Decweb3. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
R.N.I. NO. UPPUN/2008/25934 POSTAL REGISTRATION : SSP/LW/NP/353/2012-2014
gzikph ;[wB
gz i kph wkf;e
;kb 5 nz e 9
d;zpo 2012
BkBeFkjh wZ x o $ g' j sseok
;z g kde
;z g kdeh 3
e-mail ;fsr[o{ ~ 4
;0 Bfozdo f;zx w'Irk r[ o { BkBe d/ t L nkgD/ pko/ 4
;j-;z g kde gkme fbyd/ jB 5
;0 nihs f;zx ypoBkwK ns/ ;orowhnK 6
;zgkdeh ;bkjeko Upkwk dh fiZ s d/ noE 7
;0 pqfizdo gkb f;zx uko ;kfjp}kfdnK dh Fjhdh 8
;0 joGiB f;zx nBw' b ;[ w B 10
;zgkdeh dcso gjo? 11
215$295 @e# ;[GkF wkor g/ q o Bk-;o' s 12
d[rktK byBT{ - 226004 ;wkitkd r[ o wfs d/ Mo' y / u' I 13
w'0 L 09336044069 rohp dk w{ z j r[ o { dh r' b e 16
Email : office@punjabisuman.com
punjabisuman_media@rediffmail.com ekft ;[ w B - Bo? D { ;kX 17
http://www.punjabisuman.com
ekft ;[ w B-;{ p k ;ojz d ns/ fBZ e / - fBZ e / ;fjp}kd/18
18
gzikph ;[wB fis[ ghs/ wfs d[ f o j' f J 19
gqthB e/;otkBh fgqzNo, gpfbFo s/ p[ Z M ' s/ ikD' 20
;tstkfXekoh B/ nkc;/N fJzvhnk,
182$4, bZb{wb o'v, wFerzi, byBT{ jkJ/ ! feZ E / frnk u[ z B h s/ d[ g Z N k 21
s'I Sgtk e/ dcso gzikph ;[wB
215$295 @e# ;[GkF wkor d[rktK ]soBke toskok j? 24
byBT{ s'I gqekfFs ehsk. ;Ksk ebk} dh B;hjs 25
;z g kde ;q h r[ o { rq z E ;kfjp ftu okrK pko/ ikBekoh-6 26
;0 Bfozdo f;zx w'Irk
b/yeK d/ ftukoK Bkb ;zgkde dk d;zpo dk Fjhdh e?bzvo 28
;fjws j'Dk }o{oh BjhI j?. ez u B ek:k ;[ w B 29
iatkch lqeu f;Z y Xkowe gq F B' I s oh 30
LoRokf/kdkjh] izdk'kd] eqnzd izohu dsljokuh }kjk ;[ w B tor gj/ b h - 6 31
vkQlsV bf.M;k] 182@4] yYywey jksM] e'kdxat
y[kuÅ ls eqfnzr ,oa 215@295 d] lqHkk"k ekxZ] gzikph gV', gzikph fby', gzikph p'b'.
nqxkok¡] y[kuÅ ls izdkf'kr fd;kA gfsqek 20 sohe se B fwbD s/ c'B okjh nkgDk ;jh vke gsk fgB e'v ;w/s
lEiknd % l0 ujsUnz flag eksaxk ;{fus eo' skeh ;jh gs/ s/ gfsqek d'pkok G/ih ik ;e/, ns/ gsk u/e ehsk ik ;e/.
(1)
4. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
BkBeFkjh ;zws - 544
bwrh mwhw mWJ ieiqhwsk idhwVy
g' f X s[yko[ B ftnkgJh ezfm fwfbnk jfo Bkj[. ShIdI v`fy swihbzwdy Aqy
wB[ p/fXnk fwfbnk jfo Bkj[.. wB[ p/fXnk uoBkofpzd cmkOr swihb dy hor ShId 21 dsMbr
do;fB brVk ;kj[.. UN r'ftzd r'gkb okfJ ;/tk ;[nkwh ShIdI BweI jIvn isMG jI 21 dsMbr
bkj[.. fpfynk g'fj B ;eJh fwfb ;kX{ r[D rkj[.. ij
s/ T[gih sj fwbh ;uh gqhfs ;wkj[.. eo[ rfj bhBh ShIdI BweI sMgq isMG jI 22 dsMbr
gkopqjfw pj[fV B ftS[Vhnkj[.. pkfo ikT[ by p/ohnk jfo ShIdI Coty swihbzwdy Aqy mwqw gujrI jI 26 dsMbr
;iD[ nrw nrkj[.. ;ow gJh BkokfJD? BkBe dfo srkwrI Cu`tIAW qy hor idhwVy
gJhnkj[.. g'y[ ;[jdk ;op ;[y fi;[ py;/ t/gotkj[..11.. ShIdI bwbw gurbKS isMG jI
' z 2 dsMbr
Gkt L- fi; wB[y T[s/ gowkswk fwjo dh fBrkj eodk
Z
j?, T[j r[o{ dh FoB g? e/ gowkswk dh f;s-;bkj eoB jnm swihbzwdw &qih isMG jI 12 dsMbr
~ nkgDh f}zdrh dh n;b ewkJh ;wMdk j?. f;s-;bkj sQwpnw SR o mxI AkwlI dl 13 dsMbr
dh poes Bkb T[; d/ nzdo'I ;[nkoE tkbk ihtB ]sw j' ikRsims-fy 25 dsMbr
iKdk j?. T[; d/ nzdo jo t/b/ gowkswk d/ doFB dh sKx jnm ShId aUDm isMG 26 dsMbr
pDh ofjzdh j?. do s/ nk fvZr/ dh fco gowkswk Gh bki
oydk j?, s/ T[; TZ[s/ wkfJnk nkgDk }'o BjhI gk ;edh.
(2)
5. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
;dkuko dh okj d/ ezv/
nZi f;Zy nytkT[D tkb/ pqkjwDh yko/ ;kro ftZu fJsB/ p[oh soK roe j' u[e/
jB fe tos oj/ tosko/ Bkb o{j ezp T[mdh j?. nkw f;Zy wksk fgsk Xow s'I nDikD
jB B T[j y[d r[opkDh s'I ;/IX bI?d/ jB ns/ B jh nkgD/ pfZunk ~ r[opkDh d/ bVQ
bkT[D ftu T[jBK dh e'Jh o{uh j?. T[BKQ d/ GkD/ E'Vh fizBh edh edh fpBK ;wM/ r[opkDh
gVQ bJh, edh ;wK bfrnk sK r[od[nko/ ik e/ wZEk N/fenk, d/r eokJh bzro Sfenk
s/ tkg; nk rJ/ ekch j?. fe;/ d[y ;[y t/b/ ftnkj iK iBw fdB t/b/ iK wK fgT[ dh Bfozdo f;zx w'Irk
:kd ftu nyzv gkm eok fdZsk. E'Vk ehosB, nodk; j[ewBkwk bzro s/ ;wkgsh,
p; j' frnk Xow uZeo g{ok. fJj ;kok toskok FoXk dk fJZe fjZ;k io{o j' ;edk j? go fJj Xow fpbe[b
BjhI j?. wksk fgsk e/tb FoXk tkB jB go Xow dk frnkB BjhI j?. pZu/ ns/ B'itkB frnkBtkB jB go
Xow gZy'I ;yD/ jB. T[BQK ~ Xow dk frnkB BjhI j? ;oXk dh ewh j? jK ;z;koh frnkB io{o j?.
nkw Xow gqukoe nkgDh GkFk s'I tKM/ B'itkBK ~ gqGkts eoB tkbh GkFk s'I nBikD jB T[j
nzro/ih ftu ftnkfynk eoB ftu n;woE jB. gqukoe th ;'qwDh r[od[nkok gqpXe ew/Nh tb'I gqekFs f;Zy
z
ofjs wo:kdk dh T[bzxDk eoB tkb/ v/fonK ns/ Ne;kbK s'I gqGkts j' e/ gquko eoe/ nB/e gqeko dh
v/odkoh ~ jh T[sFkjs eo oj/ jB. gzikp ftu nkgD/ ;zsk dh wfo:kdk, T[BKQ dh fBih ejkDhnK T[BKQ dhnK
/
po;hnK ~ jh r[owfs wBD dh fid g[rkJh ik ojh j?. pj[frDsh gqpzXek ~ Xow dk e'Jh frnkB BjhI j?
ns/ BK jh Xow Bkb fgnko j?. e/tb r[o{ dh r'be fet/ Be'Be Go/, fJjh Nhuk ofjIdk j?. BthI fJwkos,
bzro, ;e{b ekb/i, j;gskbK, GbkJh e/doK d/ BK s/ nEkj g?;k fJeZmk ehsk iKdk j? fi;dk fJ;s/wkb ;jh
I
EK j'fJnk eh BjhI, Gkb eoD dh b'V iK ;wK, B s/ XB d/D tkfbnK ~ j? B jh pkeh ;zrs ~. Bshik gqpXek z
dk bkbuh g[Dk ns/ wBwkBh g[Dk tX fojk j?. gqpXe T[; XB ns/ fJwkosK ~ fBih ;wM e/ fJ;swkb eod/
z
jB. ;zrs ~ y[F oyD bJh bzro dk jfEnko fJ;s/wkb eoBk ;G s'I nk;kB j?. gVQh ns/ gqtkB uVh gBhoh
~ g[ZS" fe r[od[nko/ ftu s[jk~ ;G s'I tXhnk eh bZrdk j? sK itkp j[zdk j? ih bzro, feT[fe ehosB ns/
eEk gkm T[BQK dh ;wM s'I go/ j?. i/eo BthI gBhoh ~ r[opkDh dh ;'Mh j'Jh s/ gqpzXe g?db j' ikDr/.
