Presentatie tijdens VELON 2014: In het door Kennisnet gesubsidieerde onderzoek naar didactische ICT-bekwaamheid (Voogt, van Braak, Heitink, Verplanken, Fisser & Walraven 2013) richt zich op een inventarisatie en analyse van videocases van aspecten van de didactische ICT-bekwaamheid van docenten. De videocases zijn aangeleverd door docenten. In de videocases wordt zowel het ICT-gebruik in de lespraktijk zien als de redenering om ICT op die bepaalde wijze in te zetten. Het onderzoek levert een casuïstiek van ICT-gebruik in de onderwijspraktijk ten behoeve effectieve vormen van leren en instructie.

1. Aspecten van didactische ICT
bekwaamheid:
Hoe enwaaromlerarenICTinzetteninhun
onderwijs
Joke Voogt, Johan van Braak, Maaike Heitink, Liesbet
Verplanken, Petra Fisser en Amber Walraven
Velon2014
1

2. Joke Voogt (UvA/
Windesheim)
Johan van Braak (UG)
Liesbet Verplanken (UG) Maaike Heitink (UT)
Amber Walraven (ITS) Petra Fisser (SLO)
Onderzoeksteam
2

3. Didactische ICT bekwaamheid
Didactische ICT-bekwaamheid
• wordt gevormd door de kennis-en vaardigheden, houdingen en
opvattingen, ervaringen en het zelfvertrouwen van de docent.
• komt tot uiting in het didactische handelen met betrekking tot de
inzet van ICT in de lespraktijk en het vermogen om hierover
professioneel te redeneren.
Kortom:
• We wilden graag weten hoe docenten ICT inzetten in hun lespraktijk
en waarom doen ze wat ze doen.
• We hebben docenten uitgenodigd een videocase aan te leveren
waarin ze laten zien hoe ze ICT inzetten en waarom ze ICT zo
gebruiken
Velon2014
3

4. Onderzoeksvragen
• Hoe kunnen de aangeleverde voorbeelden
worden getypeerd in termen van effectief
onderwijs met ICT?
• Hoe kan de professionele redenering van
docenten die aan bepaald ICT-gebruik ten
grondslag ligt worden getypeerd?
Velon2014
4

5. Analysemodel
- Kennis en vaardigheden
- Ervaring
- Houding en opvattingen
- Zelfvertrouwen
Professioneel
redeneren
Onderwijs-
eigenschappen
Bijdrage van ICT
aan effectief,
efficiënt en
aantrekkelijk
onderwijs
Context
Didactische ICT-bekwaamheid docent
Het waarom
achter het
handelen van
de docent.
De manier
waarop de docent
zijn/haar
onderwijs inricht.
…op het
gebied van ICT
in onderwijs.
Velon2014
5

6. Methode
Verzamelen videocases
• Leerkrachten werden uitgenodigd om videocases in te sturen
waarin ze laten zien hoe zij ICT inzetten in hun lespraktijk en
waarom ze dat doen (N=157)
De videocases (+/- 10 minuten) aan de hand van een protocol
Additionele vragenlijst (TPACK, ICT vaardigheden, visie) (N=129)
Aantal VO (N=40) en PO (N= 117)
Representativiteit steekproef
Velon2014
6

7. Observatiechecklist
Handelen in de praktijk
• Specifieke situatie in kaart
brengen
• Onderwijseigenschappen en de
rol van ICT
• Curriculumeigenschappen
• Sociale klasorganisatie
• Docent rol
• Leerling rol
• Sturing onderwijsactiviteit
• Evaluatie en feedback
• ICT integratie
• Fit
• Geschiktheid
Professioneel redeneren
• De meerwaarde
• vakinhoudelijke kennis, ICT
en didactiek
• Leerlingen
• Leerproces
• Les doel
• Curriculum
• Instructie
• Interactie
• Kosten en baten
• Leerlingenvoortgang
Velon2014
7

8. Voorbeeldcase
• Het gebruik van digibord en foto’s voor het bevorderen van
gespreksvaardigheden in het kleuteronderwijs
Velon2014
8

9. Scoren voorbeeld op Professioneel
redeneren (deel)
over de meerwaarde van ICT-gebruik
• Aantrekkelijk (aansluiting bij belevingswereld, betrokkenheid,
motivatie).
• Effectief (het geleerde blijft beter hangen).
over vakinhoudelijke kennis, ICT en didactiek
• De samenhang tussen vakinhoud, didactiek en ICT.
over ICT en het leerproces
• De relatie tussen ICT-toepassingen en ondersteuning van
leerprocessen van leerlingen
Velon2014

10. Scoren voorbeeld handelen
(deel)
Curriculumeigenschappen
• Authentiek
Sociale klassenorganisatie
• Klassikaal
Docentrol
• Gids
Leerlingrol
• Uitvoerder & toehoorder
Fit
• Er is een fit tussen inhoud, didactiek en ICT
Match tussen redeneren en handelen
Velon2014
10

11. Resultaten
Praktijk (didactisch handelen):
• Beperkt aantal aspecten van didactische ICT bekwaamheid
• Vooral gericht op kennisoverdracht
• Weinig gericht op inzet van ICT bij begeleid ontdekkend
leren, leren leren en (formatief) toetsen/ evalueren
• Inzet van ICT is ondersteunend en niet essentieel
Professioneel redeneren is vooral gericht op
• Faciliteren leerproces
• Realisatie doel
• Aantrekkelijk
Slechts in de helft van de videocases is er een match tussen
professioneel rederen en didactisch handelen
Velon2014
11

12. Conclusies
ICT toepassingen kunnen worden geduid in relatie tot
onderwijseigenschappen, maar onderwijseigenschappen als
zodanig zeggen niet zoveel over Didactische ICT bekwaamheid
Bruikbare indicatoren voor Didactische ICT bekwaamheid:
• Meerwaarde: effectief onderwijs
• Fit tussen ICT toepassing, en/of vakinhoud en/of didactiek
• Geschiktheid: is ICT essentieel om het doel te bereiken
• Match: Is er een match tussen denken en doen
Volgende stap:
• Hoe kunnen de inzichten en de filmpjes worden gebruikt voor
de inrichting van profssionaliseringsarrangementen
Velon2014
12

13. Meer weten?
• http://www.kennisnet.nl/onderzoek/nieuws/didactische-ict-
bekwaamheid-van-docenten/
Velon2014
13

14. Professioneel redeneren
Vakkennis
Leerlingen
Leerprocessen en
begripsvorming
van leerlingen
Doelen
Curriculum
Instructie-
technieken
http://www.evolllution.com/wp-content/uploads/2012/10/reflective-teaching.jpg
Velon2014
14