Alban 8
- 2. АЛБАН БИЧГИЙН НАЙРУУЛГА
• Албан бичгийн найруулга нь
утга зохиолын найруулгын
хэлэнд хамаарна.
• Албан бичгийн найруулгад
хэрэглэдэг хэвшиж тогтсон
үг хэллэг байдаг.
• Бүтэц загвар нь өвөрмөц
• Зөв дуудахзүй
• Зөв бичихзүй
• Авиазүйн хэм хэмжээ
• Үгийн сангийн хэм хэмжээ
зэргийг чанд баримтлах
ѐстой.
- 3.
Албан харилцааны үүрэг гүйцэтгэж байгаа баримт
бичгийн хэл найруулгыг албан бичгийн хэл найруулга
гэнэ.
Албан
бичгийн
найруулгад
албан
байгууллага, иргэд хоорондын харилцаанд хэрэглэж
байгаа тогтоол, зарлиг, тушаал, захирамж, албан
даалгавар,
удирдамж,
протокол,
албан
тоот,
төлөвлөгөө,
тайлан,
илтгэл,
илтгэх
хуудас,
акт,
гэрээ,
тодорхойлолт,
нот
бичиг, мэдэгдэл, хууль дүрэм.заавар, өргөдөл, баримт
зэргийн
зохион
байгуулалт-захирамжлал,
гадаад
харилцааны, хууль эрхийн, санхүүгийн баримт бичгийн
хэл найруулга хамаарна.
- 4.
Албан бичгийн хэл найруулга нь цэвэр
загварт шинжтэй учраас утга зохиолын
бичгийн хэлний хэм хэмжээг хамгийн чанд
баримтлах ѐстой байдаг
- 5. ÀËÁÀÍ ÁÈЧÃÈÉÍ ÍÀÉÐÓÓËÃЫН
ØÀÀÐÄËÀÃÀ
Ìàø îéëãîìæòîé, ýíãèéí , òîäîðõîé áàéõ,
Àëáàí áèчãèéí òºðºë á¿ðèéí òîãòñîí õýëáýð
çàãâàðûã áàðèìòàëæ áèчèõ,
Àãóóëãà íü ¿íýí çºâ, àëáàí áèчãèéã ¿éëäñýí õ¿íèé
íýð õàÿã, áèчñýí îí, ñàð ºäºð òîäîðõîé, áàéõ,
Ёãò, õîøèí øîã, å㺺äñºí ãýõ ìýò øèëæñýí óòãàòàé
¿ã, äàëä óòãà õýðýãëýäýãã¿é.
Óðàí ñàéõíû ÿíç á¿ðèéí àðãà, ºëººò íàéðóóëãûã
õýðýãëýõã¿é.
- 6.
1. Товч тодорхой бичих шаардлагын улмаас хэлний хэмнэлийн
зарчмыг чухалчилж, чимэг, тодотгол үг бага хэрэглэнэ.
2. Албан бичгийн төрөл зүйлүудэд тус тус орж хэвшсэн цеен хэдэн үгийг
заавал хэрэглэнэ.Тухайлбал, тушаал, тогтоол, захирамжид ордог
үгс, баримтад ордог үгс, өргөдөл áолон тайлан, хурлын тэмдэглэл зэрэгт
ордог үгс гээд тус бүр өөр юм.
3. Харилцаж байгаа байгууллагын онцлог, албан бичигт юуны тухай бичиж
байгаа зэргээс хамаарч мэргэжлийн үг хэллэг ихээхэн хэрэглэгдэнэ, Жишээ
нь: санхүүгийн тайлан тэнцэл, эмнэлгийн өвчний түүх, оношлогоо
дүгнэлт, эмийн жор гэх мэт цөм еөрийн үг хэллэг, хэв загвартай.
4. Албан бичгийн найруулгад албархаг үг, хүндэтгэлийн үг, хүсэмжилсэн
эсвэл зөвшөөрсөн, татгалзсан зэрэг үг хэллэгүүд их хэрэглэгдэнэ. Жишээ
нь: -х зорилгоор, үүнээс уламжлан, энэ мэт байдлаас үзвэл, үүний тул
өргөн барив, òóøààõûí ó÷èð ãýõ ìýò.
5. Албан бичгийн хэл найруулгад утга бүрхэг, эргэлзээтэй, салаа утга
гарахаас болгоомжилж, үгийг шууд утгаар бичиж найруулна.
6. Этгээд, бүдүүлэг үг хэллэг, нутгийн аялга үг, хуучин үг хэллэг
хэрэглэдэггүй. Харин нэр томъѐо, шинэ үг хэллэгийг шаардлагатай гэж
үзвэл тодорхой хязгаартай хэрэглэх ба тайлбар зүүлт хийх ѐстой.
7. Албан бичгийн найруулгад хар ярианы ¿ã õýëëýã ордоггүй. Найруулга
дундын гэж нэрлэдэг нийтийн түгээмэл үг хэллэгийг чухалчилж, бүхэнд
ойлгомжтой байлгах талыг эрхэм болгодог.
