1. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
I H C PH M V N NG
Khoa CÔNG NGH THÔNG TIN
BÀI TI U LU N
Ch : TÌM HI U V TAI BI N A CH T, XÓI MÒN VÀ
TR TL T Á
Nhóm 1: Gi ng Viên: Phan Y n Nhi
Bùi Tá B o
inh V n Bon
Nguy n V n Hùng (Nhóm tr ng)
Hu nh Th Y n Ly
Ph m Tu n V
1|P age
2. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
I.L i nói u:
Trong môi tr ng s ng c a chúng ta hi n nay luôn có nh ng bi n i ,không
nh ng v m t xã h i loài ng i mà còn bi n i v các c m t nhiên.Cùng
i s phát tri n c a công ngh hi n i nh hi n nay vi c ã giúp chúng ta
nh n th c rõ h n v nh h ng c a môi tr ng t nhiên i v i con ng i và
sinh v t trên trái t.Tuy nhiên s nhìn nh n c a chúng ta ch a th c s úng
tr ng tâm,môi tr ng chúng ta hi n ang bi n i theo chi u h ng x u bên
nh nh ng m t tích c c.Nh ng n m tr l i ây xu t hi n nhi u tai h a nh
ng m t cách tr c ti p lên xã h i loài ng i e d a n tính m ng c ng nh
tài s n ,môi tr ng c ng ngày càng b ô nhi m b i các tai h a ó.Trong ó
nh ng tai bi n a ch t là m t b ph n c a nh ng tai bi n t nhiên nh h ng
n con ng i .Chính vì v y vi c nghiên c u và xác nh úng nguyên nhân
hình thành c a nó ,h u qu mà nó l i và cách phòng ch ng , i phó hi n
ang là m i quan tâm hàng u .Trong ph m vi hi u bi t chúng tôi,hay nói úng
n là trong m t bài báo cáo chúng tôi h t s c c g ng có th t ng k t l i và
nêu ra nh ng v n c b n nh t mà chúng ta c n ph i n m hi u thêm v tai
bi n a ch t là gì ,nguyên nhân ,h u qu và cách phòng ch ng. ây c ng là l n
u tiên làm bài báo cáo nên nhóm chúng tôi không tránh kh i m i thi u sót ,sai
m có th x y ra nên tôi mong các b n thông c m.
2|P age
3. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
i dung:
I. nh ngh a tai bi n t nhiên,tai bi n a ch t?.Nguyên nhân hình
thành và các a m th ng x y ra tai bi n a ch t.
1. Tai bi n t nhiên.
Tai bi n môi tr ng là quá trình nguy hi m và gây h i cho con ng i
ang v n hành ti m tang trong các h th ng môi tr ng nh ng ch a v t
qua ng ng an toàn c a h th ng. Th c ra các h th ng t nhiên bao gi
ng an toàn t thân.
Trái t luôn t t o l p l i s cân b ng m i nh v n có c a nó.Do ó nói
n tính gây h i và tính an toàn trong khái ni m tai bi n môi
tr ng là nói n tác ng x u n tính m ng và tài s n c a con ng i.
Nói n tai bi n ch là nói n s an toàn c a xã h i loài ng i. âu ch a
có con ng i, y ch có quá trình t nhiên mà không có tai bi n môi
tr ng.Khi các tai bi n v t quá ng ng an toàn ( i v i con ng i) thì nó
tr thành thiên tai ho c s c môi tr ng.
Thiên tai : thi t h i gây ra là do quá trình t nhiên.
c môi tr ng : thi t h i gây ra do chính con ng i.c
nghiêm tr ng g i là th m
Thiên tai hay s môi tr ng gây thi t h i ho môi tr ng.
Vd: ng t CôBê(Nh t B n), cháy r ng Indonexia (1997)
...
Tai bi n môi tr ng bao gi c ng là m t quá trình tác ng trên m t di n
tích r ng l n và kho ng th i gian lâu dài h n s c môi tr ng.
