1. TOPIK KONTEN
1. Pengenalan Mikrobiologi
Ia merupakan satu bidang sains yang merangkumi kajian ke atas
Mikroorganisma iaitu sebarang organisma yang terlalu kecil dilihat dengan mata
kasar termasuk bacteria, fungi,virus dan protozoa. Walaupun saiznya kecil dan
ringkas tetapi mikroorganisma mendatangkan penyakit kepada manusia.
Contoh :
1. Kematian hitam telah membunuh ¼ dari seluruh populasi di Eropah
pada zaman pertengahan.
2. 1840 sejuta penduduk telah mati kebuluran akibat bekalan kentang
yang diserang oleh sejenis kulat.
3. Virus HIV menyebabkan AIDS membahayakan manusia.
Mikrobiologi meliputi pelajaran mengenai:
- asal usul mikroorganisma
- jenis-jenis dan ciri-ciri mikroorganisma
- faktor-faktor yang mempengaruhi pembiakan mikroorganisma
- rangkaian infeksi
- jenis infeksi dan langkah-langkah pencegahan serta kawalan infeksi
- dan perkembangan keimunan seseorang
Objektif 1
1. Nyatakan
origin mikro
organisma
Sejarah perkembangan bidang mikrobiologi
1546 Leviticus
mengesan penyakit kelamin dan penyakit kulit boleh berpindah dari seorang ke
orang yang lain. Sebagai cadangan beliau telah mencadangkan dalam bukunya
bahawa orang-orang berkenaan mesti diasingkan untuk mengurangkan
rebakan.
1546 Fracastarous
Penyakit yang disebabkan oleh partikel / zarah boleh merebak
1674 Antoni Van Leeuwenhock
Microbiologist pertama yang memerhatikan bacteria yang dinamakan
animacules. Pencipta mikroskop untuk melihat organisma.
1

2. 1759 Edward Jenner
Pakar perubatan Inggeris yang mengenalpasti penternak haiwan yang
menghidap cacar lembu (cowpox) tidak mudah dijangkiti penyakit cacar
(smallpox). Penemuan ini membawa kepada perkembangan vaksinasi cacar
untuk mencegah penyakit cacar. Imuniti boleh diperolehi dari vaksinasi
(vaccination)
1776 Lozzara Spallazor
Membiak bacteria dalam kultur (media) steril.
1795 Aberdeen
Beliau menunjukkan puerperal fever yang melibatkan wanita selepas bersalin
berlaku dibawa rawatan doctor dan bidan yang dijangkiti penyakit. Oleh itu
beliau mencadangkan untuk mengurangkan rebakan infeksi, kainan yang
dipakai oleh pelawat / pelayan mesti ditukar dan dicuci setiap lawatan.
2

3. 1847 Semmelues’s
Pembentukan infeksi boleh dikurangkan dengan membersihkan tangan dengan
cara yang betul dan gunakan antiseptik lemah pada kulit.
Penemuan ini asas teknik steril dalam hospital.
1827 Joseph Lister
Pakar bedah Inggeris telah menggunakan teknik aseptic. Ia di kenali sebagai
Father of Antiseptik dan mengesan luka bernanah disebabkan oleh mikrob.
Phenol ada kuasa membunuh mikroorganisma
1838 Eheeberg
Telah mengistilah vibro, spirilum dan spiroket.
1839 Schoenlein
Melaporkan penyakit Favours adalah disebabkan oleh kulat (fungus)
1865 hingga 1882 Louis Pasteur
Ahli kimia Perancis, beliau mendapati
1. Mikrob merupakan benda berterbangan diudara yang menyebabkan
perkembangan penyakit.
2. Peragian arak adalah hasil dari tindakan mikrob
3. Memperkenalkan cara memasak arak untuk membunuh mikrob dan
tidak akan menukar rasanya. Ciptaan prinsip tersebut menjadi asas bagi
proses pasteurization yang menghapuskan patogen dari 630
– 600
turun
ke 370
C.
1845 – 1910 Robert Koch
Pakar perubatan Jerman telah mengembangkan dan terkenal untuk Koch
Pastulate (1876)
Teknik kultur mikroorganisma menggunakan media dan penggunaan pencelop
melumurkan mikroorganisma untuk diperiksa dengan mikroskop
Mengenalpasti penyakit tuberculosis disebabkan oleh mycobacterium
tuberculosis.
Mengasingkan mikrob penyakit anthrax dalam media kultur
Beliau memulakan klasifikasi bacteria.
3

4. 1929 Fleming
Menemu Penicillin antibiotic:
Penemuan vaksin
1992 Demetri Jwahossli
Menjumpai virus di bawah electron
mikroskop.
Langkah-langkah kawalan yang lebih
sempurna dikenalpasti dalam
pencegahan dan kawalan penyakit
2 Memberi
definis bagi
terminilogi
mikrobiologi
2. Terminologi yang digunakan dalam mikrobiologi
Terminologi berikut adalah penting bukan sahaja dalam topic mikrobiologi tetapi
dalam topic lain dalam kursus kejururawatan dan sangat berguna apabila
bertugas diwad atau klinik
TERMINOLOGI SEPERTI ;
1. Aerobe
Satu organisma memerlukan oksigen untuk hidup.
2. Anaerobe
Satu organisma tidak memerlukan oksigen untuk hidup
Bakteria / Bakterisid
Satu kumpulan mikroorganisma.
Unicellar free-living organisms having both DNA & RNA.
3. Bactericidal
Berupaya (ability) membunuh bakteria.
Bahan-bahan yang mempunyai ciri-ciri ini termasuk antibiotik, dan disinfektan.
”Capable of of killing bacteria eg disinfectants, great heat, intense cold or
sunlight” [Bailliere’s Nurses Dictionary].
Bacteriosin
Bahan yang dikeluarkan oleh bakteria-bakteria yang tertentu di mana boleh
membunuh bacteria-bakteria lain.
4. Bacteriostatic
Agen yang mencegah pembebasan dan pembiakan sesetengah
mikroorganisma.
“Inhibiting the growth of bacteria” [Nurses dictionary].
5. Kultur (culture)
Satu populasi mikroorganisma biasanya bakteria, dikembangkan
(biak) dalam satu medium makmal pepejal atau cecair seperti agar-agar.
6. Endogenous
Produced within the organism.
Timbul dari dalam atau berasal dari tubuh
7. Eksogenous [exogenous]
4

5. Berasal dari luar tubuh atau sebahagian daripada tubuh
8.Eksotoksin
Racun yang sungguh poten, seringkali merbahaya hanya kepada tisu yang
terhad, di mana dihasilkan oleh sel bakteria dan dirembeskan ke media
persekitaran.
-A poison produced by a bacterial cell and released into tissues surrounding it.
[Bailliere’s Nurses Dictionary].
9.Endotoksin
A poison produced by and retained within bacterium, which is released only
after the destruction of the bacterial cell. [Bailliere’s Nurses Dictionary].
Racun yang pada umumnya merbahaya kepada semua tisu tubuh, terkandung
dalam bakteria dan dibebaskan hanya apabila sel bakteria
terurai atau mati dan hancur.
10. Disinfeksi
Proses membasmi/memusnah mikroorganisma dengan menggunakan bahan
kimia atau agen fisikal [ Heyman:2008]
Disinfektan
-Agen / racun yang memusnahkan mikrob tetapi tidak kepada mikrob yang
berupaya bertukar bentuk kepada spora).
-A biocide that destroys or inhibits growth of microoganisms on inanimate
objects or surfaces[Sood:2010]
Antiseptik
Agen / racun yang boleh menghentikan / mengelakkan infeksi dengan
menghentikan pertumbuhan dan pembiakan mikrob
11. Asepsis
- Freedom from pathogenic microorgganisms [Bailliere’s Nurses Dictionary].
Aseptic= freedom from sepsis.
= characterized by absence of pathogenic microbes.
Aseptic technique= a method of carrying out sterile procedures so that there is
the minimum risk of introducing infection. Achieved by the sterility of equipment
and non-touch technique.
- Praktik yang menghadkan pertumbuhan dan perebakan mikroorganisma
(teknik bersih) perubatan.
12. Fagosit
Sel yang berupaya menekan bakteria,protozoa, sel-sel dan mikroorganisma
lain.
13. Fagositosis
Penelanan dan pencernaan bakteria dan mikroorganisma asing lain oleh
fagosit.
Racun
Sebarang bahan yang mengiritasikan, merosakkan atau melemahkan aktiviti
tisu badan.
Nanah (pus) Cecair pekat kekuningan atau kehijauan terbentuk pada tapak
jangkitan [infected tissue] yang ketara yang mengandungi sel fagosit.
14. Pyogen
5