8. Албан бичгийн найруулгад хүний сэтгэл хөдлөлийн өнгө аяс төдий л
тусдаггүй. Харин уриа лоозон òунхаглал, мэдэгдэл, эсэргүүцлийн нот бичиг
зэрэгт зоригжуулсан, жигшин буруушаасан, зэмлэсэн, няцааж эсэргүүцсэн
зэрэг аяс зохих хэмжээгээр тусаж болдог.
9. Албан бичгийн найруулгын нэг онцлог бол идэвхтэй үгсийг л хэрэглэх
бегөөд мөн нэг хэвшмэл үгийн давтамжийн тоо олон байдаг онцлогтой
- 7. ҮГИЙН САНГИЙН ОНЦЛОГ
Аливаа хэлний үгийн санг идэвхтэй, идэвхгүй гэж хоѐр ялгах ба
албан бичгийн найруулгад идэвхтэй үгийн санг нь хэрэглэнэ. Энэ
нь албан бичиг ойлгомжтой байх шаардлагатайнх юм. Уран
зохиол, нийтлэл, ярианы найруулгад нэг үгийг олон давтаж ойр
ойр хэрэглэхийг татгалздаг бол албан бичиг, хууль зэрэгт нэг
үгийг ойролцоо давтах нь элбэг тохиолдоно. Үгийн сангийн
гарлын уүднээс үзвэл, албан бичгийн үг монгол хэлний үгийн
сангийн үндсэн үгс байдаг.
Ажил мэргэжлийн (арбитр, менежер) үг, цол зэргийн
(профессор, доктор. ) нэр; мөн байгууллагын нэр хаяг
(прокурор, институт, кино театр, бригад); цэн хэмжээний нэр
(кг, метр); улс төрийн үг хэллэгийг (парламент, лоббидох) гадаад
үг нэр томьѐогоор илэрхийлж болно.
Нийтэд тархаагүй, зөвхөн тэр мэргэжлийн хүрээнд хэрэглэгдэх
үг, нэр томъѐог тухайн салбарын албан бичигт хэрэглэнэ. Жишээ
нь: мах бэлтгэл, сургалт хүмүүжил, одон орон гэх мэт.
Шаардлагатай гэж үзвэл түүхэн үгийг хязгаартай хэрэглэх
бөгөөд гэхдээ ойлгомжтой байх үүднээс тайлбар зүүлт хийнэ.
Албан бичгийг орчин цагийн монгол хэлний утгазохиолын хэлээр
бичнэ. Нутгийн аялгууны үгийг хэрэглэдэггүй.
- 8. УТГАЗҮЙН ОНЦЛОГ
Аливаа үг шууд утгаараа ордог.
Үгийг голдуу жир утгаар хэрэглэнэ.
дүрсэлмэл утгаар хэрэглэхгүй.
Ойролцоо утгатай үгээс аль тохирохыг
хэрэглэнэ.
Эсрэг үгийг нэр томьѐоны шинжтэй
хэрэглэнэ. Ж: эрх-үүрэг, орлого-зарлага
- 9. Үнэн зөв байх нь чухал
Тогтоосон тодорхой хэлбэр, загвартай,,
чөлөөт бус найруулгатай
Товч, тодорхой, оновчтой, ойлгомжтой,
энгийн, итгэл үнэмшилтэй, дотоод
төрөл зүйлсийн онцлогоороо өөр өөр
найруулгатай байна.
АЛБАН БИЧГИЙН
НАЙРУУЛГЫН
ОНЦЛОГ
- 10. ХҮНИЙ СЭТГЭЛ ХӨДЛӨЛИЙН
ӨНГӨ АЯСЫГ ТӨДИЙЛӨН
ТУСГАДАГГҮЙ.
ТУСГАСАН Ч ХАРЬЦАНГУЙ БАГА.
УРАН ЗОХИОЛЫН НАЙРУУЛГА ШИГ
ИХЭСГЭЛ, БАГАСГАЛ,
ЯРУУ ХЭРЭГЛҮҮР
ХЭРЭГЛЭХГҮЙ
ЮМ ҮЗЭГДЛИЙГ БОДИТ
БАЙДЛААР
БИЧИХ
АЛБАН БИЧГИЙН НАЙРУУЛГАД
ТАВИГДАХ ШААРДЛАГА
- 11. АЛБАН БИЧГИЙН НАЙРУУЛГЫН ХЭЛЗҮЙН ОНЦЛОГ
Үгийн сангийн
онцлог:
• Идэвхтэй үг
• Үгийн тоо
харьцангуй цөөн,
давтана.
• Мэргэжлийн үг,
нэр томьѐо
• ОЦМХ-ний утга
зохиолын хэл
• Түүхэн үг
хязгаармагдмал
•Нутгийн
аялгууны үг
хэрэглэхгүй
Утгазүйн онцлог:
• Үг шууд утгаараа
•Үгийг жир утгаар
•Зүйрлэмэл утга
хэрэглэхгүй
•Салаа утгыг
хэрэглэх нь цөөн.
•Төлөөний үг
хэрэглэхгүй
Үгзүйн онцлог:
-Жинхэнэ нэр
-Үйл үг хэрэглэх
тоогоор олон
Өгүүлбэрзүйн
онцлог:
•Өгүүлбэрийн
ихэнх нь энгийн,
дэлгэрэнгүй
•20-25 үгтэй