2. Tai bi n a ch t.
Theo S a Ch t Hoa K (Smith, 1996), tai bi n a ch t là : “m t u
ki n, m t quá trình a ch t gây nguy hi m, e do s c kho con ng i, tài
n công dân, ch c n ng hay kinh t m t c ng ng”.
n phân bi t rõ tai bi n a ch t không hoàn toàn ng ngh a v i tai
bi n x y ra trong quá trình a ch t. Ch nh ng tai bi n nào do u ki n hay
quá trình a ch t gây ra m i g i là tai bi n a ch t.
3|P age
4. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
nh ngh a ,nguyên nhân hình thành , a m tai bi n a ch t:
nh ngh a:
"Tai bi n a ch t là các hi n t ng t nhiên tham gia tích c c vào
quá trình bi n i a hình b m t th ch quy n".
Là m t b ph n c a tai bi n t nhiên, tai bi n a ch t là nh ng tai
bi n x y ra trong l p v ngoài c a trái t gây nhi u t n th t cho s
ng và ho t ng c a con ng i.
Tai bi n a ch t là m t d ng tai bi n môi tr ng phát sinh trong
th ch quy n. Các d ng tai bi n a ch t ch y u g m núi l a phun,
ng t, n t t, lún t, tr t l t. Chúng liên quan t i các quá
trình a ch t x y ra bên trong lòng trái t.
Nguyên nhân hình thành tai bi n a ch t:
Nguyên nhân chính là do l p v trái t hoàn toàn không b ng
ph ng v thành ph n và chi u dày ,có nh ng khu v c v trái t
ng manh ho c các h th ng t dãy chia c t v trái t thành nh ng
ng kh i,m ng nh .Do v y ,l p v trái t trong th c t luôn
chuy n ng theo chi u ng c ng nh chiêu ngang.
3. a m x y ra các tai bi n a ch t :
T i các khu v c v trái t có k t c u y u ,dòng nhi t xu t phát t mantia
i d ng t á nóng ch y (dung nham) ho c khói ,h i n c :ch y theo
c a hình kéo theo các tác ng h y di t i v i con ng i và môi tr ng
ng .Nh ng m xu t hi n s phun trào t á nóng ch y ho c b i ,h i n c
c g i là núi l a .
Các vùng nh v y phân b có quy lu t trên trái t t o thành núi l a .Các
vùng nh v y phân b có quy lu t trên trái t t o thành ai núi l a .Hai ai núi
a n i ti ng c bi t trên trái t là ai núi l a a Trung H i và ai núi l a
Thái Bình D ng.S phun trào dung nham ho c s d ch chuy n c a các kh i
t á trong v trái t thông th ng x y ra m t cách t t ,nh ng ôi khi c ng
y ra t ng t ,t o nên hi n t ng ng t có m c phá ho i m nh.Các ho t
4|P age
5. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
ng ng c a con ng i nh khai thác khoáng s n trong lòng t ,xây d ng
các h ch a n c l n ôi khi c ng gây ra ng t kích thích và các khe n t
nhân t o.
Ví d : p th y n sông Gianh 2, huy n B c Trà My(Qu ng Nam).
Trên b m t trái t ,ho t ng c a n c và gió gây ra s xói mòn .Xói mòn do
c m a là d ng xói mòn ph bi n.
Vi t Nam ,hàng n m l ng xói mòn do m a trên m t hecta t vùng núi và
trung du có t i vài tr m t n .Xói mòn do gió th ng g p nh ng n i gió có t c
th ng xuyên l n,trong các vùng l p ph th c v t kém phát tri n .
Tr tl t á là m t d ng bi n i b m t trái t khác .T i ây ,m t kh i
ng t á khác theo các b m t c bi t b tr ng l c kéo tr c xu ng các a
hình th p.B m t tr t có th là các b m t khe n t ho c các l p t á có tính
ch t c lý y u nh t sét th m n c .Th ng xu t hi n trong các vùng
núi(Trung du mi n núi B c b Vi t Nam) vào th i k m a hàng n m .Các
ho t ng m ng khai thác khoáng s n (khai thác t á,than,s t…) ang
làm xu t hi n tác nhân tr t l t nhân t o .M t s hi n t ng t nhiên khác
nh sóng bi n ,thay i dòng ch y c a các dòng sông c ng t o nên s tr t l
t.
