1. Сэдэв ¹ 5
ШУНАХАЙН ГЭМТ ЯВДАЛ

2.
Боловсруулах асуудал :
1. Шунахайн гэмт явдлын үндсэн шинж
2. Зарим төрлийн шунахайн гэмт хэргийн
криминологи шинж
3. Шунахайн гэмт явдлын шалтгаан
нөхцөл
4. Шунахайн гэмт явдлаас урьдчилан
сэргийлэх

3. 

Шунахайн гэмт явдал нь гэмт явдлын
бүтцэд хамгийн том хувийн жин эзэлдэг
гэж үзэж болно
Шунахайн гэмт явдалд эдийн засгийн
гэмт явдал, иргэдийн өмчийн эсрэг гэмт
хэргүүд бүхэлдээ багтах бөгөөд эдгээрийг
бүхэлд нь шунахайн сэдэлт гэсэн нэг гол
шинжээр нь нэг бүлэг болгон авч үздэг.

4. 
Шунахайн гэмт явдлын үндсэн шинж
чанар нь сэдэлтийн өвөрмөц онцлогтой
байдаг. Энэ сэдэлт нь аливаа материаллаг
ашгийг гэмт замаар олж авах гэсэн сувдаг
шунахай сэтгэл юм.

5. 

Шунахай сэдэлтээр гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд
халдлагын янз бүрийн объектод халддаг. Жишээ
нь өмч, бие хүн, төр, шүүн таслах ажиллагаа, хүн
амын эрүул мэнд, экологи, удирдлага, захиргаа гэх
мэт янз бүрийн объектын эдийн засгийн эрх ашиг
халдлагад өртөж болно.
Шунахайн сэдэлт нь бусад сэдэлтийн нэгэн адил
нийгэм, эдийн засаг, зохион байгуулалтын болон
сэтгэл зүйн шинжтэй тусгай шалтгааныг цогц
байдлаар илэрхийлсэн субьектив тусгалын
илэрхийлэл юм.

6. 
Шунахайн төрлийн гэмт хэргийн бүтцэд
өмчийн эсрэг гэмт хэрэг 70-80 орчим
хувийг эзэлж байдаг боловч түүгээр
шунахайн гэмт явдлын үндсэн шинжийг
төлөөлүүлж бопохгүй. Шунахайн гэмт
явдлын бүтцэд коррупци, мансууруулах
бодисын бизнес, зэвсгийн хууль бус
наймаа, татварын болон комьпютерын
зэрэг их хэмжээгээр нуугдмал байдаг гэмт
хэргүүдийг тооцож үзэх ёстой.

7. 
Түүнчлэн дээрэм, булаалт, далайлган
сүрдүүлэх, зэвсэгт дээрэм зэрэг
бусдын эд хөрөнгөнд хүч хэрэглэх
замаар халддаг гэмт хэргүүдийг
дэлхийн зарим улс орнууд шунахайн
гэмт явдлын бүтцэд шууд тусгадаггүй,
харин эдгээр гэмт хэргийн халдлагын
үндсэн хоёр объектыг харгалзан
ихэвчлэн
шунахайн
болон
хүч
хэрэглэсэн гэмт хэрэг гэсэн бие
даасан бүлэгт хамааруулан үздэг.

8. 

Гэмт явдлын хандлагын талаар бичсэн НҮБ-ын
илтгэлд тэмдэглэхдээ шунахайн төрлийн гэмт
хэргүүдийн дотроос дээрэм, хулгай, залилан
мэхлэх, үрэгдүүлэх, мансууруулах бодис худалдаалах, хээл хахууль, коррупци, шунахайн
зорилгоор хүүхэд хулгайлах гэмт хэргүүдийн
гаралт дэлхийн олон оронд нэмэгдэж байна. Үүнд
хулгайн гэмт хэрэг 70 орчим хувь (хөгжиж байгаа
орнуудад 80 орчим хувь], мансууруулах бодистой
холбоотой хэрэг 6 хүртэл хувь, дээрэм 7 хүртэл
хувь, залилан мэхлэх гэмт хэрэг 4 хүртэл хувийг
эзэлж байна.
АНУ-д үйлдэгдэж
байгаа гэмт
хэргийн
статистикийн сүүлийн баримтаас үзэхэд 2-3
секундэд өмчийн эсрэг нэг гэмт хэрэг үйлдэгдэж
байна

