Historiku i anestezise boterore

1. Anestezia-jo vetem gjume
Hysni Dida

2. Anestezia
• An-esthesia = pa dhimbje
• Anestezia eshte nje gjendje e kontrolluar, humbjeje e perkohshme e
ndjesive apo ndergjegjes qe induktohet per qellime mjekesore.
• Mund te perfshije disa ose te gjitha keto veprime :
1. Analgjezia
2. Paraliza
3. Amnezia
4. Humbja e koshiences
• Nje pacient i vendosur nen keto efekte permes barnave anestetike
quhet I anestezuar .

3. Dhimbja
• dhimbja : eshte nje eksperience e pakendshme sensore dhe
emocionale e lidhur me nje demtim aktual ose potencial indor. Task force
on taxonomy of the International Association for the Study of Pain (IASP)
• dhimbja eshte nje mekanizem shume shpejte i mbrojtjes se
organizmit ne kohe reale ndaj demtimit indoor
• dhimbja eshte “mizore” por sherben per te ruajtur qelizat dhe
organizmin

4. Dhimbja si problem

5. Anestezia jo moderne
• Ne kohet e hershme njeriu e vriste dhimbjen
me ane te bimeve rrethuese.
• Sumeret dihet se kane perdorur opiumin 3400
PK (Papaver somniferum) dhe Alkolin

6. Anestezia jo moderne
• Aristoteli thote se KUKUTA (ose rigoni I
Kretes) ka nje efekt te nxjerrjes se shigjetave
nga trupi, pra u jepej ushtareve te demtuar
dhe permendet dhe nga Virgjili tek Eneidat
• Kukuta permendet dhe tek Harry Potter si
nje bime magjike qe sheron plaget .

7. Anestezia jo moderne
• Mandragora njihej gjithashtu nga greket si bime narkotike .

8. Arteriet carotis

9. Kanuni i mjekesise

10. Etheri
• I njohur si “vitrioli I embel” deri ne 1730, zbuluar ne 1275 nga nje
kimist spanjoll I quajtur Raymundus Lullius
• Paracelciusi 1525, zbuloi vetite anestetike te dietileterit
• U krijua ne laborator ne 1540 nga Valerius Cordus
• Ne 1730 substance mori emrin Spiritus Vini etherus, nga August
Sigmund Frobenius
• Ne 1841 u rizbuluan vetite anestetike te eterit

11. Ether
• 30 shtator 1846 Morton , kreu nje ekstraksion dentar ndaj Eben Frost
nje mesuesi muzike nga Bostoni

12. Dita boterore e Anestezise
• 16 tetor, 1846. ne amfiteatrin e Massachusetts General Hospital, Dr.
John Collins Warren performoi heqjen pa dhimbje te nje tumori te
qafes te Z. Edward Gilbert Abbott

14. Oksidi nitrik
• Joseph Priestley zbuloi oksidin nitrik 1775
• Humphry Davy zbuloi efektet anestetike dhe e quajti gazi I te
qeshurave
• Deri ne dhjetor 1844 eshte perdorur si anestetik ne stomatologji.

15. Horace Wells
• Ka performuar shume operacione dentale .
• Ne nje demostrim deshtoi ta largonte dhimbjen.
• Pas kesaj ai e la mjekesine dhe u be tregetar. Me vone u be I varur nga
chloroformi.
• Në janar 1848, Wells u vete eksperimentua me kloroform për një periudhë
prej katër javësh. Ai u bë gjithnjë e më shumë I nevrikosur, u tërbua, pastaj
bëri vetëvrasje, duke prerë një arterie në këmbë me një brisk pas thithjes
së një doze analgjezike të kloroformit për të hequr dhimbjen).
• Shoqata Stomatologjike Amerikane nderoi Wells pas pas vdekjes në 1864 si
zbulues i anestezisë moderne, dhe Shoqata Mjekësore Amerikane njohu
arritjen e tij në 1870.

16. Chloroform
• Më 1847, obstetri skocez James Young Simpson (1811-1870) ne Edinburgh
ishte i pari qe përdori chloroform si një anestezik te përgjithshëm
• 7 Prill 1853
• John Snow administron kloroform në Mbretëreshën Victoria për lindjen e
fëmijës së saj të tetë - Princ Leopold. Ajo më vonë shkroi në revistën e saj
"Dr Snow dha atë kloroform të bekuar dhe efekti ishte qetësues, i qetë dhe
i lezetshëm përtej masës.
• Chloroform u përdor gjatë lindjes së dy fëmijëve të fundit të Mbretëreshës
Victoria.
• Chloroform filloi të zëvendësojë Eterin si një anestezik, por shpejt u braktis
në favor të Eterit për shkak të toksicitetit të tij hepatik dhe kardiak.

17. Cushing
• 8 prill 1869
• Harvey Cushing dhe Codman , dy student mjekesie, mbanin shenim
dhe observonin pacientin gjate anestezise.
• Kjo do te sjelle modernizimin ne mendimin anestetik.

18. Laringoskopi
• Më 1871, kirurgu gjerman FriedrichTrendelenburg (1844–1924) botoi
një punim përshkrimin e trakeotomise që duhet të kryhet me qëllim të
administrimit te anestezisë së përgjithshme
• Më 1880, kirurgu skocez William Macewen (1848–1924) raportoi për
përdorimin e tij të intubacionit orotracheal si një alternative e
trakeotomisë.
• Alfred Kirstein (1863–1922) përshkruan vizualizimin e drejtpërdrejtë
të kordave vokale. Kirstein kreu laringoskopinë e parë të drejtpërdrejtë
në Berlin.

19. 1884
• Karl Coller perdor kokainen si anestetik ne kirurgjine
syrit.
1891
• Punksioni lumbar nga Quinke
1897
• Dr August Bier administron anestetikun e
pare intraspinal

20. • 1903= Amylocain, EKG
• 1905=procain
• 1907= ventilimi intermittent me presione positive
• 1917=makina e pare anestetike nga Boyle
• 1919=Magill = intubimi nazotrakeal, forcepsi Magill.
• • Maj 1920= studimi I pare i publikuar mbi anestetiket
• 1931= tubat endotrakeal
• 1934= tiopentali iv
• 1935= diplomim ne anestezi ne Britani
• 1936= Shoqata amerikane e anestezise
• 1942=perdorimi I kurareve
• 1943= laringoskopi I harkuar I Makintosh
• 1940= APGAR score
• 1945= age epidurale

21. • 1948= lignocaine
• 1951= Halothane u zbulua
• 1952= perdorimi I ventlimit me presione positive
• 1954 = maska Ambu
• 1956= perdorimi I halotanit
• 1965= Teoria porte e dhimbjes
• 1977= propofol
• 1980= isoflurane + maska laringeale + puls oksimetri
• 1983= atracurium ne klinike
• 1984= propofoli perdoret ne klinike , zbulohet ondasetron,
verocuronium aprovohet nga FDA

22. • 1987= desfluran
• 1990= sevofluran
• 1996= remifentanil+ ropivocaine
• 1999= perdorimi I echos per gjetjen e nervave ne anestezi regjionale
dhe vendosjen/aksesimin e rrugeve venoze
• 2001= videolaringoskop
• 2008= Sugammadex (relaxant selektiv) aprovohet nga EU