ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
•
3 j'aime•3,469 vues
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β ΛΥΚΕΙΟΥ
Recommandé
Contenu connexe
Tendances
Tendances (20)
Similaire à ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
Similaire à ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ (20)
Plus de Natassa Pechtelidou
Plus de Natassa Pechtelidou (20)
Dernier
Dernier (14)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1ο: Η ΧΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ
- 1. ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Κεφάλαιο 1ο: ΧΗΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΚΥΤΤΑΡΟΥ ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Βιολογία Β’ Λυκείου Γενικής Παιδείας
- 2. Επίπεδα οργάνωσης ζωής με νέες ιδιότητες ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Δομή κυττάρων <=> λειτουργία Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Εισαγωγή Φυσικοχημικοί νόμοι άβιας/έμβιας ύλης Ίδια χημικά μόρια = κοινή καταγωγή
- 3. ΑΣ ΙΑ 1.1. Η χημεία της ζωής Άνθρακας (C) Υδρογόνο (H) Οξυγόνο (O) Άζωτο (N) ΠΕ › › › › ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ Χημικά στοιχεία Περιοδικού Πίνακα: 118 Χημικά στοιχεία του πλανήτη: 92 Χημικά στοιχεία απαραίτητα για ζωή: 27 Βασικά χημικά στοιχεία ζωντανών οργανισμών (96%) ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑ + ΠΟΙΚΙΛΟΜΟΡΦΙΑ (ομοιοπολικοί δεσμοί)
- 4. Σταθερότητα & ποικιλομορφία Ώστε να υπάρχει μεγάλη ποικιλία λειτουργιών και μορφών, που είναι απαραίτητη για τη ζωή ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Ώστε να εξασφαλίζονται οι σταθερές δομές, που είναι απαραίτητες στους οργανισμούς
- 5. Η χημεία της ζωής 4% είναι άλλα στοιχεία: › › › › › › › ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Φώσφορο (P) Θείο (S) Νάτριο (Na) Κάλιο (K) Ασβέστιο (Ca) Μαγνήσιο (Mg) Και άλλα: 0,01% είναι ΙΧΝΟΣΤΟΙΧΕΙΑ: απαραίτητα! Σίδηρος, σελήνιο, ιώδιο, φθόριο, χαλκός, χρώμιο, ψευδάργυρος
- 6. Η Χημεία της ζωής είναι “υγρή” Ζει στο νερό Ενδοκυτταρικά νερό ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΟΥΣΙΩΝ › Πρόσληψη › Απέκκριση Κύτταρο ανθρώπου Περιβάλλεται από το μεσοκυττάριο υγρό (υδατικό) Ενδοκυτταρικά νερό ΑΝΤΑΛΛΑΓΗ ΟΥΣΙΩΝ › Πρόσληψη › Απέκκριση ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Κύτταρο αμοιβάδας
- 7. 1.2. Μακρομόρια ΜΟΝΟΜΕΡΗ (δομικοί λίθοι) ΠΟΛΥΜΕΡΗ (μακρομόρια) ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ • › Νουκλεοτίδια ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ › Αμινοξέα ΠΕ • › Μονοσακχαρίτες ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΝΟΥΚΛΕΪΚΑ ΟΞΕΑ ΠΟΛΥΣΑΚΧΑΡΙΤΕΣ
- 8. Ομοιοπολικοί δεσμοί ΣΥΜΠΥΚΝΩΣΗ • › Σπάει δεσμός › Χρειάζεται H2O › Ελευθερώνει ενέργεια ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ › Δημιουργείται δεσμός › Προκύπτει H2O › Απαιτεί ενέργεια ΥΔΡΟΛΥΣΗ ΑΣ ΙΑ • Επιπλέον δεσμοί (π.χ. υδρογόνου) συμμετέχουν στη διαμόρφωση των μορίων