10. 
манай орны хувьд хамгийн их олон
нийтийг хамарсан, түгээмэл гэмт хэрэг
гэж ойлгож болно. Сүүлийн хоёр жилийн
судалгаанаас үзэхэд улсын хэмжээнд
үйлдэгдэж байгаа нийт гэмт хэргийн 51-55
хувийг зөвхөн хулгайн гэмт хэрэг
дангаараа эзэлж байна. Үүнээс иргэдийн
өмчийн хулгай зонхилж байна.

11. 
Иргэдийн өмчийг хулгайлсан гэмт
хэргийн судалгаанаас 60 орчим хувь нь
хот суурин газарт, үүний 80 илуу хувь нь
гэр орон сууцны, 40 орчим хувь нь хөдөө
орон нутагт, үүний 50 илүү хувийг малын
хулгай эзэлж байна. Хулгайн хэргийн 80
илүү хувь нь өдөр буюу оройн цагаар
үйлдэгдэж байна.

12. 
Манай оронд гарч байгаа хулгайн гэмт
хэргийн дотор орон байранд нэвтрэн орж
хулгай хийх, халаас суйлах, малын хулгай
гэсэн гурван төрөл ямагт зонхилох хувийг
эзэлж байна. Статис-тик судалгаанаас
үзэхэд улсын өмчийг хулгайлах гэмт хэрэг
сүүлийн жилүүдэд цөөрч ирсэн байна.
Энэ нь өмч хувьчлагдаж, хулгайлах
боломжтой улсын өмч үлэмж багассантай
холбоотой байна.

13. 
Хулгайн гэмт хэрэг үйлдэж байгаа
субъектын хувьд авч үзвэл энэ
төрлийн гэмт хэргийн 70 илүү хувийг
ихэвчлэн ажил сургуульгүй буюу урьд
нь ял шийтгүүлж байсан хүмүүс
үйлдсэн байна. Энэ гэмт хэргийг 20-35
хүртэлх насны залуучууд зонхилон
үйлдэж байна.

14. 
Хулгайн гэмт хэрэг нь аргын хувьд
ялангуяа орон байрны хулгайн хэрэг нь
хаалганы цүү цуургыг эвдэх, хөших,
түлхүүр тааруулах, байшингийн цонх,
гэрийн тооноор орох, хөдөө орон нутагт
мал хулгайлахдаа ихэвчлэн хариулга,
маллагаагүй бэлчээрт байгаа малыг
хулгайлж аймаг, сум алгасуулан туух,
машин техникээр ачиж явах арга зонхилж
байна.

16. 
Дээрмийн гэмт хэрэг манай орны хувьд
харьцангуй түгээмэл гэмт хэрэг гэж үзэж
болно. Дээрэмдэх, булаах гэмт хэргийн
шинжид
нийтлэг шинж ажиглагдаж
байна. Эдгээр гэмт хэргийн 90 илүү хувь
нь хот суурин газарт үйлдэгдзж байна. Энэ
хэрэг гол төлөв 18-23 цагийн хооронд
үйлдэгдэж байна.

