη λόφο, πλησίον και
12

13. έξω από το παλαιολόγειο κάστρο. Ιδρύθηκε το 1968 με πρωτοβουλία του μητροπολίτου
Σιδηροκάστρου Ιωάννου.
13

14. ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Με βάση την παραπάνω εργασία μπορεί κανείς αναχωρώντας από τα Μοναστήρια του
Νομού Σερρών και πιο συγκεκριμένα από το ιερό Μοναστήρι της Εικοσιφοινίσσης, να
κλείσει μέσα του αναμνήσεις και διδάγματα από όσα είδε , θαύμασε και βίωσε.
Ας θυμάται λοιπόν ότι εδώ από αιώνες στηρίχθηκε η υπόσταση του Γένους μας ,όσο αφορά
τους πληθυσμούς αυτής της ευαίσθητης εθνικά περιοχής . Εδώ κατέφευγαν πτωχοί και
ταλαιπωρημένοι για να βρουν τροφή και παρηγοριά εδώ γράφηκαν λαμπρές σελίδες της
ιστορίας μας, εδώ χύθηκε αίμα μαρτύρων της πίστεως και ηρώων της πατρίδας .Κι ακόμα
εδώ ξέσπασε ο θυμός των εχθρών της Ορθοδοξίας και του Ελληνισμού .Ας κλείσει μέσα
του τη μνήμη της θαυματουργού αχειροποίητου εικόνας και των πολλών θαυμάτων της
Παναγίας Μητρός του Κυρίου μας, καθώς και της ζωής των αγίων ,που διέλαμψαν στην
ιερά Μονή.
Ας ευχόμαστε ολόψυχα ,να συνεχίσουν να ανθούν και στον μέλλον όλα τα Μοναστήρια , όπου
θα προσφέρουν τον αγιασμό στις ψυχές εκείνες που θα θέλουν να αφιερωθούν στον
Χριστό και να αποτελεί για όλους τους προσκυνητές λιμάνι γαλήνης μέσα στην σκληρά
δοκιμαζόμενη σύγχρονη κοινωνία μας.
14

15. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Α΄ ΒΙΒΛΙΑ
• Μητροπολίτου Δράμας Κ .Κυράτσου: « Ιστορία και θαύματα της Παναγίας
Εικοσιφοινίσσης » Δράμα 2003
• Δρ. Θεοχάρη Μ. Προβατάκη : «Η Μονή Εικοσιφοινίσσης η Αχειροποίητος του Παγγαίου
όρους» Έκδοση της Ανώνυμης Τεχνικής Εταιρίας Μηχανικών» Αθήνα 1998
• Βασίλη Άτσαλου «Η ονομασία της Ιεράς Μονής της Παναγίας της Αχειροποιήτου του
Παγγαίου, της επονομαζομένης της Κοσινίτσης ή Εικοσιφοίνισσας. Έκδοση του
ιστορικού αρχείου του Δήμου Δράμας, Δράμα 1995
• Επισκόπου Μάξιμου Χ. Ξυδά Μητροπολίτου Σερρών και Νιγρίτης, Το μοναστήρι του
Τιμίου Προδρόμου στις Σέρρες
• Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής Νικολάου, Άγιον Όρος, εκδόσεις Καστανιώτη
• Ο θησαυρός της Ορθοδοξίας 2000 χρόνια ιστορία-μνημεία-τέχνη (Πατριαρχεία και
αυτοκέφαλες εκκλησίες), Εκδοτική Αθηνών
Β΄ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
• http: yaunatakabara.blog.com
• www.athosmemory.com
• www.dim-krinid.ser.sch.gr/eikosifinissa.htnl
• www.agioritis.pblogs.gr
• www.el.wikipedia.org
• www.alfadramas.gr
• www.paggaioserrewnet.gr
• http://www.kavalagreece.gr/tourismos/touristikes-plirofories/ekdromes/i-m-
eikosifoinissas/
15