II. Phân lo i tai bi n a ch t:
Có nhi u cách phân loa tai bi n a ch t, ph thu c vào m c ích s d ng
a h th ng phân lo i.
a. Phân lo i theo ngu n g c:
- Tai bi n t nhiên.
- Tai bi n nhân t o.
- Tai bi n h n h p.
Cách phân lo i này ch phù h p cho vi c n gi n các thông tin tai bi n,d
hi u, phù h p v i trình a s dân chúng.
5|P age
6. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
b. Phân lo i theo c ch v n hành c a tai bi n.
Có 2 lo i:
- Lo i x y ra t ng t, nhanh, d d i và k t thúc nhanh chóng (Phun núi
a, ng t, l quét …) còn g i là tai bi n c p di n.
- Lo i x y ra t t , ch m ch p, không quan sát c, dai d ng, tr ng k
(s dâng lên c a m c n c bi n, s suy thoái c a t do bóc mòn, r a
trôi, s thi u h t i t trong môi tr ng…) còn g i là tai bi n tr ng di n.
Cách phân lo i này phù h p v i vi c ng x tai bi n, gi m t i thi u thi t
i do tai bi n.
c. Phân lo i theo ng l c c a quá trình tai bi n a ch t .
Tai bi n c chia theo ng l c v n hành g m:
Tai bi n a ng l c (bao g m a ng l c n i sinh, ngo i sinh, và
nhân sinh).
Tai bi n sinh a hoá liên quan n s tích lu ngoài ng ng sinh thái
a các nguyên t hay h p ch t trong môi tr ng có nh h ng x u
n s c kho c ng ng. Tai bi n này bao gi c ng là tai bi n tr ng
di n.
tích lu các ch t gây h i trong môi tr ng c g i là quá trình
ô nhi m môi tr ng a ch t. ó có th là quá trình ô nhi m t
nhiên hay nhân t o.
Ta t p trung nghiên c u v tai bi n a ng l c h c.
II. Tai bi n a ng l c và các hi n t ng tai bi n:
Tr c khi tìm hi u v các hiên t ng tai bi n a ng l c ta c n bi t th
nào g i là ng l c a ch t?
1. nh ngh a ng l c a ch t:
ng l c a ch t là ph ng th c t n t i, c i bi n và ti n hoá c a môi
tr ng ia ch t. Chúng di n ra ngay c khi không có m t con ng i.
6|P age
7. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Các quá trình ng l c a ch t ch tr thành tai bi n khi có m t con
ng i, khi t c c a các quá trình v t quá kh n ng thích nghi c a c th
con ng i và kh n ng ch ng ch u c a s n nghi p (nhà c a, c u c ng,
p...).
2. Các lo i tai bi n a ng l c :
2.1.1 . ng t:
a). Khái ni m :
ng t là hi n t ng rung ng t ng t c a v Trái t, m nh hay
u tùy t ng tr n (xác nh b ng Richter) do s d ch chuy n các m ng
th ch quy n ho c các t gãy d i m t t và truy n qua các kho ng
cách l n.Hay nói cách khác là:
Theo ngôn ng khoa h c , ng t là s gi i thoát t ng t m t n ng
ng l n tích t trong m t th tích nào ó bên trong trái t .
b). Nguyên nhân gây ra ng t : G m có 3 nguyên nhân chính:
i sinh :
Là s phun trào núi l a (ta s tìm hi u v núi l a phàn
sau),s v n ng ki n t o các i hút chìm ,các ho t ng
t gãy .
Ngo i sinh :
Thiên th ch va ch m vao trái t (r t hi m g p x y ra g n tri u
m ),các v tr t l t v i kh i l ng l n.
Nhân sinh:
Ho t ng thay i ng su t á g n b m t ho c áp su t ch t
ng ,các v th nhân trong lòng t .
c). Phân lo i : Có hai cách phân lo i ng t:
Phân lo i theo nguyên nhân:
S t l l h ng trong v trái t.
+ Núi l a phun trào.
