1. ЛЕКЦ№9
ЭСРЭГ УТГАТ ҮГ
1. ЭСРЭГ УТГАТ ҮГИЙН БҮРДҮҮЛЖ БУЙ ГИШҮҮД
2. ЭСРЭГЦЛИЙН ХЭВ ШИНЖ

2. АШИГЛАХ МАТЕРИАЛ
А. Ном сурах бичиг
Бадамдорж Д. Орчин цагийн монгол хэлний утга судлалын үндэс. УБ.,
1997
Бат-Ирээдүй Ж. Монгол хэлний ойролцоо, эсрэг утгат хэлц үгийн сан.
УБ., 2007
Бат-Ирээдүй Ж. Монгол хэлний ойролцоо, эсрэг утгат үг, хэллэгийн толь
бичиг. УБ., 2006
Отгонсүрэн Д. Монгол хэлний найруулга зүй. УБ.,1975
Бусад
http//en.wikipedia org/wiki/Mongolian language
www.india edu/~mongsoc/mong/language.htm
www.asuult.net
http //khelzasag

3. ХЭЛНЙИ ЭСРЭГ УХАГДАХУУН ИЛЭРХИЙЛЖ,
УТГААРАА ХАРИЛЦАН ЭСРЭГ ТЭСРЭГ ҮГСИЙГ
ЭСРЭГ ҮГ ГЭНЭ.

4. ЭСРЭГ УТГАТ
ҮГ
ҮГ, ҮГИЙН ХАРИЛЦАН
ЭСРЭГЦСЭН УТГЫН
ХАРЬЦААГААР
ҮГ ХИЙГЭЭД
ӨВӨРМӨЦ ХЭЛЦИЙН
УТГЫН
ХАРЬЦААГААР
ҮГ ХИЙГЭЭД
ХОРШОО ҮГИЙН
ШҮТЭЛЦСЭН
УТГАЗҮЙН
ХАРЬЦААГААР
ХОРШОО ҮГ,
ӨВӨРМӨЦ ХЭЛЦИЙН
ЭСРЭГЦСЭН
ХАРЬЦААГААР

5. ҮГ ҮГИЙН
ХАРИЛЦАН
ЭСРЭГЦСЭН
ХАРЬЦААГААР
ЯНЗ БҮРИЙ ЯЗГУУР БҮХИЙ ҮГ
ХАЛУУН ХҮЙТЭН ХОЁР ОРЧИЛДОЖ ТОГТ CОН ХЯЗГААР
ХАТУУ НЬ ЗӨӨЛӨНДӨӨ ДИЙЛДЭЖ БҮРЭЛДСЭН НУТАГ
/Б.. ЛХАГВАСҮРЭН/
ИЖИЛ ЯЗГУУРТАЙ ҮГ
ТҮГЖИЛ ДУРТАЙ, ДУРГҮЙ МОРДЛОО.
БЭЛТЭЙ НЬ БЭЛГҮЙГЭЭ МӨЛЖИЖ БАЙХ УЧИРГҮЙ ГЭНЭ.

6. ҮГ ХИЙГЭЭД ӨВӨРМӨЦ
ХЭЛЦИЙН УТГЫН
ОЛОН ТАЛЫН
ХАРЬЦАА
ЭХНИЙ ҮГ
ӨВӨРМӨЦ ХЭЛЦ
ЖАРГАХ- ШАР МАХТАЙГАА ХАТАХ
ХАЛУУН- САХАЛ ЦАНТАМ
ДЭД ҮГ ӨВӨРМӨЦ
ХЭЛЦ
ЗОВОХ- АЛТАН АЯГАНААС УУХ
ХҮЙТЭН- НОХОЙ ГАСЛАМ
ӨВӨРМӨЦ ХЭЛЦ,
ӨВӨРМӨЦ ХЭЛЦ
АЛТАН АЯГАНААС УС УУХ- ШАР МАХТАЙГАА ХАТАХ

7. ҮГ ХИЙГЭЭД
ХОРШОО ҮГИЙН
ШҮТЭЛЦСЭН
ХАРЬЦАА
ХОРШОО ҮГ БА ҮГ
ҮГ, ХОРШОО ҮГ
ХАЛУУН ДУЛААН-СЭРҮҮН
ХҮЙТЭН СЭРҮҮН- ДУЛААН
САЙН- МУУ МУУХАЙ
МУУ- САЙН САЙХАН
ХОРШОО ҮГ
ХОРШОО ҮГ
САЙН САЙХАН- МУУ МУУХАЙ
БАЯР ХӨӨР- УЙ ГАШУУ

8. ХОРШОО ҮГ, ӨВӨРМӨЦ
ХЭЛЦ
БАЯЖИХ ХӨЛЖИХ- МОДОО БАРИХ
ЭВТЭЙ НАЙРТАЙ- ХОНЬ ЧОНО
ГЭНЭН ГООМОЙ- ХӨГШИН ЧОНО

9. 
НЭР ТОМЬЁО ХАРЬЦАНГУЙ
ЭСРЭГ УТГАТАЙ
МОРИН ШАРИЛЖ- ХОНИН ШАРИЛЖ
МОРИН ГОНЬД- ХОНИН ГОНЬД
ТЭМЭЭН ХАРГАНА- ЯМААН ХАРГАНА
ҮХЭР БУУ- ГАР БУУ
УХНАН ИШИГ- ХЭНЗ ИШИГ
ҮХЭР БҮРЭЭ- ЯМААН БҮРЭЭ

