Efektywność energetyczna na terenach niezurbanizowanych – diagnoza, zagrożen...
Miejsce odnawialnych żródeł energii w polityce energetycznej Polski do roku 2030 - Tomasz Podgajniak
1. Konferencja
Klubu Parlamentarnego SLD
i Fundacji im. Friedricha Eberta
MIEJSCE ODNAWIALNYCH
ZRÓDEŁ ENERGII W POLITYCE
ENERGETYCZNEJ POLSKI
DO ROKU 2030
Rola OZE w polityce energetycznej
i gospodarczej Polski
w perspektywie roku 2030
Tomasz Podgajniak
Polska Izba Gospodarcza
Energii Odnawialnej
Warszawa, 4 marca 2014 r.
2. Polityka energetyczna Polski – pytania i wyzwania
• Jakie zasoby własne i ewentualnie zewnętrzne mogą zapewnić Polsce długofalowe
bezpieczeństwo energetyczne, przy jednoczesnym utrzymaniu stabilnego wzrostu i
konkurencyjności polskiej gospodarki na poziomie regionalnym i globalnym?
• Czy jest moŜliwa autarkia (samowystarczalność) energetyczna?
• Czy moŜemy mieć nadzieję na tanią energię w przyszłości?
• Czy jest moŜliwe utrzymanie tempa wzrostu gospodarczego i jednoczesne
ograniczanie wzrostu zapotrzebowania na energię?
• JeŜeli tak, to jak to osiągnąć – rezerwy proste, efektywność, rozumna zmiana modeli
produkcji i konsumpcji, źródła energii jak najbliŜej konsumentów, inne (jakie)?
• Jak uniknąć pułapek inwestycyjnych – dzisiejsze wybory mogą wzmacniać lub
ograniczać zdolność do elastycznej reakcji w przyszłości!
Kontekst zewnętrzny
• Węgiel, ropa, gaz i ich rola w zaspokajaniu globalnego popytu na energię
• Konkurencyjność energetyczna - kraje rozwinięte vs. kraje rozwijające się
• Energia, a środowisko – jakość Ŝycia vs. „bezpieczeństwo” energetyczne
• Energia jako narzędzie nacisku politycznego…
3. W początku marca 2014 r kwestie
te nabierają dodatkowej wagi!
(Fot. BAZ RATNER / REUTERS)
4. Kontekst zewnętrzny
Od początku XX w globalne wykorzystanie energii wzrosło kilkunastokrotnie (!):
• Ten proces przyśpiesza - w ostatnim ćwierćwieczu gospodarka światowa zuŜyła tyle
energii pierwotnej, ile w ciągu poprzednich 160 lat!
• Największy udział w światowej podaŜy energii pierwotnej ma ciągle jeszcze ropa
naftowa (46% w 1973 roku, 33% w 2012 r).
• Rośnie rola węgla kamiennego i brunatnego (z 25% udziałem w 1973 r i 30%
udziałem w 2012 r) oraz gazu ziemnego (16% w 1973 r, 24% w 2012 r).
• Odnawialne źródła energii i hydroenergetyka mają ciągle zbyt mały udział (9%), ale
juŜ dwukrotnie „przebiły” energetykę atomową (4,5%);
• W najbliŜszych 2 dekadach spodziewany jest wzrost globalnego zuŜycia energii
rzędu 1,6% rocznie (w 2012 – 1,8%), co oznacza, Ŝe za 15 lat świat konsumować
będzie o 30% więcej energii niŜ obecnie;
• W tej perspektywie, dzięki złoŜom niekonwencjonalnym, źródłom odnawialnym i
zwiększeniu efektywności, USA zbliŜą się do energetycznej samowystarczalności,
podczas gdy Chiny i Indie staną się znaczącymi importerami energii;
Globalny Konflikt o zasoby energetyczne wydaje się nieuchronny!
5. Struktura światowej konsumpcji energii pierwotnej
Światowa konsumpcja energii pierwotnej, po lekkim spadku w 2009 r, wzrosła w 2010 r. o 5,6% w stosunku o roku poprzedniego, co stanowiło największy wzrost od 1973 r.