+ S v n ng bên trong trái t.
Trong ó ng t do núi l a phun trào và s t l l h ng chi m
10%.Còn l i ng át ki n t o(v n ng bên trong trái t).
7|P age
8. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Phân lo i theo sâu ch n tiêu :
+ ng t nông (85 km).
+ ng t trung gian (trung bình ,kho ng 12km).
+ ng t sâu (900 km).
d). Phân b :
Ch y u :
i ng t a trung H i –xuyên .
Vành ai ng t Thái Bình D ng,
i ng t ng m d i sông núi gi a các id ng.
Khu v c ông Phi.
Vì sao khu v c ven b tây Thái Bình D ng t bán o Cam-sat-ca n Nh t
n ,Philippin,Indonesia hay x y ra ng t?
Gi i thích:
Khu v c này rùng kh p v i vùng ti p xúc gi a m ng Âu-Á và m ng Thái Bình
ng .Mà vùng ti p xúc c a các m ng ki n t o là nh ng vùng b t n ,th ng
có các ho t ng ki n t o x y ra ,kèm theo là hi n t ng ng t ,núi l a c ng
do ó mà khu v c này c g i là vành ai núi l a Thái Bình D ng.(Trích t
t câu h i a lý).
e). N ng l ng d ng t- richter:
bi u th l n c a các tr n ng t c a các tr n ng t ,ng i ta
dùng thang richter .
Thang richter là m t thang logarit v i n v là richter.
Công th c tính richter:
ML=lg(A)-lg(A0)
Trong ó :
A: c o b ng a chân k .
A0: là m t biên chu n.
8|P age
9. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
2.1.2 Núi l a :
a). Khái ni m :
Là hi n t ng magma t trong lòng t trào ra ngoài m t td i d ng
dung nham ,ho c d i d ng bom,tro b i.
b). Ngu n g c:
Núi l a xu t x t m t bán o volcano.Núi l a phát sinh t các b n
ch a ,n m sâu 20-40 km trong th ch quy n .
9|P age
10. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Núi l a Liamuuiga Liên bang Saint Kittls và Nevis
c). C u t o:
Mi ng núi l a : là n i v t li u phun ra ngoài .
ng núi l a : là ng i chính c a magma t lò magma n
mi ng núi l a .
Lò magma: là n i ch a magma ,có áp suât r t l n.
10 | P a g e
11. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
C u t o núi l a .
M t c t d c c a núi l a.
d). Nguyên nhân hình thành núi l a :
11 | P a g e
12. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Nguyên nhân chính: S d ch chuy n c a các m ng là nguyên nhân gây ra núi
a phun(gi ng nh ng t).Hay là nh ng tai bi n liên quan n chuy n ng
trong l p v trái t - chuy n ng c a l p choàng (manti) trong quá trình ti n
hoá c a v trái t.
Chia ra làm các nguyên nhân khác nh :
Do s tách giãn c a 2 m ng theo 2 ki u :
-L c av il c a.
- i h ng v i i d ng.
Do s h i t gi a hai m ng ki n t o:
- H i t gi a v l c a v i v l c a nh ng không phát sinh núi l a.
-H it v i d ng v v l c a làm xu t hi n núi l a .
Do s hình thành c a nh ng dòng á hóng (hotspot):
ây là nguyên nhân gi i thích cho hi n t ng m t s núi l a không
m trên các vành ai.
12 | P a g e
13. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
B n các m hostpot trên th gi i
e). Phân lo i núi l a :
- Phân lo i theo ho t ng c a núi l a :
+ Núi l a ang ho t ng : là nh ng núi l a v n còn phun trào ,th ng
cu t hi n mép c a các m ng ki n t o trái t.
+ Núi l a ang ng : là nh ng núi l a yên t nh trong th i gian dài và
i t ng t phun trào .
+ Núi l a ã t t : là núi l a ng ng ho t ng t ngàn n m và có d u
hi u là á magma phía d i .
- a theo d ng phun và ki u phun:
a). D a theo d ng phun:
- D ng phun kh ng khi p : áp su t kh ng khi p ,dung nham phun
lên cao nhi u km v i v n t c hàng tr m m t m i gi .
