Παγκρήτια Παιδιατρική Εταιρεία

1. Ε Μ Β Ο Λ Ι Α : Π Α Ρ Ε Λ Θ Ο Ν Π Α Ρ Ο Ν Κ Α Ι Μ Ε Λ Λ Ο Ν (1)
Για να καταλάβουμε καλύτερα τη σημασία και την αξία των εμβολιασμών, είναι αναγκαίο να
κάνουμε μια σύντομη αναδρομή-περιπλάνηση, στην ιστορία των λοιμώξεων.
(2) Από την εποχή που ο άνθρωπος και οι άλλοι ζωικοί οργανισμοί εμφανίστηκαν στη γη οι
λοιμώξεις τους συνοδεύουν. Η νομαδική ζωή δυσκόλευε τη μετάδοση των λοιμώξεων και δεν
ευνοούσε την εμφάνιση επιδημιών. (3,4)
Με την πάροδο των χιλιετιών, οι μετακινούμενες μάζες εξελίχθηκαν σε στατικές, με
περισσότερη επαφή μεταξύ τους, χωρίς ακόμα να αποτελούν πρόσφορο έδαφος για μεγάλες και
συχνές επιδημίες .
Μέχρι την αρχαϊκή περίοδο δεν είχε ξεπεραστεί το κρίσιμο όριο διαστάσεων και πυκνότητας
(στις μάζες), που επιτρέπει την εκδήλωση και διατήρηση των επιδημιών (Grmek-AIDS). Η μόνη
γνωστή ιστορικά επιδημία είναι ο λοιμός των Αθηνών το 430 π. Χ., που οφειλόταν, κατά τον M.
D. Grmek, «σε εξανθηματικό τύφο σε ανοσολογικά παρθένο έδαφος» και κόστισε τη ζωή του 1/3
των κατοίκων της πόλης (200.000 κάτοικοι). Προχωρώντας στη Ρωμαϊκή περίοδο συναντούμε
τις πρώτες καταγραφές μεγάλων επιδημιών. (5) Το 166 μ. Χ. αναφέρεται ο λοιμός του
Αντωνίνου (ευλογιά, βουβωνική πανώλης, ιλαρά), που σκότωσε 7.000.000 άτομα στην Ευρώπη
και το 250-271 μ. Χ. η πανώλης του Κυπριανού, οι οποίες αποδυνάμωσαν τη Ρωμαϊκή
Αυτοκρατορία, επιταχύνοντας την πτώση της. Ανάμεσα στις αρρώστιες, που εξαπλώθηκαν με
τρόπο πανδημικό, η πιο φονική ήταν η ευλογιά (νόσησε ο Γαληνός). Η Πανώλης έκανε τρεις
φορές μια φοβερή πανδημική εμφάνιση χωρίς προηγούμενο: το 542 μ. Χ. επί Ιουστινιανού
(Grmek-AIDS, σελ.137), με άγνωστο αριθμό νεκρών. Πιθανολογείται ότι το 1/5 της Πόλης
πέθαναν (Πρόκλος 16.000).Το 14ο
αιώνα, που θεωρήθηκε η μεγαλύτερη πανδημία όλων των
εποχών-«μαύρος θάνατος»- και σκότωσε το ¼ (200.000.000) του πληθυσμού της Ευρώπης και
το 19ο
αι. στη Μαντζουρία (Grmek-AIDS, σελ. 138 ).
Η πανούκλα, η ευλογιά, η ιλαρά, ο εξανθηματικός τύφος, η οστρακιά, η διφθερίτιδα, ο κοκίτης,
η ελονοσία, η χολέρα, η δυσεντερία, η γρίπη συμπλήρωναν τον κατάλογο των επιδημιών, που
αποδεκάτιζαν την Ευρώπη του 18ου
και 19ου
αιώνα. Οι επιδημίες αυτές υποχρέωσαν τους
επιστήμονες να ασχοληθούν σοβαρά με τις επιπτώσεις τους στην κοινωνία και τη δυνατότητα
αντιμετώπισής τους, (6) χρησιμοποιώντας την παλαιά γνώση, (7) τις ιπποκρατικές αρχές (8,9)
και τις νέες δυνατότητες, που πρόσφερε η επιστήμη και η αναπτυσσόμενη τεχνολογία.
ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΠΟΧΗΣ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΩΝ
(10) Στις αρχές του 18ου
αιώνα έγινε η πρώτη επιστημονική εφαρμογή του ευλογιασμού από δύο
έλληνες γιατρούς, το Χιώτη Εμμανουήλ Τιμόνη και τον Κεφαλλονίτη Ιάκωβο Πυλαρινό, η
οποία διαδόθηκε γρήγορα στην Ευρώπη.