Źródło: BP Statistical Review of World Energy 2013
5
6. Tempo zmian globalnej konsumpcji energii
Globalne zmiany konsumpcji energii w latach 1971-2011 [mld toe]
Zużycie energii pierwotnej poza OECD
14 000
12 000
W skali globalnej w latach 1971-2011 wzrost o 69,4%
10 000
8 000
6 000
W non-OECD wzrost o 115,9%
4 000
2 000
W OECD wzrost o 28,7%
1971
1972
1973
1974
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
1989
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
Zużycie energii pierwotnej Mld toe
Zużycie nergii pierwotnej w OECD
Źródło: International Energy Agency, 2013
6
7. Zasoby nieodnawialne – wydobycie ropy naftowej
Wydobycie ropy naftowej w Europie
(tys. baryłek dziennie)
Rumunia
7000
Włochy
Dania
Norwegia
Zjednoczone Królestwo
Ceny ropy – w 1998 r. 11 $,
a w 2013 r. juŜ >100 $
6000
5000
4000
3000
Pik (szczyt) wydobycia
mamy juŜ dawno za sobą!
Problemy narastają!
2000
1000
0
1965 1967 1969 1971 1973 1975 1977 1979 1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003 2005 2007 2009
UWAGA! Spośród 65 państw-najwaŜniejszych producentów ropy, 54 juŜ przekroczyły szczyt
wydobycia lub właśnie go osiągnęły
7
8. Energia – wybrane fakty
• W europejskim mixie energetycznym w 2012 r. wiodącą rolę odgrywała ropa
naftowa 35% konsumpcji, gaz ziemny 24%, energetyka jądrowa 14%, węgiel
17% i źródła odnawialne 10%;
• W Polsce były to odpowiednio: węgiel 56%, ropa naftowa 25%, gaz ziemny
12% i źródła odnawialne 7%;
• UzaleŜnienie UE27 od importu energii przekracza 54%, w Polsce zbliŜa się do
40%.
• Średnia konsumpcja energii pierwotnej per capita w UE27 wynosi ok. 4 toe/rok,
w Polsce to ok. 2,6 toe/rok
• Średnia konsumpcja energii elektrycznej per capita w UE27 to ok. 5,5 MWh,
w Polsce to ok. 3,2 MWh
9. Co się dzieje w światowej energetyce?
Świat już nie dyskutuje, czy rozwijać OZE – robią to wszystkie wiodące gospodarki z
Chinami i USA na czele i to bynajmniej nie tylko z powodu zagrożeń dla klimatu! Obecnie
dyskutuje się strategie rozwoju energetyki rozproszonej i magazynowania energii!
U.S. Department Of Energy
February 2011
10. Niemiecką Energiewende realizują wszystkie opcje polityczne
Uroczyste otwarcie
elektrowni hybrydowej
w Prenzlau z udziałem
Kanclerz Angeli Merkel
Żródło: Enertrag, 2010
13. Dlaczego nowoczesne gospodarki ‘wracają’ do OZE?
Energia – pole do globalnej konkurencji między gospodarkami.
Rewolucja naukowo-techniczna.
Bezpieczeństwo energetyczne.
Nowoczesne technologie - „koło zamachowe” napędzające gospodarkę.
Perspektywicznie tańsza i „własna” energia.