- D ng phun hawai : dung nham trào ra t m t v t n t l n và nh
nhàng di chuy n r t xa so v i mi ng núi l a .Núi phun m t c t l a th ng
lên không trung cao trên 100 m trong nhi u phut ,th m chí nhi u gi .
- D ng gây n t ng m nh nh ng ít nguy hi m : Có nhi u t phun
ng n và m nh ,có ti ng vang l n và ít dung nham b n lên.
- D ng nhi u ti ng n ,phun tro và á : có nhi u ti ng n nh ng ch
phun tro và á ,không phun dung nham .
- D ng phun có h i n c: núi l a ho t ng g n i d ng ,vùng m
t,...có nh ng t n tung trong th i gian ng n.
13 | P a g e
14. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Núi l a Hawai
b). D a vào ki u phun:
- Ki u Maar : phun xu t n m nh sinh ra nh ng phi u n lên t i hàng
met ,vài km . ng thông c a núi có th kéo dài t i 500-800 km.
- Ki u Krakatao: phun xu t kèm theo nh ng t n phun m n lên thành
nh ng c t khói b i kh ng l và không có dung nham tràn ra.
- Ki u pelee:dung nham r t quánh ,có tính axit ,th ng không ch y mà
trào lên kh i ph n bên c a núi d i d ng kim t tháp.
- Ki u stromboli:dung nham s n s t (có tính baz nh ),nhi t r t
cao,phun xu t hi n nhi u bom và ch t r n.
14 | P a g e
15. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Núi l a Phú S Nh t B n
Bên c nh dó còn có r t nhi u ki u nh : ki u Hawai,vulcanô,phun xu t
dung nham khi c ,khi l ng,ki u khe n t, iatrêma.
f). Phân b núi l a trên th gi i:
1. ai vòng cung Thái Bình D ng:
Có kho ng 340 núi l a ang ho t ng ,chi m 2/3 s núi l a dang
ho t d ng trên th gi i .
Các núi l a ang ho t ng phân b vòng vành ai(gân bi n
n),các núi l a ã t t phân b ngoài vành ai (cách xa bi n ).
2. D i núi l a xuyên –Á( ai a Trung H i –Indonesia):
S l ng núi l a l c nh ng núi l a ã t t có kho ng 117 núi
a s n m vùng o Indônêsia và các o trong a Trung H i.
3. ai i tây D ng :
Có nhi u núi l a phân b trên nhi u o và c bi t d i n c
.Núi l a n m d c s ng i Tây D ng liên quan v i s tách dãn t o ript
i d ng .lò núi l a không sâu ,d i l p v m ng ,thành ph n bazan
,it ki m,ít K20.
4. ai ông phi :
Các núi l a phân b d c các t gãy l n phía ông Châu Phi,quy
15 | P a g e
16. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
mô ít h n ba ai trên .Ngoài ra núi l a còn phân b r i rác không theo
vành ai .
Liên h Vi t Nam:
Vi t Nam ,hi n nay (s li u 2009) không có ng n núi l a nào ang ho t
ng nh ng có nhi u t núi l a phun trào ã l i d u tích nh :
- Dãy tr ng S n .
- p bazan r ng l n Nam B .
- Núi l a ho t ng g n ay nh t là núi l a Hòn Tro (1923).
- Ngoài ra ,núi l a còn phân b nh Quán , à l t ,Xuân L c, k
k,d o Lý S n (Quang Ngãi chúng ta),…
- Các a hình liên quan: h núi l a ( h T N ng Gia Lai),…
H T N ng Gia Lai
2.1.3 Sóng th n:
1). Khái niêm:
Là m t chu i các con sóng c t o ra trên bi n ,do s nhi u lo n
t ng d i áy bi n y n c v t lên theo ph ng th ng .
2). Nguyên nhân:
16 | P a g e
17. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
- Do ho t ng c a ng t v i c ng h n 7.5 richter.
- Do ho t ng c a núi l a.
- Do tr t l t á kh i l ng l n d i áy bi n.