(11) -Το 17ο
και 18ο
αι. . «… η ευλογιά ήταν πολύ διαδεδομένη στην Αγγλία επί δύο αιώνες.
Έχει υπολογιστεί ότι αφάνισε 60.000.000 ζωές στην Ευρώπη του 18ου αιώνα.» (Roberto
Margotta σελ. 131). Το έτος 1749, γεννιέται στο Μπέρκλεϋ της Αγγλίας, o Edward Jenner. (12)
Ένα παιδί ευφυές, με σπάνια χαρίσματα: παρατηρητικότητα, επιμονή, υπομονή. Σπούδασε
ιατρική στο Λονδίνο και επέστρεψε στη γενέτειρά του ως γενικός ιατρός. Μετά από επίμονες
παρατηρήσεις και επίμοχθες προσπάθειες είκοσι ετών, ανακάλυψε τη μέθοδο του δαμαλισμού
(13) για την προστασία από την ευλογιά. (14) Η ανακάλυψη (15) και η μέθοδος εφαρμογής της
ήταν τόσο επιτυχής και ασφαλής, ώστε αμέσως απλώθηκε στον κόσμο, παρά τον πόλεμο, τη
χλεύη και τη λοιδορία από το σύνολο του Τύπου (16) και από τον κλήρο, ο οποίος ισχυριζόταν
ότι “ο εμβολιασμός είναι πράξη απεχθής και αντίθετη στη θεϊκή θέληση”.

2. Ο Edward Jenner πέθανε το 1823 με ένα παράπονο: δεν είχε καταφέρει να εξηγήσει
επιστημονικά τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος εμβολιασμού, που είχε ανακαλύψει,
πράγμα που χρειάστηκε εκατό και πλέον χρόνια, για να δοθεί απάντηση, μέσα από την
ανακάλυψη των μηχανισμών της ανοσίας (Ιστορία της Ιατρικής Roberto Margotta, εκδ.
Παρισιάνου), δηλαδή της ανοσολογίας!
- Ο 19ος
αιώνας ανήκει στο μεγάλο Λ. Παστέρ (1822-1895), ο οποίος, (17) εκτός από τη
διατύπωση της μικροβιακής θεωρίας των νόσων, ανακάλυψε το αντιλυσσικό εμβόλιο, έκανε τον
πρώτο εμβολιασμό εναντίον της νόσου του άνθρακα, έθεσε τις βάσεις και υποστήριξε με πάθος
τους προληπτικούς εμβολιασμούς (Ιστορία της Ιατρικής, Rene Laennec Σ. Μαρκέτου σελ.299,
107). Όλοι παραδέχονται πως ο Λ. Παστέρ ήταν το φωτεινότερο πνεύμα όλων των εποχών.
Κάποιοι τον χαρακτήρισαν «απόστολο» και πρότειναν να διαχωρίσουμε την ιστορία της
επιστήμης σε προ- και μετά- Παστέρ περίοδο. Έμεινε όμως απλό, φωτεινό ορόσημο στην
εξέλιξη της επιστήμης. Προς το τέλος του αιώνα ακολούθησαν και άλλες ανακαλύψεις σε
επίπεδο εμβολίων, οροθεραπείας, ανοσοποίησης και (18) χημειοθεραπείας. Με δύο νόμπελ
Ιατρικής το 1901 και το 1908: Μπέρινγκ (Emil Adolf von Behring 1854-1917) και Έρλιχ (Paul
Ehrlich 1854-1915), (Μ. Μάνδηλα- Κουσουνή, «Περί Φύσιος Παιδίου»)
- Κατά τον 20ο
αιώνα οι παλιές λοιμώξεις εξακολουθούσαν να απειλούν με τη μορφή επιδημιών
ή εξάρσεων σε κοινωνίες, που προσπαθούσαν να επουλώσουν πληγές δύο μεγάλων πολέμων και
του μεσοδιαστήματός τους, οι οποίοι αποδείχτηκαν σύμμαχοι των πιο φονικών επιδημιών. Στη
διάρκεια του 1ου Παγκοσμίου Πολέμου 25.000.000 Ρώσοι πέθαναν από επιδημίες (Ι. Καβαλιώτης
σελ.52, «Περί Φύσιος Παιδίου»). Οι δοκιμασμένες αυτές, καθημαγμένες κοινωνίες είχαν
συμπαραστάτες μόνο την επιστήμη και μια ακαθόριστη ελπίδα.
