2. Η ιστορία του μικροσκοπίου
Ένα όργανο 400 ετών...
Άντον Βαν Λέβενχουκ- Ολλανδία- 17ος αιώνας- το πρώτο
μικροσκόπιο
ΑΝ
ΑΣ
φορά την ονομασία “κύτταρο”
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ρόμπερτ Χουκ- Αγγλία- 17ος αιώνας- έδωσε για πρώτη
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Σύγχρονο οπτικό μικροσκόπιο
Π
ΕΧ
Ηλεκτρονικό μικροσκόπιο
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
4. Κυτταρική θεωρία
1838- Σλάιντεν & Σβαν
"Θεμελιώδης μονάδα δομική και λειτουργική όλων των έμβιων
οργανισμών είναι το κύτταρο"
ΙΑ
ή Omnis cellula e cellula (Βίρκωφ, 1855)
ΑΣ
ΤΑ
Σ
Σύγχρονη εκδοχή
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
Κάθε κύτταρο προέρχεται από διαίρεση προϋπάρχοντος
κυττάρου.
Π
ΕΧ
Όλα τα κύτταρα δομούνται από τις ίδιες χημικές ενώσεις και
εκδηλώνουν παρόμοιες μεταβολικές διεργασίες.
Όλοι οι οργανισμοί, με εξαίρεση τους ιούς, αποτελούνται από
κύτταρα και κυτταρικά παράγωγα.
Η λειτουργία των οργανισμών είναι συνέπεια της συλλογικής
δράσης και αλληλεπίδρασης των κυττάρων τους.
Κάθε κύτταρο προέρχεται από τη διαίρεση άλλου κυττάρου.
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
6. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
2.1. το πορτρέτο του ευκαρυωτικού κυττάρου
Ζωικό κύτταρο
Φυτικό κύτταρο
Τυπικό κύτταρο είναι ένα κύτταρο που ουσιαστικά δεν υπάρχει, αλλά περιλαμβάνει
ότι θα έπρεπε να έχει ένα κύτταρο και βάση αυτού γίνεται η μελέτη και η περιγραφή
των κυττάρων
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
8. Κοινά χαρακτηριστικά των κυττάρων
Η μεταφορά ουσιών στο εσωτερικό τους,
Η αλλαγή θέσης των κυτταρικών δομών, όταν είναι απαραίτητο,
Οι διάφορες (και πολύπλοκες) βιοχημικές διεργασίες- αντιδράσεις
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Η ανταλλαγή ουσιών με το περιβάλλον τους (χρήσιμες εισάγονται και
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Η ανταλλαγή μηνυμάτων:
ΑΝ
ΑΣ
άχρηστες αποβάλλονται)
Μεταξύ του κυττάρου και του περιβάλλοντος, αλλά και
Π
ΕΧ
Μεταξύ των διαφόρων περιοχών του εσωτερικού του κυττάρου.
Αυτή η ανταλλαγή είναι τόσο πιο γρήγορη, όσο πιο μικρός είναι ο
όγκος του κυττάρου => Όταν το κύτταρο είναι μικρό τότε έχει αναλογικά
μεγάλη επιφάνεια και μικρό όγκο..
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
11. Μοντέλο ρευστού μωσαϊκού
1972, Σίνγκερ & Νίκολσον
Οι μεμβράνες αποτελούνται:
Από μια διπλοστοιβάδα φωσφολιπιδίων, ανάμεσα στα οποία
ΙΑ
παρεμβάλλονται στεροειδή και πρωτεΐνες, που
ΑΣ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Ή τη διαπερνούν κάθετα
ΑΝ
Ή βυθίζονται στο εσωτερικό της
ΤΑ
Σ
Ή βρίσκονται στην επιφάνεια της μεμβράνης
Τα υδρόφιλα τμήματα των φωσφολιπιδίων (οι κεφαλές) στρέφονται
Π
ΕΧ
σε περιοχές που έχουν νερό, δηλαδή προς το εξωτερικό και προς το
ενδοκυτταρικό περιβάλλον.
Τα υδρόφοβα τμήματα, δηλαδή οι ουρές στρέφονται σε περιοχές που
δεν υπάρχει νερό, δηλαδή προς το εσωτερικό της κατασκευής.
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
12. Θυμάμαι τη συμπεριφορά των
φωσφολιπιδίων στο νερό...
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Απλή στοιχειώδης μεμβράνη
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
13. Σε τι χρειάζονται όλα αυτά;;
●
●
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Ενδομεμβρανικές
ΑΣ
Επιφανειακές
●
ΑΝ
Γλυκοπρωτεϊνες
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Διατηρεί τη
ρευστότητα των
μεμβρανών, που
είναι σημαντική
για την κίνηση &
επικοινωνία των
κυττάρων
Διαμεμβρανικές
●
Δομικός ρόλος
●
ΕΧ
Χοληστερόλη
Π
●
Πρωτεΐνες
Υποδοχή &
ερμηνεία
μηνυμάτων
●
Έλεγχος
εισόδου- εξόδου
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
Φωσφολιπίδια
Δίνουν φορτίο στη
μεμβράνη
Δημιουργούν μια
“ρευστή”
σταθερότητα
Διευκολύνουν τη
μεταφορά ουσιών
Επιτρέπουν την
ένωση κυττάρων
(?)
15. Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
2.3. Μια περιήγηση στο εσωτερικό του
κυττάρου
Μια οριοθετημένη ομογενής μάζα
(πρωτόπλασμα)
μέσα στην οποία διακρίνεται
ο πυρήνας
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
16. ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Όμως τι περιέχει το πρωτόπλασμα;
Π
Το κυτταρόπλασμα περιέχει
οργανίδια,
το καθένα με ξεχωριστή λειτουργία,
που υπακούουν
στις εντολές του πυρήνα
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
19. Τι περιέχει ο πυρήνας ενός κυττάρου;
ΙΑ
Εξωτερικά ο πυρηνικός φάκελος (αποτελείται από 2 μεμβράνες
ΑΣ
ΤΑ
Σ
& περιέχει τους πυρηνικούς πόρους)
ΑΝ
Εσωτερικά το πυρηνόπλασμα (ημίρρευστη ουσία)
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Περιέχει το γενετικό υλικό DNA του κυττάρου (γονιδίωμα)
ΕΧ
Περιέχει τον πυρηνίσκο (αποτελείται από DNA & RNA
Π
και σε αυτόν φτιάχνεται το rRNA)
Περιέχει διάφορες χημικές ενώσεις (πχ.....)
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
21. Ο ρόλος του πυρήνα
Φυλάσσει το γενετικό υλικό,
Καθορίζει τις ιδιότητες του κυττάρου
ΙΑ
Ελέγχει τις κυτταρικές λειτουργίες
ΑΣ
ΤΑ
Σ
Σε αυτόν αντιγράφεται το γενετικό υλικό και εξασφαλίζεται η
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
μεταβίβαση των πληροφοριών από γενεά σε γενεά
Π
ΕΧ
Σε αυτόν συντίθενται τα διάφορα είδη RNA
Κύτταρα που έχασαν ή τους αφαιρέθηκε ο πυρήνας τους δεν
αναπαράγονται και εμφανίζουν μικρό αριθμό μεταβολικών
διεργασιών και μικρή διάρκεια ζωής.
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
22. Ενδομεμβρανικό σύστημα
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Σύνολο αγωγών & κύστεων
που διασχίζει το
κυτταρόπλασμα &
επιτρέπει τη μεταφορά
ουσιών μέσα στο κύτταρο
ΙΑ
Ενδοπλασματικό δίκτυο
(ΕΔ)
ΕΧ
Αδρό ΕΔ: φέρει
ριβοσώματα για τη
σύνθεση των πρωτεϊνών
Π
●
Λείο ΕΔ: σωληνοειδής
εμφάνιση/ σχετίζεται με τη
σύνθεση λιπιδίων & την
εξουδετέρωση τοξικών
ουσιών
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
23. Ενδομεμβρανικό σύστημα
Σύστημα Golgi
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Συγκεντρώνει &
τροποποιεί τις πρωτεΐνες
που παράγονται στο
αδρό ΕΔ
ΙΑ
Ομάδες παράλληλων
πλατυσμένων σάκων από
μεμβράνες
Από εκεί πακετάρονται σε
κυστίδια για να
μεταφερθούν σε άλλα
σημεία του κυττάρου ή να
βγουν από το κύτταρο
Π
●
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
25. Ενδομεμβρανικό σύστημα
Λυσοσώματα
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Περιέχουν υδρολυτικά
ένζυμα που βοηθούν
στη διάσπαση μεγάλων
ουσιών &
μικροοργανισμών που
πιθανόν εισέβαλαν
(ενδοκυτταρική πέψη)
ΙΑ
Σφαιρικά οργανίδια που
περιβάλλονται από
απλή στοιχειώδη
μεμβράνη
Π
●
Στα φυτικά κύτταρα αντί
για λυσοσώματα
λειτουργούν υδρολυτικά
ορισμένα χυμοτόπια
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
26. Ενδομεμβρανικό σύστημα
Υπεροξειδιοσώματα
●
ΕΧ
ΙΑ
ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Περιέχουν οξειδωτικά
ένζυμα που βοηθούν στο
μεταβολισμό
Εκεί γίνεται η αποτοξίνωση
του οργανισμού από το
οινόπνευμα &
Η διάσπαση του Η2Ο2 που
είναι τοξικό, σε νερό και
οξυγόνο
Κενοτόπια
Κάθε κυστίδιο που
περιβάλλεται από απλή
στοιχειώδη μεμβράνη &
περιέχει υδατώδες υγρό
Μικρά σφαιρικά κυστίδια
που περιβάλλονται από
απλή στοιχειώδη
μεμβράνη
Π
●
Πεπτικά κενοτόπια
(ζωικά): όταν εισέρχονται
μικροοργανισμοί ή
σωματίδια τροφής
Χυμοτόπια (φυτικά):
αποθήκες θρεπτικών
στοιχείων, χρωστικών,
ιόντων & άχρηστων
προϊόντων
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
27. ΤΑ
Σ
ΑΣ
ΑΝ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
Π
ΕΧ
Πλέγμα ινιδίων που
αποτελείται από
μικροϊνίδια,
μάκροϊνίδια, ενδιάμεσα
ινίδια &
μικροσωληνίσκους
Διατηρεί ή μεταβάλει το
σχήμα του κυττάρου αν
χρειάζεται
Συγκρατεί τα οργανίδια
στη θέση τους, αλλά τα
βοηθά και να κινηθούν
Βοηθά στην κίνηση του
κυττάρου αν είναι
απαραίτητο
ΙΑ
Κυτταρικός σκελετός
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
28. Κυτταρικό τοίχωμα
Επιπλέον περίβλημα ΜΟΝΟ
στα φυτικά κύτταρα
ΙΑ
Στοιχείο διάκρισης ανάμεσα
ΑΣ
ΤΑ
Σ
στα φυτικά & τα ζωικά
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
Ανθεκτικό εξωτερικό
περίβλημα από
Π
ΕΧ
πολυσακχαρίτες (κυτταρίνη)
Δίνει ανθεκτικότητα &
ελαστικότητα & προσφέρει
“σκελετική” υποστήριξη
στο φυτικό κύτταρο
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
29. ΤΑ
Σ
ΑΣ
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
Υπάρχουν σε ΟΛΑ τα
ευκαρυωτικά κύτταρα, με
εξαίρεση τα ώριμα ερυθρά
αιμοσφαίρια
Εκεί γίνεται η οξειδωτική
φωσφορυλίωση, δηλ. η
παραγωγή ενέργειας του κυττάρου
Σχήμα: επίμηκες, σφαιρικό,
ωοειδές
Αριθμός: ανάλογα με τις
απαιτήσεις σε ενέργεια
Περιβάλλονται από διπλή
στοιχειώδη μεμβράνη
Εσωτερικά περιέχουν τη μήτρα
Διαθέτουν ένζυμα, DNA &
ριβοσώματα, οπότε είναι
ημιαυτόνομα οργανίδια
Διπλασιάζονται ανεξάρτητα
από το διπλασιασμό του κυττάρου
ΙΑ
Μιτοχόνδρια
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ
30. Χλωροπλάστες
Π
ΕΧ
ΤΕ
ΛΙ
ΔΟ
Υ
ΑΝ
ΑΣ
ΤΑ
Σ
ΙΑ
Υπάρχουν μόνο στα πράσινα τμήματα
των φυτών
Περιέχουν την πράσινη χλωροφύλλη
& επιτελούν τη φωτοσύνθεση
Περιβάλλονται από διπλή
στοιχειώδη μεμβράνη
Εσωτερικά περιέχουν το στρώμα
Διαθέτουν θυλακοειδή (κυστίδια) που
σχηματίζουν τα grana (στοίβες), που
ενώνονται με τα ελασμάτια
Διαθέτουν ένζυμα, DNA &
ριβοσώματα, οπότε είναι ημιαυτόνομα
οργανίδια
Διπλασιάζονται ανεξάρτητα από το
διπλασιασμό του κυττάρου
Ανήκουν στα πλαστίδια, μαζί με
αμυλοπλάστες & χρωμοπλάστες
ΒΙΟΛΟΓΙΑ ΓΕΝΙΚΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ Β' ΛΥΚΕΙΟΥ