14. Kierunek ewolucji systemów energetycznych
5 ogniw łańcucha „starego” systemu elektroenergetycznego:
źródła
produkcja
przesył
dystrybucja
odbiorcy
7 ogniw łańcucha „nowoczesnego” systemu elektroenergetycznego:
Magazyny energii
źródła
produkcja
przesył
dystrybucja i
zarządzanie
popytem
odbiorcy
Rozproszone źródła
16. Dzisiejszy miks elektroenergetyczny
Węgiel kamienny
i brunatny
87%
Biomasa współspalanie
i duŜa energetyka wodna
7%
6%
OZE rozproszone
i gaz ziemny
Większość niezaleŜnych od oligopolu ekspertów twierdzi, Ŝe taki model energetyczny nie
moŜe się utrzymać nawet w średniookresowym horyzoncie. Potwierdza to historia rozwoju
wiodących gospodarek światowych, w tym takŜe Chin
17. Polskie dylematy energetyczne
Przebudowywać konsekwentnie, według długofalowego planu,
krajowy mix energetyczny,
stopniowo odchodząc od wykorzystania
krajowego węgla i importu paliw kopalnych, jako podstawy systemowej ,
na rzecz rozwoju energetyki alternatywnej,
w tym energetyki odnawialnej i prosumenckiej oraz nowych technologii
Czy też
uznając unijną politykę energetyczno-klimatyczną
za objaw przejściowego szaleństwa, które musi minąć,
realizować jak najmniejszym kosztem (a nawet tylko pozornie)
cele „narzucone” przez Unię,
przygotowując się na triumfalny powrót węgla, jako podstawy
bezpieczeństwa energetycznego kraju i być może Europy?
18. Błędne diagnozy i manipulacje
Odnawialne źródła energii działają poza wolnym rynkiem, nie mają Ŝadnych obowiązków, a
korzystają z nieuzasadnionych (sic!) przywilejów (instrumentów wsparcia). Są niestabilne i drogie, a
ponadto generują ogromne koszty bilansowania. PoniewaŜ jednocześnie mają niskie koszty
zmienne, to „dewastują” rynek, „wypierają” z niego źródła tradycyjne, obniŜają hurtowe ceny energii,
przez co inwestycje w konwencjonalne źródła nie mogą być realizowane, bo się nie opłacają.
• Te powtarzane przez szefów państwowych spółek energetycznych i juŜ prawie wszystkich
przedstawicieli rządu tezy nie mają wiele wspólnego z rzeczywistością!
• Prawie 70% mocy zaliczanych do OZE (współspalanie i tzw. stara woda) to źródła w rękach oligopolu
energetycznego – konsumują one ponad 80% wsparcia!
• Koszty bilansowania OZE nie przekraczają kilka złotych/MWh, czyli stanowią około 0,3% wartości
rynkowej energii sprzedawanej na polskim rynku;
• Źródła nowe, nie naleŜące do spółek SP generują około 5-6% wolumenu energii trafiającej na rynek –
taka ilość nie ma Ŝadnego wpływu na ceny hurtowe!
• Budowa nowych elektrowni konwencjonalnych nie opłaca się, gdyŜ koszt wytwarzania energii wynosiłby
ok. 260-280 zł/MWh (przy obecnej cenie węgla i bez kosztów zakupu uprawnień do emisji CO2), a w
przypadku energetyki nuklearnej co najmniej 330 zł/MWh
• średnia cena energii na rynku konkurencyjnym kształtowała się w 2013 r. na poziomie 196 zł/MWh,
około 6 zł mniej niŜ w analogicznym okresie roku ubiegłego, mimo iŜ w sektorze OZE pojawiło się
dodatkowe 1300 MW mocy.