r[opkDh dk bkJht NqK;fwFB eoD tkb/ u/BbK s/ e[M xzN/ r[opkDh ehosB ns/ eZEk fob/ eoe/ coi
ndkfJrh ehsh iKdh j? ns/ s[ozs jh T[; dk n;o ysw eoD bJh gzikph ;fGnkuko d/ BK s/ rzd, rkD/,
vK; Br/i go'; fdZsk iKdk j?. Fofwzdrh fJ; rb dh j? n?;hnK u/BbK d/ wkbe jh gzE dh ofjB[wkJh dk
I
j'Iek God/ jB. gzikp ftu s/ jd jh gko j' u[eh j?. pj[frBsh f;yK dh gkoNh dh ;oeko j[zd/ j'J/ th 80
ch;dh s'I tX f;Zy B'itkB gfss g[D/ d/ fFeko jB id eh Bkb brd/ oki iZw{ eFwho ftu pj[frBsh w[;bwkBK
tkbh ;oeko j? go gfss g[D/ ns/ BfFnk dk gqGkT[ FkfJd 20 ch;dh th BjhI fwb/rk.
nZi gzE ~ nkgD/ jh B/sktK B/ ;G s'I tX B[e;kB gj[ukfJnk j?, xo d/ fuokrK B/ jh xo ~ nZr brkJh
z
j'Jh j?. FkfJd ;kvh e'w ftu oki eoD dk j[Bo jh BjhI j?, sdjh ipo eod/ nBwshnk d/ oki nkXhB f;Zyh
gqc{Zbs j[zdh j? ns/ nkgD/ e'w ~ e[okj/ gKd/ jB.
ni b'V j? nkgDh B'inkB ghVQh ~ ;wMkT[D dh eh ;kvQk n;bh fto;k eh j?, ;fGnkuko eh j?. fJ;
[
bJh io{oh edw u[eD/ g?Dr/. TBQK dh wkBf;esk ~ ;wM e/ ;k~ nkgD/ nwho fto;/, g[oksD ;fGnkuko
~ ni d/ ;wki nZr/ T[ikro eoBk gt/rk. :kd oZy' ;dkuko dh okj s/ y[d uZbD tkb/ jh d{;o/ ~ ;dkuko
dk ukBD fdyk ;ed/ jB. nkT[ ;ko/ obe/ jzGbk wko' ns/ e{VQ ~ o'eD bJh GKt/ ikBK tkoBhnK g?D nrbh
ghVQh tk;s/ ;dkuko d/ ok;s/ s'I ezv/ io{o d{o eo'. pZfunk ~ f;Zyh dh fFeFk ns/ ;kfjs dk fJzsikw eo'I ns/
Bkekw B/sktK ~ T[ykV ;Z[N'. ftdtkB ns/ nfXnkswe frnkB s'I Gog{o ;dkukoh B/sk jh ;jh ojB[wkJh d/
;ed/ jB.
(3)
6. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
e-mail r[o{ BkBe d/t L nkgD/ pko/
;fsr[ o { ~
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
r[ o { BkBe d/ t ih dk t? d ~ ;z p ' X B
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
Guru Nanak Dev Addresses the Physician
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
gow ;fseko :'r pkpk BkBe ih, t? d [ p[ b kfJnk t? d rh, gefV Yz Y ' b / pKj,
csfj gqtkB eoBh ih . G' b k t? d [ B ikDJh, eoe eb/ i / wkfj
fgSbh fuZmh ftu nkg ih d/ iBw fdB dh fsnkohnK dh ypo
nkg ih ~ fdsh ;h. fJj fuZmh nkg ih (ns/ nkg ih d/ f;ZyK) ~ fwbD wbko 1279
se nkg ih d/ iBw fdB d/ T[s;t ub oj/ j'Dr/ FkfJd nkg ih The physician has been called in
d[BhnK dh gfjbh n?;h FyFhns j'tr/ fiBK d/ iBw fdB wjhBk wjhBk
' to diagnose my ailment,
se wBkJ/ iKd/I jB pkeh jo Xow d/ ;z;EkgeK d/ fdB okw B"wh, Jhd,
iBw nFN;h ns/ 25 fd;zpo ;w[u/ ftFt ftu fJe' fdB wBkfJnk iKdk
Z and he feels my pulse.
j?. But the ignorant one does not know
gsk Bjh f;Zy n?;k feIT eod/ jB. iK sK nkg ih Bkb pj[sk that the pain is in my heart.
fgnko doFkT[D bJh iK nkgDh u"Xo uwekT[D bJh.
pkpk ih ;/ok Ffjo byBT{ Bk sK pj[s tZvk j? ns/ BK S'Nk go Malar, 1279
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
tZv/ S'N/ fwbk e/ brGr 40 r[od[nko/ jB ;ko/ r[og[opK dk e[b piN r[ o { BkBe ih dh wkfSz d o i' r h ~ fdZ s h ;bkj
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
xN' xZN fJe eo'V j'trk. ;w[uk f;Zy irs fJ; ekoi s/ fesBk you
/ Z
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
eodk j'trk. w?I sK fj;kp BjhI brk ;ekrK nkg ih ~ sK gsk jh j'Dk
/ Guru Nanak Dev Advises Machhindra
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
j?. nkg ih io{o fj;kp brkd/I j'tr/ ns/ jZ;d/ j'tr/ fe fJj f;Zy fe;
' ' ;[ f D wkfSz d q k , BkBe[ p' b ? ,
gk;/ s[o fgnk j? bzro fe; bJh j? < SeD dk e'D nfXekoh j?. nkg @@t;rfs gz u eo/ Bj v' b ? ,
ih B/ rohp ek w[zj r[o{ eh r'be fejk j? go ni HHHHHH n? ; h i[ rfs i' r eT[ gkb/ ,
pkpk ih n?seh nkg ih d/ gqekF fdjkV/ s/ w?th e[M EktK s/ frnk
I
;h skfe ;zrsk d/ doFB eo ;eK r[o{ fgnkfonK ~ nkg d/ gqekF dh nkfg so? ;rb/ e[ b sko/ . ## okwebh, 877
tXkJh d/ ;eK go pkpk ih fiE/ sK Bkwh frokwh ehosBhJ/ nkJ/ ;B T[E/ Listen O Machhindra !
sK ;zrs ;h pkeh EktK s/ sK bGDk g?dk ;h fe tXkJh fe; ~ d/JhJ/ "He who discipline his five desires,
feT[fe iK sK NktK NktK r[o{ fgnkok fd;dk ;h iK bzro gekT[Idh
Labour fd;dh ;h. does not falter.
pkpk ih 11H30 s'I ;ihnK ;zrsk dk jV nkfJnk 12H30 ti/ se He who practises Yoga in such a way.
g{ohnK o'DeK ;h nr/ p?mhnK ;zrsK ehosB s/ thuko ;[DB ftu oZMhnK [ saves himself and his whole lineage.
;B pkeh fgZS/ dhnK egfVnk dh skohc, xo pko d/ jkbks, ~jK ;Z;K
dh uouk iK bzro nozG j'D dh T[vhe eodhnK ;zrsK fdf;nK. e"w Ramkali 877
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
d/ Gfty B'itkB ghVh nkgD/ Bkb r?o f;Zy d';sK dk Mzv pDkJ/ swk;phB
[
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
r[ o { BkBe d/ t ih dk p[ f Bnkdh ;tkb dk itkp
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
pD/ j'J/ ;B fe;/ gqpXe B/ T[BQK ~ N'eD dk :sB BjhI ehsk.
z 3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
Guru Nanak Dev Answers Basic Question
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
pkpk ih bzro d/ th nkgD/ ozr ;B fiBQK bJh s[;h bzro nozG
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
3210987654321098765432121098765432109876543210987654321
ehsk ;h T[BQK ~ ;p s' pkd ftu SekfJnk ikfJrk g{oh Packing s'I ;tkb L
pkd. yofunK piN ns/ pus jh wkgdzv j'trk, r[o{ got dh ;cbsk
/ fet ;funkok j' J hn? <
dk. fet e{ V ? s[ N ? gkb <
pkpk ih feogk eo' f;yK ~ d;tzX dk g?;k :'r EK s/ bkT[D dh
;'Mh py;' fe gzE dh uVdh ebk BthI gBhoh dh T[;koh ns/ b'Vtzdk TZs/ [ itkp L
youh ikJ/. j[ e fw oikJh ubDk,
;Zu pkpk ih i/ nkg ih dh ;kih e'w ftu Discipline nk ikJ/ sK BkBe fbfynk Bkfb ig[ , 1
fJj d[BhnK dh ;G s'I wip{s e'w j' ikJ/. d;t/I ikw/I ftu nkg ih dh
rb ~ fe Question :
I Like Discipline Not Sikh ofjs fgnkoh w[M e' f;Zy fgnkok Bkfj How can one be true and qualified
~ fJ; B/ e/tb nfwqs Se e/ eeko XkoD eoD pkDh gVB ns/ for achieving attunement to the True One ?