17. 
Дээрмийн
довтолгооны
ихэнх
нь
хохирогчийн биед халдаж, сэтгэл санааны
буюу бие махбодийн хүч хэрэглэсэн байдаг.
Дээрмийн гэмт хэрэг үйлдэгчдийн 70 илүу
хувь нь 18-30 хүртэл насны залуучууд байна.
Мөн ажил сургуульгүй хүмүүс, урьд
шийтгүүлж байсан хүмүүсээс энэ хэргийг
голлон үйлдэж байгаа бөгөөд уг хэргийг
үйлдэх үед согтууруулах ундаа хэрэглэсэн,
бүлэглэсэн, зэвсэг хэрэглэсэн зэрэг шинжүүд
түгээмэл давтагддаг.

18. 

Энэ гэмт хэрэг статистик судалгаанаас
үзэхэд манай орны хувьд их биш боловч
бодит амьдрал дээр нэлээд түгээмэл
үйлдэгдэж байгаа хэрэг юм.
Залилан мэхлэх гэмт хэрэг нь дээрэм,
булаалтын хэргээс ялгаатай нь гол төлөв
таньдаг буюу зүс мэдэх хүмүүсийн
хооронд үйлдэгддэг.

19. 

субъектын хувьд харьцангуй нас тогтсон
болон эмэгтэйчүүд нэлээд оролцдогоороо
онцлог хэрэг юм.
Залилан мэхлэх гэмт хэрэгт нуугдмал
байх, бүртгэгдээгүй байх шинж зонхилох
бөгөөд хууль хяналтын байгууллагууд
зориуд санаатай тоохгүй байх, ихэнх
тохиолдолд
иргэний
нэхэмжлэлийн
журмаар шийдвэрлүүлэхээр явуулдаг
зэргээс болж уг гэмт хэргийн хүрээ
сүүлийн үед ихсэх хандлагатай байна.

20. 

Эдийн засгийн гэмт явдал нь аль нэг улс
орон болон дэлхий дахинд ойлголтын хувьд
хэвшсэн бөгөөд аж ахуйн харилцаатай шууд
холбоотой шунахай сэдэлт бүхий гэмт
хэргийн нэгээхэн хэсэг юм.
Эдийн
засгийн
гэмт
явдал
бол
криминологийн ухаанд бий болоод төдийлөн
удаагүй байгаа өөрийн дотоод зөрчил бүхий
нийгэм эрх зүйн бие даасан үзэгдэл юм.

21. 
Эдийн засгийн гэмт явдал өөрийн гэсэн
бүтэцтэй байна. Юуны өмнө энэ төрлийн гэмт
хэрэг албан тушаалаа ашиглах замаар төр,
олон нийтийн өмч хөрөнгийг ашиглан
шамшигдуулах.үрэгдүүлэх гэмт хэргүүд орно,
Энэ төрлийн гэмт хэргийн нэг онцлог бол
түүнийг тусгай субъектууд - албан тушаалтан,
эд материал хариуцагч зэрэг хүмүүс үйлддэгт
оршино. Ийм ч учраас эдийн засгийн гэмт
явдлын
шалтгаан
нөхцөл,
урьдчилан
сэргийлэх ажил нь өөрийн гэсэн онцлогтой
байдаг.

22. 
Эдийн засгийн гэмт явдлын бүтцэд чанар
муутай, стандартын бус, иж бүрдэл дутуу
бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэх,
тайлан
тоо
бүртгэлийг худлаа мэдээлэх, худалдан авагч
болон захиалагчдыг залилан мэхлэх, чанар
муутай, стандартын бус, иж бүрдэл дутуу
бүтээгдэхүүн худалдаалах зэрэг гэмт хэргүүд
ордог . Ийм гэмт хэргүүд улс орны эдийн
засаг, үйлдвэрлэлийн нэр хүнд, гадаад
худалдаа, худалдан авагчдын эрх ашигт үлэмж
хор аюул учруулдаг байна,

23. 