19. Skutki rozwoju OZE dla rynku energii
• Funkcjonowanie OZE wpływa dziś przede wszystkim na ceny energii na rynku
bilansującym ze względu na gwarancję odbioru - 99% podmiotów OZE sprzedaje
energię spółkom oligopolu na podstawie umów długoterminowych, albo korzysta z
przywileju sprzedaży po cenie urzędowej;
• Dziś jest to nieco ponad 200 zł/MWh, a więc powyżej kosztów zmiennych w
istniejących elektrowniach konwencjonalnych i powyżej cen hurtowych;
• Nawet gdyby moc zainstalowana wiatraków wzrosła do 8 tys. MW (dziś 3,4 tys. MW),
to ich udział w produkcji energii brutto w Polsce nie przekroczyłby 13%;
• „Wypchnęłoby” to ostatecznie z rynku kilka starych bloków o najwyższych kosztach
wytwarzania, które dotychczas uruchomiano tylko w szczytach zapotrzebowania;
• Uruchomiony we wrześniu 2011 r blok 858 MW w Elektrowni Bełchatów produkuje o
ponad 50% więcej energii niż cały sektor wiatrowy w 2012 r. i ma najniższe w Polsce
koszty zmienne – efekt „kanibalizmu sektorowego” miał tu znacznie większy wymiar
• Budowa bloku nadkrytycznego 1035 MW w Kozienicach (nie mówiąc już o
rozpoczętej właśnie rozbudowie Elektrowni Opole o kolejne 2000 MW), kryzys w
sektorze węglowym jeszcze bardziej pogłębi – elektrownia jądrowa dopełni dzieła…
20. Inne mity, inne fakty
Mity: System wsparcia OZE jest główną przyczyną wzrostu cen energii
elektrycznej. Rząd musi zmienić zasady wsparcia tak aby osiągnięcie
celów „narzuconych” przez Unię Europejską kosztowało jak najmniej
Fakty:
W rzeczywistości w okresie od 2005 r. kiedy zaczął funkcjonować system wsparcia dla inwestycji
w odnawialne źródła energii do 2012 r. ceny energii elektrycznej dla odbiorców końcowych
wzrosły o prawie 150 %.
Impuls cenowy z tytułu rosnących kosztów systemu wsparcia nie przekroczył w tym okresie 25%
ceny bazowej (z 2005 r)!
Skumulowana maksymalna wartość wydanych w tym okresie zielonych certyfikatów wyniosła 17
mld zł, z czego PONAD 80%, za energię ze współspalania i z duŜych elektrowni wodnych, trafiło
do spółek Skarbu Państwa (inwestycje w OZE rzędu 2 mld zł)
Sektor wiatrowy zainwestował w tym samym okresie blisko 18 mld zł, otrzymując łącznie
w okresie 7 lat (!) wsparcie rzędu 3 mld zł
21. Główni beneficjenci systemu
Szacunkowe rzeczywiste przychody wytwórców ze sprzedaży zielonych certyfikatów wyniosły w
latach 2005-2012 ok. 14,5-15 mld zł.
Głównymi beneficjentami były grupy skonsolidowane (spółki oligopolu energetycznego zarządzane
przez Skarb Państwa), do których trafiło ok. 80% całego wolumenu wydanych certyfikatów
(wartościowo jeszcze więcej)! Te 12 mld zł przychodów nie przełożyło się na adekwatny rozwój
nowych mocy.
Elektrownie na
biogaz
3%
Elektrownie na
biomasę
8%
Fotovoltaika
0%
52 mln
MWh
Współspalanie
43%
Elektrownie
wiatrowe
19%
Wolumen wydanych
certyfikatów 61,6 TWh
Elektrownie wodne
27%
Źródło: PIGEO na podstawie danych URE
22. Jaki jest i mógłby być rzeczywisty koszt systemu wsparcia OZE?
Koszt za 2012 r. przy ówczesnej cenie certyfikatów odniesiony do całkowitego zużycia netto
Maksymalny możliwy z powodu OZE
3 gr / kWh (30 zł/MWh)
Rzeczywisty przy cenie certyfikatów
z kontraktów długoterminowych i z giełdy
2,2-2,5 gr / kWh (25 zł/MWh)
Szacowany koszt zielonych certyfikatów,
gdyby nie wspierać współspalania,
dużych bloków na biomasę,
dużej zamortyzowanej energetyki wodnej:
0,7 gr / kWh (7 zł / MWh)
1% rachunku !
Źródło: PIGEO na podstawie TGE, ARE, URE oraz rachunku za energię w G11
23. Zmiany cen energii dla odbiorców końcowych
450
Cena PLN/MWh
5000
Zmiany cen energii elektrycznej
w zł/MWh i mediany płac w elektroenergetyce
400
4500
Mediana płac
w energetyce [PLN]
4000
350
3500
300
3000
Mały i średni biznes
250
2500
Gospodarstwa domowe
200
2000
Największe firmy
150
1500
100
1000
50
Mediana płac w
elektroenergetyce
500
0
0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
Lata
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Szacowany wzrost przychodów sektora energetycznego z tytułu wzrostu cen energii
w okresie 2006-2012 wyniósł ok. 65 mld zł. To również nie przełożyło się na nowe
inwestycje, a przede wszystkim na równie szybki i skorelowany wzrost płac
24. Strategia rządu- złośliwe streszczenie
• Jak najmniejszym kosztem osiągnąć cele narzucone przez „wrogie”
instytucje międzynarodowe
• Gdy to „szaleństwo” minie wycofać się z jakiegokolwiek wsparcia i rozwijać
państwową energetykę konwencjonalną opartą o zasoby krajowe (węgiel,
moŜe atom, a moŜe jak Bóg da, to gaz z łupków)
• W międzyczasie zniechęcić krajowych i zagranicznych inwestorów z sektora
prywatnego do jakichkolwiek działań
25. Problemy branŜy OZE – konsekwencje dla całej gospodarki
• Opóźnienie we wdrożeniu do prawa krajowego najważniejszej dla OZE
Dyrektywy 2009/28/WE (już o ponad trzy lata !)
• Próby wyeliminowania energetyki wiatrowej na drodze legislacyjnej, zmiany
podatkowe i poprzez obstrukcję administracyjną
• Próby zdławienia małej energetyki wodnej
• Nieklarowny przekaz co do kierunków rozwoju i roli energetyki prosumenckiej
Kolejna branża traci zaufanie do Państwa – Inwestorzy niepubliczni, zwłaszcza zagraniczni
rośnie niepewność wszystkich inwestorów
tracą zainteresowanie sektorem energii
Maleją szanse na stworzenie
krajowego przemysłu OZE
Problemy z finansowaniem
inwestycji OZE – rosnąca obawa banków o już
udzielone kredyty
Rosnące ryzyko konfliktu z Komisją Europejską, w tym wystąpienia
problemów z alokacją środków w nadchodzącej perspektywie
finansowej !
26. Jaki zatem powinien być przyszły miks energetyczny?
Gwałtowny rozwój technologii nakazuje inwestować w projekty
o krótkim procesie inwestycyjnym
łatwe do zastąpienia następnymi generacjami
Analogicznie do przemian, które mają miejsce w sektorze IT oraz
telekomunikacji.
27. Ekonomia i procesy inwestycyjne dla wybranych technologii
energetycznych – nie tylko OZE
Proces inwestycyjny (nakłady bez efektów)
Efekt (generacja energii i przychody)
,
Produkcja ok. 10 TWh z każdej technologii rocznie.
28. Racjonalny i moŜliwy scenariusz rozwoju energetyki
Kontrolowany rozwój odnawialnych źródeł energii, w tym energetyki
prosumenckiej
Promocja rozproszonych obiektów małej i średniej mocy na gaz
ziemny i biomasę (kogeneracja: energia elektryczna i ciepło
jednocześnie)
Węgiel kamienny i brunatny jako technologie pomostowe (jeszcze
przez 25-30 lat)
Systemowa energetyka gazowa jako technologia wspierająca
Rozwój metod i systemów magazynowania energii
Zwiększenie elastyczności bilansowania rynku energii dzięki DSM/DSR
Energetyka jądrowa (?)
Zmniejszenie uzależnienia od importu ropy – biopaliwa i wodór
29. Zadania dla poszczególnych sektorów oze
• Energetyka prosumencka – redukcja zapotrzebowania na nieodnawialne
nośniki energii po stronie sektora gospodarstw domowych (ciepło, energia
elektryczna), łagodzenie pików sieciowych, odciąŜenie sieci, docelowo
znaczący udział w zasilaniu sieci;
• Sektor biogazowy – zasilanie sieci lokalnej, poprawa pewności dostaw
energii, redukcja strat na przesyle, docelowo: elastyczna gazowa rezerwa
sieciowa, baza do produkcji biopaliw na masową skalę;
• Średnioskalowa energetyka wiatrowa i fotowoltaika – zasilanie sieci
lokalnych i krajowej, powaŜna redukcja zapotrzebowania na nośniki
nieodnawialne, docelowo: czynnik stabilizujący (zmniejszający) ceny,
główne źródło zasilania magazynów energii;
• Sektor biomasowy i energetyka wodna – sterowalne źródła energii
elektrycznej i cieplnej (biomasa w kogeneracji) o znaczeniu lokalnym
34. Konieczne jest uruchomienie Programu rozwoju biogazowni
Nowy rynek zbytu
Utylizacja odpadów
Energia elekt. i ciepło
masa nawozowa
Mogłoby powstać 4,5 tys.
biogazowni o łącznej mocy:
• 3000 MW elektrycznej
• 3200 MW cieplnej.
bilansowanie
produkcja urządzeń
35. Wizja nieodległej przyszłości: auta elektryczne – magazyny energii z OZE
Opel ampera – samochód elektryczny
Zasięg 60 do 80 km zwiększany do 500 km przez silnik spalinowy o pojemności 1.4l i
mocy 86 KM/4800 obr. 130 Nm/4250 obr.
Auto przyspiesza do 100 km/h w 9 s, i rozwija prędkość maksymalną 161 km/h.
Średnie szacunkowe zużycie paliwa na 100 km wynosi około 1,34 l.
Czas ładowania do pełna akumulatora, z gniazda 230 V to około 3 godziny.
Ceny zaczynają się od 42 900 euro w Europie (w USA od $32 000), ale szybko
spadają
36. Efekty realizacji takiego scenariusza
Utrzymanie konkurencyjnych cen energii elektrycznej i ciepła.
Otwarcie frontu inwestycyjnego z udziałem milionów obywateli i ich
kapitałów (efekt mnożnikowy).
Rozwój nowych dziedzin gospodarki (przemysł OZE, magazyny energii,
zarządzanie popytem i podażą itp.) w skali makro i lokalnej.
Ochrona istniejących i utworzenie wielu tysięcy trwałych miejsc pracy.
Zdecydowana poprawa w rozwoju budownictwa mieszkaniowego i
przemysłach otaczających ten sektor.
Rozwój rolnictwa energetycznego i stabilizacja
mieszkańców wsi – program rozwoju BIOGAZOWNI.
ekonomiczna
37. Zasoby finansowe przedsiębiorstw i obywateli
kredyty, mld zł
depozyty, mld zł
814,9
konsump.
701,6
125,4
501,6
275
Sektor
bankowy
182
mieszk. 321,7
Przedsiębiorstwa
Gospodarstwa
domowe
Wartość aktywów finansowych gospodarstw domowych: ok. 1,2 bln zł
Ok. 50% oszczędności należy do 6 proc. bardziej zamożnych Polaków, których
dochód netto wynosi powyżej 5 tys. zł miesięcznie.
Źródło: KNF, grudzień 2012
38. Efekty
Wybudowanie oraz zainstalowanie do 2030 roku 25 tys. MW w zróżnicowanych
źródłach wytwarzania energii elektrycznej oraz całkowita modernizacja
krajowych sieci elektroenergetycznych.
Wpompowanie do gospodarki ok 150 mld złotych w okresie 16-17 lat powinno
wpłynąć bardzo pozytywnie na:
poziom PKB
wzrost popytu inwestycyjnego
ochronę istniejących i tworzenie nowych miejsc pracy.
Docelowy mix energetyczny w podsektorze OZE powinien być tak
skonstruowany, żeby koszty wytwarzania w nim energii były jak najniższe, a
uzależnienie od importu nośników energii zerowe.
39. Bariery, których przełamanie wyzwoli przedsiębiorczość w
sektorze energetyki
Strategia:
Perspektywiczna, elastyczna polityka energetyczna i
racjonalna koncepcja systemowa
Prawo, subsydia i podatki:
stabilne i przemyślane mechanizmy
Technologie
Finanse
Zachęćmy obywateli do inwestycji w energetykę
40. Zapraszam do dyskusji
Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej
ul. Gotarda 9, 02-683 Warszawa
Tel. +48 22 548 49 99, Fax +48 22 548 49 00
pigeo@pigeo.pl
www.pigeo.org.pl