Leg8
- 2. Сэдэв: Анхаарал
Хүний сэтгэц ухамсар тодорхой нэг юмс үзэгдэл
дээр тусах чанар, тусч байгаа зүйлийг хурц тод тусгах
сэтгэцийн үйл явцын сонгосон чиглэлийг анхаарал гэнэ.
Хүний ухамсрын үйл тодорхой нэг зүйл дээр
төвлөрөн чиглэн тусгагдаж байгаа зүйлийг хурц тод
тусгах сэтгэцийн процессын бөөгнөрлийг анхаарал гэнэ.
- 3. -Тухайн үед их
тархины гадарт
үүссэн хөөрлийн
төв
Анхаарал
-Шинэ нөхцөл
рефлексийн
үүсэл түүний
ялгарал
-Хөөрлийн хүчтэй
ба сул төвүүдийн
хоорондын сөрөг
индукци
-Доминант
Төвлөрөлт
Шилэн сонгох
чанар
Хуваарилалт
Багтаамж
Эрчим
Тогтворжилт
Сарнилт
Анхаарлын
физиологи
үндэс Анхаарлын
чанарууд
- 4. Анхаарал-тодорхой юмс үзэгдэлд чиглэсэн хүний ухамсарын
чиг хандлага.
Анхаарал үндэс. Харааны сонорын ба бусад сэрэл,
хүртэхүйн адил их тархины тал бөмбөлгийн тодорхой гадрын
үйл ажилгаатай холбоотой мэдрэлийн тусгай төв анхааралд
яригдахгүй.
Анхаарал нь физилогийн хувьд анхаарлаар үүссэн
сэтгэцийн процесс мэдрэлийн төвийн үйл ажилгаатай
холбоотой. Иймээс сөрөг индукцийн хуулиар их тархины
гадрын тодорхой нэг хэсэг үүссэн хүчтэй хөөрөл тухайн үйл
ажиллгаатай холбоогүй бусад төвийг саатуулдаг учраас нэг
хэсэг төв байдалд байж бусад нь саатдаг байна.
- 5. Анхаарал нь их тархины гадарт тухайн үед үүссэн
хүчтэй хөөрлийн голомт тархины гадрын бусад хэсэгтэй
харьцуулахад ножлох байдалтай илэрдэг учраас хүний
ухамсар тодорхой юмс, үзэгдэл дээр тогтвортой чиглэдэг
билээ.
Анхаарлын чанарууд:
Анхаарлын төвлөрөлт - тухайн үед шийдвэрлэж буй
зорилтын хүрээнд үйл ажиллагаан дахь чухал хэсгийг
анхаарах хүний чадварыг хэлдэг.
Анхаарлын шилэн сонгох чанар-илүү чухал зүйл дээр
анхаарлаа хандуулах байдал.
- 6. Анхаарлын хуваарилалт - юмсыг зэрэг
ухамсартай анхаарах эсвэл хэд хэдэн хөдөлгөөнөөс
бүрдэх төвөгтэй үйл ажиллагааг хийж гүйцэтгэх хүний
чадварыг хэлдэг.
Анхаарлын багтаамж - Анхаарлыг бүрэлдүүлэх
зүйлийн тоо хязгаараар хэмжигдэнэ. Иймд нэг хугацаанд
адил хүчтэйгээр тусгагдаж байгаа зүйлүүдийн тоо буюу
хэсгээр анхаарлын багтаамж тодорхойлогдоно.
Хүний анхаарлыг өөр дээрээ татан төвлөрүүлж байгаа
зүйлийн тоо хэмжээг анхаарлын багтаамж гэнэ.
- 7. Анхаарлын эрчим - тухайн төрлийн үйл ажиллагаа
хийх гүйцэтгэх зарцуулах мэдрэлийн энерги,түүнтэй
холбоотой тод тодорхой, шалмаг явагдсан мэдрэлийн
процессууудаар тодорхойлогддог.
Анхаарлын тогтворжилт- Хүний анхаарл нэг зүйл
дээр төвлөрөх хугацаагаар анхаарлын тогтворжилт
тодорхойлогдоно. Хүн ямар нэг зүйл дээр удаан
хугацааны турш анхаарлынхаа эрчмийг сулруулахгүй
барьж байх чадварыг анхаарлын тогтворжилт гэнэ.
Анхаарлын тогтворжилт дор дурдсан нөхцөлүүдээс
хамаарна.
- 8. Үүнд:
1. Мэдрэлийн процессийн хүчнээс
2. Хүний үйл ажиллагааны шинж байдлаас
3. Хүмүүсийн ажил явдалд хандах хандлагаас
4. Хүний ажил явдалд хэвшсэн зуршлаас
Анхаарал сарнилт - зоригийн чармайлт сул болон
тухайн юмс эсвэл үйл ажиллагаанд сонирхолгүйгээс
анхаарал сарнидаг.