Эдийн засгийн гэмт явдал нь өөртеө олон төрлийн
гэмт хэргийг багтаадаг нилээд нарийн бүтэцтэй гэж
ойлгож болно, Үүнд валютын гэмт хэрэг, үнэт цаасыг
хуурамчаар үйлдвэрлэх, борлуулах гэмт хэрэг татвар
нуун дарагдуулах гэх мэт гэмт хэргийг хамруулан
ойлгох юм.
Үнэт цаасны зах зээлийн дүрэм журмыг зөрчин
үйлдсэн гэмт хэргүүд нь манай улсад харьцангуй шинэ
терлийн гэмт хэрэг . Үнэт цаас гаргах, гүйлгээнд
оруулах, худалдах, арилжих, түүгээр төлбөр тооцоо
хийх, брокер, дилерийн үйл ажиллагаа явуулах
журмыг зөрчсөний улмаэс бусдад их хэмжээний
хохирол учруулах, үнэт цаасыг хуурамчаар үйлдэх,
борлуулах гэмт хэргүүд эдийн засгийн гэмт явдалд
бие даасан байр суурь эзэлдэг.

24. 

Коррупци нь олонхи улс орны эрүүгийн
хуульд нэлээд тодорхой тусгагдсан тогтсон
ойлголт байдаг.
Коррупцитай хийх олон улсын тэмцлийн НҮБын лавлагааны материалд "Коррупци гэдэг нь
төрийн эрх мэдлийг ашиг хонжоо олох хувийн
зорилгоор хортойгоор урвуулан хэрэглэхийг
хэлнэ"

25. 

Үүнээс үзвэл коррупци нь авлига, хээл
хахуулийн хүрээнээс хальсан болох нь
харагдаж байна.
Коррупцийн гэмт хэрэгт өөрийн онцлог
шинжүүд байна. Юуны өмнө энэ гэмт
хэргийг эрх мэдэлтэй, өндөр албан
тушаалтнууд зохион байгуулалттайгаар
хамтрах замаар үйлдэнэ. Энэ гэмт хэрэг
гагцхүү далдуур, нуугдмал байдалд
үйлдэгдэнэ.

26. 
Коррупцид оролцож байгаа гэм буруутай
талууд өөрсдийн хууль бус хэлцлээс ашиг
хонжоо олдог учраас энэ талаар гарах
гомдол гэж бараг байдаггүй. Коррупцийн
зарим үйлдлийг төр, нийгэмд ашигтай мэт
сурталчлах,
хүмүүсийн
толгойг
төөрөгдүүлж, чухам юу болсныг нь
хяналт шалгалтаас хөндийрүүлэх замаар
хийх тохиолдол байна.

27. 
Коррупци нь нийцэн зохицох талаараа
чадварлаг, тэр нь цаг ямагт зүсээ хувирган
төгөлдөржиж байдаг. Нууцлаг байдал нь
коррупцийн үндсэн онцлог тул энэ үзэгдлийн
талаар бүрэн бүтэн мэдээлэл хаа ч байхгүй
гэж үзэж болно. Коррупцийн гэмт хэрэгт
холбогдсон сэжиг бүхий зарим албан
тушаалтанд мөрдөн байцаалт явуулахын тулд
тусгай зөвшөөрөл авахад хүрдэг тул энэ гэмт
хэрэг илрэхгүй байх, ул мөр нь бүдгэрэх нэг
нөхцөл болдог байна.

28. 

улс орны эрх ашиг, ард нийтийн тусын тулд
ажиллах үүрэгтэй албан тушаалтан эрх мэдэл,
албан тушаалаа хувийн зорилгод хортойгоор
урвуулан ашиглах явдал юм. Коррупци
ядуурлыг гааруулж, нийгэм эдийн засгийн
хөгжилд гажуудал үүсгэж, ард түмэнд үйлчлэх
боломжийг алдагдуулж, улмаар ардчиллыг
бусниулахад хүргэдэг байна.
Коррупцийн цөм нь хээл хахууль гэж үзэж
болно.

29. 

коррупци бол эрүүгийн хуулинд заасан
гэмт хэргийн бие даасан бүрэлдэхүүн биш
бөгөөд албан тушаалын хэд хэдэн гэмт
хэргийг өөртөө багтаасан (хээл хахууль,
албан тушаалынхаа байдлыг хортойгоор
урвуулах г.м.) нэгдмэл ойлголт юм .
Коррупцитай хийх тэмцэл олон нийтийн
оролцоо
дэмжлэггүйгээр
амжилтад
хүрэхгүй. Коррупцийг илрүүлэхэд хэвлэл
мэдээллийн жинхэнэ эрх чөлөө чухал
рольтой.

30. 
Коррупцитай тэмцэх хууль тогтоомжийг
боловсронгуй
болгох,
коррупцид
холбогдсон албан тушаалтныг мөрдөн
байцаах журмыг хуульчлан тогтоох,
олсон эд хөрөнгийг хураан авах хуулийн
заалтыг боловсруулах зэрэг шаардлага
тулгарч байна.

31. 
эдийн шунал, шунахайрах үзэл бодлын
шалтгаан нь хувийн өмчийн үүсэл хийгээд
нийгэм-эдийн засгийн тэгш бус байдал
тогтсонтой холбоотой гэж эрдэмтэд үздэг.
Мөн төр хууль цаазын үүсэл, түүний
засаглан захирах шинж чанар нь шунахайн
сздэлттэй гэмт хэргүүдийн гаралт, хэлбэр,
шинжүүдэд ч нөлөөлж ирсэн гэж үздэг.

32. 
Хэрвээ хэрэгцээ ба гуйланчлал нь
ядуучуудыг гэмт хэрэгт түлхдэг бол нийгэм
эдийн засгийн тэгш бус байдлаар
нөхцөлдсөн баяжих гэсэн шунал нь
баячуудыг болон чинээлэг хэсгийнхнийг
гэмт хэрэгт илүүтэй түлхэж байдаг

33. 
Нийгэм, эдийн засгийн тэгш бус байдал
социализмын үед ч байсан, капитализмын
үед ч хэлбэр нь өөрчлөгдсөн хэдий ч
байсаар байгаа үзэгдэл юм. Өөрөөр
хэлбэл нийгэм-эдийн засгийн тэгш
байдлыг социализм, капитализм хоёр аль
нь ч арилгаж чадаагүй, тийм боловсронгуй
нийгмийн тогтолцоог енөөдөр хүн
төрөлхтөн олоогүй байна,

34. 
'Нийгэм эдийн засгийн тэгш бус байдал нь
хүмүүсийн ахуй амьдрал зан харилцаа,
сэтгэл санаанд хүртэл нөлөөлж улмаар
өмч хөрөнгийг өрсөж идэж завших,
бололцоо гарсан дээр нь ашиглах
сэтгэхүйн
орчныг
бий
болгодог
байна.Ялангуяа нийгэм эдийн засгийн
тэгш бус байдлын бүтэц нь хуулиар
баталгаажих нь хүмүүсийн дургүйцлийг
төрүүлдэг .

35. 

нийгэм, эдийн засаг, эрх зүйн шударга
бус орчин
Хаана, ямар улс оронд өлсгөлөн,
гуйланчлал их байна, баян хоосны
ялгаа зааг хэр зэрэг байна, тэнд
нийгэм эдийн засгийн тэгш бус байдал
төдий хэмжээгээр их байгаагийн
илэрэл болдог байна.

36. 

Үүнийг шунахайн гэмт явдлын хоёр дахь
бодит шалтгаан гэж үзэж болно. Гачигдал
хэрэгцээ нь ямагт нэг тогтмол түвшинд
байдаггүй.
Эд барааны гачигдал түүхэн явцад
өөрчлөгддөг. Эрт дээр үед тансаг
хэмээгдэж байсан зүйл өнөөдөр хүний
амьдралын наад захын хэрэгцээ болох тал
ч бий.

37. 
орчин үед нийгмийн хүн амын
давхаргын зарим хэсгийн амьдралын
түвшин байнга доошилж байгаа нь
шунахайн гэмт явдлын шалтгааныг
нөхцөлдүүлж байна

38. 
хоол, хүнс, хувцас, гэрэл цахилгаан,
орон байрны халаалт зэрэг зайлшгүй
үйлчилгээ болон эд барааны гачигдал
хэрэгцээ нь түүнийгээ шийдвэрлэх
арга замаа олохгүй хүмүүсийн хувьд
гэмт хэрэг үйлдэхэд шууд түлхдэг
байна.

40. 
Нийгмийн шинэ харилцааг зохицуулахад
түүнд тохирсон шинэ хууль чухал ач
холбогдолтой.Өнөөгийн хууль тогтоомж
эдийн засгийн шинэ орчны өөрчлөлтийг
гүйцэхгүй, түүнд нийцэж зохицохгүй, хууль
боловсруулах сэтгэлгээ нь нийгмийн
өөрчлөлтөөс хоцорч байгаа явдал нь
шунахайн гэмт явдлын шалтгаан болж
байна.

41. 
Түүнчлэн гэмт явдлын бүтцийн
өөрчлөлтийг
хууль
эрхийн
зохицуулалт гүйцэхгүй байна.

43. 
Шунахайн гэмт хэргийн илрүүлэх болон
бүртгэх түвшин хангалтгүй байгаа учраас
энэ гэмт явдал байнга өсөн нэмэгдэх нэг
үндэс болдог.

44. 
Шунахайн гэмт явдлын дотор нуугдмал
гэмт явдлын түвшин их байна. Олон
тооны бага хэмжээний хулгайн хэргийн
талаар
хохирогч
нь
цагдаагийн
байгууллагад
мэдээлэхгүй
өнгөрдөг
тохиолдол их байдаг.

45. 
Мөн нэлээд тохиолдолд иргэдийн мэдээлж
байгаа
гэмт
хэргийг
цагдаагийн
байгууллагууд бүртгэж авдаггүй . Энэ нь
гэмт хэргийг ноцтой биш, алдагдсан
зүйлийн хэмжээ их биш, эзэн холбогдогч
нь олдох найдваргүй тул эзэн нь илрээгүй
хэргийн
тоог
нэмэгдүүлж
ажлын
үзүүлэлтийг доош татна гэж үзэх зэрэг
олон шалтгаанаас болдог байна.

46. 

Залилангийн гэмт хэрэг үйлдэгдэхэд
манай иргэдийн хууль эрх зүйн мэдлэг
дорой, хэт итгэмтгий зан зэрэг нь эд зүйлс,
мөнгөө бусдад алдах боломжийг олгодог.
Жишээ нь: гадаад оронд зорчих визийг
тухайн орны ЭСЯ өгдөг гэдгийг мэдсээр,
энэ төрлийн гэмт хэрэг олон гарч байгааг
дуулсаар байж виз гаргаж өгнө гэсэн хэн
нэгэнд залилуулж байна.

47. 

Халаасны хулгай нь голдуу дэлгүүр,
мухлаг, зах , нийтийн тээвэр, үзвэр
үйлчилгээний зэрэг олон нийтийн, хөл
үймээн ихтэй газар үйлдэгддэг бөгөөд
ихэвчлэн хохирогчийн сонор
сэрэмжгүй байдлыг ашигладаг.
Малыг ихэвчлэн бэлчээрт хариулга,
маллагаагүй орхих, хараа хяналтгүй
удаан орхих, зөнд нь хаясанаас бэлэн
боломжийг хулгайч нарт олгодог.

48. 
Ердийн болон зохион байгуулалттай гэмт
үйл ажиллагааны хамгийн олон төрлийн
хэлбэрийг хамарч эрчимтэй өсч байгаа
шунахайн гэмт явдлаас урьдчилан
сэргийлэх явдал нь бүхэлдээ гэмт
явдалтай тэмцэх үндсэн асуудлуудын нэг
юм.

