‘Ψυχική Ανθεκτικότητα και Στρατηγικές
Διαχείρισης της Αλλαγής’
Σύντοµο εργαστήρι @ Public Συντάγµατος
Facilitator/Coach: Niki Anandi Koulouri
Αθήνα 04.03.16
Περιεχόµενα
² Τι είναι η ψυχική ανθεκτικότητα
² Ένα χάρισµα εκ γενετής ή µια δυναµική
διαδικασία;
² Καλλιεργώντας την ψυχική ανθεκτικότητα
² ‘Είµαι’ - Σκέψεις και συναισθήµατα – Τι επηρεάζει
τη σκέψη µας
² Πως σταµατάµε τη σκέψη
² Εργαλειοθήκη για την καλλιέργεια της ψυχικής
ανθεκτικότητας
² Ερωτήσεις – Απαντήσεις (διάδραση µε το κοινό)
² Εργασία προσωπικής ανάπτυξης
Resilience:
ένας τρόπος ερµηνείας …
για το πως οι άνθρωποι
µπορούν να διαχειριστούν τη
ζωή
και να ζουν καλά
παρά τις αντίξοες
καταστάσεις
‘Γεννιόµαστε όλοι µε την
έµφυτη ικανότητα για
aνθεκτικότητα,
µε την οποία είµαστε σε θέση
να αναπτύξουµε κοινωνική
ικανότητα,
να λύνουµε προβλήµατα,
να έχουµε αυτονοµία και
µία αίσθηση σκοπού.’
Bonnie Benard (1995)
Fostering Resiliency in Children and
Teens,
‘Κάθε άνθρωπος έχει µια έµφυτη
ικανότητα για ανθεκτικότητα,
µια τάση που λειτουργεί
καλύτερα
όταν οι άνθρωποι έχουν
συνθήκες στη ζωή τους στις
οποίες έχουν χτίσει
ανθεκτικότητα.
Όλοι οι άνθρωποι έχουν µία
εσωτερική αναπτυξιακή σοφία.’
Bonnie Benard (1995)
Fostering Resiliency in Children and
Teens
Ψυχική Ανθεκτικότητα = Διαδικασία
• είναι µία αλληλεπίδραση µεταξύ συγκεκριµένων
χαρακτηριστικών του ατόµου και του ευρύτερου περιβάλλοντός
του
• µια ισορροπία µεταξύ του stress και της ικανότητας να το
χειρίζεται
• µία δυναµική και αναπτυξιακή διαδικασία που είναι σηµαντική
στις µεταβατικές φάσεις της ζωής
Ann Masten (1994, Πανεπιστήµιο της Μινεσότα)
Η ανθεκτικότητα δεν είναι ένα
γνώρισµα που οι άνθρωποι είτε
έχουν είτε δεν έχουν.
Περιλαµβάνει τις
συµπεριφορές, τις σκέψεις και
τις ενέργειες που µπορεί
κάποιος να µάθει και να
αναπτύξει .
American Psychological Association
‘The Road to Resilience’
‘Ένα σετ από µεταβλητές
διαδικασίες που
µπορούν
να υιοθετηθούν και να
καλλιεργηθούν ...’
Ann Masten
Ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι - 1
² Έχουν αυτοπεποίθηση
² Γνωρίζουν τις δυνάµεις τους,
αξιοποιούν τους εσώτερους
πόρους τους
² Έχουν αίσθηση σκοπού –
αποστολής
² Ελέγχουν τον εαυτό τους, τη
σκέψη και την απόκρισή τους
Ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι - 2
² Βιώνουν θετικά συναισθήµατα –
διατηρούν την ενέργειά τους
υψηλά
² Είναι δηµιουργικοί, περίεργοι,
ευέλικτοι, προσαρµοστικοί
² Φροντίζουν τον εαυτό τους και
διατηρούν ισορροπία στη ζωή
τους
Ψυχικά ανθεκτικοί άνθρωποι - 3
² Γνωρίζουν στρατηγικές και
εργαλεία για να διαχειρίζονται την
αλλαγή και τις αντιξοότητες, να
διαχειρίζονται το στρες
² Εστιάζουν στους στόχους τους και
στις λύσεις
² Ζουν νέες ευκαιρίες, να
δοκιµάζουν νέες εµπειρίες
² Δηµιουργούν θετικές,
επικοδοµητικές σχέσεις µε άλλους
ανθρώπους
Θετική στάση
‘Η ικανότητα κάποιου να βλέπει τη
θετική όψη των πραγµάτων δεν είναι
απλώς Πολλυαννιασµός –
είναι ένας υγιής µηχανισµός
αυτοπροστασίας που εδράζεται σε µια
φυσιολογική βιολογική βάση.’