10. ЭСРЭГЦЭЛ
ШУУД ЭСРЭГ
ШУУД БУС
ЭСРЭГ
ЭГЭХ ЭСРЭГ
ЧИГЛЭХ ЭСРЭГ

11. 1
ШАТЛАН ХАРЬЦАХ ДУНДАЖ ГИШҮҮН БАЙХГҮЙ, ӨӨР УТГЫН
ЗАЙГҮЙ,

12. ХЭВИЙН
ДУЛААН
ХАЛУУВТАР
ДУЛААВТАР
СЭРҮҮН
СЭРҮҮВТЭР
ХҮЙТЭВТЭР

13. ХОЙШ
Б
А
Р
У
У
Н
Ш
З
Ү
Ү
Н
Ш

15. БИЕИЙН ЭХЭНД
БАЙРЛАХ ЭРХТЭН
ЖАГСААЛЫН ТОЛГОЙ
ЦУВААНЫ ТОЛГОЙ
ТОЛГОЙ ХОЛБОХ
/ШҮЛЭГТ/
ТОЛГОЙ ЦОХИХ
БИЕИЙН АДАГТ
БАЙРЛАХ ЭРХТЭН
ЖАГСААЛЫН СҮҮЛ
ЦУВААНЫ СҮҮЛ
СҮҮЛ ХОЛБОХ /ШҮЛЭГТ/
СҮҮЛ БАРИХ, СҮҮЛ МУШГИХ
УТГЫН ДАВХРАА ХҮРЭЭГЭЭРЭЭ ЭСРЭГ УТГАТАЙ
НЭГЖ БОЛ ҮНЭМЛЭХҮЙ ШИНЖ ХАДГАЛНА.

16. ХУУРМАГ ЭСРЭГ ҮГ
ЗҮҮН ЧИХ
БАРУУН ЧИХ
ЗҮҮН НҮД
БАРУУН НҮД
ЗҮҮН ГАР
БАРУУН ГАР
ЗҮҮН ХӨЛ
БАРУУН ХӨЛ
АРХАНГАЙ
ӨВӨРХАНГАЙ

17. НЭРИЙН ЗҮЙЛЭЭР БҮТЭЖ, ЮМ
ҮЗЭГДЭЛ, ХҮНИЙ СЭТГЭЛИЙН
ХӨЛГӨӨН ЗЭРГИЙГ
ИЛЭРХИЙЛСЭН ХАРИЛЦАН
ЭСРЭГЦСЭН ХАРЬЦАА ҮҮСЭХ
ҮЙЛ ҮГЭЭР БҮТЭЖ,
ХӨДЛӨНГИ, ЗОГСОНГИ
ХӨДӨЛГӨӨНИЙГ
ИЛЭРХИЙЛСЭН УТГАТАЙ
ХАРИЛЦАН ЭСРЭГЦСЭН
ХАРЬЦАА ҮҮСЭХ
• ЧАНАР ШИНЖ: САЙН-МУУ
• ОРОН ЗАЙН: ХОЛ-ОЙР, НААНАЦААНА, ДЭЭД-ДООД
• ЦАГ ХУГАЦААНЫ: ӨВӨЛ-ЗУН,
ЭРТ-ӨДГӨӨ
• ОВОР ТӨРХИЙН: ТӨВГӨРХОНХОР, ГҮДГЭР-ХОТГОР
• ӨНГӨ ЗҮСМЙН: ЦАГААН-ХАР
• ХЭЛБЭР ДҮРСИЙН: ХЭВТЭЭБОСОО, ЭГЦ-ТАХИР
• ХЭМЖЭЭ ДАМЖААНЫ: ӨНДӨРНАМ, УРТ БОГИНО
• ЗҮГ ЧИГИЙН: БАРУУНЗҮҮН,ХОЙНО—ӨМНӨ, УРД-ХОЙД
• ТОО ШИРХЭГ: ГАНЦ НЭГ- МЯНГА
ТҮМ
• ХҮНИЙ ХӨДӨЛГӨӨН ИЛЭРХИЙЛСЭН: УНТАХСЭРЭХ, ТӨРӨХ-ҮХЭХ, БОСОХ –ХЭВТЭХ
• АМЬТНЫ ХӨДӨЛГӨӨН ИЛЭРХИЙЛСЭН: ӨСӨХХОРОГДОХ, ХОТЛОХ-БЭЛЧИХ, ХЭВТЭХ-БОСОХ
• ЮМ, ҮЗЭГДЛИЙН ХӨДӨЛГӨӨН ИЛЭРХИЙЛСЭН:
УРСАХ-ТОГТОХ, ХӨЛДӨХ-ГЭСЭХ, НОРОХАНГАХ