6. Sebarang bahan atau agen yang menyebabkan demam (fever)
15. Supurasi (Suppuration)
Pembentukan nanah
16. Toksin
Racun yang dihasilkan oleh bacteria
17.Toksoid[toxoid]
= ”toxin that has lost its toxicity but not antigenicity.”
Persediaan sesuatu toksin yang dijalankan tidak berbahaya melalui perlakuan
sambil mempunyai aktiviti antigeniknya. Contoh ATT [anti-tetanus toxoid].
Virus
Agen penyakit berjangkit membiak di dalam sel.
18. Virulence
Kuasa/ keupayaan menghasilkan toxin atau racun.
Kebolehan microb menyebabkan penyakit. [Bailliere’s Nurses Dictionary].
(pathogenic)
19. Komensal
Mikroorganisma yang hidup dalam badan (normal flora) jika berpindah ke
bahagian tubuh yang lain boleh menyebabkan penyakit.
20. Patogen
Mikrob yang menyebabkan infeksi
Fomit
Sesuatu benda yang tidak bernyawa tetapi boleh memindahkan mikrob kepada
orang / tempat lain.
Germisid
Agen membasmi mikroorganisma
Pembawa hidupan seni (Healthy Carrier)
Seseorang yang zahirnya sihat tetapi mempunyai mikrob penyakit dalam
tubuhnya dan boleh memindahkan penyakit kepada orang lain.
Berjangkit
Penyakit yang merebak dengan cepat
Infeksi
Kejayaan mikrob menyerang / masuk kedalam tubuh sehingga mangsa
menunjukkan tanda dan simtom penyakit.
Parasit
Sesuatu yang bergantung kepada kehidupan lain untuk hidup.
Saprofit
Mikrob yang hidup pada benda yang mati.
Septisemia
Pembiakan mikrob di dalam darah yang boleh menyebabkan penyakit yang
tenat.
Rentan ( susceptible )
Keadaan yang rentan menghidap atau mendapat penyakit
Toksemia
6

7. Darah dalam tubuh mengandungi toksin dan boleh menebabkan penyakit teruk.
Antitoksin
Sesuatu antibody khas yang dihasilkan oleh tubuh sebagai tindakbalas kepada
toksin atau racun. Antibodi ini berupaya untuk menjadikan toksin tidak
berkesan.
Antibodi
Bahan protein khas yang dihasilkan oleh tubuh sebagai tindakbalas kepada
kemasukan antigen atau vaksinasi vaksin.
Antigen
Sesuatu bahan protein yang mampu menransangkan tubuh untuk membentuk /
menghasilkan antibody.
Vaksin
Satu pencairan mengandungi mikrob yang telah dibunuh /dilemahkan.
Vaksinasi
Poses kemasukkan vaksin ke dalam tubuh untuk merangsang tubuh
membentuk / menghasil antibody.
Anti serum
Serum ( bahagian darah selepas sel darah, platelet dan fibrinogen telah
dialihkan) yang mengandungi antibodi khas. Diambil dari haiwan seperti kuda
yang telah menerima dos berulang-ulang sesuatu antigen atau binatang yang
sudah pulih dari penyakit tertentu.
Sakit serum
Satu keadaan alahan akibat dari suntikan serum yang asing kepada tubuh
badan manusia. Ciri-cirinya ialah sakit kepala muntah, ruam, demam dan
bengkak pada kawasan suntikan.
Renjatan anafilatik
Renjatan sertamerta dan selalunya tindakbalas maut berlaku dalam beberapa
minit selepas diberi serum yang asing atau ubat-ubatan.
Pelalian ( immunity )
Keupayaan tubuh badan menentang penyakit tertentu yang disebabkan oleh
pathogen dan toksin. Ini kerana kehadiran antibody di dalam darah, cecair dan
rembesan badan.
Punca
mikroorganisma
Mikroorganisma ada dimana-mana udara, gunung berapi, kutub dunia, dasar
laut, peti sejuk, tumbuhan dan haiwan.
Manusia – rambut, kulit, kuku, hidung, trek pernafasa hingga lah ke anus,
vagina, vulva dan bahagian badan yang dijangkiti.
Tangan merupakan pengangkut mikroorganisma.
Bilik kuliah – meja, kerusi, alat tulis, pintu dan lantai
Wad – udara, kainan, peralatan seperti pinggan mangkuk, forceps, pesakit,
doctor, jururawat, atenden dan lain-lain.
Kepentingan
mikrobiologi
dalam
kejururawatan
Kepentingan mikrobiologi dalam bidang kejururawatan adalah untuk
1. Mengetahui dengan lebih dalam tentang penyebab penyakit
2. Mengetahui amalan khusus tentang cara perawatan dalam
mencegah penyakit
3. Memahami cara-cara pencegahan rebakan penyakit berjangkit
4. Memahami asas mikrobiologi untuk menjalankan tugas harian.
5. Mengamalkan langkah-langkah memecegah rangkaian infeksi supaya
jangkitan dapat dikawal dengan berkesan.
7