4 pio e[ofjsK s'I puD ~ jh ;wM fbnk j?. pkeh i' j[dok gB j'Vk How can the veil of falsehood be rent ?
gB eo' ;p wkc j?.
r[o{ ih nkg ih feqgk eo'. Answer :
G[bK u[eK bJh fywk By submitting to the Divine Order
w/ok e-mail gsk L- briji.kiram@gmail.com dk; and by walking in God's will
fpqfizdo gkb f;zx @feow# Which is ingrained in our being. Jap, 1
(4)
7. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
gkme fbyd/ jB HHHHHHHHH ns/ xN soZeh pkcsk jh uzr/ ;K. xN' xN fJB;kBhns
tkbh ;"uBK ;h. fJ; soZeh B/ ;kvk p/Vk roe eo fdsk
d[fBnkth soZeh iK ;kwkfie e'jV j?.
d[BhnK d/ ;ko/ ew e/tb d' sohfenK Bkb ehs/ ik fJE/ tkg; w[VB bJh c/o ;kv/ e'b d' jh sohe/ pkeh
;ed/ jB, :k sK vo Bkb :k F"e Bkb. okik eB; B/ jB :k sk ;kwkie vo Gkt ws/ gk; eoe/ fJ; e'jV s'
puhJ/. Bkb/ Bkb GbkJh eoB dk ;ezbg bJhJ/. fJe
ngDh ;Zeh G?D d/teh dhnK T[bkdK Gkt nkgD/ eJh GkDi/
ekeN/b gkoNh d/ you/ Bkb d' fBoXB puhnK dhnK
GkDihnK esb ehs/. fJj ew T[; B/ w's d/ vo Bkb ehsk, FkdhnK eotkJhnk ik ;edhnK jB i' b'e gqbe d'Bk irk
'
go ftXh dk ftXkB d/y' eB; dk ;zxko eoB tkbk ;qh ;jkJh j'D rhnK. d{;ok sohek wB dh dfoVsk nXhB fJj'
fefoFB fiz d k fojk ns/ T; B/ nkgD/ wkw/ ~ wko ij' c?;b/ bJhJ/ fe n;h fJj' fijk e'Jh ew BjhI eoBk j?.
w[ekfJnk. d{;o/ gk;/ ox{tFh oki/ ;qh okw uzdo ih B/ fgsk
I nzsw ns/ nkyoh sohek fJj j? fe n;h nkgD/ wB'
d/ nkd/F nB[;ko 14 ;kb dh pBtk; ;theko ehsk, go sB' ;fsr[o ;Zu/ gksFkj nZr/ dfoV fBFu/ Bkb nodk;
T[; d/ S'N/ tho ;qh bSwD ns/ ;hsk ih B/ Bkb ikD dk eohj/ fe T[j ;k~ J/; fuZeV ftu'I eYe/ ;[ws pyF/ sK i'
c?;bk vo nXhB BjhI F"e nXhB ehsk. n;h nkgD/ wB' fJj' ij/ ew s'I pu ;ehj/ ns/ j'oBk ~
n;h fgzvk dhnK T[jBK FkdhnK d/ rtkj jK fiBk puD bJh gqoDk ;o's pDhJ/. n;b ;wki dh ;/tk fJj'
/
ftu poks fJe s'I tX/o/ fdB th bVeh tkb/ d/ xo o[edh jh j'trh.
/
;h. eJh soK dhnK y/vK ns/ Fohoe eosp fi;sok x'b G[b u{e bJh fywk.
ns/ epZvh y/b e/ ;w/I gk; eod/ ;B. Frp Bk fe;/ ~ dk;
fgbkJh iKdh ;h s/ Bk ghD fdsh iKdh ;h. bVeh tkb/ dk e?0 joGiB f;zx i0 ;eZso
;kok fgzv poks d/ ;tkrs bJh jk}o j[zdk ;h poks d/ byBT{ r[od[nkok gqpzXe ew/Nh
jE X[nke/ ;ko/ fgIv tkb/ nkgD/ xo ike/ jh gqFkdk Sed/ byBT{ w'0 L 9455254935
;B skfe bVeh tkb/ f;o p'M Bk gt/. @@fifrnk;k##
j[D u{fz e n;h soZeh eo u[e/ jK ns/ ;ko/ nkdoF 1H j[ow b?D s'I pkd w{b wzso dk ikg ehsk iKdk j?
G[bd/ ik oj/ jK. eJh tkoh pkoks dk fJzsiko ehs/ fpBk ns/ nzsw ikg d/ pkd @@ig[ nkfd ;u[ i[rkfd ;u[ j?Gh ;u[
gqFkdk gkDh Se e/ veko wkod/ j'J/ xoK ~ gos iKd/ jK. BkBe j' ;h Gh ;u[.. gVQe/ fco tkfjr[o,{ tkfjr[o{ dk ikg
;kvh fJ; d[fBnkth soZeh ;dek j[D e'Jh T[j poks :k ehsk iKdk j?. eh nzsw tko w{b wzso d/ pkd ig[ HHH ;u..
n?Nj'w th ;b bJh wfBnk iKdk fi; ftu ekeN/b ns/ eh ig[ih ;kfjp dk wzrbk uoD gVQBk io{oh j? id fe
dkts/ dko{ Bk j't. fJj ew pkeh ezwk s' fGB j? fi; ftu
/ ig[ih ;kfjp dk gkm eoBk BjhI j[zdk.
Bk vo j? Bk F"e j? e/tb wip{oh j?. vo sK r[opkDh ns/ 2H ftFt eowk fdt; - dh S[Nh nkgB/ gfsqek ftu 14
Z
nekbg[oy dk ;h T[; T[s/ d[BhnKdkoh jkth j' rJh j?. Btzpo fbyh j? eh Gkt j? < id fe ftFteowk g{ik 17
;"e th j? iK BjhI go wip{oh fJj j? T[j ftnesh eJhnK ;szpo ~ wBkJh iKdh j?.
poksK ns/ gkoNhnK ftu w[s dk dko{ vkc u[fenk j? j[D irihs f;zx, nkFhnkBk, byBT{
T[j Bk fet/I eo/, b'e bki ns/ wkfJnk d/ gqrNkt/ nXhB (1H ig[ih ;kfjp d/ wzrbk uoD d/ ;b'e ~ i' ig[
T[; ~ fJj ew wip{oh ftu eoBk g? fojk j?. T[j fJj f;ob/y d/ pkd nzes j? j[ew b?D s'I pkd gVQBk T[fus
rb th Gbh gqeko ikDdk j? fe w[cs dh wfjzrh Fokp iok BjhI j?. 2H fFo'wDh r[od[nkok gqpXe ew/Nh nzfwqs;o tb'I
z
e{ tX/ o h ghD bkb fe;/ B/ n;hotkd sK d/ D h BjhI gqekfFs izshq d/ nkXko s/ ;oekoh S[Nh ns/ fdjkV/ gqekFs
Z
T[bNhnK d' uko rkbK Gkt/ eYe/ ikt/. dk; dk fJj ehs/ iKd/ jB ns/ gzikp ftZu dhtkbh d/ d{;o/ fdB
ftuko noEjhB BjhI j? fe fJ; soZeh Bkb'I n;h ni gV ft;teowk fdt; wBkfJnk iKdk j? ns/ ;oekoh S[Nh jo Z
;kb j'dh j?. - ;zgkde)
I
(5)
8. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
pkpk wodkBk ih dh ;skothI ghVQ h d/
GkJh bkb ih BjhI oj/ bkj"o d/ j;gskb ftu dw s'fVnk
bZyK o{jK ~ r[opkDh ehosB go 1947 ftu T[BQK ~ wkoXkV tkb/
okjhI r[o-xo Bkb i'VB tkb/ opkph
{ wkj"b ftu Go/ wB Bkb nzfwqs;o SvDk
GkJh bkb ih dk 5 Btz p o 2012 fgnk s/ bkj"o ik t;/ go T[E/ ik e/ th
;t/o/ 5H30 ti/ d/jKs j' frnk. T[j T[BKQ B/ r[opkDh dk gZbk Bk Sfvnk ns/
85 ;kb d/ ;B. GkJh bkb ih r[o{ ;zrs ~ r[opkDh ehosB Bkb fBjkb
BkBe ;kfjp d/ fgnko/ ;kEh GkJh eod/ oj/. e[M ;kbK s'I T[j ;zrs dh
wodkBk ih dh ;skothI ghVQh ftu'I p/Bsh #s/ Gkos nk e/ ehosB eod/
;B. Bw{Bhnk j' ikD ekoB T[BQK ~ bkj"o d/ ;oto ;B. nzsookFNoh GkJh wodkBk ehosB dopko
jogskb fty/ dk]b eotkfJnk frnk ;h. T[ j ;';kfJNh gzikp d/ whs gqXkB r[ogkb f;zx f;ZX{ B/ T[BKQ
nkJhH;hH:{H ftu ;B. f}eo:'r j? fe GkJh bkb ih dh w"s s/ d[y dk gqrNk eofdnK fejk fe GkJh bkb
Z
B/ Gkos ftu nk e/ nzsw gqrokw o'}kBk ;g'e;w?B dh
' ih nkgD/ g[ZsoK ns/ g'fsqnK ~ th fJj B;hjs eod/
7thI toQrY w"e/ eotkJ/ rJ/ ;wkrw ftu ehosB eo
/ z ;B fe r[opkDh ehosB BjhI SvDk, fJ; eo e/ T[j
e/ fdsk ;h fi; ~ ;zrsK jw/Fk :kd oyDrhnK. fJj th r[opkDh ehosB gqzgok ~ nZr/ tXk oj/ jB.