Η συγκυρία ήταν μοναδική και πρωτοφανής: Από τη μια η καταστροφή και ο θάνατος από
τους πολέμους και τις επιδημίες και από την άλλη η ελπίδα της επιστήμης, που κλήθηκε να
βελτιώσει τη ζωή και να ανορθώσει τον άνθρωπο. Εκατό χρόνια μετά το καθοριστικό πείραμα
του E.Jenner (1796), την επιβεβαίωση, στην πράξη, της ανακάλυψής του και την εφαρμογή του
εμβολιασμού, με επιτυχία σε παγκόσμιο επίπεδο, ακολούθησε η μελέτη και η ανακάλυψη
μυστικών του ανοσοποιητικού συστήματος του ανθρώπου, το οποίο παίζει κυρίαρχο ρόλο στην
άμυνα του οργανισμού μας και είναι εκείνο που ευαισθητοποιείται από τη φυσική ή τεχνητή
(ενεργητική) επαφή (μόλυνση) με τους μικροοργανισμούς. Η ανακάλυψη αυτή ώθησε και
βοήθησε τους επιστήμονες-ερευνητές στην παρασκευή νέων εμβολίων, σημαντικών για την
ανθρωπότητα και εξόπλισε την Προληπτική Ιατρική με νέα όπλα. Στις αρχές του αιώνα αυτού
κάνει την εμφάνισή του το εμβόλιο της φυματίωσης, γνωστό σε μας ως BCG, των Άλβερτ
Κάλμετ (Leon Charles Albert Calmette 1863-1933) και Καμίγ Γκερέν (Jean-Marie Camille
Guerin 1872-1961).
Τη δεκαετία του 1920, με όπλο αυτή τη γνώση αλλά και την εμπειρία, άρχισαν οι προσπάθειες
για τη μαζική παρασκευή εμβολίων και για άλλα νοσήματα, εκτός από την ευλογιά και τη
λύσσα, όπως είναι η φυματίωση, ο τέτανος, ο κοκίτης και η διφθερίτιδα.
Μεσολάβησε ο μεγάλος πόλεμος και μεταπολεμικά άρχισαν να παρασκευάζονται νέα εμβόλια
και οι εμβολιασμοί να εφαρμόζονται με υποχρεωτικά προγράμματα.
Στα μέσα του αιώνα (1956), δύο μεγάλοι επιστήμονες προσθέτουν άλλο ένα εμβόλιο, για την
αντιμετώπιση της πολιομυελίτιδας και σώζονται εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο. Είναι ο
Αμερικανός ιολόγος- ανοσολόγος Τζόνας Σώλκ (Jonas Edward Salk 1914-1995) και ο Πολωνο-
Αμερικανός ιολόγος-παιδίατρος Άλμπερτ Σέϊμπιν ( Albert Sabin1906-1993), (Μ. Μάνδηλα-
Κουσουνή, Περί Φύσιος Παιδίου).

3. (19) Καθοριστικό ρόλο για την εξάλειψη της φονικότατης (30%) ευλογιάς από τον πλανήτη
έπαιξε ο συστηματικός, σε πλανητικό επίπεδο, εμβολιασμός- δαμαλισμός.
-Το 1950 γίνεται η πρώτη προσπάθεια εξάλειψής της, σε επίπεδο ημισφαιρίου, από την
Παναμερικανική Οργάνωση Υγείας (Π.Ο.Υ.). Κατά τη δεκαετία αυτή είχαμε παγκοσμίως
πενήντα εκατομμύρια νέες περιπτώσεις κάθε χρόνο και δυο εκατομμύρια θανάτους (ευλογιά,
ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ).
-Το 1958, προτείνεται (ΕΣΣΔ) στην Π.Ο.Υ ανάληψη παγκόσμιας πρωτοβουλίας για την
εξάλειψη της ευλογιάς.
(20) -Το 1972, έχουμε το τελευταίο ξέσπασμα της νόσου στη Γιουγκοσλαβία (Κοσσυφοπέδιο),
από προσκυνητή στη Μέκκα, κατά την οποία νόσησαν 175 άνθρωποι και πέθαναν 35!
( 21) -Στις 08 Μαΐου 1980, η Παγκόσμια Συνέλευση Υγείας ανακοινώνει επίσημα την εξάλειψη
της ευλογιάς! (ευλογιά, ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ)
Είχαν περάσει ακριβώς 183 χρόνια από την πρώτη εφαρμογή του εμβολιασμού στο μικρό Φιπς
από το Μεγάλο Edward Jenner! Και 263 από την, για πρώτη φορά, επιστημονική ανακοίνωση
των Εμμανουήλ Τιμόνη και Ιάκωβου Πυλαρινού περί ευλογιασμού!
