3. NEOEAHHNIKH ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα | 3
1. Από τα παρακάτω ρήματα να σχηματίσετε ένα η δύο παράγωγα ουσιαστικά και να
τα τοποθετήσετε στον πίνακα ανάλογα με τη σημασία τους.
το πρόσωπο που ενεργεί η ενέργεια ή το όργανο ή το το
αποτέλεσμα μέσο της ενέργειας
ενέργειας
φταίω
εισπράττω
Λαχταρώ
προσδοκώ
κλαδεύω
Λάμπω
σκάβω
σείω
μετρώ
2. Σχημάτισε ουσιαστικά από τα παρακάτω ρήματα σύμφωνα με το σχήμα
γράφω γραφή γράμμα
στρέφω
βάλλω
αλείφω
συντάσσω
ράβω
προστάζω
3. Πως λέμε:
α) το πρόσωπο που:
σώ
ψέλνει : ζει
λυτρώνει μηνύει
σπέρνει : παίζει
λιπαίνει : συμβουλεύει
οφείλει : Χ τ 'ζ ε ι
υποκρίνεται αποδέχεται.
β) την ενέργεια ή το αποτέλεσμα της ενέργειας που προκύπτει από τα ρήματα:
ορίζω : πνίγω :
νηστεύω : διώχνω :
γλιτώνω : καίω :
παραμιλώ : τρίβω :
καλπάζω : λήγω
γ) το όργανο ή το μέσο με το οποίο:
προσκαλούμε κάποιον :
4. πείθουμε κάποιον :
ποτίζουμε κάτι :
φοβίζουμε κάποιον :
κινούμε κάτι :
δ) τον τόπο όπου κάποιος:
εργάζεται :
σπουδάζει :
διδάσκει ή διδάσκεται :
κρατείται :
διυλίζει :
4. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τις κατάλληλες παράγωγες λέξεις
από τις πρωτότυπες που σας δίνονται μέσα στο πλαίσιο.
[γοητεύω, κινώ, θεραπεύω, προλαμβάνω τρέπω, λείπω]
1. Δεν είναι ανάγκη να αναζητάς κάποιο σε κάθε πράξη του.
2. Είναι πάντοτε προτιμότερη η από τη
3. Με ανησυχεί πολύ η που πήραν τα πράγματα.
4. Ασκούσε επάνω μου μια παράξενη
5. Η ενημέρωση που μας έγινε γι' αυτό το θέμα ήταν
5. Σύμφωνα με το σχήμα: άνθρωπος — ανθρωπισμός - ανθρωπιστής, να
σχηματίσετε παράγωγες λέξεις από τα παρακάτω ουσιαστικά:
ύλη
Έλληνας
Ιουδαίος
Βούδας
άτομο
6. Να σχηματίσετε υποκοριστικά και μεγεθυντικά ουσιαστικά που να παράγονται
από τις παρακάτω λέξεις:
πρωτότυπα υποκοριστικό μεγεθυντικό
χέρι
γυναίκα
παιδί
σκυλί
παιδί
ψάρι
7. Σύμφωνα με το σχήμα: κουράζω — κουρασμένος — ακούραστος, σχημάτισε
λέξεις από τα παρακάτω ρήματα:
καλώ :
τιμώ :
λυγίζω :
5. NEOEAHHNIKH ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα | 5
υποψιάζομαι :
εκτελώ :
αμφισβητώ :
παρηγορώ :
8. Να σχηματίσεις επίθετα: α) Από τα ρήματα:
επιβαρύνω :
απελπίζομαι :
απαλλάσσω :
ορίζω :
ξύνω :
κινώ :
σκύβω :
αμφισβητώ :
συζητώ :
κλαίω :
9. Να βρείτε επίθετα παράγωγα από τα παρακάτω ρήματα και να τα συνδυάσετε με
κατάλληλα ουσιαστικά, έτσι ώστε να σχηματιστούν ονοματικά σύνολα. Στη συνέχεια
να εντάξετε τα ονοματικά σύνολα μέσα σε φράσεις.
π.χ. αποχαιρετώ — αποχαιρετιστήριος — αποχαιρετιστήρια τελετή
κινώ
καπνίζω
ορίζω
πληρώνω
φορολογώ
αισθάνομαι
10. Από τα ακόλουθα ρήματα να σχηματίσετε επίθετα που χρησιμοποιούνται ως
ουσιαστικά:
π.χ. κρύβω - > · κρυφτό
πλέκω
υφαίνω
κυνηγώ
σύρω
φυλάγω
γράφω
ψήνω
προστάζω
κλώθω
β) Από τα ουσιαστικά:
πρωί
τμήμα
6. V
θόλος
βράχος
κάμπος
ουρανός
στάχτη
μητέρα
λάστιχο
γ) Από τα επίθετα: ψηλός
καημένος : δ) Από τα επιρρήματα:
καλός : μακριά :
άγριος : έξω :
νόστιμος πλάι αντίκρυ
βαθύς : φέτος ύστερα
ΣΥΝΘΕΣΗ
1. Σχηματίστε σύνθετα με τα αχώριστα λαϊκά μόρια και τις παρακάτω λέξεις:
α - στερητικό ανα ξε αν
7. NEOEAHHNIKH ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα | 7
φλούδα ξεφλουδίζω
τρέχω
αέρας
φεύγω
σκέλη
θεμιτός
αίμα
φέρω
αντικαθιστώ
τρυπώνω
δασώνω
πόρτα
νύχτα
αξιόπιστος
ήθος
όπλο
μπορώ
βροχή
ελπίζω
οχυρώνω
2. Να βρείτε τη σημασία του πρώτου συνθετικού των παρακάτω λέξεων:
α συνθετικό σημασία
άνισος
αναιμία
αναδάσωση
αναπηδώ
ανελεύθερος
αναρωτιέμαι
αναλφάβητος
ανασφάλεια
αόρατος
ξετρελαίνομαι
ξεριζώνω
3. Να σχηματίσετε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τα λόγια αχώριστα μόρια
της Α' στήλης και με δεύτερο συνθετικό τις λέξεις της Β' στήλης. Με τις σύνθετες
λέξεις που σχηματίσατε να συμπληρώσετε τις φράσεις που ακολουθούν:
αρτι- λαλώ
ενδο- γεννώ
- αμφι- μυχός
δυσ- ερεθίζω
συν- ρέπω
ευ- οιωνός
8. 1. Πρέπει να παραδεχτείς πως ο αγώνας ήταν και η νίκη δύσκολη.
2. Η μητέρα και το βρέφος της νοσηλεύονται στο νοσοκομείο.
3. Τα πράγματα δεν πάνε καλά" οι προβλέψεις είναι
4. Είναι άνθρωπος παράξενος και · θυμώνει με το παραμικρό.
5. Με ένα μεγάλο και ειρηνικό ο λαός της πόλης μας εξέφρασε την
αντίθεση
του στα σχέδια των εχθρών της δημοκρατίας.
6. Ήταν φανερό πως με τον τρόπο αυτό άφησε να φανούν οι σκέψεις του.
4. Να συμπληρώσετε τα κενά με πρώτο συνθετικό το δισ- (δι-) ή το δυσ- ανάλογα
με το νόημα.
1. Το δ τιχο αυτό το έγραψε ο ποιητής για τη σύντροφο του.
2. Στην παλιά μου γειτονιά ελάχιστα σπίτια ήταν δ....ώροφα.
3. Η τοπική εφημερίδα δημοσίευσε ένα δ στηλο άρθρο για τη δραστηριότητα του
σχολείου μας.
4. Να χρησιμοποιήσεις αδιάσειστα επιχειρήματα, γιατί είναι άνθρωπος δ....πιστός.
5. Παντρεύτηκε νέος και πρόλαβε ν' αποχτήσει δ....έγγονα.
6. Όλες οι προβλέψεις για το μέλλον είναι δ....οίωνες.
7. Δύσκολα βρίσκει φίλους ένας δ....τρόπος και δ....πρόσωπος άνθρωπος.
5. Να γράψετε σύνθετες αντώνυμες λέξεις με πρώτο συνθετικό τα αχώριστα μόρια
που σας δίνονται στην παρένθεση.
(αει-, υπο-, υφ-, περι-, ομο-, ενδο-, διχο)
αντώνυμα
φυλλοβόλος
αλλόθρησκος
ομόνοια
αζήτητος
εξωγενής
προϊστάμενος
6. Σχηματίστε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό ένα από τα εξής: α) το δ ι - ,
δισ-, από το αριθμητικό δύο β) το δυ-, θέμα του δύο γ) το δυσ- (= δύσκολος,
κακός), αχώριστο μόριο, και δεύτερο συνθετικό μία από τις λέξεις που δίνονται στη
στήλη.
β' συνθετικό σύνθετες λέξεις
τύχη
πρόσωπο
στίχος
γένος
πίστη
γλώσσα
τρόπος
9. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα | 9
Λέξη
αρχή
κάμπτω
κόπτω
εγγονός
7. Να βρείτε το πρώτο συνθετικό των παρακάτω Λέξεων
α' συνθετικό
συγγενής
αΛεξίπτωτο
συΛΛέγω
υφήΛιος
έφιππος
γεωγραφία
καΛΛιέργεια
μεθεόρτια
χειροβομβίδα
ανθυγιεινός
8. Σχηματίστε από τέσσερα σύνθετα με πρώτο συνθετικό καθεμιά από τις
παρακάτω
λέξεις:
α' συνθετικό σύνθετες λέξεις
ενα
τρία
τέσσερα
εφτά
ΥΠ
μεγάλος
καλός
χέρι
πολύς
μακρύς
9. Με πρώτο και δεύτερο συνθετικό τις παρακάτω λέξεις να σχηματίσετε σύνθετα.
1. μακρύς — λαιμός
2. γη μήλο
3. καλός — γραμμή
4. δύο — κόβω
5. πέντε — ορφανός
6. τέσσερα — παχύς
7. λείπω — ψυχή
8. φεύγω — δίκη
10. 9. αντί — ελληνικός
10. μητέρα πόλη
10. Να γράψετε σύνθετες λέξεις με πρώτο συνθετικό τις λέξεις που βρίσκονται
αριστερά και δεύτερο συνθετικό τα ρήματα που σας δίδονται.
σύνθετες λέξεις
άδεια
σύνταξη
προσόν έχω έχω
δίπλωμα
προνόμιο
αίμα
άμμος
δείγμα λαμβάνω
ανά-
προ-
συν-
τηλε-
μικρός
αστέρι σκοπώ
καιρός
προ-
επι-
ψήφος
ξένος φέρω
άχθος
τραυματίας
11. Να γράψεις με μια σύνθετη λέξη, πως λέγεται (το επάγγελμά του), αυτός που
κάνει τις ακόλουθες δουλειές.