3). c m:
Sóng th n ch a n ng l ng c c l n ,lan truy n v i t c cao và có
th v t kho ng cách l n qua i d ng mà ch m t r t ít n ng l ng.
vùng n c sâu ,do có bu c sóng dài nên m t c n sóng th n có th
nh nh ng khó nh n ra chúng , vùng n c sâu kho ng 4000 m
sóng th n có th tt c kho ng 700 Km/h,chi u cao con sóng
kho ng 1 m.
Khi g n n b d y bi n tr nên nông và con sóng không còn di
chuy n nhanh d c n a ,vì th nó b t u “d ng ng lên “.Chi u cao
có th t t i kho ng 20-30m.
Nhìn chúng : Sóng th n là h u qu c a nh ng tr n ng t có c ng
l n ,và núi l a phun trào
17 | P a g e
18. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
2.1.4 Xói mòn t:
1. Khái ni m :
Là quá trình làm m t l p t trên m t và phá h y các t ng t
bên d i do tác ng c a n c m a, b ng tuy t tan ho c do gió. i
i s n xu t nông nghi p thì n c và gió là hai quá trình quan tr ng
nh t gây ra xói mòn và các tác nhân này có m c nh h ng t ng
gi m khác nhau theo các ho t ng c a con ng i i v i t ai
t không còn cây che d x y ra xói mòn.
2. PHÂN LO I:
m có hai lo i xói mòn; xói mòn v t lý và xói mòn hóa h c :
2.1.Xói mòn v t lý:
Là s tách r i và di chuy n nh ng phân t t không tan nh
cát, sét, bùn và h p ch t h u c . S di chuy n c x y ra có th
theo ph ng n m ngang trên b m t, ho c c ng có th theo ph ng
th ng ng d c theo b dày c a ph u di n t qua các khe h , k
t l h ng có s n trong t.
2.2.Xói mòn hóa h c:
18 | P a g e
19. F -X C h a n ge F -X C h a n ge
PD PD
!
!
W
W
O
O
N
N
y
y
bu
bu
to
to
ww
ww
om
om
k
k
lic
lic
C
C
.c
.c
w
w
tr re tr re
.
.
ac ac
k e r- s o ft w a k e r- s o ft w a
Là s di chuy n c a v t li u hòa tan. Xói mòn hóa h c có th
y ra do tác ng c a dòng ch y b m t ho c dòng ch y ng m t
ng này n t ng khác.
3. CÁC KI U XÓI MÒN T:
3.1. Ki u xói mòn do n c:
- Ki u xói mòn do n c gây ra do tác ng c a n c ch y tràn trên
m t (n c m a, b ng tuy t tan hay t i tràn).
- Tác ng g m các tác ng va p phá v , làm tách r i các h t t
và sau ó v n chuy n các h t t b phá h y theo các dòng ch y tràn
trên m t t.
- Dòng ch y c a n c có th t o ra các rãnh xói, khe xói ho c b
bóc theo t ng l p, ng i ta chia ki u xói mòn do n c gây ra thành
các d ng:
- Xói mòn th ng là s xói l t, á m theo nh ng dòng ch y t p
trung, n sâu t o ra các rãnh xói và m ng xói.
- Xói mòn ph ng là s r a trôi t m t cách t ng i ng u trên
m t do n c ch y dàn u, t b cu n i theo t ng l p, phi n.
u t nh h ng l ng t xói mòn
Ph ng trình m t t ph d ng:
A = R.K.L.S.C.P
Trong ó:
A - L ng t m t bình quân trong n m (t n/ha/ n m);
R - Y u t m a và dòng ch y;
K - H s bào mòn c a t (t n/ha/ n v ch s xói mòn);
L - Y u t chi u dài c a s n d c;
S-Y ut d c;
C - Y u t che ph và qu n lý t;
P - Y u t ho t ng u ti t ch ng xói mòn.
3.1.1. Y u t m a và dòng ch y (R):
Ðây là th c o s c m nh xói mòn c a m a và s c ch y tràn trên
t. Y u t c th hi n qua t ng l ng m a và c ng m a.
19 | P a g e