- 9. Παράδειγμα › › › › › › › ΑΣ ΙΑ Χρειάστηκε: 1 μόριο νερού /1 δεσμός 2 μόρια νερού /2 δεσμοί 3 μόρια νερού /3 δεσμοί … 99 μόρια νερού /99 δεσμοί … (ν-1) μόρια νερού /(ν-1) δεσμοί ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ • ΧΤ Μια πρωτεΐνη που αποτελείται από: › 2 αμινοξέα › 3 αμινοξέα › 4 αμινοξέα › … › 100 αμινοξέα › … › ν αμινοξέα ΠΕ •
- 10. ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Η ιεραρχία των βιομορίων
- 12. ΠΡΩΤΕΪΝΕΣ ΑΣ ΙΑ ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο ΑΝ ΑΣ Τ Το πιο διαδεδομένο & πολυδιάστατο πολυμερές Πήραν το όνομά τους από το μύθο του Πρωτέα: ήρωα & βασιλιά στη μυθολογία Αποτελούνται από αμινοξέα που συνδέονται σε σειρά με ισχυρούς δεσμούς που ονομάζονται ΠΕΠΤΙΔΙΚΟΙ ΔΕΣΜΟΙ 20 διαφορετικά αμινοξέα πρωτεΐνες Υ › 24 γράμματα λέξεις
- 13. Υ ΠΕ ΕΛ ΙΔ Ο >170 στη φύση 20 στις πρωτεΐνες Σταθερό τμήμα: C με αμινομάδα, καρβοξυλομάδα, υδρογόνο Μεταβλητό τμήμα: πλευρική ομάδα (R)- 20 ΧΤ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Αμινοξέα διαφορετικές πλευρικές ομάδες
- 15. ΑΝ ΑΣ Τ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Συμπύκνωση: ΟΗ (καρβοξυλομάδας) + Η (αμινομάδας) διπεπτίδιο, τριπεπτίδιο, …, πολυπεπτίδιο ΑΣ ΙΑ Πεπτιδικός δεσμός ΠΕ ΧΤ Αν έχεις δύο αμινοξέα, τη σερίνη-Σ και την αλανίνη-Α, πόσα διαφορετικά τριπεπτίδια μπορείς να φτιάξεις χρησιμοποιώντας κάθε είδος αμινοξέος Από 1 έως 3 φορές;
- 16. Γιατί υπάρχουν άπειροι συνδυασμοί πολυπεπτιδίων; 20 διαφορετικά αμινοξέα Μπορούν να μπουν με διαφορετική σειρά Η αλυσίδα μπορεί να έχει διαφορετικό μήκος ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Διαφορετικές ιδιότητεςάρα το διπεπτίδιο Α-Β είναι διαφορετικό από το διπεπτίδιο Β-Α
- 18. Οργάνωση πρωτεϊνών ΠΡΩΤΟΤΑΓΗΣ ΔΟΜΗ: αλληλουχία αμινοξέων ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ ΔΕΥΤΕΡΟΤΑΓΗΣ ΔΟΜΗ: α- έλικα ή β-πτύχωση ΤΡΙΤΟΤΑΓΗΣ ΔΟΜΗ (3D): αναδίπλωση στο χώρο ΤΕΤΑΡΤΟΤΑΓΗΣ ΔΟΜΗ: συνδυασμός διαφορετικών αλυσίδων ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ
- 20. Σημασία των πλευρικών ομάδων ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Διαμόρφωση της πρωτεΐνης, άρα και ανάλογη λειτουργία Δεσμοί ανάμεσα στις πλευρικές Ομάδες R ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Αλληλουχία των αμινοξέων (πρωτοταγής δομή)
- 21. Δομή & λειτουργία πρωτεϊνών ΑΣ ΙΑ ΑΝ ΑΣ Τ Υ Κολλαγόνο: ελαστικότητα δέρματος Αιμοσφαιρίνη: μεταφέρει O2 Ένζυμα: χημικές αντιδράσεις ΕΛ ΙΔ Ο ΧΤ Άνθρωπος > 30.000 πρωτεΐνες Διακρίνονται σε δομικές & λειτουργικές: ΠΕ
- 22. Μετουσίωση πρωτεϊνών ΑΣ ΙΑ Είναι η καταστροφή της τριτοταγούς δομής (3D) μιας πρωτεΐνης με μη αντιστρεπτό τρόπο Καταστροφή λειτουργίας (ΜΕΤΟΥΣΙΩΣΗ) Σπάσιμο δεσμών (μεταξύ R) λόγω: ΑΝ ΑΣ Τ ΠΕ ΧΤ Παράδειγμα: Αλβουμίνη (ασπράδι αβγού) ΕΛ ΙΔ Ο Υ a. Ακραίας θερμοκρασίας b. Ακραίου pH
- 23. ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Είναι το ίσιωμα ή η περμανάντ μετουσίωση;;; ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Άλλο παράδειγμα...
- 25. ΝΟΥΚΛΕΪΚΑ ΟΞΕΑ Πρωτεΐνες => υπεύθυνες για τις λειτουργίες των οργανισμών (πήξη αίματος, μεταφορά & αποθήκευση ουσιών, ρύθμιση σακχάρου, κυτταρικός κύκλος, κίνηση κλπ.) Ποιος καθορίζει όμως τη δομή τους; ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Νουκλεϊκά οξέα => απομονώθηκαν το 19ο αιώνα από τον Ελβετό γιατρό & βιολόγο Φρίντριχ Μίσερ από πυρήνες λευκών αιμοσφαιρίων Μετά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο αποδείχτηκε τελικά ότι τα νουκλεϊκά οξέα ελέγχουν όλες τις λειτουργίες και τα γνωρίσματα των οργανισμών ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ RNA & DNA
- 26. Μονομερή των νουκλεϊκών οξέωνΝουκλεοτίδια ΑΣ ΙΑ Μία πεντόζη, δηλ. Σάκχαρο με 5 άνθρακες (δεοξυριβόζη στο DNA και ριβόζη στο RNA) Μια φωσφορική ομάδα Ρ (ένα μόριο φωσφορικού οξέος) Μία αζωτούχο βάση (αδενίνη-Α, θυμίνη-Τ, ουρακίλη- U, γουανίνη- G ή κυτοσίνη- C) ΠΕ • ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο • Υ ΑΝ ΑΣ Τ • Γι αυτό τα νουκλεοτίδια του DNA λέγονται δεοξυριβονουκλεοτίδια, ενώ του RNA λέγονται ριβονουκλεοτίδια Το DNA περιέχει Αδενίνη Θυμίνη Κυτοσίνη Γουανίνη Το RNA περιέχει: Αδενίνη Ουρακίλη Κυτοσίνη Γουανίνη
- 27. ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Δομικά συστατικά των νουκλεοτιδίων
- 28. Πολυνουκλεοτιδική αλυσίδα (πολυμερές) Δινουκλεοτίδιο Τρινουκλεοτίδιο Τετρανουκλεοτίδιο Πολυνουκλεοτίδιο ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ ΠΕ ΧΤ 4x4x4x4 Απεριόριστη δυνατότητα συνδυασμών των 4 νουκλεοτιδίων για να φτιάξουν μια αλυσίδα (4ν) => δικαιολογεί και το ρόλο του DNA ως το γενετικό υλικό των οργανισμών Για να θυμηθώ... πώς λέγεται αυτή η αντίδραση, όπου ενώνονται μονομερή;;
- 30. Δομή του DNA- δεοξυριβονουκλεϊκό οξύ ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Δευτεροταγής δομή νουκλεϊκών οξέων => Μοντέλο διπλής έλικας (Watson & Crick, Βραβείο Νόμπελ 1962) 2 πολυνουκλεοτιδικές αλυσίδες, που σχηματίζουν στο χώρο μια διπλή έλικα Αζωτούχες βάσεις εσωτερικά 2 αλυσίδες συγκρατούνται με δεσμούς H ανάμεσα στις βάσεις των απέναντι κλώνων (συμπληρωματικές) Ισχύει ο κανόνας συμπληρωματικότητας › A=T › GΞC Χάρη στη συμπληρωματικότητα, το μόριο μπορεί να αντιγράφεται με ακρίβεια, οπότε σε όλα τα κύτταρά μας να χουμε το ίδιο γενετικό υλικό!