49. 
Урьдчилан сэргийлэх талаар зохиож буй арга
хэмжээний агуулга, цар хүрээ нь шунахайн
сэдэлттэй гэмт явдал гарах шалтгаан
нөхцөлийн агуулгад нийцэж байх нь
урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны үр
дүнгийн чухал шалгуур юм. Иймд шунахайн
сэдэлттэй гэмт хзргээс урьдчилан сэргийлэх
арга хэмжээнуүд нь эдийн засаг, нийгэм, улс
төр, зохион байгуулалт, эрх зүй, техникийн
болон хүмүүжлийн шинж чанартай байж
болно.

50. 
Шунахайн
сэдэлттэй
гэмт
явдлаас
урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагааны
чиглэл нь юуны өмнө нийгмийн
амьдралын нийгэм эдийн засгийн суурь
асуудлуудыг зохистой шийдвэрлэх явдал
юм.

51. 
Шунахайн
сэдэлттэй
гэмт
явдлаас
урьдчилан сэргийлэх өөр нэг багц арга
хэмжээний тухайд гэвэл хүн амын
нийгмийн хамгааллын асуудлуудыг дэс
дараатай шийдвэрлэж, хүн амыг эд
материалын хүнд гачигдлаас болон
ядуурлаас ангижруулах явдал мөн

52. •
•
Цалин хөлсийг цаг хугацаанд олгох
өндөр настнууд болон тахир дутуу
хүмүүсийн тэтгэвэр тэтгэмжийг нийгмийн
шаардлагатай
хэмжээнд
хүртэл
нэмэгдүулэх

53. •
Төрийн зүгээс гэр бүлийн ахуйн талаар
явуулах бодлогыг боловсронгуй болгож айл
өрхүүд, ялангуяа эцэг эхийн асрамж
анхаарал муу хүүхдүүдэд үзүүлэх нийгмийн халамжийн үйлчилгээг сайжруулах,
олон хуүхэдтэй өрхүүдэд олгох тэтгэлгийг
нэмэгдүүлэх
• өрхүүдийн орон сууцны асуудлыг аажмаар
шийдвэрлэх

55. 




Санхүүгийн хяналтыг бүх шатанд жигд
сайжруулах
Төв банкнаас арилжааны банкуудад тавих
хяналтыг хүчтэй болгох
Татварын хяналтыг сайжруулах
Хилийн болон гаалийн хяналтыг хүчтэй
болгох
Валютын хяналтыг сайжруулах.

56. Шунахайн гэмт явдлыг илрүүлэх,
мөрдөн шалгах талаар хууль хяналтын
байгууллагуудын үйл ажиллагаанд чанарын
өөрчлөлт хийж үр нөлөөг нь дээшлүүлэх
явдал
чухал.
Үүнд
хуулийн
байгууллагуудын ажилтны мэргэжил, ур
чадварыг сайжруулах, техник хэрэгслийн
хүчин чадлыг дээшлүүлэх, тэдгээрийн
ажиллах нөхцөл, материаллаг хангамжийг
сайжруулах зэрэг олон арга хэмжээ
хамаарна.

57. 

Аж ахуйн нэгж, байгууллагын дотоод дэг
журам, сонор сэрэмж, удирдлагын үүрэг
хариуцлагыг дээшлүүлэх замаар хулгайн
гэмт
хэргээс
урьдчилан
сэргийлэх
шаардлагатай.
Түүнчлэн энэ төрлийн гэмт хэргийн хор
уршигийн талаар байнга сурталчлах,
мэдээлэх, иргэдийн оролцоог идэвхижүүлэх
нь хулгайн гэмт хэрэгтэй тэмцэхэд чухал
нөхцөл болдог.