- 10. Анхаарал нь зориудын тогтсон ,санамсаргүй байж болно.
Анхаарлын хэлбэрүүд нь түүний явагдах нөхцөлүүдээс
хамаардаг.
Зориудын анхаарал - ямар нэг үйл ажилгааг илүү сайн
гүйцэтгэхэд чиглэгдсэн хүний ухамсартай хүч чармайлтын үр
дүнд үүсдэг анхаарал.Энэхүү анхаарал нь чиг зорилготой,
зохион байгуулалттай,өндөр байдаг онцлогтой.
Чиг зорилго нь хүний өөрийн үйл ажиллагаанд тавьсан
зорилтуудаар тодорхойлогддог. Бүх л объект зориудаар
анхаарагдах бөгөөд зөвхөн зорилттой уялдаатай,тухайн үйл
ажиллагааг хийж гүйцэтгэхэд шаарлагатай зүйлсийг хүн
зориудаар анхаардаг.
- 11. Динамик анхаарал гэдэг нь ажлыг анхаарын эхэн үед маш бага
эрчмээр тодорхойлогддог ба хүн ихээхэн хүч чармайлтаар түүний
эрчмийг нэмэгдүүлдэг.
Статик анхаарал бол ажлыг анхаарахын эхэн үеэс л түүнийг
гүйцэдгэх явцад өндөр эрчмээр илэрдэг анхаарал юм.
Санамсаргүй анхаарал –тухайн үед хүнд нөлөөлөх гадаад
учир шалтгаан буюу объектийн ямар нэг онцлогоос шалтгаалан
үүсдэг анхаарал. Эдгээр онцлог нь цочроогчийн, эрчим объектийн
шинэ ба шинэлэг байдал,түүний хөдөлгөөн юм.
- 12. Анхаарлын хэлбэр
Хүний анхаарлыг идэвхитэй, идэвхигүй,хожуу идэвхижих гэж 3
хэлбэрт хуваана.
Идэвхигүй анхаарал Ямар нэг зүйлийн онцлог хүчний
нөлөөгөөр хүний ухамсрын үйл нэг зүйл дээр санамсаргүй
төвлөрөх процессийг идэвхигүй анхаарал гэнэ.
Үлэмж хүчтэй цочроогч хүний ухамсрын үйлийг өөртөө
татсанаар зориудын биш,идэвхигүй анхаарлыг үүсгэнэ.
- 13. Идэвхитэй анхаарал Хүмүүсээс гадаад ертөнцийн юмс
үзэгдэлд хандах хандлага анхаарлын өөр хэлбэрээр илэрнэ.
Анхаарлын энэ хэлбэр нь идэвхитэй анхаарал юм.
Хүн ямар нэг зүйл дээр сэтгэц ,зориг чармайлтаа зориуд
ухамсартайгаар чиглүүлэн төвлөрүүлэхийг идэвхитэй анхаарал
гэнэ.
Хүн өөрийн өмнө ямар нэгэн үйл ажлыг биелүүлэх тодорхой
зорилго тавьсан үед идэвхитэй анхаарал үүснэ.
- 14. Идэвхитэй анхаарлыг төвлөрүүлэх олон янзын нөхцөлүүд байдаг.
Үүнд:
1. Хүний танин мэдэх процесс практик үйл ажиллагааны идэвхи
оролцсон бол уг ажил дээр анхаарал сайн төвлөрнө.
2. Хурц,тод үг яриа,идэвхитэй анхаарлыг төвлөрүүлэх үндэс болдог.
3. Анхаарлыг идэвхижүүлж төвлөрүүлэх бас нэг нөхцөл бол ажлын
байр байдал,түүний аятай нөхцөл юм.
4. Хүний дотоод санаа сэтгэл,сэтгэлийн байдал идэвхитэй анхаарал
бүрэлдэхэд чухал нөлөө үзүүлнэ.
5. Идэвхитэй анхаарлын хүч,тогтворжилт нь хүний эзэмшсэн оюун
ухааны ба ажлын зуршлаас шалтгаална.
- 15. Хожуу идэвхижих анхаарал
Анхаарлын энэ хэлбэр нь идэвхитэй анхаарлын
дараа,түүний үргэлжлэл болж үүснэ. Сэтгэл үйн шинжээрээ
хожуу идэвхижих анхаарал нь идэвхигүй анхааралтай ойролцоо
юм.
Анхаарлын энэ хэлбэр нь ажлын явцад үүссэн сонирхлын
үндсэн дээр бүрэлдэнэ. Хожуу идэвхжих анхаарал нь хүний
ажил,явдлын үр дүнд үүсч бий болно.