ΕΙΔΟΣ ΔΟΥΛΕΙΑΣ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ
Πλάθει τη ζάχαρη (φτιάχνει γλυκά)
Γιατρός των παιδιών
Πουλάει λαχανικά (οπωρικά)
Σβήνει τις φωτιές
Πουλάει κρέας
Πουλάει τα πάντα
Πουλάει ψητό κρέας
Φτιάχνει ψωμί (άρτο)
Πουλάει καφέ
Γιατρός για τα μάτια (οφθαλμοί)
Φτιάχνει σπίτια (οικοδομές)
11. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣ^ΓΎ/ΑΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σελίδα
Πουλάει δίσκους φ υ σ ι κ ο ύ ς )
Κόβει ξύλα
Φτιάχνει έπιπλα
Γιατρός για τα ζώα(κτήνη)
Φυλάει το φάρο
Καθαρίζει τις οδούς (από τα σκουπίδια)
Πουλάει όπλα
ΕΙΔΗ ΠΡΟΤΑΣΕΩΝ
1. Να χαρακτηρίσετε τις προτάσεις ως προς το περιεχόμενο τους (κρίσεως,
επιθυμίας, επίφωνηματικές, ερωτηματικές).
κρίσεως επιθυμίας επίφωνηματικές ερωτηματικές
-Ποιος θα έρθει μαζί μου;
-Ποπό! Τι μεγάλα άλογα!
-«Ασπιδοφόρος ο ήλιος
ανέβαινε πολεμώντας».
-«Τώρα, ουρανέ μου, βρόντηξε,
τώρα, ουρανέ μου, βρέξε».
-Με τέτοιες προϋποθέσεις κανένα
κέρδος δε θα έβγαινε.
-Μα την αλήθεια, άσχημα την έπαθα!
-Θα δούμε και το χρυσελεφάντινο
άγαλμα του Δία;
-Να μου γράψεις γρήγορα γράμμα.
-Μακάρι να σ' έχει καλά ο Θεός.
2. Τις παρακάτω προτάσεις κρίσεως να τις τροποποιήσετε, έτσι ώστε να γίνουν
επίφωνηματικές.
1. Ο Γιώργος είναι ειλικρινής.
2. Η μέρα είναι ωραία.
3. Απάντησε βιαστικά και θυμωμένα.
4. Σε εκτιμάει ο διευθυντής σου και σε σέβεται.
3. Να μετατρέψετε τις καταφατικές προτάσεις σε αποφατικές και αντίστροφα,
κάνοντας και όλες τις απαραίτητες για το νόημα αλλαγές.
12. 1. Κανένας δεν ήθελε να ακούσει γι' αυτό το θέμα.
2. Ακολούθησα τις οδηγίες σου και γι' αυτό δε δυσκολεύτηκα να βρω το ξενοδοχείο.
3. Ο καιρός σήμερα είναι κατάλληλος για βόλτα.
4. Οι άνθρωποι δεν αποκτούν τίποτε χωρίς κόπο.
5. Όλοι οι φίλοι μου προτιμούν πάντοτε την ψυχαγωγία από την εργασία.
4. Να διακρίνετε τις προτάσεις ως προς τη δομή τους (απλές, σύνθετες,
επαυξημένες, ελλειπτικές).
1. Ο Γιάννης είναι ζω ηρός και ανήσυχος
2. 0 Πέτρος και ο Νίκος είναι συμμαθητές.
3. 0 χειμώνας έφερε βροχές και καταιγίδες.
4. 0 χρόνος είναι χρήμα.
5. Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια.
6. Οι γυναίκες και οι άντρες σήμερα έχουν τα ίδια δικαιώματα.
7. 0 Κίσαβος ρίχνει βροχή κι ο Όλυμπος το χιόνι.
8. Ωρα να φύγουμε!
9. Η Ελένη είναι φοιτήτρια της ιατρικής.
10. Οι στεριές είναι στεγνές, κατάγυμνες και σπανές, χρυσωμένες από το φθινόπωρο.
11. Σήμανε δώδεκα το μεσημέρι.
12. Εσύ είσαι εγωιστής, εγώ δεν είμαι.
5. Να αφαιρέσετε από τις παρακάτω προτάσεις τους προσδιορισμούς, έτσι ώστε να
μείνουν μόνο οι κύριοι όροι τους.
1. Του ναύτη η μάνα ζύμωνε του γιου της παξιμάδι.
2. Αυτό το φόρεμα της είναι στενό της Κατερίνας.
3. Είμαστε πολύ περήφανοι για την επίδοση των παιδιών μας στο σχολείο.
4. Με την ιδιότητα του προέδρου του δεκαπενταμελούς συμβουλίου, εκπροσώπησε όλους
τους μαθητές στη συνεδρίαση του συλλόγου των καθηγητών.
5. Μας μίλησε εμπιστευτικά για τους σκοπούς του αγώνα.
6. Ύστερα από τρεις ώρες πορεία καθίσαμε κάτω από τον παχύ ίσκιο ενός δέντρου.
7. Η επίπονη και διαρκής προσπάθεια του έφερε καρπούς.
13. ΝΕΟίΑΗΗΝΤϋΟΙΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ^ —
Σ ε λ ί δ α Ι 13
οι ΕΓΚΛΊΣΕΙΣ ΤΟΥ ΡΉΜΑΤΟΣ
1. Να γράψετε τι φανερώνει η προστακτική στις παρακάτω φράσεις με βάση τις
σημασίες που δίνονται στο πλαίσιο.
[προτροπή αποτροπή παράκληση ευχή απαγόρευση]
1. Εσύ κοίταξε τη δουλειά σου- μην τους ακούς
2. Μη γράφετε στους τοίχους
3. Για τηλεφώνησε του, να δούμε τι έπαθε
4. Σώσε με, Θεέ μου, απ' αυτό το κακό
5. Σύρε, παιδί μου, στο καλό και σύρε στην ευχή μου!
6. Κάνε το καλό και ρίξ' το στο γιαλό
2. Να αντιστοιχίσετε με τον κατάλληλο χαρακτηρισμό την έγκλιση κάθε ρηματικού
τύπου που υπογραμμίζεται.
ι
1. Να μπορούσα εγώ να σε αντικαταστήσω! α. αποτρεπτική προστακτική
2. Ρώτα ξαναρωτά, έμαθε όσα ήθελε. β. πιθανολογική οριστική
3. Θα κουράστηκε, αφού δουλεύει όλη γ. ευχετική οριστική
μέρα. δ. προστακτική έντονης ενέργειας
4. Μην απελπίζεσαι, όλα θ' αλλάξουν. ε. παραχωρητική υποτακτική
5. Ας κάνει ό,τι νομίζει.
3. Στην κατάλληλη στήλη να γράψετε τη σημασία της έγκλισης των ρημάτων που
14. γράφονται με έντονα στοιχεία επιλέγοντας από το πλαίσιο.
[ευχή παράκληση το πιθανό προτροπή έντονη ενέργεια το δυνατό βούληση απορία]
οριστική υποτακτική προστακτική
π.χ. Ίσως περάσω να σας δω αύριο. τ0 πιθανό
1. Στερνή μου γνώση να σ' είχα πρώτα.
2. Θεέ μου, δώσε μου την υγεία μου.
3. Χάσω κερδίσω, το ίδιο είναι.
4. Ας του δώσουμε ακόμη μια ευκαιρία.
5. Ήδη θα το κατάλαβες οι Ιθάκες τι σημαίνουν.
6. Χωρίς εσένα θα είχα χαθεί.
7. Ανοιξε κλείσε, χάλασε η πόρτα.
8. Εγώ να φύγω, γιατί είναι αργά. .
9. Να μείνω; Να φύγω; Τι να κάνω;
10. Εκεί να δεις πλούτη και χλιδή!
ΜΕΤΟΧΗ
1. Να γράψετε τις ενεργητικές και παθητικές μετοχές των ρημάτων.
ενεργητικές παθητικές
αυξάνω
γερνώ
βλέπω
ανάβω
κάνω
λέ(γ)ω
πλένω
ανατρέφω
τρώ(γ)ω
υφαίνω
2. Συμπληρώστε με ο ή ω.
αυξάν ντας, επαιν ντας, ιδ μένος, γιν μένος, καμ μένος, διδασκ μένος,
περισπ μένος ειπ μένος, πι μένος, καταγγέλλ ντας, περν ντας, υποσχ μένος,
στεφαν μένος παίρν ντας, φορτ μένος
3. Να χαρακτηριστούν οι μετοχές ως προς το είδος τους (π.χ. χρονική, αιτιολογική
κτλ.).
1. Ξημερώνοντας των Φώτων μπήκαμε στην Κορυτσά.
15. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 15
2. Ήρθε τρέχοντας.
3. Πηγαίνοντας στο σχολείο, συνάντησα τον Κώστα.
4. Αφήνοντας τη δουλειά στη μέση, δε θα κερδίσεις τίποτε.
5. Θαρρώντας πως έχει δίκαιο, άρχισε να διαμαρτύρεται.
4. Να υπογραμμίσετε τις μετοχές και να βρείτε ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος
τους (π.χ. υποκείμενο, αντικείμενο κτλ.).
1. Οι διανοούμενοι είναι εργάτες του πνεύματος.
2. Είναι δύσκολο να ανακουφίσετε ένα δυστυχισμένο άνθρωπο με λόγια παρηγοριάς.
3. Έτσι που τον κοιτούσα, φαινόταν πολύ γερασμένος.
4. Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις.
5. Μας κοιτούσε στενοχωρημένος.
6. Μας μιλούσε με τα μάτια χαμηλωμένα.
7. Ρώτα τους καλεσμένους μας τι θέλουν να πιουν.
5. Οι φράσεις που γράφονται με έντονα στοιχεία να αντικατασταθούν με μετοχές.
1. Τα είπε αυτά, επειδή νόμιζε πως είχε δίκιο.
2. Κατέβαινε από το βουνό με τραγούδια και γέλια.
3. Οι μέρες που πέρασαν, πίσω μένουν μια θλιβερή γραμμή κεριών που έσβησαν...
4. Αν ανατρέχαμε στο παρελθόν, θα μπορούσαμε να βγάλουμε συμπεράσματα για το
μέλλον.
5. Την ώρα που ερχόταν στο σχολείο, βλέπει ξαφνικά μπροστά του έναν παλιό του
φίλο.
6. Μόλις άκουσαν το νέο, βουβάθηκαν για μια στιγμή όλοι.
7. Καθώς θα ανεβαίνεις, σβήσε και τα φώτα.