Δρα Πίτερ Φένγουικ
(καθηγητής νευροψυχιατρικής)
Θετική στάση
‘Το να είσαι αισιόδοξος µαθαίνεται’
Martin Seligman
καθηγητής ψυχολογίας, Πανεπιστήµιο
Πενσυλβάνια, ΗΠΑ
Learned Optimism: ‘How to Change Your
mind and Your Life.’
3 πηγές
² Σύνδεση µε τον εαυτό
² Σύνδεση µε τους άλλους
² Κουλτούρα ψυχικής
ανθεκτικότητας
Έχω – Είµαι – Μπορώ *
² Έχω
² Είµαι
² Μπορώ
* Από την ψυχολόγο Edith
Grotberg
Έχω
² Έχω ανθρώπους που
µπορώ να απευθυνθώ για
βοήθεια
² Έχω ανθρώπους που
πιστεύουν σε εµένα και µε
υποστηρίζουν ότι ‘µπορώ
να το κάνω’
² Έχω ανθρώπους που είναι
εδώ για µένα και µε
βοηθάνε
Είµαι
² Είµαι τα δυνατά µου σηµεία
² Είµαι τα συναισθήµατά µου
² Είµαι οι σκέψεις µου και οι
πεποιθήσεις µου – Τι πιστεύω
για ...
² Είµαι οι αξίες µου/τα σηµαντικά
µου
Μπορώ
² Ποιές δεξιότητες έχω που
µπορούν να µπουν σε
εφαρµογή για να είµαι
ψυχικά ανθεκτικός/ή;
² Μπορώ να πω ότι νιώθω
και σκέφτοµαι;
² Μπορώ να είµαι
ευέλικτος/η;
² Μπορώ να αφήσω τους
ανθρώπους να µε
βοηθήσουν;
Μερικές πεποιθήσεις
² ‘Κράτα τα πράγµατα για τον
εαυτό σου’
² ‘Οι άνθρωποι πρέπει να είναι
ανεξάρτητοι’
² ‘Αν ζητήσω βοήθεια οι άνθρωποι
θα µε κακοχαρακτηρίσουν’
Υποστηρικτικές σχέσεις
² Mentor
² Όταν είµαστε πληγωµένοι
² Για να µοιραστούµε προβλήµατα
² Για να γελάµε, για να διασκεδάζουµε
² Όταν θέλουµε να είµαστε µε κάποιον
που µας γνωρίζει καλά
² Όταν χρειαζόµαστε µια καλή συµβουλή
² Για να ανακαλύψουµε και να
δοκιµάσουµε νέα πράγµατα
Παραδείγµατα πυρηνικών πεποιθήσεων -3
Έλεγχος
² Υπάρχει δυνατή ανάγκη
να έχουµε τον έλεγχο σε
ανθρώπους και
καταστάσεις
² Νιώθουµε άβολα και
άλλα αρνητικά
συναισθήµατα, όταν
δεν έχουν τον έλεγχο
Οι βασικές πυρηνικές µου πεποιθήσεις
² Η σχέση µου µε τον
έλεγχο
² Ζητώντας βοήθεια
² Όταν τα πράγµατα δεν
πάνε καλά
² Κάνοντας λάθη
² Η σχέση µου µε τους
άλλους
Γιατί είναι σηµαντικό να έχουµε επίγνωση των βασικών
πεποιθήσεών και κανόνων µας;
Ποιά η σχέση µε τη ψυχική ανθεκτικότητα;
Οι βασικές µου πεποιθήσεις/ κανόνες µε εξυπηρετούν
ή µε εµποδίζουν;
Περιοριστικές πεποιθήσεις
² ‘Πάντα έχω δίκιο ...’
² ‘Τα καινούργια πράγµατα µε
φοβίζουν ...’
² ‘Καλύτερα να αποφεύγεις τα
πράγµατα ή να µην κάνεις
τίποτα ...’
² ‘Δεν είµαι καλός -ή αρκετά ...’
Σταµατάµε την σκέψη
² Τεχνική βαθιάς αναπνοής
² Τεχνική χαλάρωσης των µυών
² Τεχνική δηµιουργικού οραµατισµού
για χαλάρωση
² Χρησιµοποιούµε λέξεις και φράσεις
που βοηθούν να σταµατήσει αυτό
που συµβαίνει
² Σκεφτόµαστε διαφορετικά
Προκαλούµε την σκέψη
² Τι συµβαίνει;
² Το τεστ της πραγµατικότητας –
Reality Test
² Ψάχνουµε για άλλες εξηγήσεις
² Βάζουµε τα πράγµατα σε µια νέα
οπτική
² Δηµιουργούµε άλλη εναλλακτική
1. Το τεστ της πραγµατικότητας
² ‘Που είναι η απόδειξη’;
² ‘Το µαντεύω, ή είναι πραγµατικά
αλήθεια’;
² ‘Αυτές οι σκέψεις µε βοηθούν ή µε
κρατούν πίσω;’
² ‘Είναι απλά καταστροφή ή µια
ενόχληση αυτό που συµβαίνει;’
² ‘Είναι πέρα από τον έλεγχό µου και
την ευθύνη µου;’
2. Ψάχνουµε για άλλες εξηγήσεις
² ‘Υπάρχει άλλος τρόπος να το δω
αυτό;’
² ‘Μήπως επικεντρώνοµαι στις
αδυναµίες και καθόλου στα δυνατά
σηµεία;’
² ‘Υπάρχει κάτι που µπορώ να κάνω
για αυτό;’
3. Βάζουµε τα πράγµατα σε µια νέα οπτική
² ‘Αυτό θα µε επηρεάσει αύριο;’
² ‘Μήπως χάνω κάτι καλό σε αυτό;’
² ‘Μήπως περιµένω από τον εαυτό
µου / από τις περιστάσεις ... να είναι
όλα τέλεια;’
² ‘Αυτό που συµβαίνει πρόκειται να
διαρκέσει για πάντα ή µόνο αυτή τη
στιγµή;’
4. Δηµιουργούµε µια άλλη εναλλακτική
² ‘Ένας καλύτερος τρόπος για
αυτό είναι ...’
² ‘Αυτό δεν είναι αλήθεια ...
γιατί ...’
² ‘Το πιο πιθανό να συµβεί είναι ...
και µπορώ να το διαχειριστώ ...
(ή µπορώ να διαχειριστώ ...)’
ABC Model
² (Α) Something bad happens (Adversity)
² (B) We have certain thoughts (Beliefs)
² (C) Feelings/behaviour follow (Consequences)
Το εργαλείο B-C Connections
² Αν νιώθουµε λύπη, οι πεποιθήσεις µας µπορεί να έχουν να κάνουν µε µια
πραγµατική ζηµιά ή µε απώλεια αυταξίας. (ή για αυτό που πιστεύουµε ότι
είναι ζηµιά ή απώλεια)
² Αν νιώθουµε θυµό, οι πεποιθήσεις µας µπορεί να έχουν να κάνουν µε την
παραβίαση των δικαιωµάτων µας (ή αυτών που πιστεύουµε για δικαιώµατά
µας)
² Αν νιώθουµε άγχος ή φόβο, οι πεποιθήσεις µας µπορεί να έχουν να κάνουν
µε κάποια µελλοντική απειλή (ή αυτό που πιστεύουµε ότι είναι απειλή για µας)
² Αν νιώθουµε ενοχή, οι πεποιθήσεις µας µπορεί να έχουν να κάνουν µε την
παραβίαση των δικαιωµάτων των άλλων
² Αν νιώθουµε ντροπή ή αµηχανία, οι πεποιθήσεις µας µπορεί να έχουν να
κάνουµε µε την απώλεια του να είµαστε µαζί µε τους άλλους ανθρώπους
‘Οι αναλφάβητοι του 21ου αιώνα, δεν θα
είναι αυτοί που δεν µπορούν να
διαβάσουν και να γράψουν,
αλλά αυτοί που δεν µπορούν να µάθουν,
να ξε-µάθουν και να ξαναµάθουν’.
Alvin Toffler
Οι συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσµατικών ανθρώπων
Οι συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσµατικών
ανθρώπων
Κανένα παιδί
δε µαθαίνει ποδήλατο
σε σεµινάριο.
David Sandler
Η µάθηση ορίζεται ως αλλαγή
συµπεριφοράς.
Μέχρι να αναλάβετε δράση και
να χρησιµοποιείτε τη γνώση
δεν έχετε µάθει τίποτα.’
Don Schula & Ken Blanchard
Οι συνήθειες των εξαιρετικά αποτελεσµατικών ανθρώπων