- 31. ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΣ ΙΑ ΑΝ ΑΣ Τ Χάρη στη δύναμή μου σταθεροποιείται το γενετικό σας υλικό στο χώρο (στερεοδιάταξη του DNA)
- 32. Βιολογικός ρόλος του DNA ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Αποθηκεύει τις γενετικές πληροφορίες Ελέγχει κάθε κυτταρική δραστηριότητα Μεταβιβάζει τις πληροφορίες αναλλοίωτες από κύτταρο σε κύτταρο & από γενιά σε γενιά (αυτοδιπλασιασμός DNA) Επιτρέπει τη δημιουργία γενετικής ποικιλομορφίας Το σύνολο των μορίων DNA ενός κυττάρου αποτελεί το γενετικό του υλικό Πυρήνας- μιτοχόνδριαχλωροπλάστες
- 33. RNA- ριβονουκλεϊκό οξύ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Δομή Μονόκλωνο με κάποιες αναδιπλώσεις, λόγω δεσμών Η Βρίσκεται σε πυρήνα, κυτταρόπλασμα, χλωροπλάστες, μιτοχόνδρια ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Βιολογικός ρόλος Αγγελιαφόρο (mRNA) Μεταφέρει την πληροφορία από τον πυρήνα στα ριβοσώματα => πρωτεϊνοσύνθεση Μεταφορικό (tRNA) Μεταφέρει τα αμινοξέα στα ριβοσώματα για την πρωτεϊνοσύνθεση Ριβοσωμικό (rRNA) Συστατικό των ριβοσωμάτων (+πρωτεΐνες)
- 34. Διαφορές DNA - RNA • Δίκλωνο Πεντόζη: δεοξυριβόζη A, T, G, C ΑΣ ΙΑ • Υ ΑΝ ΑΣ Τ • ΕΛ ΙΔ Ο • ΧΤ • Μονόκλωνο Πεντόζη: Ριβόζη A, U, G, C ΠΕ •
- 36. ΥΔΑΤΑΝΘΡΑΚΕΣ (σάκχαρα) Δισακχαρίτες Πολυσακχαρίτες Τριόζες ΕΛ ΙΔ Ο Υ Μαλτόζη: Γλυκόζη + γλυκόζη ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Μονοσακχαρίτες ΠΕ ΧΤ Πεντόζες ριβόζη δεοξυριβόζη Εξόζες Γλυκόζη Φρουκτόζη Γαλακτόζη Σακχαρόζη: γλυκόζη + φρουκτόζη Λακτόζη: Γλυκόζη + γαλακτόζη Κυτταρίνη (φυτά): Συστατικό του κυτταρικού τοιχώματος Άμυλο (φυτά): Αποταμιευτική ουσία Γλυκογόνο (ζώαμύκητες): Αποταμιευτική ουσία
- 39. Ρόλος των υδατανθράκων Δομικά συστατικά των κυττάρων (πχ. κυτταρίνη) Πηγή ενέργειας για το κύτταρο (πχ. Γλυκόζη, σακχαρόζη, γλυκογόνο) ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ • ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ •
- 42. ΛΙΠΙΔΙΑ ΑΣ ΙΑ ΑΝ ΑΣ Τ Υ • ΕΛ ΙΔ Ο • ΧΤ • Δομικά συστατικά των κυττάρων (πχ. συστατικά μεμβρανών) Λειτουργικά (πχ.αποταμιευτικές ουσίες) Χαρακτηριστικό όλων είναι ότι δε διαλύονται στο νερό Γνωστό λιπίδιο στα ζωικά κύτταρα => χοληστερόλη, που η συσσώρευσή της δημιουργεί την αρτηριοσκλήρωση ΠΕ • Κατηγορίες λιπιδίων Ουδέτερα λίπη (κορεσμένα ή ακόρεστα) Φωσφολιπίδια Στεροειδή(πχ. χοληστερόλη)
- 44. ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ Αποτελούνται από: 1 μόριο γλυκερόλης 3 μόρια λιπαρών οξέων Μπορεί να είναι: Κορεσμένα (μόνο απλοί δεσμοί) Ακόρεστα (και διπλοί δεσμοί) Προέλευση: Φυτικά (συνήθως υγρά- έλαια) Ζωικά (συνήθως στερεά) ΑΣ ΙΑ Ουδέτερα λίπη (τριγλυκερίδια) ΠΕ Τα «υδρογονωµένα φυτικά έλαια» είναι ακόρεστα που έχουν µετατραπεί σε κορεσµένα µε την προσθήκη υδρογόνου, πχ.µαργαρίνη Σπουδαίες αποταμιευτικές ουσίες (2πλάσιο ποσό ενέργειας από υδατάνθρακες) Θερμομονωτικός ρόλος
- 45. Σχηματισμός τριγλυκεριδίων ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Τα τρία λιπαρά οξέα συνδέονται µε τη γλυκερίνη µε εστερικούς δεσµούς. Και τα τρία λιπαρά οξέα µπορεί να είναι τα ίδια ή να είναι δύο ή τριών ειδών.