8. Επειδή δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε τι συμβαίνει, κοιτούσαμε απορημένοι.
9. Μας έδειχνε τις παλιές φωτογραφίες με χέρι που έτρεμε.
10. Θα έρθεις μαζί μου είτε θέλεις είτε δε θέλεις.
6. Να αντικατασταθούν οι μετοχές με άλλες φράσεις, χωρίς να αλλάξει το
1. Μην μπορώντας να τον υπομείνει άλλο, άνοιξε την πόρτα και έφυγε.
2. Το κλεμμένο αυτοκίνητο βρέθηκε σε ερημική τοποθεσία.
3. Ήταν δυσαρεστημένος από την εξέλιξη της υπόθεσης.
4. Ανέβαινε τις σκάλες αγκομαχώντας.
5. Ο συννεφιασμένος ουρανός προμηνούσε την καταιγίδα που θα ακολουθούσε.
6. Ο πνιγμένος από τα μαλλιά του πιάνεται.
7. Προσκυνημένο κεφάλι δεν κόβεται.
8. Βραδιάζοντας δυναμώνει το κρύο.
9. Ρωτώντας πάει κανείς στην Πόλη.
16. ΧΡΟΝΟΙ ΤΟΥ ΡΗΜΑΤΟΣ
1. Να γράψετε τη χρονική βαθμίδα και τον τρόπο των ρημάτων που
υπογραμμίζονται.
χρονική βαθμίδα τρόπος
1. Μην πετάτε τα σκουπίδια στο δρόμο.
2. Γράψε μία επιστολή.
3. Θα προσπαθήσει να με διαβάλει.
4. Θα μου απαντούσε, αν του είχα γράψει.
5. Φωνάζει, για να τον φοβηθούμε.
6. Μην ακούς τι σου λέει.
7. Φοβάται μήπως δεν ξαναγυρίσει.
8. Όταν έρθουν αυτοί, εγώ θα έχω φύγει.
9. Μας παρακάλεσε να του δείχνουμε
εμπιστοσύνη στο μέλλον.
10. Όπως ήταν φυσικό, ο υπουργός
πρόβαλλε το έργο του.
2. Να κατατάξετε τα υπογραμμισμένα ρήματα στη στήλη στην οποία ανήκουν και να
βρείτε τι φανερώνει ο χρόνος στον οποίο βρίσκονται.
ενεστώτας παρατατικός αόριστος
1. Πήρε ένα κρέας που δεν τρωγόταν.
2. Ο τρελός είδε το μεθυσμένο κι έφυγε.
3. Καθώς βάδιζα στο δρόμο, βλέπω μπροστά
17. ΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟ*^.
ΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ νΛΝ
Σ ε λ ί δ α | 17
ϊ^Κ το ν Π έτρο. Ν
4. Νιατί δε μου απαντούσες που σε φώναξα;
5. Πήγαινε κι έφτασα.
6. Πάμε γρήγορα, βρέχει.
7. «Παλιά ρούχα αγοράζω» φώναζε ο παλιατζής.
8. Αν κερδίσεις το λαχείο, σώθηκες!
9. «Όλα τα σφάζω, όλα τα μαχαιρώνω!»
10. Γιατί δε με πιστεύεις;
3. Να συμπληρώσεις τις καταλήξεις του Ενεστώτα και του Αορίστου στα παρακάτω
ρήματα:
Ενεστώτας Αόριστος
βυθ βύθ
χτεν χτέν...
χαρ χάρ
διαβ διάβ....
καθαρ καθάρ
εγώ μαλακ εγώ μαλάκ.
απλ άπλ
καρφ κάρφ...
σιγυρ σιγύρ..
κοιτ κοίτ
ζεστ ζέστ....
αγορ αγόρ...
4. Να συμπληρώσεις τις παρακάτω προτάσεις με τα ρήματα της παρένθεσης,
βάζοντας τα στον Αόριστο και στο κατάλληλο πρόσωπο.
(μεγαλώνω, πληρώνω, κλείνω, ποτίζω, χαρίζω, καθαρίζω, διορθώνω).
Η μητέρα, τα λουλούδια το πρωί.
Η φίλη μου η Μαρία μου αυτή την κούκλα.
Ο δάσκαλος τις ασκήσεις μας στο διάλειμμα.
Αφού μας έκαναν το λογαριασμό και φύγαμε.
Ο σερβιτόρος το τραπέζι μας πριν καθίσουμε.
Ο αδερφός μου πια και περπατάει.
Η ώρα πέρασε και τα μαγαζιά
18. ΣΥΖΥΓΙΕΣ ΤΩΝ ΡΗΜΑΤΩΝ
1. Να ξαναγράψετε τις φράσεις βάζοντας τα ρήματα στον παρατατικό και στον
αόριστο.
1. Εκφράζει με θάρρος και ηρεμία τις απόψεις του για κάθε ζήτημα που προκύπτει.
2. Μόλις βλέπει τους καλεσμένους του, σηκώνεται και τους καλωσορίζει θερμά.
3. Στα μισά της ψηλής πέτρινης σκάλας στέκομαι, παίρνω μια βαθιά ανάσα και κοιτάζω
τον κόσμο που ανεβαίνει.
4. Διαβάλλει και συκοφαντεί τους αντιπάλους του.
5. Σαν μουσική υπόκρουση, καθώς ξαπλώνομαι στην επιφάνεια της θάλασσας και
αφήνομαι στο μαλακό κύμα, μου έρχεται στο νου κάποιο ξεχασμένο παιδικό τραγούδι.
6. Έπειτα βάζουμε τις μπότες μας, παίρνουμε τις ομπρέλες μας -ο καθένας τη δική του-
και βγαίνουμε στην αυλή.
2. Να βάλετε στον ενεργητικό αόριστο (στην ίδια φωνή, στο ίδιο πρόσωπο και
αριθμό) τα ρήματα που ακολουθούν:
1. συντάσσω ... 6. διαφεύγεις ...
2. προσκαλείς . 7. συντελεί ...
3. προσβάλλω . 8. εκφράζουν
4. εκδίδει 9. παραγγέλλουμε
5. επιπλήττουν 10. εγκρίνει ,
3. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τον κατάλληλο τύπο της
προστακτικής και υποτακτικής του ρήματος που σας δίνεται στην παρένθεση.
1. Εσύ / (κοιτάζω, ενεστ.) τη δουλειά σου και μην ανακατεύεσαι.
2 / (παίρνω, αόρ.) γρήγορα από εδώ τα πράγματα σου
και / (φεύγω, αόρ.).
3 μου / (λέω, αόρ.) γρήγορα γιατί τον χτύπησες.
4 / (δέχομαι, αόρ., ενικός) τη βοήθεια του
και / (προσπαθώ, αόρ.) να τον δικαιώσεις.
19. ΝΕΟΕΛΗΗΝΕΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 19
5 / (χαίρομαι, αόρ.) τη ζωή σας τώρα που είστε νέοι.
4. Να συμπληρώσετε τα κενά με τον κατάλληλο τύπο του αορίστου των ρημάτων
που βρίσκονται στην παρένθεση.
1. Όλα για σένα τα 'κοψα κι (έρχομαι), καλή μου, τα (παίρνω),
τις αργυρές αγράμπελες και τα χρυσά τα σπάρτα.
Γ. Δροσίνης
2. Περήφανο λουλούδι, ποιος σου (λέγω) απόψε πως θα
(έρχομαι) στον κόρφο σου να κοιμηθώ;
Αρ. Βαλαωρίτης
3. Έλα να (βλέπω) την άνοιξη που περπατάει που με τα σύννεφα αγκαλιά μάς
χαιρετάει.
Γ. Σαραντάρης
4. Αναστάσιμες σπιλιάδες την αυγή που νόμισες πως (βγαίνω) ο ήλιος.
Γ. Σεφέρης
5. «Δεν (μπαίνω) στο γαλαζόπλωρο καράβι, ποτέ δεν πάτησα την
αντρειωμένη Τροία».
Γ. Σεφέρης
6. «Κι αν με δικάσετε να (πίνω) φαρμάκι, ευχαριστώ το δίκιο σας θα 'ναι το
δίκιο μου».
Γ. Σεφέρης
7. ...και την τέχνη μας τη στολίσαμε τόσο πολύ που (τρώγω, παθητ. φωνή)
από τα μαλάματα το πρόσωπο της κι είναι καιρός να (λέγω) τα λιγοστά μας
λόγια, γιατί η ψυχή μας αύριο κάνει πανιά.
Γ. Σεφέρης
8. Σιωπή· σιωπή- κουράστηκε, κοιμάται το μωρό μου. Ποιος μου το
(παίρνω); Ποιος μπορεί να μου το (παίρνω) εμένα;
Γ. Ρίτσος
5. Να συμπληρώσετε τα κενά με το σωστό τύπο των ρημάτων που βρίσκονται σε
παρένθεση.
1. Στο παρελθόν η χώρα μας (εξάγω) μόνο αγροτικά προϊόντα.
2. Εφέτος το εργοστάσιο (παράγω) νέους τύπους προϊόντων και αύξησε την
παραγωγή.
3. Το δικαστήριο έδωσε εντολή να (προσάγω) βιαίως το μάρτυρα.
4. Για να καταναλώνεις, πρέπει και να (παράγω).
5. Ο υπουργός θα (εισάγω) τροπολογία στο νομοσχέδιο.
6. Ο εκάστοτε υπουργός συνηθίζει να (εισάγω) τροπολογίες κατά την
ψήφιση
των νομοσχεδίων.
7. Η αστυνομία ανακοίνωσε ότι αύριο θα (προσάγω) τους υπόπτους στην
Ασφάλεια.
8. Τον είχαν (προσάγω) στην Ασφάλεια για εξακρίβωση στοιχείων.
20. 9. Από όσα μας εκθέσατε έχουμε (συνάγω) το συμπέρασμα ότι παρανοήσατε
τα λεγόμενα μας.
10. Είναι τόσο φανατισμένοι, ώστε απείλησαν πως κάθε μέρα θα (απάγω) και
έναν αντίπαλο τους.
6. Να συμπληρώσετε τα κενά με ένα ή δύο λ.
1. Ο καθηγητής μου με πρόσβα....ε χθες στο μάθημα.
2. Δεν είναι δυνατό να μεταβά.,,.εις συνεχώς τις απόψεις σου.
3. Ο άνθρωπος που έχει σωστή κρίση υποβά....ει σε έλεγχο όλες τις πληροφορίες.
4. Δεν επιτρέπεται να διαβά....εις τους άλλους και να θίγεις την υπόληψη τους.
5. Αν προβά....εις και υποστηρίξεις μαχητικά τις απόψεις σου, θα επιτύχεις.
6. Όταν μιλάει, ποικί....ει το λόγο του με πολλά ευφυολογήματα.
7. Είχε αποβά....ει κάθε αίσθημα ντροπής.
8. Μην αναβά....εις ξανά την επίσκεψη.
9. Μην αναβά.,.,εις συνεχώς την επίσκεψη.
10. Οι κληρονόμοι θα προσβά....ουν τη διαθήκη.
11. Τον έχουν διαβά....ει στην υπηρεσία του.
7. Συμπληρώστε τα κενά με τα ρήματα που βρίσκονται στο πλαίσιο.
αιτιολογώ βαστώ αγρυπνώ
περνώ πληροφορώ απαντώ
επικοινωνώ ευεργετώ αγαπώ
1. Χθες το βράδυ όλοι μας (αόρ·) γιατί ήταν άρρωστος ο
παππούς.
2. Εσείς (αόρ.) όλο το βάρος αυτής της μεγάλης προσπάθειας.
3. Πρέπει να (ενεστ.) τις απόψεις σας, για να είστε
πειστικοί.
4. Τον μάλωνα συχνά, επειδή δε μελετούσε αρκετά, αλλά αυτός
μου (παρατ.) πάντοτε πως
(μέλλοντας) στο Πανεπιστήμιο.
5. Αν (υπερσ.) μαζί μου, θα
σας (υπερσ.) ότι δεν ισχύουν αυτά που σας είπαν
για την επιχείρηση μας.
6. Εσύ, δεν τον (ενεστ.), θαρρώ, το λόγγο· κι εσύ κι οι άλλοι
εδώ στο χωριό δεν τον (ενεστ.), ενώ εκείνος
σας (ενεστ.).
8. Να συμπληρώσετε τα κενά με τα ρήματα του πλαισίου. Οι χρόνοι στους οποίους
θα τοποθετήσετε τα ρήματα δηλώνονται μέσα σε παρενθέσεις.
πληροφορώ αγαπιέμαι
κάθομαι διηγούμαι
μιλιέμαι θυμάμαι προσποιούμαι
1. Ο Τύπος μάς (ενεστ.) για όσα συμβαίνουν στον κόσμο.
21. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 21
2. Αδικα (παρατ.) ότι δεν ξέρεις τίποτε.
3. Ακόμη θυμάμαι τις ωραίες ιστορίες που μου (παρ<
(παρατ.) η γιαγιά μου.
4. Οι δυο γέροι (παρατ.) δίπλα στο τζάκι και
(παρατ.) τα δύσκολα χρόνια της νιότης τους.
5. Δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται να μη (ενεστ.) εσείς
που (παρατ.) πολύ.
9. Να ξαναγράψετε τις προτάσεις μεταφέροντας τα υπογραμμισμένα ρήματα στον
παρατατικό.
1. Είναι φανερό πως προηγείσαι αισθητά.
2. Επικαλείται συνεχώς λόγους υγείας, για να μην εκπληρώνει τις υποχρεώσεις του.
3. Λυπάστε για τα σφάλματα σας, αλλά διαρκώς τα επαναλαμβάνετε.
4. Αναρωτιούνται διαρκώς για τα αίτια της αποτυχίας τους.
5. Αν κρίνω από τα αποτελέσματα, φαίνεται πως παραμελείτε τα καθήκοντα σας.
6. Γιατί συνεννοείστε διαρκώς μεταξύ σας;
7. Οι οδηγίες μας εκτελούνται κατά γράμμα.
8. Συχνά διηγούμαι όσα υπέφερα στην ξενιτιά.
10. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις των ρημάτων.
1. Η αρρώστια αυτή θεωρείτ ανίατη και θανατηφόρα.
2. Δεν ξέρω πώς θα ονομάζατ εσείς έναν τέτοιον άνθρωπο.
3. Δεν μπορούμ να καταλάβουμ τι θέλετ να πείτ Πρέπει να μας το εξηγήοετ
4. Γιατί δεν απαντάτ στις ερωτήσεις μας;
5. Πότε παντρεύετ ;
6. Επικαλείτ περίεργα στοιχεία, για να δικαιολογήσ τη θέση του.
7. Θα παραμελείτ συνέχεια τα μαθήματα σας;
8. Προς το παρόν μη συνεργάζεσ μαζί τους, αν αμφιβάλλ για την εντιμότητα τους,
και άφησε γι' αργότερα να δεις τι θα κάν
9. Πρέπει να ασκείτ το σώμα σας, για να είστε υγιείς.
10. Αυτός ασκείτ καθημερινά.
1 1 . Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσετε τα λάθη και να γράψετε το σωστό.
1. Ποικίλει τα λεγώμενά του με άνοστα αστεία καμαρώνωντας ότι κάνει πνεύμα.
2. Να ομολογίσεις ότι έσφαλλες αφήνοντας τη δουλειά σου.
3. Πώς κρίνεται αυτή την απόφαση της κυβέρνησης;
4. Δεν παύει να θεωρήτε σημαντικός συγγραφέας.
5. Αναθεωρείστε τις απόψεις σας και ακολουθείστε τις οδηγίες μας.
6. Έχει δωθεί παράταση. Ήλεγξέ τα τα κείμενα και ύστερα αντέγραψε τα προσεκτικά.
7. «Μη γελάστε και μην καπνίσετε», τους είπε αυστηρά.
8. Χρειάστηκε τρία χρόνια, ώσπου να πάρει την απόφαση να παράγει αυτήν την ταινία.
22. 9. Μόλις τον γνωρίσαμε, τον περιβάλαμε αμέσως με εμπιστοσύνη. Και όσον καιρό ήταν
κοντά μας, τον περιβάλαμε με την αγάπη μας.
ΕΠΙΡΡΗΜΑΤΙΚΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΙ
1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω φράσεις με τους επιρρηματικούς
προσδιορισμούς που υπάρχουν μέσα στο πλαίσιο, ανάλογα με τις ερωτήσεις που
βρίσκονται στη δεξιά στήλη.
αν προσπαθήσεις κι εσύ στο δρόμο βιαστικά
πίσω για να μορφωθούν γελώντας και τραγουδώντας
κάπου κάπου καλύτερα από δω και πέρα τόσο
1. Συνήθιζε να κάθεται πού;
2. Τα παιδιά μαθαίνουν γράμματα... με ποιο σκοπό;
3. Όλα ήταν ωραία! πόσο;
4. Βλεπόμαστε πότε;
5. Θα σε βοηθήσω, με ποια προϋπόθεση;
6. Περπατούσανε πού, πώς;
7. Περάσαμε μια ευχάριστη βραδιά πώς;
8. Όλα θα πάνε πώς, πότε;
2. Να βρείτε σε ποιο ερώτημα απαντούν και τι δηλώνουν οι επιρρηματικοί
προσδιορισμοί στις φράσεις που ακολουθούν:
1. Τριγυρνούσε άσκοπα στην πόλη όλη μέρα.
2. Ο Πέτρος είναι φοβερός στα μαθηματικά.
3. Ταξιδεύει χειμώνα καλοκαίρι.
4. Ήρθε αμέσως, για να μας βοηθήσει.
5. Περπατούσε καμαρωτός.
6. Θα γράψεις καλά, αν διαβάζεις μεθοδικά.
7. Τις προάλλες συνάντησα έναν παλιό μου φίλο.
8. Του εξέθεσα με λεπτομέρειες τις απόψεις μου.
9. Πηγαίνοντας σπίτι μου συνάντησα τον πατέρα μου.
10. Φάε και πιες όσο θες, αλλά μη φωνάζεις.
3. Στις παρακάτω φράσεις να υπογραμμίσεις τους επιρρηματικούς προσδιορισμούς
και να τους αντικαταστήσεις με άλλους που να δηλώνουν την ίδια επιρρηματική
σχέση.
23. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 23
1. Τα μαρτύρησε όλα από το φόβο του.
2. Όλα τα κάνει με βιασύνη.
3. Μας υποδέχτηκε με χαρά.
4. Θυσιάστηκε για τη σωτηρία του παιδιού του.
5. Τους κοίταζε όλους χωρίς να μιλάει.
6. Αυτά τα λέει από φθόνο.
7. Ξεγελώντας και κοροϊδεύοντας τον κόσμο, δεν μπορείς να πετύχεις στη ζωή σου.
8. Ο καθηγητής μας αντιμετώπιζε τις αταξίες μας ήρεμα.
9. Πήγε στο εξωτερικό για σπουδές.
4. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις αντικαθιστώντας τα επιρρήματα με
ένα προθετικό σύνολο.
1. Πολύ δύσκολα κατάφερε να συρθεί μέχρι την εξώπορτα.
2. Δούλευε αδιάκοπα και έτσι μπόρεσε και αντιμετώπισε τις οικονομικές δυσκολίες.
3. Είχαν απεργία οι εργαζόμενοι στα αστικά λεωφορεία και αναγκαστικά επέστρεψα στο
σπίτι με τα πόδια.
4. Εκεί τον είδα να κουβεντιάζει με μια γυναίκα.
5. Κάπου κάπου μας επισκεπτόταν.
6. Σιγά σιγά προσαρμοζόταν στις απαιτήσεις της νέας του θέσης.
5. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις, έτσι ώστε στη θέση των
υπογραμμισμένων επίρρηματικών προσδιορισμών να βάλετε άλλους με ίδια σημασία,
που να εκφέρονται με όποιο τρόπο ή με όποιους τρόπους αναφέρονται μέσα στην
παρένθεση.
1. Μας υποδέχτηκε χαμογελαστός, (μετοχή — προθετικό σύνολο)
2. Παντρεύτηκε σε νεαρή ηλικία, (επιρρηματικό κατηγορούμενο — πρόταση)
3. Εφυγε βιαστικά όταν ξημέρωσε, (πτωτικός προσδιορισμός — μετοχή)
4. Να μου επιστρέψεις τα χρήματα- σε διαφορετική περίπτωση θα τα διεκδικήσω
δικαστικώς, (επίρρημα)
5. Όπου και να πάει τον αναγνωρίζουν, γεγονός που τον ενοχλεί, (επίρρημα—
προθετικό σύνολο)
6. Επαναλαμβάνοντας συνεχώς τα ίδια και τα ίδια, γίνεσαι κουραστικός, (προθετικό
σύνολο —πρόταση)
6. Να αντικαταστήσετε τα προθετικά σύνολα με επίρρηματικούς προσδιορισμούς
που να εκφέρονται με διαφορετικό τρόπο, χωρίς να αλλάξει η σημασία κάθε
φράσης.
π.χ. Η μητέρα δέχτηκε τη δυσάρεστη είδηση με ηρεμία.
Η μητέρα δέχτηκε τη δυσάρεστη είδηση ήρεμη (ή ήρεμα).
1. Με την ανατολή του ήλιου άρχισαν την ανοδική πορεία τους.
2. Πριν από το τέλος της εκπομπής σηκώθηκε και έφυγε εκνευρισμένος.
3. Με καμάρι τούς ανακοίνωσε ότι θα γίνει μητέρα.
24. 4. Στα νιάτα της ήταν πολύ όμορφη.
5. Θυσιάστηκαν για την πατρίδα τους.
6. Συμφώνησα παρά τη θέληση μου.
7. Είναι περήφανος για το κατόρθωμα του.
8. Πάω στο σπίτι, για να τους περιμένω.
9. Κατά το βράδυ γύρισε σκεφτικός και αμίλητος.
10. Επιστρέψαμε με τα πόδια, για να έχουμε το χρόνο να συζητήσουμε.
7. Να διακρίνετε σε ποιες περιπτώσεις ο εμπρόθετος προσδιορισμός είναι
αντικείμενο και σε ποιες επιρρηματικός προσδιορισμός.
1. Χάρισα στον Πέτρο ένα ωραίο βιβλίο.
2. Το πρωί υποδέχτηκα τον αδελφό μου στο αεροδρόμιο.
3. Παρουσίασα στην καθηγήτρια μου όλα τα έργα μου.
4. Τον είδα στη γιορτή του Κώστα.
5. Έφυγε από το σπίτι χωρίς να μιλήσει καθόλου.
6. Ζήτησε από το Γιάννη χίλιες δραχμές.
7. Συμφώνησα με το διευθυντή μου σε όλα.
8. Μου μίλησε με πολλή δυσκολία.
9. Σε λίγες μέρες όλα θα διορθωθούν.
10. Σε ποιον έδωσες τα χρήματα;
11. Από ποιον πήρες αυτή την πληροφορία;
12. Από φθόνο σού τα είπε αυτά.
25. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 25
ΓΓΑΡΑΤΑΚΤΙΚΗ - ΥΠΟΤΑΚΤΙΚΗ ΣΥΝΔΕΣΗ
1. Στο κείμενο που ακολουθεί άλλες προτάσεις μπαίνουν η μία δίπλα στην άλλη
χωρίς σύνδεσμο (ασύνδετο σχήμα), άλλες συνδέονται παρατακτικά και άλλες
συνδέονται υποτακτικά. Να βρείτε το είδος της σύνδεσης.
1
Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο Μάλι./Οταν ήμουν ακόμη κοριτσάκι, ί μια γυναίκα ήρθε
στο σπίτι και ζήτησε να με πάρει στο Παρίσι, για να προσέχω τα παιδιά της. Είπε στη
γιαγιά μου πως θα μ' έβαζε στο σχολείο να μάθω γαλλικά. Μα στο Παρίσι δεν πήγα ποτέ
στο σχολείο. Δούλευα. Ολημερίς σκούπιζα το σπίτι, μαγείρευα, πρόσεχα τα παιδιά,
έπλενα και τάιζα το μωρό. Δούλευα από τις επτά το πρωί μέχρι τις έντεκα τη νύχτα. Η
κυρά μου δεν έκανε τίποτα». Στα οκτώ της χρόνια η Σέμπα έγινε δούλα. Την έδερναν,
την κλείδωναν, τη βασάνιζαν. Το μαρτύριο της πήρε τέλος, όταν κάποιοι γείτονες το
κατάλαβαν και κάλεσαν την αστυνομία. Ήταν πια είκοσι ενός χρόνων.
Η ιστορία της Σέμπα θα ήταν συγκλονιστική, αν ήταν μοναδική. Όμως υπάρχουν άλλες
δύο χιλιάδες σαν αυτήν σήμερα στο Παρίσι. Σε 27 εκατομμύρια υπολογίζονται οι
σύγχρονοι δούλοι σε όλον τον κόσμο,
από εφημερίδα
2. Να συνδέσετε παρατακτικά ή υποτακτικά τις προτάσεις που σας δίνονται,
σημειώνοντας δίπλα το είδος της σύνδεσης.
1. Διάβασα πολύ δεν έγραψα καλά
2. Λυπάμαι σε στενοχώρησα
3. Ήταν τόσο μεγάλη η χαρά του έφυγε
χοροπηδώντας
4. Θέλεις του μιλήσω εγώ προτιμάς
του μιλήσεις ο ίδιος;
5. Εσκυψε πάνω του του ψιθύρισε κάτι στο αυτί
6 μπες μέσα βγες έξω
7. Υποσχέθηκε θα με βοηθήσει
8. Τα είπε αυτά με δοκιμάσει
9. Θέλουν δεν μπορούν λησμονήσουν
10. Νιώθω μεγάλη συγκίνηση πηγαίνω στο χωριό.
3. Επιλέξτε από το πλαίσιο και συμπληρώστε τις παρακάτω προτάσεις, φροντίστε
να χρησιμοποιήσετε έναν κατάλληλο σύνδεσμο και να κρατήσετε το είδος της
σύνδεσης που σημειώνεται στη δεξιά στήλη.
όλα έρθουν βολικά -συχνά μαλώνει μαζί του-
26. είναι υπαίτιος για το 1^ ^ ατύχημα-δεν είπα τίποτε
θα γίνουν ποτέ τους-φέρε μου όλα τα σύνεργα-τον μαρτύρησε ο φίλος του
1. Αγαπά τον αδελφό της παρατακτική
2. Ποτέ δεν ήταν φίλοι μας παρατακτική
3. Ομολόγησε υποτακτική
4. Πόνεσα πολύ παρατακτική
5. Τον είχε κυριεύσει ο φόβος υποτακτική
6. Πήγαινε γρήγορα σπίτι παρατακτική
7. Είμαι βέβαιος για την επιτυχία μου. υποτακτική
27. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 27
ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Να συμπληρώσετε τα κενα με την κατάλληλη λέξη, ώστε να εισάγεται · · ·
δευτερεύουσα ονοματική πρόταση.
1. Προσπαθώντας κανείς εντοπίσει τα αποτελέσματα της εξειδίκευσης, θα
υιοθετούσε την άποψη αυτή γενικά σημαίνει άνοδο και βελτίωση του τρόπου
ζωής.
2. Δεν μπορεί αρνηθεί κανείς ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπήρξε
κορυφαίος πολιτικός.
3. Υπάρχει κίνδυνος αρνηθούν συμφωνήσουν για κατάπαυση του
πυρός.
4. Δε θυμήθηκα σου πω τον ρωτήσεις ισχύει ακόμη η
υπόσχεση του.
5. Δε θυμούμαι ήσουν και συ, όταν μας είχε υποσχεθεί θα μας
βοηθήσει.
6. Μου έλεγε για τον προϊστάμενο του ήταν πολύ καλός άνθρωπος·
πρόσεχε όμως τον εκνευρίσεις.
7. Δεν ξέρω σε ανάγκασε τα πεις αυτά.
8. Φοβάμαι με ξαναρωτήσει θέλω έρθω κι εγώ.
2. Να μετατρέψετε σε δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις τις υπογραμμισμένες
λέξεις ή φράσεις, κάνοντας και όποιες αλλαγές θεωρείτε απαραίτητες.
1. Η περιστροφή της γης γύρω από τον ήλιο δεν αμφισβητείται πια από κανέναν
επιστήμονα.
2. Η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πρόσωπο μου εκ μέρους του ήταν μεγάλο σφάλμα.
3. Δε σου ταιριάζει η άπρεπη και αδιάκριτη συμπεριφορά.
4. Ο μεγάλος του πόθος ήταν ένα ταξίδι στη Γη του Πυρός.
5. Μου ζήτησε δανεικά.
6. Πρόσεχε τον τρόπο συμπεριφοράς σου.
7. Φοβάται το θάνατο.
8. Δε σκέφτηκες τις συνέπειες της πράξης σου;
3. Να κάνετε τις αναγκαίες τροποποιήσεις, ώστε όπου η ονοματική πρόταση είναι
υποκείμενο ή αντικείμενο να γίνει επεξήγηση και το αντίστροφο. Να προσέξετε τη
στίξη.
28. 1. Επισημαίνουμε κάτι πολύ σημαντικό, ότι δηλαδή η τήρηση του συντάγματος επαφίεται
στον πατριωτισμό των Ελλήνων.
2. Σου υπόσχομαι να είμαι πάντοτε προσεκτικός και επιμελής.
3. Ο πατέρας μου ένα μόνο σκοπό έχει, να με δει κάποτε μεγάλο και τρανό.
4. Φοβόμουνα μήπως φανερώσει τίποτα στο παραμιλητό του.
5. Δεν είναι καθόλου εύκολο να βρεις σήμερα εργασία.
6. Εγώ δεν αγνοώ ότι η κατάσταση στην περιοχή μας εγκυμονεί κινδύνους.
7. Αυτό μόνο να προσέχεις, μην τύχει και σε ξεγελάσουν.
8. Δε μου είπατεαν με έχετε συγχωρήσει για τα σφάλματα που έκανα.
4. Πως ή πώς; Τόνισε το ή όχι, ανάλογα με το είδος της δευτερεύουσας πρότασης που
εισάγει.
1. Απορούσα πως μπορούσε να τον ανέχεται.
2. Είναι παράξενο πως κατάφερε να γλιτώσει.
3. Δε μας είπατε πως περάσατε στο ταξίδι.
4. Νομίζω πως θέλει να με εξαπατήσει.
5. Ζήτησαν από τον υπουργό να υποσχεθεί πως θα γίνουν συμπληρωματικοί διορισμοί.
6. Δεν αποφάσισε πως να ενεργήσει.
7. Του εξήγησα πως ήταν δύσκολο να διαπιστώσουμε πως σκέφτηκαν οι συνεργάτες του σ' εκείνη
την περίπτωση.
5. Να αναγνωρίσετε τις τελικές, αιτιολογικές και αποτελεσματικές προτάσεις και να
υπογραμμίσετε το σύνδεσμο με τον οποίο εισάγονται.
1. Τα παιδιά πηγαίνουν στο σχολείο.
2. Αφού δε διάβασες, καλά να πάθεις.
3. Έπρεπε να τον τιμωρήσεις, για να ξανακάνει.
4. Περάσαμε τόσο ωραία, ώστε πήραμε την απόφαση, να ξαναπάμε στο νησί.
5. Απέφυγα να τον ρωτήσω γιατί άργησε να γυρίσει, επειδή τον είδα θυμωμένο.
6. Χαίρομαι, που σε βλέπω ευτυχισμένο.
7. Πήγαινε στο θείο σου να του πεις να έρθει.
8. Μιλούσε τόσο σιγά, που δύσκολα τον άκουγες.
9. Μια και πέρασα από τη Λάρισα,είπα να σε επισκεφτώ.
6. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις με αιτιολογικές, τελικές
ή αποτελεσματικές προτάσεις.
1. Ζητάει ένα αυτοκίνητο για ενοικίαση ή αγορά.
2. Θέλοντας να την προσέχουν, ντυνόταν εξεζητημένα.
3. Έσπασε το ξύλο σε τρία κομμάτια.
4. Για τα μάτια του κόσμου προθυμοποιήθηκε να τον βοηθήσει.
5. Σε πρότεινε ο κατηγορούμενος για μάρτυρα.
6. Ήταν περήφανος για την επιτυχία του καινούριου του δίσκου.
7. Ο πόλεμος μεταμορφώνει τους ανθρώπους σε θηρία.
8. Βγήκε περίπατο.
9. Από τη στενοχώρια του ούτε γύρισε να με κοιτάξει.
29. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 29
7. Να αντικαταστήσετε τις δευτερεύουσες αιτιολογικές προτάσεις με άλλους
επίρρηματικούς προσδιορισμούς που να δηλώνουν αιτία.
1. Με συγχωρείτε, που έφυγα ξαφνικά.
2. Καθώς δεν είχε βρέξει πολύ καιρό, η σοδειά καταστράφηκε.
3. Επειδή σε σέβεται, θα ακολουθήσει τις υποδείξεις σου.
4. Υποφέρει, επειδή νομίζει ότι οι άλλοι τον αδικούν.
5. Έγινε μούσκεμα, γιατί έβρεχε.
8. Να αντικατασταθεί, όπου είναι δυνατόν, το για να των παρακάτω προτάσεων με
έναν άλλον κατάλληλο σύνδεσμο, ανάλογα με το είδος της πρότασης που εισάγει.
1. Για να είναι καλός, τον σέβονται και τον εκτιμούν όλοι.
2. Είσαι πολύ εγωιστής, για να νομίζεις ότι τα καταφέρνεις όλα μόνος σου.
3. Ήταν ντυμένος με χοντρά ρούχα, για να μην κρυώσει.
4. Έσκυψε το κεφάλι της, για να μη φανούν τα δάκρυα της.
5. Δε νομίζω ότι είναι τόσο ανόητος, για να δεχτεί τους όρους του συνεταίρου του.
9. Να συνδέσετε υποτακτικά τα παρακάτω ζεύγη προτάσεων με συνδέσμους
υποθετικούς ή χρονικούς ή εναντιωματικούς.
1. Εγώ θα αναλάβω την υπόθεση. Το θέλεις, δεν το θέλεις.
2. Χρειάζεσαι χρήματα; Θα σου δώσω εγώ.
3. Δεν καταλαβαίνεις. Να μη μιλάς.
4. Δε φάνηκε συνεπής στις υποχρεώσεις του. Εγώ όμως τον βοήθησα.
5. Αποφάσισε να τον καλέσει στο γάμο του. Δεν του ήταν ευχάριστο.
6. Υπολόγιζε τη γνώμη της.
Δεν καταλάβαινε την αιτία της μεταστροφής της.
7. Τελείωσε τη στρατιωτική του θητεία. Γύρισε στο χωριό του.
8. Τους αποχαιρέτισε όλους. Έπειτα έφυγε.
9. Είχε προετοιμαστεί καλά για τις εξετάσεις. Δεν έγραψε καλά.
10. Διάβαζα τα μαθήματα μου. Ακούστηκε ένας παράξενος θόρυβος.
10. Να αντικαταστήσετε τις δευτερεύουσες χρονικές προτάσεις με άλλους
επίρρηματικούς προσδιορισμούς (π.χ. μετοχή, προθετικό σύνολο κτλ.) που να
φανερώνουν χρόνο.
1. Την ώρα που πήγαινε στο σχολείο, συνάντησε το φίλο του.
2. Η μάχη άρχισε πριν ανατείλει ο ήλιος.
3. Αφού πέρασαν αρκετές ημέρες, θυμήθηκε ότι μου οφείλει μια απάντηση.
4. Όταν θα έχει περάσει πια ένας χρόνος, θα θυμάστε τις περιπέτειες σας και θα
γελάτε.
5. Όταν βρισκόταν σε νεαρή ηλικία, ξενιτεύτηκε χωρίς να αφήσει ίχνη πίσω του.
6. Μέχρι να πεθάνω θα σας είμαι ευγνώμων, γιατί με βοηθήσατε στην πιο κρίσιμη καμπή
της ζωής μου.
30. 7. Μόλις άκουσε την είδηση, λιποθύμησε.
8. Έφυγε κρυφά μόλις ξημέρωσε.
11. Στις προτάσεις που ακολουθούν να αντικαταστήσετε τις μετοχές με μια
επιρρηματική πρόταση.
Ακούγοντας την είδηση όλοι ξαφνιάστηκαν. Διαβάζοντας ένα καλό μυθιστόρημα, περνάει
ευχάριστα η ώρα. Μελετώντας προσεκτικά την ιστορία, βγάζουμε χρήσιμα
συμπεράσματα. Θα δεχτείτε την άποψη μας θέλοντας και μη.
Οι ορειβάτες επέστρεψαν στη βάση τους ξημερώνοντας Χριστούγεννα. Παίζοντας τη
ζωή μας κορόνα γράμματα, δεν μπορέσαμε να φτάσουμε στο χαμηλότερο σημείο της
χαράδρας.
Περπατώντας στους δρόμους της πόλης, συχνά συναντάς πολλά γνωστά σου πρόσωπα.
12. Να αντικαταστήσετε με την κατάλληλη επιρρηματική πρόταση τους
επιρρηματικούς προσδιορισμούς που είναι γραμμένοι με έντονα στοιχεία.
1 Το σούρουπο μαζευόμασταν όλοι στα σπίτια, γιατί φοβόμασταν.
2 Κατά την απονομή των βραβείων απέσπασε πολλά χειροκροτήματα.
3. Μετά το θάνατο του τα παιδιά του μάλωσαν για την κληρονομιά.
4 Από τη στενοχώρια του μαράζωσε.
5. Στη ζωή του δεν είχε συναντήσει ξανά τόσο απαιτητικό άνθρωπο.
6 Με το χτύπημα της πόρτας πετάχτηκε πάνω και άνοιξε.
7 Έκανε ό,τι μπορούσε για την επιτυχία της αποστολής του.
8. Η Αντιγόνη έθαψε τον αδελφό της παρά τη διαταγή του Κρέοντα.
9. Του κόπηκαν τα γόνατα από το φόβο.
13. Να αναγνωρίσετε το είδος των προτάσεων που έχουν αν και τις χωρίσετε με κόμμα
από την κύρια πρόταση, αν χρειάζεται.
1. Δε θα καταφέρει να με μεταπείσει ακόμα και αν με παρακαλέσει.
2. Αν ενδιαφέρεσαι για μένα και αν θέλεις το καλό μου σε παρακαλώ να μην επανέλθεις σ' αυτό το
θέμα.
3. Αμφιβάλλω, αν θα πετύχει το πρόγραμμα του.
4. Δεν ξέρω αν υπάρχει τελικό συμπέρασμα.
5. Θα αντισταθούμε αν και δεχόμαστε πολλές πιέσεις.
14. α) Να βρείτε το είδος των δευτερευουσών προτάσεων που εισάγονται με το να,
β) να αντικαταστήσετε το ν α Λ όπου είναι δυνατό, με έναν άλλο κατάλληλο
σύνδεσμο.
1. Έπρεπε να ήσουν εκεί να έβλεπες με πόση χαρά μάς υποδέχτηκε.
2. Δε θυμάμαι να υποσχέθηκε πως θα έχει σήμερα έτοιμη την παραγγελία.
3. Είναι πιθανό να μην πήρε το γράμμα που του έστειλα.
4. Καρφίτσα να έριχνες δεν έπεφτε- τόσο κόσμο είχε στη συγκέντρωση.
5. Και να θέλει, δεν μπορεί να σε βλάψει,
6. Είναι δύσκολη η θέση σου - και να υποχωρήσεις και να μην υποχωρήσεις, πάλι θα σε
κατηγορήσουν.
31. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΐ
Σ ε λ ί δ α Ι 31
7. Πρόσεχε να μη σου κρυώσει το παιδί.
8. Να είχες μυαλό, να μην έμπλεκες σε τέτοια υπόθεση.
15. Να αντικαταστήσετε το σύνδεσμο και με μία άλλη λέξη (ή λέξεις), ανάλογα με
το είδος της -πρότασης που εισάγει.
1. Μη φύγετε με τέτοιο καιρό και κρυολογήσετε.
2. Μια φορά ήταν ένας βασιλιάς και είχε ένα παιδί άρρωστο...
3. Αν έρθει κανείς και σε ρωτήσει, μην του πεις τίποτε.
4. Ήταν προετοιμασμένος για το κακό" θαρρείς και το περίμενε.
5. Μπορείς να μου σιδερώσεις το πουκάμισο και το χρειάζομαι απόψε;
6. Με θύμωσε τόσο πολύ και παραφέρθηκα.
7. Αχ, ευτυχώς σε βρήκα, και σε ήθελα.
32. ΑΝΑΦΟΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
1. Να υπογραμμίσετε τις αναφορικές προτάσεις, να τις χαρακτηρίσετε (ονοματικές
επιρρηματικές) και να γράψετε ποιος είναι ο συντακτικός ρόλος τους.
1. Όποιος προσπαθεί βρίσκει λύσεις.
2. Είδα το Γιώργο, που είναι συμμαθητής του αδελφού μου.
3. Θα κάνω ό,τι θέλεις εσύ.
4. Πανηγύριζαν σαν να είχαν νικήσει.
5. Πάρε το βιβλίο όποιου συμμαθητή σου θέλεις.
6. Θα γίνει ό,τι πεις εσύ.
7. Ο Γιάννης προσπάθησε όσο μπορούσε.
8. Στην Ελλάδα είσαι ό,τι δηλώσεις.
9. Τα γατάκια που γεννήθηκαν χθες ήταν μαύρα.
10. Όσοι μπορούσαν ανέβηκαν στο βουνό.
11. Έλαμπε από χαρά το πρόσωπο του, όπως ο ήλιος στα χιονισμένα βουνά.
12. Όποιος παρέβαινε τη διαταγή θα παραπεμπόταν στο στρατοδικείο.
13. Τα βάζει συχνά με τους γονείς του, που δεν τον αφήνουν να κάνει ό,τι θέλει.
14. Ήταν τόσο μόνη, που πολλές φορές στενοχωριόταν.
2. Να αντικαταστήσετε τις υπογραμμισμένες λέξεις ή φράσεις με αναφορικές
προτάσεις και το αντίστροφο.
1. Έφυγε σαν βρεγμένη γάτα.
2. Είδα τον Πέτρο, το συμμαθητή μου.
3. Δε γλίτωσε κανείς από τους αιχμαλώτους.
4. Ήταν πράγματι γενναία παιδιά οι συμπολεμιστές μου.
5. Δεν πρέπει να είμαστε αχάριστοι απέναντι στους ευεργέτες μας.
6. Ήθελα να ευχαριστήσω όσους συνεργάστηκαν μαζί μου.
7. Όλοι όσοι έπαιξαν μαζί μου οτην ομάδα βοήθησαν να πάρουμε την πρώτη θέση στο
πρωτάθλημα.
8. Το άρθρο είναι απαραίτητο σε όλους όσοι ενδιαφέρονται να γνωρίσουν το
εκπαιδευτικό μας σύστημα.
3. Οι παρακάτω ονοματικές αναφορικές προτάσεις περιέχουν και μια επιρρηματική
έννοια. Να τις αντιστοιχίσετε με τις επιρρηματικές έννοιες που βρίσκονται στη
δεξιά στήλη.
α. παραχώρηση β. σκοπός γ. αποτέλεσμα
δ. προϋπόθεση ε. παραχώρηση στ. αποτέλεσμα
ζ. αιτία προϋπόθεση
33. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 33
1. Σε ζηλεύω, που έχεις τόσο καλά παιδιά.
2. Όποιος θέλει ας με ακολουθήσει.
3. Ό,τι και να του προσφέρεις, δε θα σου το αναγνωρίσει.
4. Χρειαζόμαστε έναν καλό παίκτη, που να μας βοηθήσει στην επίθεση.
5. Δεν έβρισκε κανένα στοιχείο, που να τον κάνει να χαρεί.
6. Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει.
7. Δεν ήταν τέτοιος άνθρωπος, που να του έχεις εμπιστοσύνη.
8. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, δε θα σε ξεχάσω.
4. Ότι ή ό,τι; Γράψε το σωστά, ανάλογα με το είδος της πρότασης που εισάγει.
1. Ότι και να πω το παρεξηγείς.
2. Είπα ότι είχα να πω.
3. Είναι γνωστό σε όλους ότι συμπεριφέρεται έντιμα.
4. Μην κάνεις ότι δεν ακούς.
5. Μην κάνεις ότι δεν είναι σωστό.
6. Γινόταν ότι κάθε χρόνο.
7. Ότι λάμπει δεν είναι χρυσός.
8. Είναι βέβαιο ότι ήταν εκεί.
5. Να αντικαταστήσετε το σαν ή σαν που... αφού αναγνωρίσετε το είδος της
δευτερεύουσας πρότασης που εισάγεται μ' αυτό.
1. Με κοίταζε απορημένος, σαν να μην καταλάβαινε τι του έλεγα.
2. Σαν είδε ότι τον ξεγέλασε μια φορά, άλλαξε γνώμη και δεν του δάνεισε χρήματα.
3. Σαν χάσει ο άνθρωπος την ψυχή του, τι μπορεί να κερδίσει στη ζωή του;
4. Σαν το σκέφτομαι, με πιάνει μεγάλος φόβος.
5. Σαν γιατρός που είσαι, έχεις μεγάλη ευθύνη.
6. Δυσαρεστήθηκε, σαν είδε πως δεν τον υπολογίζουν.
7. Ύστερα από λίγο έφυγε ξαφνικά, σαν να τον κυνηγούσαν.
34. ΔΕΥΤΕΡΕΥΟΥΣΕΣ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
γενικές ασκήσεις
1. Στο κείμενο που ακολουθεί να υπογραμμίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις και
να τις χαρακτηρίσετε.
Λέγαμε ότι οι δευτερεύουσες προτάσεις χωρίζονται από τις κύριες με κόμμα. Και το
λέγαμε αυτό, όταν εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο του λόγου. Στην περίοδο του
λόγου που έχει δύο, τουλάχιστον, και περισσότερες από δύο προτάσεις. Γιατί, αν
θυμάστε, εξετάζαμε το κόμμα μέσα στην περίοδο, αφού είχαμε ολοκληρώσει την εξέταση
του μέσα στην πρόταση.
Και μην ξεχνάτε πώς ορίσαμε τις κύριες και πώς τις δευτερεύουσες προτάσεις. Κύριες
είπαμε τις προτάσεις που ολοκληρώνονται και στέκονται από μόνες τους μέσα στο λόγο.
Δευτερεύουσες ονομάσαμε τις προτάσεις που, για να ολοκληρώσουν το νόημα τους,
έχουν την ανάγκη να στηριχθούν στην κύρια πρόταση. Γι' αυτό και τις κύριες προτάσεις
τις ονομάζουμε ανεξάρτητες, ενώ τις δευτερεύουσες εξαρτημένες.
2. Να αναγνωρίσετε τις δευτερεύουσες προτάσεις και να γράψετε πώς εισάγονται.
πώς εισάγεται ; είδος
πρότασης
1. Δεν είναι η Μαρία εδώ να σας
έδινε το σχέδιο να το βλέπατε.
2. Αφού νομίζεις πως είναι σωστό,
μην το διορθώνεις.
3. Πρόσεξες κάτι, ότι έφυγε,
μόλις μας είδε;
4. Ανησυχούσε μήπως δεν πρόφταινε
το αεροπλάνο.
5. Για να τρέχεις τόσο γρήγορα,
έπεσες και χτύπησες.
6. Μιλούσε τόσο σιγά, που με δυσκολία
τον άκουγα.
7. Θέλω να δίνω φως από τη φλόγα μου,
κι ας είμαι κι ένα ταπεινό λυχνάρι.
8. Πρόσεχε μην πέσεις και χτυπήσεις.
9. Δεν είμαι ανόητος, να πιστεύω ό,τι μου λες.
10. Τα πάντα, όπου κοίταζε, ήταν κάτασπρα
από το χιόνι.
11. Ξέρω γιατί γελάς μ' αυτά που λέω.
12. Και ταξί να είχε πάρει, πάλι δε θα προλάβαινε.
35. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 35
13. Κάθε φορά που πηγαίναμε να διασκεδάσουμε,
έβρισκε μια πρόφαση, για να μην έρθει.
14. Ενώ οι γιατροί τού είπαν να κόψει το τσιγάρο,
αυτός καπνίζει σαν φουγάρο.
15. Ενώ διάβαζε, ένιωσε μια δυσφορία.
16. Από τη στιγμή που πάτησε το πόδι του εδώ,
δεν έχουμε βρει ησυχία.
17. Εγώ ήρθα, κι ας μη με ειδοποίησες.
18. Χάρηκα πολύ, που σε είδα.
19. Όλα έγιναν όπως ακριβώς είχαν συμφωνηθεί.
36. ΜΟΡΙΑ
1. Να βάλετε σαν ή ως όπου χρειάζεται.
1. Ο κ, Π. υπηρέτησε χωροφύλακας δέκα χρόνια στην επαρχία.
2. Η τραγωδία είχε θύματα πολλά αθώα παιδιά.
3. Έχει το θείο του πατέρα.
4. Υποδέχτηκαν τους ολυμπιονίκες όπως τους άξιζε, ήρωες.
5 υπεύθυνος που είναι, εκτελεί άριστα τα καθήκοντα του.
6. Η γνώμη του αποδείχτηκε λανθασμένη.
7. Στον κόσμο του θεάτρου πρωτοεμφανίστηκε ηθοποιός, αλλά έγινε
γνωστός κυρίως σκηνοθέτης.
8. Εκλέχτηκε παμψηφεί πρόεδρος της Επιτροπής.
9. Η πρωτοβουλία της χαρακτηρίστηκε θετική.
10. Τον κ. Π. θα τον απολαύσουμε ομιλητή.
11 πατέρας σου που είμαι έχω υποχρέωση να σε συμβουλεύσω.
2. Να βάλετε στη σωστή πτώση τις λέξεις που βρίσκονται μέσα στην παρένθεση.
1. Ο κ. Κ. ως (πρόεδρος) της επιτροπής έδωσε συνέντευξη Τύπου.
2. Η γνωριμία του με το μεγάλο σκηνοθέτη Κ. Κ. επηρέασε την εξέλιξη του
ως (ηθοποιός).
3. Ως (διευθυντής) ορχήστρας τον διέκρινε νευρικότητα.
4. Οι υποχρεώσεις του ως (πρόεδρος) της επιτροπής είναι μεγάλες.
5. Τον χρησιμοποίησαν οι εχθροί ως (κατάσκοπος).
6. Φαίνεται σαν (άρρωστος).
7. Τρέχει σαν (ο λαγός).
8. Ενώ είμαστε συνάδελφοι, μας κοιτάζει σαν (κατώτερος).
9. Πόσο αξιόπιστη μπορεί να είναι η μαρτυρία τους ως (μάρτυρας),
αφού επανειλημμένα έχει αποδειχθεί ότι ψεύδονται;
10. Το ενδιαφέρον σας για τα προβλήματα μας ως (βουλευτής) του
νομού είναι γνωστό σε όλους.
37. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 37
ΣΗΜΑΣΙΑ ΑΕΞΕΠΝ
1. Να γράψετε ένα ομώνυμο για κάθε λέξη:
όμως κλήση εύφορος λύρα ρήμα ψηλός κόμμα κλήμα διάλειμμα
2. Να γράψετε ένα παρώνυμο για κάθε λέξη:
πρωτότυπο τεχνικός οφείλω ήρεμος στήλη μάτια σφήκα γέννηση
ΣΗΜΕΙΑ ΣΤΙΞΗΣ
1. Να βάλετε κόμμα, όπου χρειάζεται, στις παρακάτω προτάσεις που περιέχουν
επιρρήματα.
1. Ναι θα έρθω οπωσδήποτε.
2. Όχι δεν πρόκειται να φύγω.
3. Εκεί με βρήκε καθισμένο ο Γιάννης.
4. Καλά θα τα πούμε μιαν άλλη φορά.
5. Τέλος είναι πλάνη να υποστηρίζουμε πως ο τεχνικός πολιτισμός δεν καλυτέρεψε τη
ζωή μας.
6. Επομένως είναι δύσκολο να προβάλει κανείς οποιαδήποτε αντίρρηση.
7. Τότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
8. Ετσι κανένας δε δυσαρεστήθηκε.
9. Ετσι του μίλησε και έφυγε γρήγορα.