Η σταδιακή χρήση εμβολίων και αντιβιοτικών, οι τεχνολογικές πρόοδοι και η αργή αλλά
σταθερή βελτίωση των συνθηκών υγιεινής σε ατομικό και επίπεδο κοινότητας, με τη χλωρίωση
του νερού και την παστερίωση του γάλακτος, οδήγησαν στον περιορισμό των λοιμώξεων και
των θανάτων από αυτές, κυρίως μετά το δεύτερο Πόλεμο. Προς το τέλος του 20ου
αιώνα, η
αλλαγή στα επιδημιολογικά δεδομένα υπήρξε πρωτοφανής: η ευλογιά εξαλείφθηκε και σε ό, τι
ονομάζουμε δυτικό κόσμο, η διφθερίτιδα, ο κοκίτης, ο τέτανος των νεογνών, (22,23) η ιλαρά, η
(24) παρωτίτιδα, η (25,26) ανεμοβλογιά, η (27) ερυθρά εμφανίζονται σε περιοχές όπου ο
εμβολιασμός δεν εφαρμόζεται. Οι ηπατίτιδες Α και Β παραμένουν, αλλά έπαψαν σχεδόν να
απασχολούν τον κόσμο. Η μικροβιακή μηνιγγίτιδα (28), η οξεία λαρυγγίτιδα, οι ωτίτιδες, ενώ
δεν έχουν αφανιστεί, δε φοβίζουν, πλέον, σοβαρά γονείς και παιδιάτρους. Η κατάσταση, που
επικρατούσε πριν από 40-50 χρόνια, όχι μόνο στην Ελλάδα, όσον αφορά στα λοιμώδη νοσήματα
και στα προβλήματα που προκαλούσαν, δεν έχει καμία απολύτως σχέση με ό, τι βιώνει σήμερα ο
κόσμος.
Η επιδημιολογική αλλαγή-προσαρμογή, που επωαζόταν από τις αρχές του αιώνα, ουσιαστικά
γεννήθηκε τα τελευταία χρόνια και μένει σταθερή για χρονικό διάστημα μόνο μιας γενιάς! Αυτή
την επιδημιολογική μεταβολή τη χρωστάμε στο συστηματικό εμβολιασμό, στις ακόμα
καλύτερες συνθήκες διαβίωσης και στα αντιβιοτικά. Πάντως η θνησιμότητα από τα νοσήματα
αυτά, που, όπως είπα, έχουν περιοριστεί, αλλά δεν έχουν εξαλειφθεί, παραμένει. Οι παθογόνοι
μικροοργανισμοί δεν χάνουν τη λοιμογόνο δύναμη και δράση τους στη μακρά πορεία του
χρόνου. Μεταμορφώνονται, προσαρμόζονται στις συνθήκες και γίνονται λιγότερο ή
περισσότερο επικίνδυνοι.
(29) Η ευφορία που έχει απλωθεί, με τη μείωση της συχνότητας και την υποχώρηση των
λοιμώξεων, στις κοινωνίες του δυτικού κόσμου, μετά τις πολλαπλές ανακαλύψεις πρόληψης και
θεραπείας, μας οδήγησε σε μια χαλαρότητα και επανάπαυση και μας έκανε να πιστέψουμε ότι η
εξάλειψη των λοιμώξεων και η τελική νίκη του ανθρώπου απέναντι στα μικρόβια είναι γεγονός
(Ι. Καβαλιώτης, «Περί Φύσιος Παιδίου»). Η χαλαρότητα και η πίστη αυτή κινδυνεύει, βάσιμα,
να αποδειχθεί καταστροφική. Γιατί;
Αν αμελήσουμε ή σταματήσουμε τους εμβολιασμούς, δεν θα υπάρχει η αμυντική κάλυψη, που
παρέχουν. Με δεδομένη την ολοένα αυξανόμενη αδυναμία των αντιβιοτικών, την εμφάνιση
νέων λοιμώξεων(νόσος των λεγεωναρίων, νόσος του Lyme, AIDS) ή παλιών με νέα μορφή

4. (σαρκοβόρος στρεπτόκοκκος) και την απρόβλεπτη εμφάνιση φυσικών και ανθρώπινων
καταστροφών, η ανθρώπινη κοινότητα θα βρεθεί μπροστά στην επίθεση επιδημιών ή πανδημιών,
εντελώς απροστάτευτη, με αποτελέσματα καταστροφικά.
Με τους συστηματικούς εμβολιασμούς των τελευταίων 70 ετών, φαίνεται πως δεν ξοφλήσαμε
με τις λοιμώξεις. Νέες γενιές ανθρώπων έρχονται πιο ευαίσθητες από εμάς και νέες γενιές
μικροοργανισμών άγνωστης ταυτότητας.
(30) -Τι ακριβώς είναι όμως ο εμβολιασμός και πώς λειτουργεί στον οργανισμό του ανθρώπου ή
του ζώου; Με ποιο τρόπο προσφέρει προστασία; Ποιος ο στόχος του;
Ο εμβολιασμός, είναι μια προσπάθεια προστασίας του ανθρώπου (με ενεργητική
ανοσοποίηση) από σοβαρά νοσήματα και δεν είναι καινούργια ιδέα, γνώση ή μέθοδος. (31,32)
Έχει τις ρίζες του στα πολύ παλιά χρόνια και στηρίζεται στη λαϊκή εμπειρία, την παρατήρηση,
τη μελέτη, τη δοκιμασία και τον πειραματισμό. Η πρώτη σοβαρή, θανατηφόρα αρρώστια, που
αποτέλεσε στόχο του εμβολιασμού, ήταν η ευλογιά. Πιθανολογείται ότι η πρακτική του
ευλογιασμού ξεκίνησε από την Ινδία ή την Κίνα.
Κατά τον εμβολιασμό εισάγουμε, με ελεγχόμενο τρόπο, στον ανθρώπινο οργανισμό αντιγόνα,
πρωτεΐνες ή άλλους, μη λοιμογόνους, παράγοντες των μικροοργανισμών ή των ίδιων των
μικροοργανισμών αδρανοποιημένων, εξασθενημένων ή ανασυνδυασμένων, ώστε να ξεγελαστεί
το ανοσοποιητικό-αμυντικό σύστημα και να παραγάγει ποιοτικά και ποσοτικά αντισώματα για
την προφύλαξη του ανθρώπου από μια φυσική λοίμωξη, που προκαλείται από τον συγκεκριμένο
παθογόνο μικροοργανισμό.
Με τον εμβολιασμό, φέρνουμε σε επαφή τον άνθρωπο, χωρίς να κινδυνεύει καθόλου, με το
νοσογόνο παράγοντα, ώστε να αποκτήσει μνήμη το αμυντικό του σύστημα και να αντιμετωπίσει
μελλοντική επίθεση από τα αντίστοιχα νοσογόνα αίτια. Δηλαδή, η σύγχρονη μέθοδος
παρασκευής εμβολίων βασίζεται στις αρχές της πρώτης εφαρμογής του εμβολιασμού.
Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας έχει ως στόχο της να αυξήσει την εμβολιαστική κάλυψη σε
όλο τον πλανήτη, ώστε στο μέλλον να εξαλειφθούν ορισμένα από τα πιο επικίνδυνα νοσήματα,
όπως έγινε με την ευλογιά.
(33) Κάθε νέα ανακάλυψη στην Ιατρική αποκτά θερμούς θιασώτες και φανατικούς πολέμιους.
Αναμενόμενο και κατανοητό. Μόνο που ο εμβολιασμός δεν αποτελεί νέα ανακάλυψη αλλά μια
δοκιμασμένη, ακίνδυνη, επιτυχημένη μέθοδο προστασίας των ζωντανών οργανισμών, που οι
συνεχείς βελτιώσεις της οδήγησαν στην παρασκευή και μαζική παραγωγή των εμβολίων. Είναι
ένα όνειρο που φάνταζε μακρινό, άπιαστο ακόμα και πριν από μερικές δεκαετίες.
Η υγιεινή, το βελτιωμένο διατροφικό, οικονομικό, βιοτικό επίπεδο, η καταπολέμηση ζώων
τρωκτικών και παρασίτων τους, που μεταφέρουν λοιμώδεις μικροοργανισμούς, η απομόνωση
των αρρώστων και η αντιμετώπιση τους θεραπευτικά αποτελούν μέσα απαραίτητα αλλά όχι
επαρκή για την πρόληψη και θεραπεία των νοσημάτων αυτών.
Ο εμβολιασμός αποτελεί το μοναδικό, ασφαλή, σίγουρο, ακίνδυνο και φθηνό τρόπο για την
αντιμετώπιση μεγάλων επιδημιών από λοιμώδη νοσήματα, που, ακόμα και μέχρι πριν από
μερικές δεκαετίες, θεωρούνταν αναπόφευκτα με εκατόμβες θυμάτων. Είναι αναχρονιστικό και
επικίνδυνο να περιμένουμε την εγκατάσταση της αρρώστιας, για να επέμβουμε! Πρέπει και
μπορούμε να την προλάβουμε.
Η αύξηση του πληθυσμού στον πλανήτη μας, η ουσιαστική κατάργηση των συνόρων, τα
πολλά και εύκολα ταξίδια, η εργασία σε κλειστούς χώρους, οι συχνές κοινωνικές μας σχέσεις, η
διασκέδαση αυξάνουν τις πιθανότητες εμφάνισης και εξάπλωσης επιδημιών. Οι πόλεμοι, οι

5. παγκόσμιες ή επί μέρους οικονομικές κρίσεις, οι περιβαλλοντικές καταστροφές και οι
κλιματολογικές μεταβολές υποχρεώνουν τεράστιες ομάδες ανθρώπων σε βίαιες ταχείες
μετακινήσεις, απότομες μεταβολές των συνθηκών ζωής τους, οι οποίες αλλάζουν, διαταράσσουν
την «ισορροπία της υγιεινής» σε ολόκληρες ηπείρους, ευνοούν την εμφάνιση και την έκρηξη
επιδημιών, ενώ οι πληθυσμοί που δεν έχουν εμβολιαστεί είναι απροστάτευτοι. Η ταχύτατη
εξάπλωση λοιμωδών νοσημάτων, σε συνδυασμό με την ολοένα μεγαλύτερη αντοχή των
παθογόνων μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά, προβληματίζει, δεν ησυχάζει τους επιστήμονες.
Οι πιθανότητες, σήμερα, ένας άνθρωπος να έρθει σε άμεση επαφή με πολλούς άλλους
ανθρώπους έχουν αυξηθεί πάρα πολύ, συγκρινόμενες με αυτές πριν από 30-40 χρόνια. Από όλα
τα παραπάνω συμπεραίνεται ότι οι πιθανότητες μετάδοσης μιας λοιμώδους νόσου και
εμφάνισης επιδημιών ακολουθούν τα ίδια ποσοστά, είναι εξίσου αυξημένες.
Επομένως, ο εμβολιασμός εξακολουθεί να αποτελεί μοναδικό προληπτικό μέσο για την
αντιμετώπιση των λοιμώξεων και σήμερα.
Η παγκόσμια κοινότητα είναι μία και οι κίνδυνοι που την απειλούν είναι κοινοί. Οι
εμβολιασμοί για την προστασία από τα λοιμώδη νοσήματα δε μπορεί να είναι υπόθεση
προσωπική-ατομική, αλλά , επειδή είναι θέμα Δημόσιας Υγείας, επιβάλλεται να είναι κρατική.
Εν κατακλείδι, ο εμβολιασμός είναι μια σύνθετη, πολύπλοκη στην κατανόησή της, για τους μη
ειδικούς, αλλά πολύ σπουδαία υπόθεση για την πρόληψη μέχρι και την εξαφάνιση ορισμένων
νοσημάτων. Στηρίζεται, όπως είπαμε, στην από αιώνες λαϊκή εμπειρία και στην πριν από
διακόσια είκοσι χρόνια πρώτη επιστημονική εφαρμογή του. Στα χρόνια μας η εξέλιξη της
βιολογίας και των συναφών με αυτήν επιστημών οδήγησε στη δυνατότητα παρασκευής πολλών
νεότερων, ασφαλών εμβολίων. Η μελέτη του ανοσοποιητικού συστήματος και της
συμπεριφοράς των μικροοργανισμών επιφυλάσσει λαμπρό μέλλον στους εμβολιασμούς,
δηλαδή στην πρόληψη. Το είπε ο Μέγας Ιπποκράτης (5ος- 4ος αι.): «Κάλλιον το προλαμβάνειν ή
το θεραπεύειν» και το επανέλαβε, δύο χιλιετίες μετά, ο Έρασμος (15ος-16ος αι.), μεταφρασμένο
στα καθ’ ημάς: «η πρόληψη είναι καλύτερη από τη θεραπεία». Αν βρίσκονταν ανάμεσά μας, ποια
νομίζετε ότι θα ήταν η θέση τους όσον αφορά στη σημασία των εμβολίων και τη συμβολή τους
στην πρόληψη;
(34) -Αν οφείλουμε να σχεδιάσουμε το μέλλον της πρόληψης στην ιατρική, με βάση τα
σημερινά δεδομένα, οι εμβολιασμοί θα πρέπει να έχουν την πρώτη και κυρίαρχη θέση στο
σχεδιασμό αυτό και τούτο προκύπτει από τους παρακάτω λόγους:
(35) -Tη μακρά και απολύτως επιτυχημένη εφαρμογή τους.
-Tη δυνατότητα που μας προσφέρει η επιστήμη και η τεχνολογία να βελτιώσουμε την ποιότητα,
την αποτελεσματικότητα, την ασφάλειά τους και να μειώσουμε το κόστος παραγωγής τους,
ώστε να γίνουν προσιτά σε όλους τους ανθρώπους.
(36) -Tην αδυναμία να παρασκευαστούν νέες γενιές αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση των
λοιμώξεων.
(37) -Τη δυνατότητα που μας προσφέρουν να περιορίσουμε ή να εξαλείψουμε ορισμένα
νοσήματα.
- Την αδυναμία ελέγχου της εξάπλωσης των επιδημιών.
(38) -Τη δεδομένη ευαισθησία των εκάστοτε νεότερων, σε όλους τους νοσογόνους παράγοντες.
