Zenbait Euskal margolari eta bere biografia laburra. Eskolarako materiala. Estudio de algunas obras de Pintores Vascos, de uso escolar

1. EUSKAL MARGOLARIAK
Gure kultur ondareko obra eta margolariak
PLASTIKA – DBH – Lauro Ikastola ( egilea: Unai Eguia) M8
Emakumeak gune berezia
duelako artean ere.

2. “Arrantzatik bueltan”
Formato handiko margolana da,
eskumako koadro hau,
lehiaketetarako egiten ziren hain
handiak.
Ohiturei lotutako eszenak izan
zituen langai. Joaquin Sorolla (*)
margolariaren joera ere ikusten
da, bere laguna izanik.
Argiaren kontrako efektua oso
interesgarria da, pertsonaien
bolumena perfilatzeko erabiltzen
duelako.
Helburu deskriptiboa indartzeko,
eta errealismoa indartu nahian
konposaketan hirugarren
pertsona sartzen da eskumatik
buruan zapi zurixka bat duela.
Ignacio
Ugarte
(1862-1914)
Neurriak 200 x 300 cm
Galdera bat …
“Nola deitu daiteke
margolan hau?”
BESTE BATZUK:

3. FITXA TEKNIKOA : Ignacio Ugarte, “Emakumeak plantxatzen”
200x300 cm. Oleoa mihisearen gainean
Tabakalera, Donostia

4. Margolari inpresionista arabarra
izan zen. Bere margolanetan
argiaren printzak islatu nahi zituen.
Horretarako teknika azkarra behar
zuen eta argi ikusten dira goitik
beherako zertzelada apurtuak.
Kolore hotzak eta beroak maisuki
bereizten ditu, argiaren
freskotasuna igartzeko.
Nagusi, ikusmena galdurik, buruz
jarraitu zuen pintatzen.
Hiltzean, sorterriari utzi zion bere
obra guztia, laurehun koadrotik
gorakoa. Haren izena daraman
Fundazioan berrehun koadroz goiti
daude gordeta.
Fernando
de Amárica
(1866-1956)
BESTE BATZUK:
inpresionista: Errealitatearen eta argiaren unez uneko aldaketak
irudikatu nahiak elkarganatu zituen artista inpresionistak
Galdera bat …
Ba al dakizue
non dagoen
eskultura hau?*
* Gazteizko Arte Eder museoan

5. FITXA TEKNIKOA : Fernando de Amárica, “Makal lerroa ekainean”
71x100 cm. Oleoa mihisearen gainean
Arte eder museoa, Gazteiz

6. Emy Armañanzas-ek zioen (Bilbo,
1978):
"Largacharen paisaiak solidoak eta
estilizatuak dira aldi berean. Argirik
onena aukeratzen du, eta giza
elementua paisaian integratzen du,
joera inpresionistak dituela egiaztatuz.
Gauza egonkor guztiak metamorfosi
batean urtzen ditu, eta errealitateari
bukatugabearen eta inperfekzioaren
kutsua ematen dio. Marrazketari uko
egiten dio, koloreen disoluzioaren
erakargarritasun sentsualaren alde,
eta argiaren islekin eta argitutako
itzalekin jolasten du”
Antonio
S.Largacha
(1912-1985)
BESTE BATZUK:
“Durangoko gaiulurrak
Atxondotik”, 1984
“Bodegoi urdina”, 1982 “Plentzian erregata”
KONPOSAKETA AZTERGAI
BITXIKERIAK:
• Bilboko Riberako merkatuan bere
emastearekin batera, Amelia
Alegría, urdaitegian txerriki-
saltzaile zen.
• Udak Gorlizen ematen zituen
bertako argia asko gustatzen
zitzaiolako.
Bi galdera …
Ba al dakizue non
den?
eta konposaketan laguntzen
duen keak ba al dakizu
zergatik den?
Ausartuko zarete
argazki bat egiten,
Paisaia zenbat
aldatu den
ikusteko?
M8

7. ANTONIO SANTAFÉ LARGACHA (Bilbao 1911-1985)
"Tarde de Otoño. Neguri“ 73 x 100 cm.

8. 1960 hamarkadan, errealismo
espresionista ausartaz margotu zituen
hainbat kuadro. Kritika gogorra eginez
Frankismoari, langileen egoera
gogorra ere salatu nahi zuen. Arrazoi
hauengatik, gartzeleratu zuten
hainbat alditan.
Paisaia industrial geometrizatua da,
erritmo zuzenekin eta
simplifikatuekin, espresibitate
handiko margoak lortzen ditu.
Giza-irudietan ez da azaltzen
ezaugarri deskriptiborik, denak dira
bat. Lerro lodi beltzekin indartzen ditu
figurak. (Aurelio Artetaren eraginez)
Agustin
Ibarrola
(1930 -)
BESTE BATZUK:
Langilea harenga eginez,, 1964
126 x 162 cm.
Oroitzapenezko kuboak, Llanes
Asturias
Lantegia. Agustín Ibarrola. 1960.
Oma Basoa.

9. Nik
margotutako bi
koadro handi,
Lauro ikastolan
dituzue ikusgai.

10. Nostalgiaz inguratutako herri txikien
ohiturak islatzeko joera du Artetak.
Kolore indartsuz eta teknika xumeaz
hunkitzen gaituen istorio bat kontatu
nahi digu.
Konposizioaren inuzentzia apalak
harritzen gaitu.
Pertsonaiak mardulak dira baina
koloreen artean arindu egiten dira,
artelana freskotasunez jantziz.
Ez da ageri elementuen pilaketarik,
dena da orekatsua eta elementala.
Gauguin et Lautrec margolarien
influentzia ere ikus daiteke ere bere
lanetan.
Aurelio
Arteta
(1879 - 1940)
BESTE BATZUK:
Maria , 1917
90x109 cm
Galdera bat ..
Nor ote da
neskatxo hori?
Bide-xidorra hori
bizitzaren
metafora al da?
Irakurri-Léase Euzkadi,
iragarkia 1913
Amodio ezti Kirol zelaietan
1913-15
KONPOSAKETA AZTERGAI
mexikora doa SINAI
itsasontzian

11. FITXA TEKNIKOA : Aurelio Arteta, “Lau
Belaunaldi”
100x170 cm. Oleoa mihisearen gainean
Kutxa Bank bilduma

12. Forma organikodun eta bigunekin
hainbat ikerketa egiten zituen. Oleoaz
gain, Koloredun pastel-klarionaz ere
marrazten zituen bere margolanak.
Energia handiko keinuz, trazuz eta
grafismoz beteriko artelanak dira.
Garai batean hainbat eskolatan,
ikasleekin herritarren
errebindikaziozetan esku hartu zuen,
umeekin margotuz.
Lan azkarra eta bat-batekoa da, berak
zioen bezala, azalera erritmoa sortzen
duten eta kolorezko efektuak eragiten
dituzten trazu eta grafismoz betez.
Rafael Luis
Balerdi
(1934 - 1992)
BESTE BATZUK:
https://www.youtube.com/watch?v=SAED5PIJSy
w
https://www.youtube.com/watch?v=bt935IUO-pQ
Balerdi, Mendiburu, Oteiza, Puig, Chillida,
Basterretxea eta Sistiaga, Gaur taldea
1965. Fernando Larruquert
Harea III , 1960
100x150 cm
Erraldoiak, 1972
“Neure burua ezagutzeko margotzen dut, beldurra
ezagutzeko eta beharbada bera garaitzeko. Horregatik
Indiara ere joan naiz Yoga ikasketak egitera.
Aurobindo filosofo eta poeta irakurtzen dut maiz.”
R.R Balerdi
Ezagutzen duzu
bertan agertzen
den artistaren
bat?
Maraña -korapiloa,
1972
Koloreak KONTRASTEA: KOLORE BEROAK eta HOTZAK

13. Gran Jardín, 1966-1974
Museo de Bellas Artes de Bilbao
https://www.slideshare.net/guacho22/rafael-ruiz-balerdi-1974

14. 7 urte zituela hasi zen margotzen
Gaspar Montes Iturrioz margolari
maisuarekin. 14 urte zituela, Gaspar
maisuak, gehiago ezin ziola erakutsi
esan zion eta Parisera joan zen bere
ikasketak osatzera. Bertan Matisse
ezagutu zuen.
Bere koadroetan kolorea da nagusi,
bizia, argia eta beti aldakorra.
Bere lanetan ez da errealitatea islatzeko
teknika hutsa, bere pinturetan
interpretazio subjektibo eta
gogoetatsua ikus daiteke,
apaingarritasunetik eta azalkeriatik
urrun.
Pintura arloko Sari Nazionala
eskuratzen lehen emakumea izan zen
1959. urtean.
Menchu
Gal
(1919 - 2008)
BESTE BATZUK:
“Hondarribiko hondartza” ,1989
https://www.youtube.com/watch?v=z2ZgBUIEQHc
“Nik ez dut inoiz
marrazten,
markatzen dut bai,
baina koloreak ematen
dio forma gauzei”
Marina”
55 x 66cm
https://www.youtube.com/watch?v=mfUwg7nZe48
KONPOSAKETA AZTERGAI
“Faro –Itsasargia”
89,5 x 131,5 cm M8

15. “Hondarribiko hondartza”
1989

16. Irungo margolaria eta arte irakaslea ere
izan zen.
Gaztaroan Madrilen eta Parisen
sakondu zituen bere ikasketak.
Cézanneren argiarekin eta paisaiekin
bat egin zuen tradizioa eta abangoardia
nahasten saiatuz. Baina bere
gizatasuna eta izaera apala izanik ez
zen abangoardietan murgildu eta
jaioterrira joatea erabaki zuen.
Arte-eskola zabaldu zuen, eta bertan
ikasiko zuten zenbait ikaslek ospe
handia izango zuten, esaterako,
Menchu Galek edo Jose Graceneak.
Bere lanetan, dena da ordena,
baretasuna, zintzotasuna.
Paletan ez zuen kolore beltzik
erabiltzen.
Gaspar Montes
Iturrioz
(1901-1998)
BESTE BATZUK:
“San Martzial Mendia”
60 x 70 cm
“Leonardok esaten
zuen bezala, niretzako
ere, margolan bat
marrazkirik gabe,
hezurrik gabeko
gorputz bat bezalakoa
da”
Marina”
“Hondarribia” “erreka”

17. “Hondarribiako ikuspegia”
1989
19 x 32,5 cms

18. Pertsonaien monumentaltasunerako joera
nabaria erakusten zuen margolanetan.
Itsasgizonengan eta bere eguneroko
bizitzan oinarritzen da maiz,
momentu zehatz bat gorde nahi izango
balu bezala, betiko gorde nahi ditugun
argazkiak bezala.
Ez du inork hitz egiten, ez da inor
mugitzen. Baina dena da adierazgarri:
aitari arrantzan egon den denbora luzean
jaio den semea erakusten dio emazteak,
gurasoek maitasunez ikusten dute
pasartea eta langile-kideak lotsaz.
Lehen planoa kolore bizi lauaz
nabarmentzen da, eta paisaia aldiz
zurixkago eta itsasoa argiago sakontasuna
areagotzeko.
Ramón
de Zubiaurre
BESTE BATZUK:
Argazki honetan falta
den bakarra Pilar gure
arreba maitea da.
Bera gabe gu ez
ginateke hain
ospetsuak izango.
“ Itsagizonen abiatzea”
“Arkatzez egindako marrazkia”
(1882 - 1969)
Ramón
Valentín
Pilarretaz gehiago
jakiteko klikatu
hemen.
Aita musikoa izanik bi seme
margolariak gorrak jaio ziren…
M8

19. Ramón de Zubiaurre
Shanti Andía Ausarta
euskal itsasgizona, 1924
Museo Nacional
Centro de Arte
Reina Sofía, Madril

20. Margolaria izanik, Komikiaren aitzindaria da
ere. Marrazkilari eta karikaturagile handia,
pertsonai baten, talde baten, jai sozial baten
arimaz jabetzen da margoetan islatzeko,
jolaz, txanta eta humoreari beti keinu bat
eginez. Publizitate arloko lanak egin zituen,
Bilboko Aste Nagusirako kartelak egin
zituen, euskal gai eta paisaiekin txartelak
editatu zituen eta zenbait libururen
ilustrazioak egin zituen
Zezenketak maite zituen eta horren harira
1909. urtean toreatzaile-trajea jantzi zuen
apostu baten ondorioz. Zezenketei buruzko
aipamenen eta adituen arabera, nahiko lan
txukuna egin zuen.
“El Coitao – mal Llamao” aldizkarian
Predochu, (Tintinen abenturen antzera)
mutiko meatzariaren komikia marraztu
zuen, garai horretako kritika soziala eginez.
Bi urte eman zituen gartzeleratua bere
lanak hainbat aldizkari errepublikanoetan
agertzeagatik.
José Arrue
BESTE BATZUK:
Gartzelan gatibu izan
eta gero, dena galdu
nuen, etxea eta nire
gauza guztiak ere.
Zerotik hasi behar
izan nintzen.
“Orozkoko Erromeria” 1920
(1885 - 1977)
“Athletic club “ 1915

21. “Futbolean trebetasuna beharrezkoa bada ere, burua
ere eduki behar da, eta gorriak ikusten ditugunean oso
eraginkorra da buru gogorra izatea ere” 1914

22. 18 urterekin Antonio Saura pintoreak eta
Chillida anaiek lehen erakusketa egiten
lagundu zioten. Gero, Madrilen ikasi zituen
Arte Ederrak.
Irudimenez betetako artista zen.
Arcimboldo edo Magritte artisten gai
surrealistak, metafora eta magiarekin
elkartzen zituen, errealitate paraleloa eta
irudi sinesgaitzak sortuz. Hala ere,
margolanen gaiek kutsu iluna eta
misteriotsua dute, badirudi arbasoen dei
gorra entzun zitekeela. Psikoanalisiaren
oihartzunak ere igartzen dira.
1990ean, Julio Medemen Vacas filmaren
zuzendaritza artistikoan parte hartu zuen .
Remelluriko kaperako, Laguardian,
dekorazioa ere burutu zuen.
Vicente
Ameztoy
“Ahoa” 1979
132 x 164 cm
Bilboko Arte Eder
museoan
(1946 - 2001)
“Familia”- 130 x 162 cm
Gaztetan zenbait
droga ezberdinen
menpe ere saiatu
nintzen artea egiten,
dena eskaini nahi nion
pinturari.

23. Pospoliñas, 1977

24. Aita argazkilaria frantsesa zelarik,
Parisen bere pintura ikasketak sakondu zituen.
Bertan hainbat artista ospetsu ezagutu zituen,
Degas, Monet edo Zola besteak beste. Gauguin
pintorearen margolanek ere oihartzun handia izan
zuten bere lanetan.
Euskal Herrira, inpresionista estiloa ekarri zuen
lehen artista izan zen. Estilo azkarra, argia, kolorea
eta gai naturalistak bere pinturako (maiz kanpoan
margotzen zuena) protagonista nagusiak izango
ziren. Correo kaleko gaurko 21. portalean estudio
bat izan zuen. Garai horretan eztabaida handia
sortu zuen estilo berriak Bilbon, baina geroztik
bertako artista askok berenganatu zuten estilo
hura.
Adolfo
Guiard
“Krabelin gorridun
baserritar gaztea”
(1903)
(1860 - 1916)
“Txo” 1887
Bilboko Kasilda
lorategian nire omenez
eskultura bat dago,
Aterako zenuke
argazkiren bat?
Bakioko Baserritarra(1888),
127 x 76,2 cm
BESTE BATZUK:

25. GAI BERA
HISTORIAN
ZEHAR
1643.
Rembrandt
“Idia larrua
erantzita”
1812.
Goya
“Aragia
Bodegoia”
1882
Adolfo
Guiard
“Hiltegia”
1925
Soutine
« Boeuf
ecorche »
1962
Bacon,
“Hiru figura
gurutzatuta”
Adolfo Guiard,
“Hiltegia” 1882
58 x 40 cm

26. Gaztetan bere jaioterrira , Ondarroara, margolari
ospetsu asko hurbiltzen ziren, eta horregatik
ziurrenik margotzeko gogoa izan zuen.
Valentin Zubiaurre margolaria laguna izanik,
gomendio eta ezagutza asko jaso zituen eta 17
urterekin lehen erakusketa prestatu zuen. Madrilgo
San Fernando Akademian ikasteko aukera izan zuen
ere baina beka-laguntza urria izan zuenez ezin izan
zuen jarraitu.
Bere margoetan ehundura eta materia agerian
daude. Leku zehatz batean margo asko jarriz,
espatularekin margotzen du sarritan . Denbora asko
ematen du bakardadean estudioan margotzen.
Margolanaz gain, erliebeak eta muralak ere sortu
ditu.
Felix
Beristain
“Udaberria”
(1937 - )
“Ziripot Lantzeko Ihauteriak
“Arduratzen naiz
gizakiaren forma erreala
islatzen, ehundura beroen
eta pintura geruzen
bitartez. Horregatik
pintura lehortzen uzten
dut eta gero gainean
jarraitzen dut “
Veneziane
69 x 55cm
BESTE BATZUK:

27. “Sare Antolatzaileak”,
1954

28. Juan Bayon Salado
Bay Sala
Marché Rue Mouffetard, Paris
(1913 - 1995)
Bilbon nire semeak,
Bay-Sala arte galeria
zabaldu zuen. Ba al
dakizue non?
Argazkiren bat aterako
zenuke besteei
erakuzteko ?
Logroñon jaio bazen ere, oso gaztetatik Bilbon bizi
zen. Oso bihozbera eta solidarioa da. Adibide bezala,
gurasoak laguntzeko asmoz, astoarekin Bilboko
Areatzara joaten zen eta, bertan, koadroak margotu
eta saltzen zituen, edo, gerra zibilean , zortzi egunez
margotzen aritu zen, goizeko 8etatik gaueko 12ak arte,
Euskadiko Gobernuaren Odol Ospitalearentzat dirua
biltzeko. Bizitzan zehar, behin eta berriro egin izan
zituen horrelakoak, Lauro ikastola proiektua ere
sostengatu zuen, artista ezberdinak margotzeko
egun batez jardunaldia prestatuz. Horri ezker
ikastolaren ondarean badaude koadro oso onak.
Pariseko Toile Aretoaren 16. eta 17. edizioetarako
aukeratu zuten, beste 35 artistarekin batera, horietako
batzuk oso ospetsuak, besteak beste: Dali, edo Picasso.
Ospe handiko pintorea bilakatu zen.
Kantalejas zubia, Bilbon
Eguzkiloreen herrixka

29. “Amurrio” , Lauro ikastolako ondarea.

30. PLASTIKA – DBH –
Egilea: Unai Eguia
Iturriak eta
dokumentazioa: