SlideShare une entreprise Scribd logo
1  sur  43
Ατοπική Δερματίτιδα- Τι νεώτερο
Χριστίνα Στεφανάκη
Πανεπιστημιακός Υπότροφος
Νοσοκομείου Ανδρέας Συγγρός
Παθογένεση
Δυσλειτουργία
επιδερμιδικού
φραγμού
Περιβαλλοντολογικοί
παράγοντες
Γενετικοί
παράγοντες
Δυσλειτουργική
ανοσία
Παθογένεση
Howell et al. Allergy 2015;
Παθογένεση
Μεταλλάξεις της φιλαγκρίνης
• προφιλαγκρίνη→ φιλαγκρίνη (συνενώνει τα ινίδια κερατίνης,
αποτελεί μέρος του cornified envelop) → παράγωγα
φιλαγκρίνης απαραίτητα για λειτουργία επιδερμίδας
• Ανεπάρκεια φιλαγκρίνης
– Διαταραχή της έκφρασης και οργάνωσης των επιδερμιδικών
πρωτεινών
– Διαταραχή στην παραγωγή λιπιδίων
– ↑ pΗ → αύξηση πρωτεασών σερίνης → ενεργοποίηση κνησμού και
ΤΗ2 φλεγμονής
– ↑ διαπερατότητα αλλεργιογόνων
– Προδιάθεση για αποικισμό από παθογόνα και μόλυνση
Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9
Παθογένεση
Μεταλλάξεις της φιλαγκρίνης
• Φορείς ετερόζυγης μετάλλαξης της φιλαγκρίνης με απώλεια
λειτουργίας της πρωτείνης το 10% των Βοριοευρωπαίων και
0.1% ομόζυγης
• 25-50% ασθενών με ΑΤ στη Β. Ευρώπη φορείς της μετάλλαξης
• Οι φορείς της μετάλλαξης έχουν πιο σοβαρή και
παρατεταμένη νόσο
• H φιλαγκρίνη είναι μειωμένη και στο δέρμα με βλάβη και στο
φυσιολογικό σε ασθενείς με μετάλλαξη
Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9
Peng et Novac. Clin Exp Allergy 2015;15:566-74
Παθογένεση
Μεταβολές της φιλαγκρίνης
• Μεταλλάξεις
• Μεθυλίωση του DNA
• Copy number variations
Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες
• Χαμηλή υγρασία
• Έγκαυμα
• Τοπικοί ερεθιστικοί
παράγοντες
• Ψυχολογικό στρες
• Κνησμός και ξύσιμο
• Νερό- διαβροχή
• Ηλικία
Παράγοντες που μειώνουν την φιλαγκρίνη
Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9
Κυτοκίνες
Il-4, IL-13, IL-17-A,
IL-22, IL-24, TNF-a
Παθογένεση
Μικροβίωμα του δέρματος
• Το φυσιολογικό δέρμα αποικίζεται από πληθώρα μη
παθογόνων μικροβίων (ακτινοβακτηρίδια, πρωτεοβακτηρίδια, firmicutes,
bacteroides ( Στρεπτόκοκκοι, Κορυνοβακτηρίδια, Σταφυλόκοκκοι,
Προπιονοβακτηρίδια)
• Προστατεύουν από παθογόνα και παίζουν ρόλο στην ανοσία
• Διαφορές στο μικροβίωμα ανάλογα με γεωγραφική περιοχή
• Επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας σχετίζεται με
– απώλεια της μικροβιακής ποικιλίας
– ↑ αποικισμού από σταφυλόκοκκο χρυσίζοντα
Sanchez et al. J Drugs Dermatol 2015;14:127-30
Eichenfield et Totri. Br J Dermatol 2014;170:S31
Τροφικές αλλεργίες
• ↑ ποσοστά τροφικών αλλεργιών σε ασθενείς με ΑΤ (30-40%
στα πρώτα 5 έτη)
• Τροφικές αλλεργίες προδικάζουν σοβαρή και παρατεταμένη
πορεία
• Αλλεργία δεν επηρεάζεται από αργή έναρξη στερεών και
αλλεργιογόνων τροφών
• ? Όφελος από υδρολυμένη φόρμουλα ? Προβιοτικά
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Τροφικές αλλεργίες
• Πρόκληση βλαβών ατοπικής δερματίτιδας από τροφές είναι
σπάνια
• Συνήθως η αλλεργία σε τροφές εκδηλώνεται με κνίδωση,
αγγειοοίδημα, εξ’ επαφής αντιδράσεις
• Βλάβες ατοπικής δερματίτιδας από τροφές 2-6 ώρες μετά
έκθεση και τύπου επιβραδυνόμενης υπερευαισθησίας
• ΌΧΙ αποφυγή τροφών αν η αλλεργία δεν είναι μέσω IgE
• Έλεγχος για αλλεργία σε γάλα, αβγά, φυστίκια, δημητριακά
μόνο σε παιδιά <5 ετών με σοβαρή, επίμονη ΑΔ που δεν
ελέγχεται με θεραπεία ή αν υπάρχει ιστορικό άμεσης
αντίδρασης
Tollefson et Brukner. Pediatrics 2014;6:1735
Ορισμός- Διάγνωση
Ατοπική δερματίτιδα= φλεγμονώδης δερματοπάθεια
Κύρια χαρακτηριστικά
• Κνησμός
• Εκζεματικές βλάβες (οξείες, υποξείες, χρόνιες)
– Τυπική μορφολογία και κατανομή* ανάλογα με την ηλικία
– Χρόνια ή υποτροπιάζουσα πορεία
*κατανομή
• Πρόσωπο, λαιμός και εκτατικές επιφάνειες των άκρων στα βρέφη
και παιδιά
• Προσβολή καμπτικών επιφανειών σε μεγαλύτερες ηλικίες
• Απουσία βλαβών στους βουβώνες και μασχάλες
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Χρόνια ατοπική
δερματίτιδα
Οξεία ατοπική
δερματίτιδα
Κατανομή στις εκτατικές επιφάνειες στα βρέφη
Κατανομή στις καμπτικές επιφάνειες
Ορισμός- διάγνωση
Σημαντικά χαρακτηριστικά
• Πρώιμη έναρξη
• Ατοπία
– Προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό
– ↑ IgE
• Ξηρότητα δέρματος
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Ορισμός- διάγνωση
Συνοδά σημεία
• Άτυπες αγγειακές αντιδράσεις (ωχρότητα δέρματος, λευκός
δερμογραφισμός)
• Θυλακική κερατίαση/ επιδερμιδίτις/ υπεργράμμωση
παλαμών/ κοινή ιχθύαση
• Εκδηλώσεις από οφθαλμούς και περιοφθαλμικά
• Περιθυλακική υπερκεράτωση/ λειχηνοποίηση/ βλάβες τύπου
οζώδους κνήφης
• Περιστοματικές και περιωτιαίες βλάβες
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Συνοδά σημεία
Επιπλοκές
Διαφορική διάγνωση
• Ψώρα
• Σμηγματορροική δερματίτιδα
• Δερματίτις εξ’ επαφής (ερεθιστική ή αλλεργική)
• Ιχθύαση
• Δερματικό Τ λέμφωμα
• Ψωρίαση
• Φωτοευαίσθητα εξανθήματα
• Ανοσοανεπάρκειες
• Ερυθροδερμίες άλλης αιτιολογίας
• Ανεπάρκειες στοιχείων (Zn)
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Deleuran et Vestergaad. Br J Dermatol 2014;170:S2-6
Wolter et Price. Pediatr Clin N Am 2014;61:241-60
Διάγνωση
• Κλινική
• Συχνά ↑ IgE- όχι αξιόπιστο κριτήριο
• 20% έχουν αρνητική IgE
• Συχνά αρχικά αρνητική IgE και ↑ στην πορεία της ζωής λόγω
ευαισθητοποίησης εξαιτίας του ελαττωματικού φραγμού
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Εκτίμηση βαρύτητας
• Δεν υπάρχουν ειδικοί δείκτες στο αίμα
• Επίπεδα IgE δεν χρησιμεύουν
• Κλίμακες EASI, SCORAD, POEM, IGA, SASSAD μόνο για
ερευνητικούς σκοπούς
• Εκτίμηση βαρύτητας με ερωτήσεις σχετικά με
– Κνησμό
– Ύπνο
– Επίδραση στην καθημερινή ζωή
– Επιμονή νόσου
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
Θεραπεία
• Ενυδάτωση
• Τοπικά κορτικοστεροειδή
• Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης
• Wet wraps
• Bleach baths
• Φωτοθεραπεία
• Συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα
– Κυκλοσπορίνη
– Αζαθιοπρίνη
– Μεθοτρεξάτη
– Μυκοφενολάτη
– Κορτικοστεροειδή
Θεραπεία
Πλύσιμο
• Καθημερινό μπάνιο, σε χλιαρό νερό, για 5-10 min max
• «Μούλιασμα» περιοχών με φλεγμονή
• Χρήση ουδέτερων, με ↓ pH, χωρίς σάπωνα (syndet), χωρίς
άρωμα, χωρίς αλλεργιογόνα
• Όχι τρίψιμο με πετσέτα μετά το μπάνιο
• Ενυδάτωση αμέσως μετά το μπάνιο
• ? Συμπληρώματα μπάνιου, ? Spring water
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Wolter et Price. Pediatr Clin N Am 201461:241
Θεραπεία
Ενυδάτωση
• ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ, μειώνει την βαρύτητα της νόσου και τη χρήση φαρμάκων
• Τουλάχιστον 1 φορά/ημέρα
• Ενυδατικός παράγοντας χωρίς άρωμα, αλλεργιογόνα
• Κατηγορίες ενυδατικών παραγόντων
– Κρέμες(glycerol, glyceryl acetate, soy sterols)= ενυδατώνουν
– Αλοιφές(petrolatum, dimethicone, mineral oil)= δημιουργούν στρώμα που
εμποδίζει την έξοδο νερού
– Λοσιόν= μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό- συχνότερη εφαρμογή
– Humectants (urea, lactic acid, glycerol)= απορροφούν νερό
– Prescription emolient devices (PED, περιέχουν αναλογίες λιπιδίων που μιμούνται
του δέρματος)= ? Αναπληρώνουν λιπίδια
• Αλοιφές>κρέμες>λοσιόν
• Κανένας ενυδατικός παράγοντας δεν υπερτερεί σύμφωνα με μελέτες
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Aslam et al. Curr Opin Allergy Immunol 2014;14
Gelmetti et Wollenberg Br J Dermatol 2014;170:S19
Θεραπεία
Bleatch Baths
• Σε μέτρια- σοβαρή νόσο με συχνές επιμολύνσεις
• 2-3 φορές/ εβδομάδα, για 5-10 min
• 1/4-1/2 καπάκι χλωρίνης σε 40-60 γαλόνια νερού
• + ενδορρινική μιπιροσίνη
Eichenefield et Totri. Br J 2014;170:S31
Θεραπεία
Τοπικά κορτικοστεροειδή
• Βάση θεραπείας σε εξάρσεις
• 110 τυχαιοποιημένες μελέτες αποδεικνύουν την
αποτελεσματικότητα
• 7 τάξεις τοπικών κορτικοστεροειδών με βάση την ισχύ
• Εφαρμογή
– 2 φορές/ ημέρα ή 1 φορά για ορισμένα
– Aρχικά ισχυρών για λίγες ημέρες, λιγότερο ισχυρά για περισσότερες
– Μέτριας ισχύος στο πρόσωπο, τράχηλο, πτυχές
– Σταδιακή διακοπή
– Ποσότητα= μονάδα ακροδακτύλου→ καλύπτει 2 παλάμες
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Gelmetti et Wollenberg Br J Dermatol 2014;170:S19
Θεραπεία
Τοπικά κορτικοστεροειδή
• Παρακολούθηση για πιθανές τοπικές ανεπιθύμητες ενέργειες
σε μακροχρόνια χρήση
• Όχι εξετάσεις για συστηματική απορρόφηση
• Προληπτική αγωγή: 1-2 φορές/ εβδομάδα 4-5 μήνες σε
θέσεις με συχνές εξάρσεις
• Αντιμετώπιση κορτικοφοβίας
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:1218
Θεραπεία
Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης
• Παιδιά > 2 ετών
• Χρησιμοποιούνται και σε παιδιά < 2 ετών χωρίς επίσημη
έγκριση
• Ενδείξεις
Σε έκζεμα για μείωση της χρήσης κορτικοστεροειδών
– Αντοχή στα κορτικοστεροειδή
– Ευαίσθητες περιοχές (πρόσωπο, πτυχές, γεννητική περιοχή)
– Ατροφία από κορτικοστεροειδή
– Μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Θεραπεία
Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης (ΤΑΚ)
• Εφαρμογή
– 2 φορές/ημέρα μέχρι ίασης
– 2-3 φορές/ εβδομάδα μέχρι 1 έτος για πρόληψη υποτροπών
– +/- συνδυασμός με τοπικά κορτικοστεροειδή
• Ανεπιθύμητες ενέργειες
– Καύσος
– Όχι σε μολυσμένο δέρμα, ιδίως από έρπητα
– Black box:
• Σπάνιες περιπτώσεις κακοήθειας ? Αιτιολογική σχέση
• Μετά από 10ετή εφαρμογή όχι ↑ κακοήθειας
• Μελέτη σε 293.253 ασθενείς ↑ ποσοστά λεμφώματος σε ασθενείς με σοβαρό
έκζεμα, όχι σχέση με ΤΑΚ
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Θεραπεία
Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης (ΤΑΚ)
Αποτελεσματικότητα
• Τακρόλιμους 0.03% στα παιδιά, 0.1% >15 ετών
• Τακρόλιμους 0.1% ? Πιο αποτελεσματικό στα παιδιά, αλλά
χωρίς έγκριση
• Τακρόλιμους 0.1%- ίση αποτελεσματικότητα με μέσης ισχύος
κορτικοστεροειδές> τακρόλιμους 0.03%> πιμεκρόλιμους
• Τοπικά κορτικοστεροειδή> τακρόλιμους σε προληπτική
θεραπεία (μετα- ανάλυση)
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Schmitt et al. Br J Dermatol 2011;164:415
Θεραπεία
Wet wraps
• Τοπικό ήπιο κορτικοστεροειδές + 1 βρεγμένος επίδεσμος + 1
στεγνός επίδεσμος
• Καθημερινά για όσες ώρες ανεκτό, <14 ημέρες
• Κίνδυνος μόλυνσης, καταστολής άξονα υποθαλάμου-
υπόφυσης
Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
Θεραπεία
Βιταμίνη D
• Ανάστροφη σχέση βιταμίνης D και βαρύτητας εκζέματος
• Επιδείνωση εκζέματος το χειμώνα
• Μελέτη: 80% βελτίωση σε παιδιά που έλαβαν βιταμίνη D,
17% στην ομάδα ελέγχου
Lio et al. J Allergy Clin Immunol Pract 2014;2:361
Peroni et al. Br J Dermatol 2011;164:1078
Θεραπεία
Φωτοθεραπεία
• Μέτρια- σοβαρή νόσος αν αποτύχει τοπική αγωγή
• Σε υποτροπίαζουσα νόσο αποτελεί θεραπεία συντήρησης
• nb-UVB, UVA
• Ανεπιθύμητες ενέργειες: Έγκαυμα, καταρράκτης, Ca
δέρματος
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
Θεραπεία
Αντιβιοτικά
• Μόνο σε επιμόλυνση, όχι προληπτικά
Αντισταμινικά
• Κατασταλτικά αντισταμινικά σε περιόδους έντονου κνησμού
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
Θεραπεία
Συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα
• Σε σοβαρή νόσο αν αποτύχει η τοπική αγωγή και η
φωτοθεραπεία
• Όλα τα φάρμακα στην χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και
διάρκεια
• Κυκλοσπορίνη
• Αζαθιοπρίνη
• Μεθοτρεξάτη
• Μυκοφενολάτη
• Κορτικοστεροειδή
Θεραπεία
Κυκλοσπορίνη 3-6mg/kgr
• Βελτίωση σε 2-6 εβδομάδες
• Μικρότερη αποτελεσματική δόση
• 3-6 μήνες έως 12 μήνες
• Α.Ε.: νεφροτοξικότητα, υπέρταση, λοιμώξεις, υπερτρίχωση, ca
δέρματος και λέμφωμα
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
Θεραπεία
Αζαθιοπρίνη 1-3mg/kgr
• Έλεγχος ΤPMT
• Max βελτίωση στους 2-3 μήνες
• Α.Ε: ναυτία, έμετος, αντιδράσεις υπερευαισθησίας,
ηπατοτοξικότητα, λευκοπενία, λοιμώξεις, λεμφώματα, Ca
δέρματος
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
Θεραπεία
Μεθοτρεξάτη
• Αργή βελτίωση, max 2-3 μήνες
• Α.Ε.: ναυτία, έμετος, καταστολή μυελού, ηπατοτοξικότητα
πνευμονική ίνωση
Μυκοφενολάτη 40-50mg/kgr
• Αργή βελτίωση, max 2 μήνες
• ΑΕ.: ναυτία, έμετος, διάρροια, δυσουρία, αιματολογικά, λοιμώξεις ,
λέμφωμα
Κορτικοστεροειδή
• Rebound μετά τη διακοπή
• Όχι μακροχρόνια χορήγηση μόνο για σύντομο διάστημα μέχρι να
δράσει άλλος παράγοντας
Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
Νεώτερες θεραπείες
Βιολογικοί παράγοντες ειδικά για ατοπική δερματίτιδα
Στόχος Παράγοντας Εταιρεία
IgE QGE-031 Novartis
IL-4 receptor Dupilimumab Regneron/Sanofi
IL-5 Mepolizumab GlaxoSmithKline
IL-13 Tralokinumab AstraZeneca/Medimmune
Lebrikizumab Hoffman-La Roche/Genetech
IL-22 ILV-094 Pfizer
IL-31 BMS-981164 BMS/Zymogenetics
IL-31 receptor CIM 331 Roche/Chugai
TSLP MK-8226 Merk
AMG 157 Amgen
Howell et al. Allergy 2015;
Νεώτερες θεραπείες
Βιολογικοί παράγοντες με ένδειξη για άλλες νόσους που έχουν
δοκιμαστεί στην ατοπική δερματίτιδα
Στόχος Παράγοντας Εταιρεία
CD2/LFA-3 Alefasept Astellas
CD11a/LFA-1 Efalizumab Genetech/Merk/Serono
CD20 Rituximab Genetech/ Biogen
IgE Omalizumab Genetech/Novartis
IL-6R Tocilizumab Hoffman-La Roche/Genetech
IL-12/23 p-40 Ustekimumab/stellara Janssen
TNF-a Etanersept Amgen
Infliximab Janssen
Howell et al. Allergy 2015;
Νεώτερες θεραπείες
Dupilimumab ( anti-IL-4 receptor)
• Block IL-4, IL-13
• 1 φορά/ εβδομάδα sc 300mg, 12 εβδομάδες
• ↓ EASI 74%, placebo 23%
• 40% κλινική ίαση
• ↓ λοιμώξεων
• Α.Ε.: φαρυγγίτις, κεφαλαλγία
Beck et al. N. Engl J Med 2014;371(2):130
Νεώτερες θεραπείες
Omalizumab (anti-IgE)
• Έγκριση για χρόνια κνίδωση
• 1 φορά/μήνα 300mg sc
• Συνολικά όχι καλά αποτελέσματα
• Απογοητευτικά αποτελέσματα σε ασθενείς με μετάλλαξη
φιλαγκρίνης, στους άλλους ενθαρρυντικά
• Α. Ε. : αναφυλακτικές αντιδράσεις τις πρώτες 2 ώρες
Hotze et al. Allergy 2014;69:132
Boyman et al. Allergy 2015;70:727
Νεώτερες θεραπείες
Ustekimumab (anti- IL12/23)
• Έγκριση για ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα
• Αρχικά 1 ένεση, επανάληψη μετά 4 εβδομάδες και μετά 1
ένεση ανά 3 μηνο
• 70% βελτίωση σε 4 ενήλικες και 100% σε 1 16χρονη
• Υπό κλινική μελέτη
• A.E.: λοιμώξεις, ? καρκίνοι
Howell et al. Allergy 2015;
Aτοπική δερματίτιδα  τι νεώτερο

Contenu connexe

Tendances

Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...
Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...
Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...Εύα Ζαρκογιάννη
 
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Kvarnalis75
 
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίου
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίουνεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίου
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίουStella Stath
 
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)Dionysia Nima
 
συνεδριο ειρηνης της βιεννης
συνεδριο ειρηνης της βιεννηςσυνεδριο ειρηνης της βιεννης
συνεδριο ειρηνης της βιεννηςFlora Vivalamusica
 
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονικήξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονικήsomakris
 
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη του
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη τουΤο ελληνικο κρατος και η εξελιξη του
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη τουFlora Vivalamusica
 
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώναΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώναKvarnalis75
 
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)Νίκος Θεοτοκάτος
 
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗAggeliki Nikolaou
 
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919Katerina Tzamou
 
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)Αντιγόνη Κριπαροπούλου
 
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...Νίκος Θεοτοκάτος
 

Tendances (20)

Panagiotou1
Panagiotou1Panagiotou1
Panagiotou1
 
Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...
Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...
Μελοποιημένη ποίηση - Στάσεις ζωής, Λογοτεχνία Γ΄ Γυμνασίου, Υπεύθυνη καθηγήτ...
 
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Α. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
 
Ταξιδεύοντας με τον Οδυσσέα
Ταξιδεύοντας  με τον ΟδυσσέαΤαξιδεύοντας  με τον Οδυσσέα
Ταξιδεύοντας με τον Οδυσσέα
 
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίου
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίουνεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίου
νεοελληνική λογοτεχνία β΄ γυμνασίου
 
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)
1. Διαφωτισμός (Γ΄ Γυμνασίου)
 
συνεδριο ειρηνης της βιεννης
συνεδριο ειρηνης της βιεννηςσυνεδριο ειρηνης της βιεννης
συνεδριο ειρηνης της βιεννης
 
Ενότητα 6, Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820 - 1821 στην Ευρώπη. Ιστορία...
Ενότητα 6, Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820 - 1821 στην Ευρώπη. Ιστορία...Ενότητα 6, Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820 - 1821 στην Ευρώπη. Ιστορία...
Ενότητα 6, Τα επαναστατικά κινήματα των ετών 1820 - 1821 στην Ευρώπη. Ιστορία...
 
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονικήξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
ξένΑ κτίρια βασισμένα στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική
 
ο ι. καποδιστριας ως κυβερνητης της ελλαδας
ο ι. καποδιστριας ως κυβερνητης της ελλαδαςο ι. καποδιστριας ως κυβερνητης της ελλαδας
ο ι. καποδιστριας ως κυβερνητης της ελλαδας
 
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη του
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη τουΤο ελληνικο κρατος και η εξελιξη του
Το ελληνικο κρατος και η εξελιξη του
 
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώναΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
ΕΝΟΤΗΤΑ 23. Η ελληνική οικονομία και κοινωνία κατά τον 19ο αιώνα
 
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8 (ΠΟΛΙΤΕΥΜΑΤΑ - ΣΥΝΤΑΓΜΑ)
 
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
 
Arthritis
ArthritisArthritis
Arthritis
 
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919
συνεδριο ειρήνης παρισίων 1919
 
13.1 ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΕ
13.1 ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΕ13.1 ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΕ
13.1 ΙΔΡΥΣΗ ΚΑΙ ΕΞΕΛΙΞΗ ΕΕ
 
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)
ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΛΕΟΝΑΣΜΑΤΙΚΟ Ή ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΙΚΟ (ΣΕΛ. 38-39)
 
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...
ΚΠΑ Γ' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 8.4.1 ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ-ΑΡΧΗ ΛΑΪΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ (ΕΚΜΑ...
 
Ενότητα 8. Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827). Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου
Ενότητα 8. Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827). Ιστορία Γ΄ ΓυμνασίουΕνότητα 8. Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827). Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου
Ενότητα 8. Η εξέλιξη της ελληνικής επανάστασης (1821-1827). Ιστορία Γ΄ Γυμνασίου
 

En vedette

Stress - growth - develoment
Stress - growth - develomentStress - growth - develoment
Stress - growth - develomentpsaltakis
 
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση psaltakis
 
αναπνευστική δυσχερεια
αναπνευστική δυσχερειααναπνευστική δυσχερεια
αναπνευστική δυσχερειαpsaltakis
 
Νόσος Κawasaki Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία
Νόσος Κawasaki  Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπείαΝόσος Κawasaki  Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία
Νόσος Κawasaki Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπείαpsaltakis
 
Απολογισμός
ΑπολογισμόςΑπολογισμός
Απολογισμόςpsaltakis
 
Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιά εμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...
 Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιάεμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ... Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιάεμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...
Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιά εμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...psaltakis
 
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartter
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου BartterΣτο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartter
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartterpsaltakis
 
Νεφρολογικό Περιστατικό
Νεφρολογικό Περιστατικό Νεφρολογικό Περιστατικό
Νεφρολογικό Περιστατικό psaltakis
 
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμερα
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμεραΟ προγεννητικός έλεγχος σήμερα
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμεραpsaltakis
 
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίας
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίαςΜη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίας
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίαςpsaltakis
 
Καταστατικό Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείας
Καταστατικό Παγκρήτιας  Παιδιατρικής ΕταιρείαςΚαταστατικό Παγκρήτιας  Παιδιατρικής Εταιρείας
Καταστατικό Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείαςpsaltakis
 
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.psaltakis
 
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικού
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού ΠεριστατικούΠαρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικού
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικούpsaltakis
 
Apls crete 06 16 merged
Apls crete 06 16 mergedApls crete 06 16 merged
Apls crete 06 16 mergedpsaltakis
 
Hip invitation
Hip invitationHip invitation
Hip invitationpsaltakis
 
προγραμμα ημερίδας και φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1
προγραμμα ημερίδας  και   φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1προγραμμα ημερίδας  και   φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1
προγραμμα ημερίδας και φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1psaltakis
 
25o final program scientific
25o final program scientific25o final program scientific
25o final program scientificpsaltakis
 
Stratigaki zampoulaki
Stratigaki zampoulakiStratigaki zampoulaki
Stratigaki zampoulakipsaltakis
 
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016psaltakis
 

En vedette (20)

Stress - growth - develoment
Stress - growth - develomentStress - growth - develoment
Stress - growth - develoment
 
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση
Σακχαρώδης διαβήτης στην κύηση
 
αναπνευστική δυσχερεια
αναπνευστική δυσχερειααναπνευστική δυσχερεια
αναπνευστική δυσχερεια
 
Νόσος Κawasaki Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία
Νόσος Κawasaki  Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπείαΝόσος Κawasaki  Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία
Νόσος Κawasaki Καθυστερημένη διάγνωση και θεραπεία
 
Απολογισμός
ΑπολογισμόςΑπολογισμός
Απολογισμός
 
Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιά εμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...
 Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιάεμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ... Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιάεμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...
Νεότερα δεδομένα για τη φυματίωση στα παιδιά εμβόλια έναντι του μηνιγγιτιδοκ...
 
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartter
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου BartterΣτο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartter
Στο λαβύρινθο του Συνδρόμου Bartter
 
Νεφρολογικό Περιστατικό
Νεφρολογικό Περιστατικό Νεφρολογικό Περιστατικό
Νεφρολογικό Περιστατικό
 
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμερα
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμεραΟ προγεννητικός έλεγχος σήμερα
Ο προγεννητικός έλεγχος σήμερα
 
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίας
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίαςΜη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίας
Μη φλεγμονώδεις αρθροπάθειες της παιδικής ηλικίας
 
Καταστατικό Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείας
Καταστατικό Παγκρήτιας  Παιδιατρικής ΕταιρείαςΚαταστατικό Παγκρήτιας  Παιδιατρικής Εταιρείας
Καταστατικό Παγκρήτιας Παιδιατρικής Εταιρείας
 
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.
Παθήσεις του ισχύου στα παιδιά.
 
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικού
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού ΠεριστατικούΠαρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικού
Παρουσίαση Παιδοενδοκρινολογικού Περιστατικού
 
Apls crete 06 16 merged
Apls crete 06 16 mergedApls crete 06 16 merged
Apls crete 06 16 merged
 
Hip invitation
Hip invitationHip invitation
Hip invitation
 
προγραμμα ημερίδας και φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1
προγραμμα ημερίδας  και   φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1προγραμμα ημερίδας  και   φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1
προγραμμα ημερίδας και φροντιστηρίων εεπι 28 μαίου ηρακλειο 1
 
25o final program scientific
25o final program scientific25o final program scientific
25o final program scientific
 
Seminar
SeminarSeminar
Seminar
 
Stratigaki zampoulaki
Stratigaki zampoulakiStratigaki zampoulaki
Stratigaki zampoulaki
 
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016
αε ατ-ττ , οκτωβριος 2016
 

Similaire à Aτοπική δερματίτιδα τι νεώτερο

Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...PiecerosB
 
αναφυλαξια
αναφυλαξιααναφυλαξια
αναφυλαξιαswotanalysi
 
Allergy to hymenoptera
Allergy to hymenopteraAllergy to hymenoptera
Allergy to hymenopteraswotanalysi
 
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργα
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργασυνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργα
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργαswotanalysi
 
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...excelisoweb
 
Προληπτική Ιππιατρική - Επείγοντα
Προληπτική Ιππιατρική - ΕπείγονταΠροληπτική Ιππιατρική - Επείγοντα
Προληπτική Ιππιατρική - ΕπείγονταGiorgos Christodoulopoulos
 
αλλεργικα νοσηματα
αλλεργικα νοσηματααλλεργικα νοσηματα
αλλεργικα νοσηματαswotanalysi
 
υποαλλεργ γαλατα 2017
υποαλλεργ γαλατα 2017υποαλλεργ γαλατα 2017
υποαλλεργ γαλατα 2017psaltakis
 
φλεγμονωδεις παθησεις
φλεγμονωδεις παθησειςφλεγμονωδεις παθησεις
φλεγμονωδεις παθησειςSPPThess
 
χημικά Peels 100 χρόνια
χημικά Peels 100 χρόνιαχημικά Peels 100 χρόνια
χημικά Peels 100 χρόνιαAmalia Tsiatoura
 
ανεπαρκής πρόσληψη βάρους
ανεπαρκής πρόσληψη βάρουςανεπαρκής πρόσληψη βάρους
ανεπαρκής πρόσληψη βάρουςpsaltakis
 
παρουσίαση ηρακλειο
παρουσίαση ηρακλειοπαρουσίαση ηρακλειο
παρουσίαση ηρακλειοpsaltakis
 
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...excelisoweb
 

Similaire à Aτοπική δερματίτιδα τι νεώτερο (20)

Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...
Τι απασχολεί τον Παιδίατρο στο Ιατρείο του; Συζήτηση με τον Ειδικό (2) - Παιδ...
 
αναφυλαξια
αναφυλαξιααναφυλαξια
αναφυλαξια
 
Allergy to hymenoptera
Allergy to hymenopteraAllergy to hymenoptera
Allergy to hymenoptera
 
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργα
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργασυνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργα
συνηθη αλλεργικα νοσηματα, β. βούργα
 
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...
Ολοκληρωμένη φροντίδα του περιβαλλοντικά ευαισθητοποιημένου δέρματος. Μπισμπί...
 
Travelers’ diarrhea
Travelers’ diarrheaTravelers’ diarrhea
Travelers’ diarrhea
 
Χρόνια Γαστρίτιδα
Χρόνια ΓαστρίτιδαΧρόνια Γαστρίτιδα
Χρόνια Γαστρίτιδα
 
Hsp
HspHsp
Hsp
 
Rinitida
RinitidaRinitida
Rinitida
 
Προληπτική Ιππιατρική - Επείγοντα
Προληπτική Ιππιατρική - ΕπείγονταΠροληπτική Ιππιατρική - Επείγοντα
Προληπτική Ιππιατρική - Επείγοντα
 
Αικ. Συρίγου Φαρμακευτική Αλλεργία
Αικ. Συρίγου Φαρμακευτική Αλλεργία Αικ. Συρίγου Φαρμακευτική Αλλεργία
Αικ. Συρίγου Φαρμακευτική Αλλεργία
 
αλλεργικα νοσηματα
αλλεργικα νοσηματααλλεργικα νοσηματα
αλλεργικα νοσηματα
 
Μηνιγγίτιδα σε ανοσοκατεσταλμένους
Μηνιγγίτιδα σε ανοσοκατεσταλμένουςΜηνιγγίτιδα σε ανοσοκατεσταλμένους
Μηνιγγίτιδα σε ανοσοκατεσταλμένους
 
υποαλλεργ γαλατα 2017
υποαλλεργ γαλατα 2017υποαλλεργ γαλατα 2017
υποαλλεργ γαλατα 2017
 
φλεγμονωδεις παθησεις
φλεγμονωδεις παθησειςφλεγμονωδεις παθησεις
φλεγμονωδεις παθησεις
 
χημικά Peels 100 χρόνια
χημικά Peels 100 χρόνιαχημικά Peels 100 χρόνια
χημικά Peels 100 χρόνια
 
ανεπαρκής πρόσληψη βάρους
ανεπαρκής πρόσληψη βάρουςανεπαρκής πρόσληψη βάρους
ανεπαρκής πρόσληψη βάρους
 
παρουσίαση ηρακλειο
παρουσίαση ηρακλειοπαρουσίαση ηρακλειο
παρουσίαση ηρακλειο
 
Μάθημα λοιμώξεις
Μάθημα λοιμώξειςΜάθημα λοιμώξεις
Μάθημα λοιμώξεις
 
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...
ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΑΚΜΗΣ ΜΕ ΤΑ ΝΕΑΣ ΓΕΝΙΑΣ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - ΚΑΜΤΣΙΟΥΡΗ Π...
 

Plus de psaltakis

DOCTOR_JOB_CV
DOCTOR_JOB_CVDOCTOR_JOB_CV
DOCTOR_JOB_CVpsaltakis
 
Mitrikosthilasmos
MitrikosthilasmosMitrikosthilasmos
Mitrikosthilasmospsaltakis
 
Klimaka loxeiakiskatathlipsis
Klimaka loxeiakiskatathlipsisKlimaka loxeiakiskatathlipsis
Klimaka loxeiakiskatathlipsispsaltakis
 
Crete to share for site epilepsy treatment alternatives to antiepileptic dr...
Crete to share for site epilepsy treatment   alternatives to antiepileptic dr...Crete to share for site epilepsy treatment   alternatives to antiepileptic dr...
Crete to share for site epilepsy treatment alternatives to antiepileptic dr...psaltakis
 
Neoteresodigies
NeoteresodigiesNeoteresodigies
Neoteresodigiespsaltakis
 
Apoteresepiplokes
ApoteresepiplokesApoteresepiplokes
Apoteresepiplokespsaltakis
 
Fthorio paidiatriko
Fthorio paidiatrikoFthorio paidiatriko
Fthorio paidiatrikopsaltakis
 
Hpatikanosimata
HpatikanosimataHpatikanosimata
Hpatikanosimatapsaltakis
 
Diatrofivrefous
DiatrofivrefousDiatrofivrefous
Diatrofivrefouspsaltakis
 

Plus de psaltakis (20)

DOCTOR_JOB_CV
DOCTOR_JOB_CVDOCTOR_JOB_CV
DOCTOR_JOB_CV
 
Mitrikosthilasmos
MitrikosthilasmosMitrikosthilasmos
Mitrikosthilasmos
 
Klimaka loxeiakiskatathlipsis
Klimaka loxeiakiskatathlipsisKlimaka loxeiakiskatathlipsis
Klimaka loxeiakiskatathlipsis
 
Crete to share for site epilepsy treatment alternatives to antiepileptic dr...
Crete to share for site epilepsy treatment   alternatives to antiepileptic dr...Crete to share for site epilepsy treatment   alternatives to antiepileptic dr...
Crete to share for site epilepsy treatment alternatives to antiepileptic dr...
 
Final19
Final19Final19
Final19
 
Ilara
IlaraIlara
Ilara
 
Tb crete
Tb creteTb crete
Tb crete
 
Diatarahes
DiatarahesDiatarahes
Diatarahes
 
Sygkoptika
SygkoptikaSygkoptika
Sygkoptika
 
Neoteresodigies
NeoteresodigiesNeoteresodigies
Neoteresodigies
 
Aifnidios
AifnidiosAifnidios
Aifnidios
 
Anadochi
AnadochiAnadochi
Anadochi
 
Apoteresepiplokes
ApoteresepiplokesApoteresepiplokes
Apoteresepiplokes
 
Proagontas
ProagontasProagontas
Proagontas
 
Rethymno
RethymnoRethymno
Rethymno
 
Katathlipsi
KatathlipsiKatathlipsi
Katathlipsi
 
Dub 2018
Dub 2018Dub 2018
Dub 2018
 
Fthorio paidiatriko
Fthorio paidiatrikoFthorio paidiatriko
Fthorio paidiatriko
 
Hpatikanosimata
HpatikanosimataHpatikanosimata
Hpatikanosimata
 
Diatrofivrefous
DiatrofivrefousDiatrofivrefous
Diatrofivrefous
 

Aτοπική δερματίτιδα τι νεώτερο

  • 1. Ατοπική Δερματίτιδα- Τι νεώτερο Χριστίνα Στεφανάκη Πανεπιστημιακός Υπότροφος Νοσοκομείου Ανδρέας Συγγρός
  • 4. Παθογένεση Μεταλλάξεις της φιλαγκρίνης • προφιλαγκρίνη→ φιλαγκρίνη (συνενώνει τα ινίδια κερατίνης, αποτελεί μέρος του cornified envelop) → παράγωγα φιλαγκρίνης απαραίτητα για λειτουργία επιδερμίδας • Ανεπάρκεια φιλαγκρίνης – Διαταραχή της έκφρασης και οργάνωσης των επιδερμιδικών πρωτεινών – Διαταραχή στην παραγωγή λιπιδίων – ↑ pΗ → αύξηση πρωτεασών σερίνης → ενεργοποίηση κνησμού και ΤΗ2 φλεγμονής – ↑ διαπερατότητα αλλεργιογόνων – Προδιάθεση για αποικισμό από παθογόνα και μόλυνση Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9
  • 5. Παθογένεση Μεταλλάξεις της φιλαγκρίνης • Φορείς ετερόζυγης μετάλλαξης της φιλαγκρίνης με απώλεια λειτουργίας της πρωτείνης το 10% των Βοριοευρωπαίων και 0.1% ομόζυγης • 25-50% ασθενών με ΑΤ στη Β. Ευρώπη φορείς της μετάλλαξης • Οι φορείς της μετάλλαξης έχουν πιο σοβαρή και παρατεταμένη νόσο • H φιλαγκρίνη είναι μειωμένη και στο δέρμα με βλάβη και στο φυσιολογικό σε ασθενείς με μετάλλαξη Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9 Peng et Novac. Clin Exp Allergy 2015;15:566-74
  • 6. Παθογένεση Μεταβολές της φιλαγκρίνης • Μεταλλάξεις • Μεθυλίωση του DNA • Copy number variations Περιβαλλοντολογικοί παράγοντες • Χαμηλή υγρασία • Έγκαυμα • Τοπικοί ερεθιστικοί παράγοντες • Ψυχολογικό στρες • Κνησμός και ξύσιμο • Νερό- διαβροχή • Ηλικία Παράγοντες που μειώνουν την φιλαγκρίνη Thyssen et Kezic. J Allergy Clin Immunol 2014;134:792-9 Κυτοκίνες Il-4, IL-13, IL-17-A, IL-22, IL-24, TNF-a
  • 7. Παθογένεση Μικροβίωμα του δέρματος • Το φυσιολογικό δέρμα αποικίζεται από πληθώρα μη παθογόνων μικροβίων (ακτινοβακτηρίδια, πρωτεοβακτηρίδια, firmicutes, bacteroides ( Στρεπτόκοκκοι, Κορυνοβακτηρίδια, Σταφυλόκοκκοι, Προπιονοβακτηρίδια) • Προστατεύουν από παθογόνα και παίζουν ρόλο στην ανοσία • Διαφορές στο μικροβίωμα ανάλογα με γεωγραφική περιοχή • Επιδείνωση της ατοπικής δερματίτιδας σχετίζεται με – απώλεια της μικροβιακής ποικιλίας – ↑ αποικισμού από σταφυλόκοκκο χρυσίζοντα Sanchez et al. J Drugs Dermatol 2015;14:127-30 Eichenfield et Totri. Br J Dermatol 2014;170:S31
  • 8. Τροφικές αλλεργίες • ↑ ποσοστά τροφικών αλλεργιών σε ασθενείς με ΑΤ (30-40% στα πρώτα 5 έτη) • Τροφικές αλλεργίες προδικάζουν σοβαρή και παρατεταμένη πορεία • Αλλεργία δεν επηρεάζεται από αργή έναρξη στερεών και αλλεργιογόνων τροφών • ? Όφελος από υδρολυμένη φόρμουλα ? Προβιοτικά Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 9. Τροφικές αλλεργίες • Πρόκληση βλαβών ατοπικής δερματίτιδας από τροφές είναι σπάνια • Συνήθως η αλλεργία σε τροφές εκδηλώνεται με κνίδωση, αγγειοοίδημα, εξ’ επαφής αντιδράσεις • Βλάβες ατοπικής δερματίτιδας από τροφές 2-6 ώρες μετά έκθεση και τύπου επιβραδυνόμενης υπερευαισθησίας • ΌΧΙ αποφυγή τροφών αν η αλλεργία δεν είναι μέσω IgE • Έλεγχος για αλλεργία σε γάλα, αβγά, φυστίκια, δημητριακά μόνο σε παιδιά <5 ετών με σοβαρή, επίμονη ΑΔ που δεν ελέγχεται με θεραπεία ή αν υπάρχει ιστορικό άμεσης αντίδρασης Tollefson et Brukner. Pediatrics 2014;6:1735
  • 10. Ορισμός- Διάγνωση Ατοπική δερματίτιδα= φλεγμονώδης δερματοπάθεια Κύρια χαρακτηριστικά • Κνησμός • Εκζεματικές βλάβες (οξείες, υποξείες, χρόνιες) – Τυπική μορφολογία και κατανομή* ανάλογα με την ηλικία – Χρόνια ή υποτροπιάζουσα πορεία *κατανομή • Πρόσωπο, λαιμός και εκτατικές επιφάνειες των άκρων στα βρέφη και παιδιά • Προσβολή καμπτικών επιφανειών σε μεγαλύτερες ηλικίες • Απουσία βλαβών στους βουβώνες και μασχάλες Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 12. Κατανομή στις εκτατικές επιφάνειες στα βρέφη
  • 14. Ορισμός- διάγνωση Σημαντικά χαρακτηριστικά • Πρώιμη έναρξη • Ατοπία – Προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό – ↑ IgE • Ξηρότητα δέρματος Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 15. Ορισμός- διάγνωση Συνοδά σημεία • Άτυπες αγγειακές αντιδράσεις (ωχρότητα δέρματος, λευκός δερμογραφισμός) • Θυλακική κερατίαση/ επιδερμιδίτις/ υπεργράμμωση παλαμών/ κοινή ιχθύαση • Εκδηλώσεις από οφθαλμούς και περιοφθαλμικά • Περιθυλακική υπερκεράτωση/ λειχηνοποίηση/ βλάβες τύπου οζώδους κνήφης • Περιστοματικές και περιωτιαίες βλάβες Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 18. Διαφορική διάγνωση • Ψώρα • Σμηγματορροική δερματίτιδα • Δερματίτις εξ’ επαφής (ερεθιστική ή αλλεργική) • Ιχθύαση • Δερματικό Τ λέμφωμα • Ψωρίαση • Φωτοευαίσθητα εξανθήματα • Ανοσοανεπάρκειες • Ερυθροδερμίες άλλης αιτιολογίας • Ανεπάρκειες στοιχείων (Zn) Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51 Deleuran et Vestergaad. Br J Dermatol 2014;170:S2-6 Wolter et Price. Pediatr Clin N Am 2014;61:241-60
  • 19. Διάγνωση • Κλινική • Συχνά ↑ IgE- όχι αξιόπιστο κριτήριο • 20% έχουν αρνητική IgE • Συχνά αρχικά αρνητική IgE και ↑ στην πορεία της ζωής λόγω ευαισθητοποίησης εξαιτίας του ελαττωματικού φραγμού Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 20. Εκτίμηση βαρύτητας • Δεν υπάρχουν ειδικοί δείκτες στο αίμα • Επίπεδα IgE δεν χρησιμεύουν • Κλίμακες EASI, SCORAD, POEM, IGA, SASSAD μόνο για ερευνητικούς σκοπούς • Εκτίμηση βαρύτητας με ερωτήσεις σχετικά με – Κνησμό – Ύπνο – Επίδραση στην καθημερινή ζωή – Επιμονή νόσου Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;70:338-51
  • 21. Θεραπεία • Ενυδάτωση • Τοπικά κορτικοστεροειδή • Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης • Wet wraps • Bleach baths • Φωτοθεραπεία • Συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα – Κυκλοσπορίνη – Αζαθιοπρίνη – Μεθοτρεξάτη – Μυκοφενολάτη – Κορτικοστεροειδή
  • 22. Θεραπεία Πλύσιμο • Καθημερινό μπάνιο, σε χλιαρό νερό, για 5-10 min max • «Μούλιασμα» περιοχών με φλεγμονή • Χρήση ουδέτερων, με ↓ pH, χωρίς σάπωνα (syndet), χωρίς άρωμα, χωρίς αλλεργιογόνα • Όχι τρίψιμο με πετσέτα μετά το μπάνιο • Ενυδάτωση αμέσως μετά το μπάνιο • ? Συμπληρώματα μπάνιου, ? Spring water Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116 Wolter et Price. Pediatr Clin N Am 201461:241
  • 23. Θεραπεία Ενυδάτωση • ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΗ, μειώνει την βαρύτητα της νόσου και τη χρήση φαρμάκων • Τουλάχιστον 1 φορά/ημέρα • Ενυδατικός παράγοντας χωρίς άρωμα, αλλεργιογόνα • Κατηγορίες ενυδατικών παραγόντων – Κρέμες(glycerol, glyceryl acetate, soy sterols)= ενυδατώνουν – Αλοιφές(petrolatum, dimethicone, mineral oil)= δημιουργούν στρώμα που εμποδίζει την έξοδο νερού – Λοσιόν= μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε νερό- συχνότερη εφαρμογή – Humectants (urea, lactic acid, glycerol)= απορροφούν νερό – Prescription emolient devices (PED, περιέχουν αναλογίες λιπιδίων που μιμούνται του δέρματος)= ? Αναπληρώνουν λιπίδια • Αλοιφές>κρέμες>λοσιόν • Κανένας ενυδατικός παράγοντας δεν υπερτερεί σύμφωνα με μελέτες Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116 Aslam et al. Curr Opin Allergy Immunol 2014;14 Gelmetti et Wollenberg Br J Dermatol 2014;170:S19
  • 24. Θεραπεία Bleatch Baths • Σε μέτρια- σοβαρή νόσο με συχνές επιμολύνσεις • 2-3 φορές/ εβδομάδα, για 5-10 min • 1/4-1/2 καπάκι χλωρίνης σε 40-60 γαλόνια νερού • + ενδορρινική μιπιροσίνη Eichenefield et Totri. Br J 2014;170:S31
  • 25. Θεραπεία Τοπικά κορτικοστεροειδή • Βάση θεραπείας σε εξάρσεις • 110 τυχαιοποιημένες μελέτες αποδεικνύουν την αποτελεσματικότητα • 7 τάξεις τοπικών κορτικοστεροειδών με βάση την ισχύ • Εφαρμογή – 2 φορές/ ημέρα ή 1 φορά για ορισμένα – Aρχικά ισχυρών για λίγες ημέρες, λιγότερο ισχυρά για περισσότερες – Μέτριας ισχύος στο πρόσωπο, τράχηλο, πτυχές – Σταδιακή διακοπή – Ποσότητα= μονάδα ακροδακτύλου→ καλύπτει 2 παλάμες Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116 Gelmetti et Wollenberg Br J Dermatol 2014;170:S19
  • 26. Θεραπεία Τοπικά κορτικοστεροειδή • Παρακολούθηση για πιθανές τοπικές ανεπιθύμητες ενέργειες σε μακροχρόνια χρήση • Όχι εξετάσεις για συστηματική απορρόφηση • Προληπτική αγωγή: 1-2 φορές/ εβδομάδα 4-5 μήνες σε θέσεις με συχνές εξάρσεις • Αντιμετώπιση κορτικοφοβίας Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116 Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:1218
  • 27. Θεραπεία Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης • Παιδιά > 2 ετών • Χρησιμοποιούνται και σε παιδιά < 2 ετών χωρίς επίσημη έγκριση • Ενδείξεις Σε έκζεμα για μείωση της χρήσης κορτικοστεροειδών – Αντοχή στα κορτικοστεροειδή – Ευαίσθητες περιοχές (πρόσωπο, πτυχές, γεννητική περιοχή) – Ατροφία από κορτικοστεροειδή – Μακροχρόνια χρήση κορτικοστεροειδών Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
  • 28. Θεραπεία Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης (ΤΑΚ) • Εφαρμογή – 2 φορές/ημέρα μέχρι ίασης – 2-3 φορές/ εβδομάδα μέχρι 1 έτος για πρόληψη υποτροπών – +/- συνδυασμός με τοπικά κορτικοστεροειδή • Ανεπιθύμητες ενέργειες – Καύσος – Όχι σε μολυσμένο δέρμα, ιδίως από έρπητα – Black box: • Σπάνιες περιπτώσεις κακοήθειας ? Αιτιολογική σχέση • Μετά από 10ετή εφαρμογή όχι ↑ κακοήθειας • Μελέτη σε 293.253 ασθενείς ↑ ποσοστά λεμφώματος σε ασθενείς με σοβαρό έκζεμα, όχι σχέση με ΤΑΚ Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
  • 29. Θεραπεία Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης (ΤΑΚ) Αποτελεσματικότητα • Τακρόλιμους 0.03% στα παιδιά, 0.1% >15 ετών • Τακρόλιμους 0.1% ? Πιο αποτελεσματικό στα παιδιά, αλλά χωρίς έγκριση • Τακρόλιμους 0.1%- ίση αποτελεσματικότητα με μέσης ισχύος κορτικοστεροειδές> τακρόλιμους 0.03%> πιμεκρόλιμους • Τοπικά κορτικοστεροειδή> τακρόλιμους σε προληπτική θεραπεία (μετα- ανάλυση) Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116 Schmitt et al. Br J Dermatol 2011;164:415
  • 30. Θεραπεία Wet wraps • Τοπικό ήπιο κορτικοστεροειδές + 1 βρεγμένος επίδεσμος + 1 στεγνός επίδεσμος • Καθημερινά για όσες ώρες ανεκτό, <14 ημέρες • Κίνδυνος μόλυνσης, καταστολής άξονα υποθαλάμου- υπόφυσης Eichenefield et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:116
  • 31. Θεραπεία Βιταμίνη D • Ανάστροφη σχέση βιταμίνης D και βαρύτητας εκζέματος • Επιδείνωση εκζέματος το χειμώνα • Μελέτη: 80% βελτίωση σε παιδιά που έλαβαν βιταμίνη D, 17% στην ομάδα ελέγχου Lio et al. J Allergy Clin Immunol Pract 2014;2:361 Peroni et al. Br J Dermatol 2011;164:1078
  • 32. Θεραπεία Φωτοθεραπεία • Μέτρια- σοβαρή νόσος αν αποτύχει τοπική αγωγή • Σε υποτροπίαζουσα νόσο αποτελεί θεραπεία συντήρησης • nb-UVB, UVA • Ανεπιθύμητες ενέργειες: Έγκαυμα, καταρράκτης, Ca δέρματος Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
  • 33. Θεραπεία Αντιβιοτικά • Μόνο σε επιμόλυνση, όχι προληπτικά Αντισταμινικά • Κατασταλτικά αντισταμινικά σε περιόδους έντονου κνησμού Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
  • 34. Θεραπεία Συστηματικά χορηγούμενα φάρμακα • Σε σοβαρή νόσο αν αποτύχει η τοπική αγωγή και η φωτοθεραπεία • Όλα τα φάρμακα στην χαμηλότερη αποτελεσματική δόση και διάρκεια • Κυκλοσπορίνη • Αζαθιοπρίνη • Μεθοτρεξάτη • Μυκοφενολάτη • Κορτικοστεροειδή
  • 35. Θεραπεία Κυκλοσπορίνη 3-6mg/kgr • Βελτίωση σε 2-6 εβδομάδες • Μικρότερη αποτελεσματική δόση • 3-6 μήνες έως 12 μήνες • Α.Ε.: νεφροτοξικότητα, υπέρταση, λοιμώξεις, υπερτρίχωση, ca δέρματος και λέμφωμα Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
  • 36. Θεραπεία Αζαθιοπρίνη 1-3mg/kgr • Έλεγχος ΤPMT • Max βελτίωση στους 2-3 μήνες • Α.Ε: ναυτία, έμετος, αντιδράσεις υπερευαισθησίας, ηπατοτοξικότητα, λευκοπενία, λοιμώξεις, λεμφώματα, Ca δέρματος Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
  • 37. Θεραπεία Μεθοτρεξάτη • Αργή βελτίωση, max 2-3 μήνες • Α.Ε.: ναυτία, έμετος, καταστολή μυελού, ηπατοτοξικότητα πνευμονική ίνωση Μυκοφενολάτη 40-50mg/kgr • Αργή βελτίωση, max 2 μήνες • ΑΕ.: ναυτία, έμετος, διάρροια, δυσουρία, αιματολογικά, λοιμώξεις , λέμφωμα Κορτικοστεροειδή • Rebound μετά τη διακοπή • Όχι μακροχρόνια χορήγηση μόνο για σύντομο διάστημα μέχρι να δράσει άλλος παράγοντας Sidbury et al. J Am Acad Dermatol 2014;71:327
  • 38. Νεώτερες θεραπείες Βιολογικοί παράγοντες ειδικά για ατοπική δερματίτιδα Στόχος Παράγοντας Εταιρεία IgE QGE-031 Novartis IL-4 receptor Dupilimumab Regneron/Sanofi IL-5 Mepolizumab GlaxoSmithKline IL-13 Tralokinumab AstraZeneca/Medimmune Lebrikizumab Hoffman-La Roche/Genetech IL-22 ILV-094 Pfizer IL-31 BMS-981164 BMS/Zymogenetics IL-31 receptor CIM 331 Roche/Chugai TSLP MK-8226 Merk AMG 157 Amgen Howell et al. Allergy 2015;
  • 39. Νεώτερες θεραπείες Βιολογικοί παράγοντες με ένδειξη για άλλες νόσους που έχουν δοκιμαστεί στην ατοπική δερματίτιδα Στόχος Παράγοντας Εταιρεία CD2/LFA-3 Alefasept Astellas CD11a/LFA-1 Efalizumab Genetech/Merk/Serono CD20 Rituximab Genetech/ Biogen IgE Omalizumab Genetech/Novartis IL-6R Tocilizumab Hoffman-La Roche/Genetech IL-12/23 p-40 Ustekimumab/stellara Janssen TNF-a Etanersept Amgen Infliximab Janssen Howell et al. Allergy 2015;
  • 40. Νεώτερες θεραπείες Dupilimumab ( anti-IL-4 receptor) • Block IL-4, IL-13 • 1 φορά/ εβδομάδα sc 300mg, 12 εβδομάδες • ↓ EASI 74%, placebo 23% • 40% κλινική ίαση • ↓ λοιμώξεων • Α.Ε.: φαρυγγίτις, κεφαλαλγία Beck et al. N. Engl J Med 2014;371(2):130
  • 41. Νεώτερες θεραπείες Omalizumab (anti-IgE) • Έγκριση για χρόνια κνίδωση • 1 φορά/μήνα 300mg sc • Συνολικά όχι καλά αποτελέσματα • Απογοητευτικά αποτελέσματα σε ασθενείς με μετάλλαξη φιλαγκρίνης, στους άλλους ενθαρρυντικά • Α. Ε. : αναφυλακτικές αντιδράσεις τις πρώτες 2 ώρες Hotze et al. Allergy 2014;69:132 Boyman et al. Allergy 2015;70:727
  • 42. Νεώτερες θεραπείες Ustekimumab (anti- IL12/23) • Έγκριση για ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα • Αρχικά 1 ένεση, επανάληψη μετά 4 εβδομάδες και μετά 1 ένεση ανά 3 μηνο • 70% βελτίωση σε 4 ενήλικες και 100% σε 1 16χρονη • Υπό κλινική μελέτη • A.E.: λοιμώξεις, ? καρκίνοι Howell et al. Allergy 2015;

Notes de l'éditeur

  1. γενετικοί και περιβαλλοντολογικοί παράγοντες ενισχύουν την ΤΗ2 ανοσολογική απάντηση με αποτέλεσμα την έκκριση ΙL-4, IL-5, IL-13, IL-31. αυτές οι κυτοκίνες προσελκύουν τα ηωσινόφιλα και τα βασεόφιλα με αποτέλεσμα την παραγωγή IgE από τα Β κύτταρα. Με τη σειρά της η IgE συνδέεται με τους υποδοχείς κύτταρα Langerhans και στα μαστοκύτταρα και προκαλεί έκκριση προτεασών και φλεγμονωδών κυτοκινών με αποτέλεσμα την αγγειοδιαστολή και την περαιτέρω διήθηση από φλεγμονώδη κύτταρα. Επιπλέον οι ΤΗ2 κυτοκίνες μειώνουν τα αντιμικροβιακά πεπτίδια και την έκφραση της φιλαγκρίνης και έτσι επιτρέπουν την είσοδο μικροβίων και αλλεργιογόνων που αυτά με την σειρά τους πυροδοτούν την έκκριση TSLP, IL-33, IL-25, IL-31 που δρουν απευθείας στους νευρώνες και έτσι πυροδοτείται ο κνησμός.