;wkrw FzG{ p?ohno fty/ @T[uk do pkpk BkBe dk dh
Z f}eo:' r j? fe GkJh bkb ih dk iBw
Xosh s/ eotkfJnk frnk ;h. f}eo:'r j? fe GkJh r'fJzdtkb ;kfjp fty/ j'fJnk ;h. GkJh bkb ih d/
bkb ih fgSb/ 7 djkfenK s'I r[opkDh ehosB eod/ bVe/ BJhw B/ N?bh'B #s/ df;nk fe r[o{ BkBe d/t
nk oj/ ;B. 1947 se T[ j nkgD/ ;kEhnK Bkb ih B/ T[BKQ d/ gqtko ~ r[opkDh ehosB dh dks p]Fh
dopko ;kfjp, soBskoB, yzv{o ;kfjp, r'fJIdtkb ;h, fJ; bJh ;qh BBekDk ;kfjp s'I gftZso ib fbnk
;kfjp, v/jok ;kfjp bkj"o, BkBekDk ;kfjp, gzik e/ GkJh ;kfjp dh d/j ~ fJFBkB eotkT[D fgZS'I
;kfjp ns/ j'o fJfsjk;e r[o-xoK d/ j}{oh okrh ;B
{ dBkfJnk frnk.
ÒÁÅÕÅôÒ ìäÅÀ°ä òÅñ¶ ðéÆå ÇÃ§Ø å°ñÆ ë¯ðìÃ
çÆ Ã±ÚÆ ÒÚ ÇÃõðñ¶ AE ÒÚ
ÇéÀ±ïÅðÕ, (¶ܧÃÆ)-ë¯ðìà êµåÇðÕÅ é¶ Òâ¶àÅÇò§âÒ Õ§êéÆ ç¶ íÅðåÆ
î±ñ ç¶ î°µÖ ÕÅðÜÕÅðÆ ÁÇèÕÅðÆ Ã°éÆå ÇÃ§Ø å°ñÆ å¶ îËÃÅڰöàà åÕéÆÕÆ
çÃæÅé (ÁËî. ÁÅÂÆ. àÆ.) ç¶ êz¯ëËÃð Áé§å Á×ðòÅñ 鱧 À°é·Åº ÇÃÖðñ¶ AE
ñ¯Õź çÆ Ã±ÚÆ ÇòÚ ôÅÇîñ ÕÆåÅ ÔË Ü¯ ÁÅè°ÇéÕ åÕéÆÕ ç¶ ÇÂÃå¶îÅñ éÅñ
ÇÃÇÖÁÅ Ö¶åð ÇòÚ ìçñÅÁ ÇñÁŶ Ôé¢ â¶àÅÇò§â À°Ô Õ§êéÆ ÔË ÇÜà é¶
íÅðå ÇòÚ Ãí 寺 صà ÕÆîå òÅñ¶ ÒÁÅÕÅôÒ àËìñ¶à çÅ ÇéðîÅä ÕÆåÅ ÔË¢
êµåÇðÕÅ é¶ ÇÕÔÅ ÇÕ DD ÃÅñŠðéÆå Çòôò ç¶ Ãí 寺 ÃÃå¶ àËìñ¶à Õ§ÇêÀ±àð
ÒÁÅÕÅôÒ ç¶ î°µÖ ï¯ÜéÅÕÅð Ôé ÇÜé·Åº ÇòÚ ÇòÕÅÃôÆñ ç¶ôź ÇòÚ ÇõÇÖÁÅ
ÇòÚ ÕðźåÆÕÅðÆ ìçñÅÁ ÇñÁÅÀ°ä çÆ ÃîðµæÅ ÔË¢
(6)
9. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
úìÅîÅ çÆ Çܵå ç¶ Áðæ
ÁîðÆÕÅ ç¶ ðÅôàðêåÆ ìðÅÕ úìÅîÅ çÆ Çܵå é¶ ÃÆ ÇÕ Ô¯ð Õ°Þ Ãîź Çîñä Òå¶ À°Ô ç¶ô 鱧 ÁÇÜÔÆ
ÁÅÀ°ºç¶ ÚÅð òÇð·Áź ñÂÆ úìÅîÅ çÆÁź ÇêÛñ¶ ÚÅð î§çÆ ÒÚ¯º Õµãä ÒÚ ÕÅîïÅì Ô¯ ÜÅä׶¢ ÇÂÃ ç¶ éÅñ-
ÃÅñź çÆÁź éÆåÆÁź Òå¶ î¯Ôð ñ×Å ÇçµåÆ ÔË¢ ÇÂà éÅñ àËÕÃź ÒÚ ÇÕò¶º çå°ñé ìäÅÀ°äÅ ÔË, À°Ã çÅ
òÅð ÇðêìÇñÕé êÅðàÆ çÅ À°Ã çÅ òÆ À°Ô ÇòÃæÅð Çç§ç¶ ðÔ¶ Ãé, ÇÜÃ
Çòð¯èÆ ð¯îéÆ òÆ ìó¶ ÇòôòÅà Áå¶ Òå¶ ñ¯Õź é¶ ÇòôòÅà Õð ÇñÁÅ
À°îÆç éÅñ ÇÂà گä îËçÅé ÇòÚ ÜÅêçÅ ÔË¢ úìÅîÅ ç¶ ÇêÛñ¶ ÚÅð
À°µåÇðÁÅ ÃÆ¢ ÇÂÔ òÆ êzíÅò ìä ÃÅñ ÚÅÔ¶ ìÔ°å òµâÆÁź
Ç×ÁÅ ÃÆ ÇÕ ç¯òź çÅ Ú¯ä î°ÕÅìñÅ åìçÆñÆÁź ÇñÁÅÀ°ä òÅñ¶ åź
ñ×í× ìðÅìð Úñ ÇðÔÅ ÔË Üź éÔƺ î§é¶ ÜÅ ÃÕç¶ êð À°Ã é¶ ÇÂÃ
ç¯òź ÒÚ¯º Õ¯ÂÆ òÆ Ü¶å± Ô¯ ÃÕçÅ ÔË¢ Ã ÒÚ ÕÆå¶ ÁÅêä¶ Õ§îź Òå¶
êð ÇéÕñ¶ Ú¯ ä éåÆÇÜÁź ÒÚ ÇòôòÅà ÷ð±ð ìäÅÂÆ ðµÇÖÁÅ¢
úìÅîÅ çÆ òµâÆ Çܵå é¶ Ãí 鱧 ÁîðÆÕéź 鱧 ÇÕò¶º î°ãñÆÁź
ÔËðÅé Õð ÇçµåÅ ÔË¢ ÚÅÔ¶ ÇêÛñÆ Ú§×ÆÁź ÃÔ±ñåź ç¶äÆÁź Ôé,
òÅðÆ éÅñ¯º À°Ã 鱧 Õ°Þ Øµà ò¯àź ÇîñÆÁź Ôé êð ÇÂà Ãì§èÆ À°é·Åº òµñ¯º êÇÔñź ô°ð± ÕÆåÆÁź ×ÂÆÁź
Çëð òÆ À°Ã çÆ Çܵåź 鱧 ôÅéçÅð ÇÕÔÅ ÜÅ ÃÕçÅ ï¯ÜéÅòź çÅ Õ°Þ ÁÃð ÷ð±ð Ô¯ÇÂÁÅ ÃÆ¢ ÇÂà ׵ñ
ÔË ¢ ÇêÛñ¶ ÃÅñź ÒÚ ÁîðÆÕÅ çÆ ÁÅðÇæÕåÅ çÅ ÇòôòÅà òÆ ìµÞçÅ ÔË ÇÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ÒÚ
âÅòźâ¯ñ ðÔÆ ÔË¢ ç±ÃðÆ òµâÆ Ü§× å¯º êÇÔñź AIC@ò¶º ÇÂé·Åº Òå¶ ñ×ÅåÅð Áîñ Õðé éÅñ ÁîðÆÕÅ çÆ
ÒÚ òÆ À°Ã çÆ ÁÅðÇæÕåÅ ñóÖóÅÂÆ ÃÆ êð ÇÂà ÁÅðÇæÕåÅ Òå¶ ÇÂÕ Ú§×Å êzíÅò êËä çÆ Ã§íÅòéÅ
òÅð ÇÂÔ ñ§î¶ Ã 寺 ðèðé çÅ éźÁ éÔƺ ñË ðÔÆ¢ ÷ð±ð ìä ÜÅò¶×Æ¢ ÚÅÔ¶ ìðÅÕ úìÅîÅ é¶ òµâÆ Ç×äåÆ
ÇÂÃ ç¶ ìÅòܱç úìÅîÅ çÆ Çܵå é¶ ÇÂÔ ÃÅìå Õð ÒÚ ÁîðÆÕéź çÅ ÇòôòÅà ÇܵÇåÁÅ ÔË êð ÇÂà ç¶
ÇçµåÅ ÔË ÇÕ ÁîðÆÕéź é¶ ÇÂà ÔÅñå ÒÚ¯º ÇéÕñä éÅñ-éÅñ À°æ¯º çÆÁź صà-Ç×äåÆÁź Áå¶ Çòô¶ô
ñÂÆ ÇÂÕ òÅð Çëð úìÅîÅ Òå¶ òè¶ð¶ ÇòôòÅà êz×à å½ð Òå¶ íÅðåÆÁź é¶ Ôî¶ôÅ À°Ã ç¶ êzôÅÃé Ãì§èÆ
ÕÆåÅ ÔË¢ Ôź-êµÖÆ Ô°§×ÅðÅ íÇðÁÅ ÔË¢ ÇÂà òÅð òÆ Ú¯äź ç½ðÅé
À°é·Åº 寺 êÇÔñ¶ ðÅôàðêåÆ ì°ô é¶ ÇÂðÅÕ Òå¶ ÁÇÜÔÅ ÔÆ òðåÅðÅ ò¶ÇÖÁÅ ÜźçÅ ÇðÔÅ ÔË¢ úìÅîÅ
ÔîñÅ Õðé çÆ òµâÆ öñåÆ ÕÆåÆ ÃÆ, ÇÜà éÅñ îÔÅåîÅ ×źèÆ çÅ å¶ éËñÃé î§â¶ñÅ ç¶ À°êÅôÕ
ÁîðÆÕŠ鱧 ÕÂÆ êµÖź 寺 òµâÅ èµÕÅ êÔ°§ÇÚÁÅ ÃÆ¢ Ôé¢ ÇÂé·Åº ç¯òź ôõÃÆÁåź çÅ Ç÷Õð ÇêÛñ¶ Ã
úìÅîÅ ÚÅÔ¶ ÇÂà ñóÅÂÆ ÒÚ¯º Ô°ä åµÕ ÁîðÆÕŠ鱧 ÒÚ À°é·Åº é¶ ñ×ÅåÅð å¶ òÅð-òÅð ÕÆåÅ ÔË¢ ÁîðÆÕÅ
ìÅÔð åź éÔƺ Õµã ÃÕ¶ êð À°é·Åº é¶ ÁÇÜÔ¶ ÔÅñÅå ç¶ ÇÂÇåÔÅà ÒÚ êÇÔñÆ òÅð ÇÕö ÕÅñ¶ î±ñ ç¶
÷ð±ð ìäÅ Ççµå¶ Ôé ÇÕ ÁÅÀ°ä òÅñ¶ Ã ÒÚ À°Ô ÇòÁÕåÆ çÅ ðÅôàðêåÆ ìäéÅ Áå¶ Çëð ç±ÃðÆ òÅð
ÁÅêäÆÁź ø½Üź 鱧 Çòç¶ôÆ èðåÆÁź 寺 òÅêà ì°ñÅ Ú°ÇäÁÅ ÜÅäÅ ÇÂÕ ÁÜ±ì¶ å¯º صà éÔƺ î§ÇéÁÅ ÜÅ
ÃÕä׶¢ ÇÂà òÅð ç¶ Ú¯ä êzÚÅð ÒÚ À°é·Åº é¶ Çòç¶ôÆ ÃÕçÅ¢
î°µç¶ Òå¶ ÂÆðÅé ç¶ êzîÅä± åÜðÇìÁź Òå¶ òµâÅ ÇÕ§å± ÁµÜ ÁîðÆÕÅ ç°éÆÁÅ çÆ ÇÂÕ îÔźôÕåÆ
÷ð±ð ÕÆåÅ ÔË, êð Çòç¶ôÆ éÆåÆ çÆ æź À°é·Åº é¶ ç¶ô ÔË¢ À°æ¯º ç¶ ðÅôàðêåÆ çÆ Ã¯Ú ç°éÆÁÅ çÅ éÕôÅ
çÆÁź Á§çð±éÆ ØÅàź òµñ òè¶ð¶ ÇèÁÅé Õ¶ºçÇðå ìçñä ç¶ Ãîðµæ Ô¯ ÃÕçÆ ÔË¢ ÇÂÔ À°îÆç ÕÆåÆ
ÕÆåÅ ÃÆ¢ ÁÅêäÆ ÁÅðÇæÕåŠ鱧 ÇÕò¶º ÃÇæðåÅ ÜÅäÆ ÚÅÔÆçÆ ÔË ÇÕ ìðÅÕ úìÅîÅ ç°éÆÁÅ íð ÒÚ
ìÖôäÆ ÔË å¶ ÕÃÅð¶ ÒÚ¯º ÇÕò¶º ìÅÔð ÇéÕñäÅ ÔË, àÕðÅÁ çÆ éÆåÆ é±§ Ûµâ Õ¶ íÅÂÆòÅñÆ òÅñÆ éÆåÆ
ÇÂà Ãì§èÆ À°é·Åº é¶ Ú¯ä êzÚÅð ç½ðÅé ÇòÃæÅðå 鱧 Ôð êµÖ¯º Ô¯ð Áµ×¶ òèÅÀ°ä ñÂÆ ïåéôÆñ Ô¯ä׶¢
ï¯ÜéÅòź çÅ õ°ñÅÃÅ ÕÆåÅ, ÇÜà 寺 ÇÂÔ êzíÅò ìäçÅ ÇÂà Ã ÁÇÜÔÆ ÕÅîéÅ ÕÆåÆ ÜÅ ÃÕçÆ ÔË¢
(7)
10. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
uko ;kfjp}kfdnK dh Fjhdh ;L r[odhg f;zx, b[fXnkDk
;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih d/ bkvb/ ;g[ZsoK dhnK ;t/o ~ jh t?oh-db B/ rVQh d/ uko'I so x/ok gk fbnk.
FjhdhnK ;z;ko d/ fJfsjk; ftu p/iV jB. fi; soQK fJBQK
' ioB?bK d/ g[SD s/ fgzv tk;hnK B/ dZ; fdZsk fe r[o{ ih Bkb
Z
B/ pjkdoh, db/oh, fBoG?sk, fBFekwsk, ;t?wkB, Xow s/ Fkw t/b/ f;o 40 e[ f;zx nkJ/ ;B, oks t/b/ j'o gj[zu
f;Zy e"w d/ nkdoFK dh ]kso ;t?eopkBh fdZsh, fJBQK dh
[ rJ/ j'Dr/. f;zxK dh fJsBh xZN frDsh dk gsk bZrD s/
Fjhdh ;k~ 300 ;kb gfjbK dhnK :kdK tZb b? iKdh j?. t?oh db B/ pV/ j";b/ Bkb jZb/ eoB/ F[o{ eo fdZs. f;zxK
/
nB[dg[o febQ/ d/ gkJ/ x/o/ ~ ;Zs wjhB/ j' rJ/.
z dk r'bh pko{d wZeD tkbk ;h ;' r[o{ ih B/ f;zxK d/ S'N-
[ /
f;zxK e'b dkDk gZmk w[Ze frnk. y[oke s/ gkDh dh E[V S'N/ iE/ pDk fdZs/ fJe fJe eoe/ jo/e iEk pkjo G/fink
ekoB go;kdh jkEh tor/ ehwsh ikBto wo rJ/. fJj iKdk ;h. fJe iEk Fjhd j'D s/ d{ik iEk ikDk ;h. t?oh
BjhI fe x/o/ ftu fBo/ f;zx n"y/ s/ d[yh ;B, w[rb "iK s/ ~ rVQh s'I go/ oZyD bJh edh edh sho th tos/ iKd/ ;h.
T[BQK d/ ;kEh okfinK ~ th xZN sebh BjhI ;h. gfjbK d' ifEnK d/ ;odko pkpk nihs f;zx ih s/ pkpk i[Mko f;zx
T[BKQ ~ rowh, fco pkoF ns/ jVQ dk ;kjwDk eoBk fgnk ih Ekg/ rJ/. pkpk nihs f;zx ih Bkb nZm f;zx GkJh
;h. j[D f;o s/ ;odh nk u[Zeh ;h. T[j th izr s'I fgZSk w'jew f;zx (i' gzi fgnkfonK ftu'I fJe ;B), GkJh JhFo
S[vkT[Dk ukj[zd/ ;B. n"ozr}/p B/ th r[o{ ih tZb fuZmh f;zx, GkJh bkb f;zx, GkJh Bzd f;zx, GkJh e/;o f;zx, GkJh
G/ih. r[o{ ih febQK SZvD tk;s/ Bk wzB. w[rbK s/ gjkVh
/ d/tk f;zx, GkJh ehosh f;zx, GkJh w/jo f;zx izr d/ w?dkB
okfinK B/ e;wK uZe e/ febQK SZvD tk;s/ p/Bsh ehsh. ftu G/i/. nZm/ f;zx pj[s pjkdoh Bkb bVd/ Fjhd j'
r[o{ ih ~ fJBQK dh yokp Bhns dk gsk ;h. ;' r[o{ ih Bk rJ/. w[|b "iK B/ uko/ gkf;T[I ;kfjp}kd/ nihs f;zx ~
wzB/. f;ZyK d/ dpk gkT[D s/ fe ;kok gzE nkg ih ~ i'o, x/ok gk fbnk go ;kfjp}kd/ d/ shoK B/ eJh SkshnK ftZBQ
fdzd/ jK fe febQk SZv fdZsk ikt/, 20 s/ 21 d;zpo 1704 dh ;[ZNhnK. pkpk ih dh bbeko B/ T[BQK ~ shoK d/ fBFkB/
ftubh oks ~ r[od/t B/ nBzdg[o s'I gfotko ;w/s e{u pDkfJnk. id sho ]sw j' rJ/ sK sbtko ;zGkb bJh.
ehsk. r[o{ ;kfjp ehosg[o s'I o'gV tZb tX/. fJsB/ sZe pkpk ih ~ w[rb ;odko B/ eZ; e/ B/ik wkfonk. nkg ih
d[FwD B/ M{mhnK e;wK G[bk e/ fgSb/ gkf;T[I Xktk p'b tko puk rJ/ go x'Vk }]wh j' frnk. nkg ih T[; t/b/
fdZsk. d't/I fXo bVd/ fGVd/ ;o;k Bdh d/ ezY/ gj[zu g?db j' rJ/ s/ sbtko d/ i"jo fdykD bZr/ go fJeZfbnK
rJ/. fJE'I gfotko ftSV frnk. r[o{ ;kfjp ih d/ wfjb ~ d/y e/ ;kfonK B/ fJe' ;w/I pkpk nihs f;zx T[go jwbk
Z
GkJh wBh f;zx d/ Bkb o'gV j[d/ j'J/ fdZbh ub/ rJ/. wksk
z eo fdZsk s/ T[dI' sZe jwb/ eod/ oj/ id sZe nihs f;zx
r{ioh ih fiBQK Bkb d'tI/ S'N/ ;kfjp}kd/ ;B, ~ rzr{ nkgD/ ih Fjhd Bk j'J. fiE/ ;kfjp}kd/ nihs f;zx dk ;oho
/
fgzv y/Vh b? frnk. fvZfrnk T[; d/ u"JhI gk;hI t?oh dbK d/ "ihnK dhnK bkFK
r[o{ wjkoki, d'tI/ ;kfjp}kd/ s/ SZsh f;zx ;o;k dk Y/o ;h.
gko j' e/ o'gV tZb tX/. o'gV s'I nZr/ bzx e/ r[o{ ih Bkb nkgD/ tZv/ Gok ~ Fjkds gKfdnK d/y e/ pkpk
gzi f;zx j'o nk ob/ i' ;o;k d/ ezY/ s'I ftSV rJ/ ;B. i[Mko f;zx ~ ukn ufVQnk s/ T[BKQ izr ftu Fjkds bJh
21 d;zpo 1704 dh Fkw wjkoki uwe"o fJe pkr nkgk g/F ehsk. wjkoki B/ gzi fgnkfonK ftu'I d' GkJh
ftu gj[zu rJ/. ;qh r[o{ ;'Gk gzBk 65 nB[;ko fJE'I dk fjzws f;zx s/ GkJh ;kfjp f;zx ih s/ fszB j'o f;zx pkpk
f}whIdko r[o{ ;kfjp ~ nkgDh jt/bh b? frnk. nrb/ fdB i[Mko f;zx ih Bkb G/i. r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ |ohp fjzd{
/
(8)
11. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
iBsk dh ]kso nkgD/ firo d/ N'N/ nkgDhnK nZyK ;kjwD/ nZXh oks s'I e[M ;w/I pkd r[o{ ih B/ bbekfonk
e[opkBh bJh g/F eoe/ d[BhnK tk;s/ p/-fw;kb g{oB/ gk sK fe gsk bZr ikJ/. T[uh fejk, @@gho/ fjzd w/ ot/d.##
Z
fdZs/ . d[pkok oD row j' frnk. b'EK s/ b'Ek fvZrD bZr pkd ftu r[o{ ih B/ nkgD/ }oBkw/ ftu fbfynk fe d/y'
gJhnK. w[|b "iK d/ j";b/ tX/ j'J/ ;B go fco th pkpk tkfjr[o{ dk ewkb, T[BKQ ~ p/ns "i B/ x/o fbnk go Bk
z
ih yzvk fJT[I ubk oj/ ;B fit/I e'Jh fe;kB y/s ftu dksoh T[BKQ dk tkb ftzrk j'fJnk s/ Bk osk e[ MohN nkJh. r[o{
ubkT[dk j?. "i dh frDsh pj[s f}nkdk j'D eoe/ w[|bK
I ih fdB uVQd/ sZe pj[s d{o fBeb rJ/.
B/ n?;k x/ok gkfJnk i' N[N Bk ;fenk. f;zxK e'b jfEnko
Z nrb/ fdB t?oh B/ Xktk p'b fdZsk. fgS/ oj/ f;zxK
]sw j' rJ/ go fco th t?ohnK Bkb w[ekpbk eod/ B/ dotk}/ y'bQ fdZs/ ns/ sbtkoK ;{s e/ t?oh T[Zs/ N[ZN
oj/. ;kfjp}kdk i[Mko f;zx B/ w?dkB izr ftu t?ohnK d/ gJ/. pjkdoh d/ ekoBkw/ fdykJ/ s/ f;zxK B/ nkgD/ Bkb'I eJh
nkj{ bkj/. S'N/ fij/ pho pjkdo d/ i"jo d/y e/ t?oh th r[Dk tZX w[|b ;?fBeK ~ wko e/ nzs Fjhdh gqkgs ehsh.
dzr ofj rJ/. T[Xo ;{oi B/ w{j S[gkfJnk fJXo pkpk ih
z GkJh ;zrs f;zx ih dh ;eb r[o{ ih Bkb fwbdh ;h.
dh Fjkds j' rJh. t?ohnK ~ eJh fdB sZe G[byk fojk fe r[o{ ih Fjhd j'
/
id'I pkpk i[Mko f;zx ih s/ T[BKQ d/ Bkb G/i/ f;zx rJ/ jB. go w[|b "i eh ikD/ <
Fjhd j' rJ/ sK rVQh ftu frnkoK f;zx ofj rJ/. T[BKQ fi; jt/bh ftu r[o{ ih B/ pkdFkjh "i dk Nkeok
d/ Bkw fJ; soQK jB L ehsk T[E/ r[od[nkok (rVQh) ;kfjp pfDnk j'fJnk j?.
GkJh dfJnk f;zx, GkJh Xow f;zx, GkJh wkB uwe"o dh oD-G{wh fiE/ ;kfjp}kd/ Fjhd j'J/ ns/
f;zx, GkJh ;zrs f;zx, GkJh okw f;zx, GkJh ;zs f;zx, GkJh fiE/ ;kfjp}kfdnK s/ j'o f;zxK dk ;;eko j'fJnk, T[E/
d/tk f;zx, GkJh ihT[D f;zx, GkJh ekmk f;zx, GkJh ;zs'y r[od[nkok pfDnk j'fJnk j? fi;dk Bkw esb rVQ j?.
f;zx, GkJh e/jo f;zx. uwe"o dh jt/bh ftu ;qh r[o{ r'fpzd f;zx ih B/
r[ o { ih B/ fJBQ K f;z x K ~ ;z p ' X B eod/ j' J / d' ;kfjp}kfdnK ns/ f;zxK ;w/s wodkBrh ns/ :[X-ebk Z
owkfJnk fe d[FwB e;wK yk e/ fco rJ/ jB ns/ d/ n?;/ g{oB/ gkJ/ i' p/-fw;kb jB.
p/JhwkB jB. j[D ;k~ th ;{ofwnk tKr bV e/ Fjkds pkpk }'okto f;zx ih s/ pkpk csfj f;zx ih
d/Dh ukjhdh j?. n?;h dFk ftu f;zxK B/ wsk gekfJnk fe dhnK FjkdsK ;o;k Bdh (o'gV s'I 11 whb #s/ j?) s'I
i/ r[o{ r'fpzd f;zx ih dh gktB j'd ekfJw ojh sK T[j T[;
I ftSV e/ wksk ih d'tI/ ;kfjp}kfdnK Bkb rzr{ dh p/Bsh
fpyV/ ;w/I th nrtkJh eoe/ gzE ~ fco ;[oihs eo b?Dr/ s/ rzr{ d/ fgzv y/Vh ub/ rJ/. o[fgnK dh Goh y[oih d/y
go p/tes fdZsh Fjkds gzE bJh eokoh ;ZN ;kps e/ rzr{ dh Bhns yokp j' rJh. oks t/b/ T[; w'joK S[gk
j'Jrh. rVQh ftu ofjzd/ pkeh f;zxK B/ gzi fgnko/ u[D.
/ / bJhnK s/ pkjo F'o gkT[D bZrk fe u'oh j' rJh j?. wksk
GkJh dfJnk f;zx ih B/ nrtkJh eod/ j[ew fdZsk fe r[o{ r[ioh ih B/ T[; ~ ;wMkfJnk fe w'joK s{z oZy b? go o"bk
ih T[;/ oks jt/bh SZv ikD. fJ; s/ r[o{ ih B/ j[ew nZr/ Bk gk, go T[; B/ j'o fJBkw d/ bkbu ftu fgzv d/ u"Xoh
f;o M[ekT[fI dnK fJ; Fos #s/ jt/bh SZv ikD bJh gqtkB ~ Bkb b? e/ w'fozv/ EkD/ ik e/ dZ; fdZsk. EkD/dko B/ wksk
ehsk fe T[j rVQh SZvfdnK tzrko }o{o gkDr/. r[o{ ih s/ d'BK wk;{w pZfunK ~ frqsko eo fbnk s/ ;ojzd
;kfjp B/ fszB f;zx GkJh dfJnk f;zx, GkJh Xow f;zx ns/ d/ Btkp t}ho ykB e'b gj[uk fdZsk. T[;B/ fJBQK ~ mzY/
z
GkJh wkB f;zx ih ~ Bkb b? e/ ikD dh ftT[s dZ;h s/ j[ew
I p[oi ftu e?d oZyD s/ nrbh ;t/o eufjoh g/F eoB dk
fdZsk fe pkeh nZm/ f;zx jt/bh ftu ofjD s/ ;koh oks r'bh j[ew fdZsk.
ubkT[d,/ Brkok yVekT[d/ ofjDA Gbe/ w?dkB ftu bV
I I ;kfjp}kfdnK ~ eJh bkbu fdZs/ rJ/. fJ;bkw
e/ Fjhd j' ikD. fiT{d/ ihn t?oh d/ ekp{ BjhI nkT[Dk.
I ep{b eoB dh gq/oBk fdZsh. Bk wzBD s/ ek}h ~ stk
(9)
12. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
d/D bJh fejk go T[; B/ wip{oh dZ;h fe pZfunK ~ cstk d;thI ftu GkJh e'fJo f;zx w[skpe gfjbK pV/ s;hj/ fdZs/
BjhI ukfVQnk ik ;edk. ;Zuk Bzd B/ t}ho ]kB ~ GVekfJnk
[ rJ/ go T[BKQ w[y'I ;hn Bk T[ukoh tkfjr[o{ dk GkDk wzBd/
s/ fJBQK f]bk stk d/D bJh fejk. pZfunK ~ voktk th j'J/ BhIjK ftu Fjhd j' rJ/. d;w/F fgsk ;qh r[o{ r'fpzd
fdZsk frnk go pZfunK B/ T[so fdZsk, @@n;hI r[o{ r'fpzd
Z f;zx ih d/ d[bko/ Fjhdh gk rJ/ go db/o pZfunK ~ je{ws
f;zx ih d/ F/o pZu/ jK. F/oK tKr fe;/ s'I vod/ BjhI. f;Zyh d[nkok fdZs/ rJ/ vokt/ s/ bkbu Xow s'I Bk v/r ;e/. wksk
ikB s'I fgnkoh j?. n;hI fJ;bkw ep{b BjhI eoKr/.## r[ioh ih B/ fJj ;kek ;[D e/ gqkD fsnkr fdZs. /
nrb/ fdB 26 d;zpo 1704 ~ ;kfjp}kfdnK ~ ;;eko bJh EK N'vo wZb i"joh B/ gqkgs ehsh ns/
fco eufjoh ftu g/F ehsk frnk. vokT[D s/ XwekT[D 27 d;zpo 1704 dh Fkw ~ fszBK dk ;;eko fJeZmk jh eo
dk BkNe d[jokfJnk frnk go ;kfjp}kd/ fdqVQ oj/. fdZsk frnk. fJE/ nZieZbQ r[od[nkok @i'sh ;o{g# ;[Ff' Gs
eufjoh ftu ;kfjp}kdk }'okto f;zx s/ csfj f;zx ih j?. pkpk }'okto f;zx ih dh Fjhdh ;w/I T[wo ;Zs ;kb,
B/ eVe e/ fejk L frnkoK wjhB/, nZm fdB ;h ns/ pkpk csfj f;zx ih dh
;kfjp}kfdnK eVQe e/ fejk ;{p/, e/tb gzi ;kb d; wjhB/ d; fdB.
gops dkfpnK Bkb BjhI fjb iKd/ . fJjBK FjkdsK dk gqGkt fJj fgnk fe uko/ gk;/
pZ u / j' D fijV/ F/ o pZ p oK d/ , jkjkeko wZu rJh. r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ wkShtkV/ fJj
ed/ G/ v K d/ ftu BjhI ob iKd/ . ;kok jkb ;[D e/ sho dh B'e Bkb ekjh d/ p{N/ ~ g[NfdnK
Z
;kfjp}kd/ jo ;tkb dk itkp rZi-tZi e/ fdzd/ owkfJnk ;h, @@j[D w[|b oki dh iVQ gZ[Nh rJh.##
oj/. eJh tko e'fFF eoB d/ pkti{d f;o BjhI M[ekfJnk. ;kfjp}kfdnK dh Fjhdh f;Zy e"w d/ tko;K ~
ek}h e'b'I fco cstk fbnk sK T[;B/ Btkp t}ho ]kB s/ fusktBh fdzdh j? fe Xow dk ;"dk BjhI eoBk. f;Zyh
;[uk Bzd d/ }'o gkT[D s/ pZu/ e;{otko ej/ i' p|kts bJh
Z nw'be t;s{ j?. d[BhnK d/ tZv/ s'I tZv/ b'G bkbu f;Zyh dh
s[b/ j'J/ jB ns/ BhIjK ftu fuD e/ Fjhd eoB dk j[ew T[Zusk s/ f;Zyh fgnko d/ ;kjwB/ e'Jh w[Zb BjhI oZyd/.
fdZsk. fJ; s/ Btkp wb/oe'Nbk B/ jkn dk Bknok wkfonk ;kfjp}kfdnK dh pjkdoh d/ i"jo s/ FjhdhnK
s/ T[Zm e/ ubk frnk. f;ZyK s/ ftF/F eoe/ f;Zy pZfunK bJh jw/Fk ukBD w[BkfonK
27 d;zpo 1704 ~ d'jK ;kfjp}kfdnK ~ BhIjK dk ezw eoBrhnK s/ f;Zy B"inkBK ~ Xow bJh ikBK tkoB
[
ftu fuD e/ Fjhd eo fdZsk frnk. r[o fpbk; gksFkjh dh gqoBk d/dhnK ofjDrhnK.
/ I
nBw' b ;[ w B
1- i' b'e n"y/ t/b/ fJe d{i/ dk ;kE BjhI d/Id/ T[BQK Bkb'I gF{ uzr/ jB i' d[y t/b/ eZm/ j' iKd/ jB.
2- gF{ wfonk j'fJnk th d; ezw ;Pko d/Idk j? go wB[Zy wo ikt/ sK T[; dk e"vh w[Zb th BjhI g?Idk.
3- T[Zuk wB[Zy T[j j? i' d[yhnK s/ rqhpK Bkb fgnko eo/, ns/ BhtK T[j j? i' T[BQK Bkb Bos eo/.
4- i' oZp dk wzrsk j? T[j ed/ G[Zyk BjhI ofjzdk, s/ i' wB[ZyK dk wzrsk j? T[j ed/ fsqgs BjhI j'Idk.
5- fit/I fBowb gkBh d/ ftu ngBk u/jok fd; g?Idk j?, fJ;/ soQK gftsq nkswK ftu gqG{ dk gqekF.
6- i' ngB/ nzdo oZph i's ~ nBGt BjhI eodk T[j feXo/ th T[; dk ibtk BjhI d/y ;edk.
7- T[; dh ok; tZXdh j? i' tZX d/t/ s/ xZN bt/, go T[; dh ;dk xNdh j? i' xZN d/t/ s/ tZX bt/.
8- wK ngB/ fe;/ pZu/ ~ o'Nh d/Bh G[Zb ;edh j? go tkfjr[o{ ed/ fe;/ ~ o'}h d/B s'I BjhI T[Zedk.
9- ;z;ko dk jo iht fgS'I g?dk j'fJnk j?, go T[; dh o'}h dk gqpzX nekb g[oy B/ g?jbK ehsk j?.
10- r[o{ d/ j[ew ftu s[fonK ed/ wB ftu n"r[D gqtF BjhI eod/ ns/ wB d/ nky/ bZfrnk r[D.
/
frnkBh T{Xw f;zx ih
(10)
13. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
r[o{ rZdh fdtF s/ ftF/F
gjo?
f;Zy, r[of;Zy ns/ BkBe Bkw b/tk id ;t/o/ gkbe ns/ oSQe j[zdk j? i'
fBsB/w s'I T[gozs nodk; eodk j?, ik r[o{xoK u nrfB wkfj nkjko gj{ukdkz
;t/o/ nodk; j[dh j? sk fJj Fpd tos/ ikd/I jB fe
z j?.
j/ nekb g[oy uko gfjo oks nkg ih d/ GkD/ nzdo d[ ; o/ Fpd ftu
nihs f;zx,
;[y Bkb tshs j'Jh j? uko gfjo fdt; nkfJnk nkgD/ r[ o d/ t fgjb/ gjo ftu
byBT
GkD/ ftu fpskT[DK ih, fJtI/ jh ;zfXnk dh nodk; ftu c[owKd/ jB fe fJj fJe
p/Bsh ehsh ikdh j?, fJBQK geshnK s'I goshs j[dk j?z nu/sB nt;Ek j? fJ; nt;Ek ftu f;oc s/ f;oc
fe fdB ftu nm gfjo j[zd/ jB, fJ; rb dh gq'Ysk eosk g[oy jh ;jkfJe j?, r[o{ r'fpzd f;zx ih th
pkpk cohd ih d/ ;b'e s' th j[zdh j? L- c[owkT[d/ jB.
uko rtkfJnk jz Y e/ , uko rtkfJnk ;[ z w . n' o eh pks ejk ej s' I ;' ,
b/ y k op wz r / ; hnk, s{ z nkfJnk fejV/ ez w . ;[ g/N jh e/ gN phu pukt?.
gjo? - f;o b/y s/ ;qh r[o{ rqzE ;kfjp d/ nzr 74 s'I d{ik gfjo - fJt/I fit/I iht pkb nt;Ek ftu
78 se uko Fpd ;'GkfJwkB jB fiBK ftu'I d' ;kfjp j[dk j? fi; dk u'frodk wk fgU[ se ;hfws j[dk j?.
z z
;qh r[o{ BkBe d/t ih d[nkok T[ukfos jB fJe Fpd wks b'e ftu nkT[fI dnK jh T[;dh fbt nkgD/
r[o{ okw dk; ih dk ns/ nzfsw Fpd ;kfjp ;qh r[o{ ;B/IjhnK dh soc j'D ekoD nekb g[oy Bkb' N[N
noiB d/t ih dh feqgk j?. uko/ jh Fpd ;qh okr ftu iKdh j?, gqG f;woB ft;o iKdk j?. tksktoD y[fFnK
jB fJ; okr ~ ;qh r[o{ rqE ;kfjp ftu ;p s'I fgjbk
z Gog{o, tXkJhnK dk nkdkB gqdkB G?Dk GrtK d/ jZEk
;EkB fdsk frnk j? ns/ fJ; okr dk rkfJB oks ~ ftu fJT[ Budk Ngdk j? fidK i;'Xk d/ xo ;qh feqFB
j[zdk j?. ih fujed/ jB.