-Το άνοιγμα (την κατάργηση) των συνόρων κρατών, φυλών, θρησκειών, παραδόσεων,
συνηθειών.
(39) -Την ανεξέλεγκτη μόλυνση υδάτων, θαλασσών, εδάφους και υπεδάφους.
-Τους πολέμους, την πείνα και τη μετανάστευση, που ακολουθεί

6. -Την εμφάνιση νέων απειλητικών λοιμώξεων (AIDS)
Ο εμβολιασμός θα παραμείνει στην κορυφή της προληπτικής Ιατρικής μέχρι να βρεθεί νέος,
εντελώς άγνωστος σήμερα, τρόπος αντιμετώπισης της απειλής της αρρώστιας .
έως ότου
επιτύχουμε να βελτιώσουμε το περιβάλλον, μέσα και έξω, του ανθρώπου, να επιτύχουμε,
δηλαδή, μια ιδανική, ουτοπική περιβαλλοντική κατάσταση παγκοσμίως αλλά και ιδανικές
συνθήκες διαβίωσης όλων των ανθρώπων. Πράγμα σίγουρα απολύτως αδύνατον, τόσο, όσο
σίγουρα βέβαιος είναι ο θάνατος!
Εκτός αν είμαστε πιστοί, αφελώς, στην άποψη πως η φύση πρέπει να αφεθεί να προχωρήσει
με “φυσική επιλογή” και όποιος γλυτώσει, γλύτωσε.
(40) Ποιος είπε ότι ζούμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, ώστε να επαναπαυόμαστε;
Για ένα τόσο μεγάλο θέμα προκύπτουν εύλογα ερωτήματα, όπως:
-Είναι ο εμβολιασμός επεμβατική μέθοδος στην ιατρική; Κρύβει σημαντικούς κινδύνους η μαζική
εφαρμογή του; -Υπάρχουν σοβαρές παρενέργειες, αμέσως, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα,
μετά τον εμβολιασμό;
-Γιατί να εμβολιαζόμαστε για νοσήματα, που χαρακτηρίζονται ελαφρά, “καλοήθη”;
-Καταπονείται το ανοσοποιητικό σύστημα από τα τόσο συχνά εμβόλια;
-Τι είναι η ανοσολογική μνήμη;
Απαντήσεις σ' αυτά θα ακούσετε από τον επόμενο ομιλητή.
Εγώ θα κλείσω την ομιλία μου με την απάντηση που δίδω σε μια πολύ συνηθισμένη ερώτηση,
που μου απευθύνουν πολλές μητέρες, πολλά χρόνια τώρα.
-“Αλήθεια, γιατρέ πότε θα περάσει το παιδί μου την ιλαρά, τον κοκίτη, τους μαγουλάδες,
τ΄ανεμοβλοΐδια; Γιατί, καμιά από αυτές τις παλιές παιδικές, υποχρεωτικές αρρώστιες δεν έχει
περάσει!” Αγαπητή μου, η ερώτησή σας δηλώνει, με μοναδικό τρόπο, την πριν από τα εμβόλια
εποχή και η διαπίστωση που κάνετε, την μετά. Σε σας συναντώνται δύο εποχές. Η πριν από τους
εμβολιασμούς, που περιμέναμε την αρρώστια να μας βρει και η μετά από τους εμβολιασμούς,
που δε θα μας βρει ποτέ. Τρανή απόδειξη της σημασίας των εμβολίων! (41)
Το μεγαλείο της Ιατρικής δεν είναι η παγιωμένη, αμετάβλητη, δύσκαμπτη στάση της απέναντι
στην υγεία και την αρρώστια-την εύθραυστη αυτή ισορροπία του πολύπλοκου, ασύχαστου,
εξελισσόμενου, άγνωστου ανθρώπινου οργανισμού. Το μεγαλείο της είναι η τεκμηριωμένη
επιστημονικά (θεωρία, παρατήρηση, πείραμα) αναθεώρησή της, η μεταβλητότητα και η εξέλιξη,
όπως και της ίδιας της ζωής! Γι' αυτό προτιμά λειτουργούς, ανθρώπους με γνώση, υπομονή,
καρτερικότητα, νηφαλιότητα και κυρίως ανοιχτό μυαλό.
Σας ευχαριστώ
Ηράκλειο 13 Δεκεμβρίου 2017
Εμμανουήλ Ευκλ. Χρονάκης
Παιδίατρος
Σημ. 1. Εκφωνήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017 σε ημερίδα, που οργανώθηκε από την
Παγκρήτια Παιδιατρική Εταιρεία με θέμα: “Η σημασία των εμβολίων στην υγεία των παιδιών”.
Χώρος: Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα, Λ. Ικάρου .
2. Οι αριθμοί μέσα στις παρενθέσεις παραπέμπουν στις αντίστοιχες διαφάνειες.

7. -Την εμφάνιση νέων απειλητικών λοιμώξεων (AIDS)
Ο εμβολιασμός θα παραμείνει στην κορυφή της προληπτικής Ιατρικής μέχρι να βρεθεί νέος,
εντελώς άγνωστος σήμερα, τρόπος αντιμετώπισης της απειλής της αρρώστιας .
έως ότου
επιτύχουμε να βελτιώσουμε το περιβάλλον, μέσα και έξω, του ανθρώπου, να επιτύχουμε,
δηλαδή, μια ιδανική, ουτοπική περιβαλλοντική κατάσταση παγκοσμίως αλλά και ιδανικές
συνθήκες διαβίωσης όλων των ανθρώπων. Πράγμα σίγουρα απολύτως αδύνατον, τόσο, όσο
σίγουρα βέβαιος είναι ο θάνατος!
Εκτός αν είμαστε πιστοί, αφελώς, στην άποψη πως η φύση πρέπει να αφεθεί να προχωρήσει
με “φυσική επιλογή” και όποιος γλυτώσει, γλύτωσε.
(40) Ποιος είπε ότι ζούμε σε ένα ασφαλές περιβάλλον, ώστε να επαναπαυόμαστε;
Για ένα τόσο μεγάλο θέμα προκύπτουν εύλογα ερωτήματα, όπως:
-Είναι ο εμβολιασμός επεμβατική μέθοδος στην ιατρική; Κρύβει σημαντικούς κινδύνους η μαζική
εφαρμογή του; -Υπάρχουν σοβαρές παρενέργειες, αμέσως, βραχυπρόθεσμα ή μακροπρόθεσμα,
μετά τον εμβολιασμό;
-Γιατί να εμβολιαζόμαστε για νοσήματα, που χαρακτηρίζονται ελαφρά, “καλοήθη”;
-Καταπονείται το ανοσοποιητικό σύστημα από τα τόσο συχνά εμβόλια;
-Τι είναι η ανοσολογική μνήμη;
Απαντήσεις σ' αυτά θα ακούσετε από τον επόμενο ομιλητή.
Εγώ θα κλείσω την ομιλία μου με την απάντηση που δίδω σε μια πολύ συνηθισμένη ερώτηση,
που μου απευθύνουν πολλές μητέρες, πολλά χρόνια τώρα.
-“Αλήθεια, γιατρέ πότε θα περάσει το παιδί μου την ιλαρά, τον κοκίτη, τους μαγουλάδες,
τ΄ανεμοβλοΐδια; Γιατί, καμιά από αυτές τις παλιές παιδικές, υποχρεωτικές αρρώστιες δεν έχει
περάσει!” Αγαπητή μου, η ερώτησή σας δηλώνει, με μοναδικό τρόπο, την πριν από τα εμβόλια
εποχή και η διαπίστωση που κάνετε, την μετά. Σε σας συναντώνται δύο εποχές. Η πριν από τους
εμβολιασμούς, που περιμέναμε την αρρώστια να μας βρει και η μετά από τους εμβολιασμούς,
που δε θα μας βρει ποτέ. Τρανή απόδειξη της σημασίας των εμβολίων! (41)
Το μεγαλείο της Ιατρικής δεν είναι η παγιωμένη, αμετάβλητη, δύσκαμπτη στάση της απέναντι
στην υγεία και την αρρώστια-την εύθραυστη αυτή ισορροπία του πολύπλοκου, ασύχαστου,
εξελισσόμενου, άγνωστου ανθρώπινου οργανισμού. Το μεγαλείο της είναι η τεκμηριωμένη
επιστημονικά (θεωρία, παρατήρηση, πείραμα) αναθεώρησή της, η μεταβλητότητα και η εξέλιξη,
όπως και της ίδιας της ζωής! Γι' αυτό προτιμά λειτουργούς, ανθρώπους με γνώση, υπομονή,
καρτερικότητα, νηφαλιότητα και κυρίως ανοιχτό μυαλό.
Σας ευχαριστώ
Ηράκλειο 13 Δεκεμβρίου 2017
Εμμανουήλ Ευκλ. Χρονάκης
Παιδίατρος
Σημ. 1. Εκφωνήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017 σε ημερίδα, που οργανώθηκε από την
Παγκρήτια Παιδιατρική Εταιρεία με θέμα: “Η σημασία των εμβολίων στην υγεία των παιδιών”.
Χώρος: Παγκρήτια Συνεταιριστική Τράπεζα, Λ. Ικάρου .
2. Οι αριθμοί μέσα στις παρενθέσεις παραπέμπουν στις αντίστοιχες διαφάνειες.