10. Αντίθετα η ισχυρογνωμοσύνη μπορεί να έχει δυσάρεστα αποτελέσματα.
11. Καλά του τα είπες για να καταλάβει ότι δεν έπρεπε να φερθεί αδιάκριτα.
2. Να χωρίσετε με κόμμα τις παρακάτω προτάσεις, όπου χρειάζεται:
1. Τον ρώτησα γιατί δεν ήρθε.
2. Αμφιβάλλω αν έχει διάθεση να προσφέρει.
3. Φοβούμαι μήπως σου κάνουν κακό.
4. Πρέπει να εξετάσουμε ποιος έδωσε τις πληροφορίες.
5. Ενα μόνο σου λέω να προσέχεις αυτόν τον άνθρωπο.
6. Για να προκόψεις στη ζωή πρέπει να μάθεις να δουλεύεις να είσαι υπεύθυνος να μην
απογοητεύεσαι.
7. Με ειδοποίησαν ότι ο αδελφός μου πέτυχε στο διαγωνισμό.
8. Του έστειλα ένα ευχάριστο μήνυμα ότι ο αδελφός του πέτυχε στις εξετάσεις
9. Ενας φόβος με βασανίζει μήπως θελήσουν να σου κάνουν κακό.
38. 10. Αν νομίζεις πως αυτό θα σε βλάψει μην το κάνεις.
11. Έκανα ό,τι μπορούσα για να σε σώσω.
12. Είναι τόσο πρόσχαρος που τον θέλουν όλοι στην παρέα τους.
13. Όταν γύρισα σπίτι ήταν ήδη αργά.
14. Δεν ξέρω ποιος είπε ότι θα φύγω μόλις γυρίσεις.
15. Απάντησε μου σε λίγη ώρα αν θα έρθεις μαζί μας.
16. Για την ώρα μην αντιδράσεις αν σου επιτεθεί και βλέπεις ύστερα τι πρέπει να κάνεις.
17. Μολονότι τον βοήθησα τόσες φορές δεν αναγνώρισε τις θυσίες μου.
18. Όπως βλέπεις κανείς δεν είναι πρόθυμος να αναλάβει την ευθύνη.
19. Όλη μου τη ζωή είπε η μάνα μας ήρεμα και σοβαρά τη θυσίασα για τα παιδιά μου.
20. Ο δογματικός επειδή δεν αισθάνεται την παραμικρή αμφιβολία για όσα υποστηρίζει
γίνεται ο ίδιος θύμα της ακαμψίας του.
21. Χωρίς να το καταλάβω έχασα τον έλεγχο του αυτοκινήτου.
22. Ήρθα για να σε βοηθήσω.
3. Να χωρίσετε με κόμμα τις αναφορικές προτάσεις, όπου χρειάζεται.
1. Όποιος πεινάει καρβέλια ονειρεύεται.
2. Με την οικιστική επέκταση που φαίνεται αναπόφευκτη στις μέρες μας οι πόλεις
κινδυνεύουν να καταστραφούν.
3. Οι μαθητές που διαβάζουν γράφουν καλά στις εξετάσεις.
4. Θα μου μείνει αξέχαστη η εικόνα που αντίκρισα.
5. Ο υγιής Τύπος που είναι το πανίσχυρο όργανο της λαϊκής κυριαρχίας προσφέρει
μεγάλες υπηρεσίες στην κοινωνία.
6. Πολλές από τις ανάγκες που μας παρουσιάζονται ικανοποιούνται μέσα στην
οικογένεια.
7. Μεγάλο πρόβλημα για το σύγχρονο άνθρωπο είναι το άγχος που εντείνεται από τις
συνθήκες του σκληρού ανταγωνισμού που επικρατεί.
8. Οι νέοι ζουν σ' έναν κόσμο που απειλείται από παντού.
9. Ρωτούσε όποιον συναντούσε μπροστά του.
10. Με την εργασία μας θα βάλουμε τις βάσεις πάνω στις οποίες θα οικοδομηθεί η
ευημερία της χώρας.
11. Μην πιστεύεις όσα σου λέει.
12. Κανείς δεν αμφισβητεί ότι ο τεχνικός πολιτισμός που άλλαξε ριζικά τη ζωή του
ανθρώπου είχε και αρνητικές επιπτώσεις.
4. Στις παρακάτω φράσεις υπάρχει σύνδεση συμπλεκτική, διαχωριστική ή
αντιθετική. Να βάλετε κόμμα όπου χρειάζεται.
1. Δεν έδειχνε κανένα ενδιαφέρον ούτε για το σχολείο ούτε για τα μαθήματα.
2. Είμαι βέβαιος πως ούτε μπορείς ούτε θέλεις να με βλάψεις.
3. Σε αντιμετωπίζει με τον ίδιο τρόπο είτε είσαι φίλος είτε είσαι εχθρός.
4. Προσπάθησε πολύ αλλά η αμοιβή του δεν ήταν ανάλογη.
5. Το νερό της πηγής ήταν λίγο αλλά πεντακάθαρο.
39. ΝΕΟΕΛΗΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Σ ε λ ί δ α | 39
6. Είναι μικρός αΛΛά πανέξυπνος.
7. Θέλω να σε βοηθήσω μα δε γίνεται.
8. Ή να έρθεις την ώρα που σε θέλω ή να μην έρθεις καθόλου.
9. Το επόμενο καλοκαίρι θα συναντηθώ με το Γιάννη αν ταξιδέψει στην Ελλάδα και με
τον Πέτρο.
10. Γράψε μου τι συνέβη αν έχεις χρόνο ή τηλεφώνησε μου.
"ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΣ
Να διαβάσετε προσεκτικά τις παραγράφους που ακολουθούν και να επισημάνετε τη
θεματική τους περίοδο, τα σχόλια (λεπτομέρειες) και την πρόταση κατακλείδα.
40. Α. Η επικοινωνία μέσω του τηλεφώνου, είναι τόσο ευεργετική και αναιρετική των
προβλημάτων μας, ώστε η τηλεφωνική συσκευή να αποτελεί ένα από τα πολυτιμότερα
στοιχεία εξοπλισμού του σπιτιού μας. Γι' αυτό κάνουμε κι εμείς ό,τι μπορούμε, για να
ανταποδώσουμε ευγνωμοσύνη, αφοσίωση και φροντίδα στις αναντικατάστατες υπηρεσίες
αυτού του ψυχρού στην εμφάνιση μηχανήματος: είτε το ντύνουμε με βελούδινα
περιβλήματα είτε εξαρχής προνοούμε για συσκευή από αχάτη, επίχρυση σε «στιλ
εποχής» —ποιας άραγε εποχής; —είτε ανακαλύπτουμε κάποια μοντέλα τόσο πρωτότυπα,
που δυσκολεύεται κανείς να καταλάβει περί τίνος πρόκειται.
Αλλά το τηλέφωνο και η μέσω αυτού πολύωρη επικοινωνία επινόησε και ένα σύγχρονο
τύπο επίπλου: την «κουτσομπόλα». Πρόκειται για ένα μικρό καναπεδάκι, σύνθετο, με
εταζέρα, για να ακουμπάμε την τηλεφωνική μας συσκευή, το καρνέ και φυσικά τη
φωτογραφία τού ή της αγαπημένης μας. Εξασφαλίζουμε έτσι την ευχάριστη άνεση μιας
μακράς τηλεφωνικής συνάντησης. — Τηλέφωνο, σ' αγαπάω, μ' ακούς;
«Κάτι το ωραίον» έκδοση του περιοδικού «Αντί»
Β. Στον πίνακα αυτό ο Λύτρας παρουσιάζει μια νεαρή κόρη «εν αναμονή». Είναι όρθια
μπροστά στο μικρό παράθυρο, από το οποίο βλέπουμε ένα κομμάτι γαλανού ουρανού. Αν
και δε φαίνεται η έκφραση της κοπέλας, η αναμονή είναι τέλεια δοσμένη στη στάση του
σώματος της. Αλήθεια, πόση τέχνη υπάρχει στο ανασήκωμα των ποδιών, στο τέντωμα
του κορμού και του λαιμού, στο σήκωμα της κεφαλής και στο στήριγμα του σώματος στα
χέρια! Η αλήθεια και η φυσικότητα καταπλήσσουν. Η τόση ανυπομονησία φανερώνει ότι
δεν πρόκειται για προσμονή πατέρα ή αδελφού, αλλά για την προσμονή του αγαπημένου.
από έκθεση μαθητή
Γ. Πουθενά δε βρίσκεται μια ήσυχη γωνιά μέσα στις πολιτείες του λευκού. Πουθενά δε
βρίσκεται μια γωνιά να σταθείς να ακούσεις τα φύλλα στα δέντρα την άνοιξη ή το
ψιθύρισμα που κάνουν τα ζουζούνια πεταρίζοντας. Όμως μπορεί, επειδή, καταπώς είπα,
είμαι άγριος και δεν καταλαβαίνω -μπορεί μοναχά για το λόγο αυτόν ο σαματάς να
ταράζει τα αυτιά μου. Μα τι μένει από τη ζωή, όταν ένας άνθρωπος δεν μπορεί να
αφουγκραστεί τη γλυκιά φωνή που βγάνει το νυχτοπούλι ή τα συνακούσματα των
βατράχων ολόγυρα σε ένα βάλτο μέσα στη νυχτιά; Ο ερυθρόδερμος προτιμάει το
απαλόηχο αγέρι λαγαρισμένο από την καταμεσήμερη βροχή ή μοσχοβολημένο με το
πεύκο. Του ερυθρόδερμου του είναι ακριβός ο αγέρας, γιατί όλα, τα πάντα μοιράζονται
την ίδια πνοή —τα ζώα, τα δέντρα, οι άνθρωποι. Ο λευκός δε φαίνεται να δίνει προσοχή
στον αγέρα που ανασαίνει. Σαν ένας που χαροπολεμάει για μέρες πολλές, δεν οσμίζεται
τίποτα.
«Ένα παλιό μήνυμα για το σύγχρονο κόσμο»
ΚΝΛ Β' Γυμν.
2. Η παρακάτω παράγραφος αναφέρεται στο θέμα: «Σήμερα οι μηχανές έχουν κάνει
τα όνειρα του ανθρώπου πραγματικότητα». Να γράψετε:
α) Ποιος είναι ο σκοπός της παραγράφου; Ποια είναι η θεματική περίοδος;
β) Ποιες λεπτομέρειες δεν ανταποκρίνονται στο σκοπό της παραγράφου;
Τώρα που πλησιάζουμε στο τέλος του 20ου αιώνα είναι φανερό πως όλο και
περισσότερο γίνονται πραγματικότητα όσα ο άνθρωπος ονειρευόταν εδώ και πολλές