- 49. Φωσφολιπίδια ΑΣ ΙΑ Υδρόφοβη ουρά ΑΝ ΑΣ Τ Αποτελούνται από: 1 μόριο γλυκερόλης 2 μόρια λιπαρών οξέων 1 μόριο φωσφορικού οξέος 1 μικρότερο πολικό μόριο Υδρόφιλη κεφαλή ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Βασικό χαρακτηριστικό για συγκρότηση μεμβρανών (διπλοστοιβάδα)
- 51. Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Συμπεριφορά φωσφολιπιδίων στο νερό ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Οι υδρόφιλες κεφαλές στρέφονται προς το υδατικό εξωκυττάριο & ενδοκυττάριο περιβάλλον Οι υδρόφοβες ουρές “κρύβονται” στο εσωτερικό της διπλοστιβάδας Πολύ σημαντική ιδιότητα για τη συγκρότηση & λειτουργία των μεμβρανών του κυττάρου
- 53. Στεροειδή Διαφορετική δομή ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Χοληστερόλη Συστατικό μεμβρανών ζωικών κυττάρων Συσσώρευση => αρτηριοσκλήρυνση ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ Αρσενικές και θηλυκές φυλετικές ορµόνες (ουσιαστικά παράγονται από τη χοληστερόλη)
- 55. Λειτουργίες οιστρογόνων ΠΕ ΧΤ ΕΛ ΙΔ Ο Υ ΑΝ ΑΣ Τ ΑΣ ΙΑ Δομή 1) προωθούν την διαμόρφωση των γυναικείων δευτερευόντων φυλετικών χαρακτηριστικών (πχ. μαστός) 2) Συντελούν στην ανάπτυξη του κόλπου, του τραχήλου και του σώματος της μήτρας και των σαλπίγγων 3) διατηρούν αγγεία και δέρμα 4) ελαττώνουν την επαναρρόφηση των οστών και αυξάνουν την δημιουργία νέου οστικού ιστού Λιπίδια 1) αυξάνουν επίπεδα HDL χοληστερόλης, τριγλυκεριδίων, απόθεση λίπους. 2) μειώνουν επίπεδα LDL χοληστερόλης, η οποία προκαλεί τις αθηρωματικές πλάκες στις αρτηρίες 3) Αναστέλλουν την πρόσληψη σιδήρου από τα ερυθρά με συνέπεια την μείωση της αιμοσφαιρίνης στις γυναίκες 4) Μπορούν να αναστείλουν την οστεοπόρωση. 5) Μπορούν να αναστείλουν την ανάπτυξη όταν η εμμηνορρυσία εμφανίζεται νωρίς Ομοιοστασία 1) συγκράτηση άλατος και νερού Γαστρεντερικός σωλήνας 1) μειώνουν την κινητικότητα του εντέρου 2) αυξάνουν χοληστερόλη στη χολή Στους άνδρες τα οιστρογόνα ρυθμίζουν διάφορες λειτουργίες του αναπαραγωγικού συστήματος (ωρίμανση του σπέρματος, κανονική σεξουαλική επιθυμία)
- 56. Λειτουργίες τεστοστερόνης Κυτταρική δράση ΑΣ ΙΑ 1) προάγουν την πρωτεϊνοσύνθεση και την ανάπτυξη των ιστών ΑΝ ΑΣ Τ 2) Η τεστοστερόνη είναι αναβολική, που σημαίνει ότι αναπτύσσει τα οστά και τη μυϊκή μάζα αλλα σε υπερβολικες δοσεις μπορει να γινει θανατιφορα Υ Ανδρογονικές ιδιότητες ΕΛ ΙΔ Ο 1) ωρίμανση των γεννητικών οργάνων, ιδίως του πέους και το σχηματισμό των όρχεων στο έμβρυο ΠΕ ΧΤ 2) στην εφηβεία βάθυνση της φωνής, την αύξηση των τριχών του προσώπου και της μασχάλης (δευτερευόντων χαρακτηριστικών του αρσενικού φύλου) 3) ανάπτυξη του προστάτη και των σπερματοδόχων κύστεων Στις γυναίκες υψηλή συγκέντρωση τεστοστερόνης συνδέεται με το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών