gyuguyg

1.  Астеносферээс (Мантийн дээд хэсэгт 70-700 км-ийн
хооронд орших давхарга) дээших мантийн дээд хэсэг
дээрх газрын давхаргыг бүхэлд нь литосфер буюу
чулуун мандал гэдэг.

2.  Хүчилтөрөгч - 49.13%
 Цахиур - 26.0%
 Хөнгөн цагаан - 7.45%
 Төмөр- 4.2%
 Кальци- 3.25%
 Натри- 2.4%
 Магни - 2.35%
 Кали - 2.35%
 Устөрөгч - 1.00%
 Титан - 0.61%

3. Тектоник хавтан нь 1960-аад онд
боловсрогдсон, Дэлхийн литосферийн
хөдөлгөөнийг (шилжих буюу нүүх)
тайлбарладаг, Геологийн шинжлэх
ухааны онол юм. Энэхүү онол нь 20-р
зууны эх болон 1960-аад оны үед
боловсрогдсон, тивүүд нүүх, далайн
ёроол тэлэх таамаглалууд дээр
тулгуурлан бий болсон онол юм.
Астеносфер гэдэг нь Дэлхийн
дотоод бүтцийн хэсгүүдээс
харьцангуй сийрэг давхарга
юм. Энэ давхаргын онцлогоос
хамаарч дэлхийн хатуу
гадаргуунуудад шилжилт
хөдөлгөөн явагдаж гадаргын
хэлбэрт өөрчлөлт гарна.
Газрын гүний хөдөлгөөн буюу
тектоникийн хөдөлгөөн
явагдахад энэ давхарга их
үүрэгтэй.

4. Плитүүд бие биетэйгээ харьцангуйгаар өөр чиглэлд хөдлөх ба үүнээс
үүдэн үүсэх газрын гадаргуу нь ондоо байна.
Плитийн гурван төрлийн зааг ялгана:
 Ойртох буюу мөргөлдөх зааг (конвергент)
 Холдох буюу тэлэх зааг (дивергент)
 Идэвхигүй зааг (трансформ)
Плитийн гурван төрлийн хил зааг:

5. Амьдралын vндэс суурь болсон чулуун мандлын дээд
хэсэг орчин vед хvний хvчин зvйлийн нөлөөлөлд улам
их автсаар байна. Хvн “геологийн томоохон хvч” болж
дэлхийн нvvр царай эргэж буцалтгvй өөрчлөгдөж
байна. Чулуун мандлыг vелэх явцдаа хvн 125 тэрбум
тонн нvvрс, 32 тэрбум тонн нефть, бусад ашигт
малтмалыг авч хэрэглэжээ
Хөрсөнд агуулагдах химийн элемент хүн
амьтан эрүүл мэнд амьд организмд
нөлөөлөхүйц хэмжээнд хүрсэн тохиолдолд
хөрсний бохирдол гэнэ.

10. Дараахь зүйлс
орно:

16.  Химийн хор (пестицид)
 Эрдэс бордоо
 Vйлдвэрийн хаягдал
 Нефт, нефтийн бvтээгдэхvvнээр бохирдох

21. Байгалийн экосистем биологийн үр ашигаа өөрөө зохицуулдаг бол
агроэкосистем нь хүнээс шууд хамаардаг.Хувь хүний газар
тариалангийн мэдлэг, техникийн хангамж нийгэм эдийн засгийн
нөхцөл зэргээс хамаарч агроэкосистем тогтмол биш байдаг.

25. Хөрсний доройтол гэдэг нь “Гол төлөв хvний vйл ажиллагааны
уршигаар газрын гадаргын чанар өөрчлөгдөж цаашдаа өнөөгийн
байдлаар ашиглагдах чадваргүй болох явдал” юм.
Монгол улс 1,56 сая км нутаг дэвсгэрийг эзлэн оршдог хvн амын
тоо өсөн нэмэгдсэний улмаас нэг хvнд ноогдох газрын хэмжээ
1919 онд дунджаар 2,24 км байсан. Харин 1997 онд 0,642 хvртэл
буурсан байна. Монголын нийт газар нутгийн 30 гаруй хувийг
бэлчээр эзэлдэг нь дэлхийд онгон төрхөөрөө vлдсэн хамгийн том
vргэлжилсэн бэлчээр нутаг бөгөөд ойт хээр, тал хээр, говь-цөлийн
зэрэг экосистемийн олон хэлбэрийг агуулдаг.
Газрын хэрэг эрхлэх газраас явуулсан судалгаагаар Монголын
бэлчээр нутгийн 3 орчим хувь нь их бага хэмжээгээр доройтолд
өртсөн гэсэн тоцоо гарсан байна.

30. Эх үүсвэр ба элементүүд Үзүүлэх сөрөг нөлөө
Мөнгөн усаар бохирдсон
хөрс ба гадаргуун хөрсний
ус
Сэтгэхүйн хямрал
(Минаматып өвчин),ходоод
гэдэсний үйл ажиллагааны
хямрал, бөөрны хямрал,
хромосомын мутаци
Мышьякаар бохирдсон хөрс,
хордсон үр тариа
Арьсны хорт хавдар,
хордлого, захын мэдрэлийн
үрэвсэл
Хар тугалгаар бохирдсон
хөрс, хөрсний болон
гадаргуун ус
Ясны эдийн гэмтэл, цусан
дахь уургийн нийлэгжилт
саатах, мэдрэлийн систем,
бөөр хямрах
Зэсээр бохирдсон хөрс,
хөрсний гадаргуун ус
бохирдох
Эдийн органик өөрчлөлтүүд,
эдийн гэмтэл, элэгний
үрэвсэл
Кадмигаар бохирдсон хөрс Элэгний цирроз, бөөрний
үйл ажиллагааны дутагдал

31. Хөрсний аюулгүй байдал нь
хүмүүсийн эрүүл мэнд аюулгүй
амьдрах нөхцөл, цаашлаад бүхий л
амьд биесийн оршин тогтнох гол
үндэс нь тул хүн бүр чулуун
мандлыхаа төлөө өөрсдийн гэсэн
хувь нэмрээ оруулж зөв дадал
хэвшил бий болгож амьдрах
хэрэгтэй.