fgjb/ Fpd ftu ;qh r[o{ BkBe d/t ih nekb jE' jE BukJhn? gqkDh, wks ej? ;[s w/ok.
g[oy d/ F[eokB/ (È ;fsr[o gq;kfd..) T[gozs u/ s nu/ s w{ V wfB w/ o / , nz f s Bjh feS s/ o k..
pyfFF eod/ jB fe wB[y dk ihtB oks d/ uko gfjok o?D d/ d{i/ fgjo r[od/t ;k~ u/skT[d/I jB
dh soK j?. fijVh wK w/okg[s w/okg[s efjfdnK BjhI Eedh, T[j G[b
okfsq dk gfjbK gjo, fpbe[b ;Ks tksktoD ikdh j? fe fit/I oks dk gfjbk fgjo phs frnk j? fJj
dh T[gwk iht dk roG ftu tk; j'Dk, fJj pj[s jh d{ik fgjo @@pkb nt;Ek## th jw/Fk BjhI ojDh. shi/
;[Sw nt;Ek j? fi; dk fieo pkpk cohd ih fJ; soK gfjo o?D ftu ;kok ;z;ko nkgfDnK ekoK ftjkoK dh
eod/ jB fusK ftu br ikT[Idk j? mhe fJ;/ soK wB[y fJ;
@@gfjb/ gjo? c[bVk## nt;Ek (itkBh) nkgD/ i'pB[, i[nkBh ns/ XzB ewkT[D
fJ; nt;Ek ftu iht c[b dh soK e'wb, wksk s'I S[N j'o e[M BjhI ;'udk,
d/ roG ftu nftef;s o{g ftu j'dk j'fJnk th w{e
I jfo ek Bkw B u/sjh tDikfonk
o{g ftu nekb g[oy Bkb nkgDh fbt i'Vh oydk j?, fwsqk pXk S[Nfj fis..
roGn;B ftu T[bNk bNfenk th gqGk Grsh Bkb XB - i'pB ftu wksk j'fJnk, T[; go tdrko
fBozso nkgDh ;[os i'V e/ nodk;K eodk j? feT[I fe ~ g{oh soK G[bk e/ Xow-eow, Bkw-f;woB s'I N[N iKdk
n?;h nt;Ek ftu fJe nekb g[oy jh T[; dk fgqs j? fi; ekoD T[;dh feos th wkVh j' iKdh j?.
(11)
14. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
Xow ;/sh tkgko B ehs/, eow B ehs/ fws.. n?;h nt;Ek ftu iht dh ;[os T[; gowkswk
wkVh feos ekoD wB nkb-izikb ftu c; tb j'Dk b'udh j? go gkgk dh rzd Gkoh j'D ekoD,
iKdk j? ns/ j'o e{V eow fJ; dk fBs dk eow j' Fpd dh gSkD B j'D ekoD gSsktk jh jE nkT[dk I
ikdk j?. j?.
@@Xz B fust? , XB ;z u t? tDikfonk fwsq k , fJe osh r[D B ;wkfDnk tDikfonk fwsqk
jfo Bkwk jfo B ;wkfb.## ntrD yD;fB pzfB..
fJBK nkr'Dk s' sK jh d{o fojk ik ;edk j? nz s ftu r[ o d/ t ;k~ ;[ u / s eod/ j' J /
i/ nkg nekb g[oy fwjo eo e/ ;'Mh pyF/. T[ g d/ F pyFd/ jB fe pkb nt;Ek s' I gq h s T[ ;
fi; B/ feogk eo/ r[ o [ w/ b / , ;' jfo jfo Bkw ;wkfb. npBk;h tkfjr[o{ Bkb brk e/, r[ow[yK tkbk ihtB
ej[ BkBe shi/ gjo? gq k Dh, ;/ ikfJ fwb? jfo Bkfb. ih e/ jh fJ; Gtib irs s' gko T[skok j?.
o?D dk u'Ek gfjo- noEks oks dk nzfsw gfs ;/sh ikt? ;jfi ;wkt?, ;rb/ d{y fwNkt?.
gfjo oks ysw j'D ~, fJt/ jh wB[y dh itkBh i'pB
Z ej[ BkBe gqkDh r[ow[fy S{N?, ;ku/ s/ gfs gkt?..
nzsw gVkT[ s/, p[Ykg/ tb ~ tXDk j?, u'Eh gksFkjh fJ; ftF/ s/ T[gd/F d/Id/ jB
uT[ E ? gjo? o? D e/ tDikfonk fwsq k jfo ;/tj[ fyB[ fyB[ fYb w{b B efoj[
fpoX GfJnk sB yhD[. fis n;fEo i[r i[r j'tj[..
fijVk Foho eb se fe;/ s' Ykj BjhI ykT[dk I jfo ;/sh ;d wkDj[ obhnK,
;h ni nkgDk nkg BjhI ;zGkb ;edk, feT[fI e Foho iBw woD d[y y'tj[..
d/ ;ko/ fJzdq/ ShDsk dh soc ikD br gJ/, fJ; soK ;fsr[o{ d/ T[gd/FK s/ ufbnk o?D d/
nyh nz X B fd;Jh tDikfonk uko/ gfjo o{gh iht nkswk dh fJj c/oh ;cbsk jkf;b
fwsqk ezBh ;[D? B t?D.. eo ;edh j?.
êz¶ðéÅ-Ãð¯å
ÃÚÅÂÆ ÃÅ鱧 åÅÕå êzçÅé ÕðçÆ ÔË
åÅÕå Áå¶ ìÔÅçðÆ ç¶ Ãì§è ÇòÚ ÃòÅîÆ Çòò¶ÕÅé§ç çÅ ÇòÚÅð ÔË ÇÕ ÒÕ¶òñ ÃÚÅÂÆ ÔÆ åÅÕå
êzçÅé ÕðçÆ ÔË¢ åÅÕå ÔÆ Ã§ÃÅð ç¶ ð¯×ź çÆ çòÅÂÆ ÔË¢ ÇÂÔ ÇÂÕ á¯Ã åµå ÔË ÇÕ åÅÕå Ç÷§ç×Æ ÔË,
Õî÷¯ðÆ î½å¢ åÅÕå ÔÆ ÁÅé§ç ÔË, ÃçÆòÆ Ç÷§ç×Æ ÔË, Õî÷¯ðÆ ñ×ÅåÅð åäÅú Áå¶ ç°µÖ ÔË¢ Õî÷¯ðÆ î½å
ÔË¢ Ãëñ Ô¯ä ñÂÆ ÷ìðçÃå ÇÂðÅçÅ Áå¶ Ççzó·åÅ Ô¯äÆ ÷ð±ðÆ ÔË¢ Ççzó· ÁÅåîÅ òÅñÅ ÇòÁÕåÆ åź
ÕÇÔ§çÅ ÔË, Òî˺ Ãî°§çð 鱧 êÆ ÜÅòź×Å, î¶ðÆ ÇµÛÅ éÅñ êÔÅó òÆ Ú±ð-Ú±ð Ô¯ ÜÅä׶¢ ÁÇÜÔ¶ ÇÂðÅç¶
ôÕåÆ Áå¶ ÇîÔéå çÆ ñ¯ó ÔË¢ î¶ð¶ é½ÜòÅé ç¯Ãå¯! åÅÕåòð ìä¯, ÇÂÔ ÔÆ å°ÔÅⶠñÂÆ î¶ðÅ À°êç¶ô ÔË¢
×ÆåÅ çÅ êÅá Õðé éÅñ¯º å°Ãƺ ë°µàìÅñ Ö¶âç¶ Ô¯Â¶ ÁÅêä¶-ÁÅê 鱧 Ãòð× ç¶ òè¶ð¶ é¶ó¶ êÅú׶¢ î˺
å°ÔÅ鱧 ÇÂÔ ôìç ÇÂà ñÂÆ ÕÇÔ§çÅ Ôź, ÇÕÀ°ºÇÕ î˺ å°ÔÅ鱧 ÇêÁÅð ÕðçÅ Ôź¢ Õî÷¯ðÆ çÅ ÇÂñÅÜ Õî÷¯ðÆ
Òå¶ Þ°ðÆ ÜÅäÅ éÔƺ, Ãׯº ÁÅêäÆ åÅÕå 鱧 ÇÚåÅòäÅ ÔË¢ å°Ãƺ òÆ ñ¯Õź 鱧 À°Ã ôÕåÆ ìÅð¶ Ç×ÁÅé
ÕðòÅú, ܯ À°é·Åº Á§çð êÇÔñź ÔÆ î½Ü±ç ÔË¢ ÇÂÔ ôÕåÆ ÃÅ鱧 ÃÚÅÂÆ å¯º êzÅêå Ô°§çÆ ÔË, ÇÂà ìÅð¶ ðڶå
Ô¯ä çÆ ñ¯ó ÔË¢
-çÜÆòé ÇÃ§Ø âãòÅñ
(12)
15. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
;wkitkd r[ o wfs d/ Mo' y / u' I
fgqz0 jfoGiB f;zx
;'Ffb}w (Socialism) Fpd dh ;G s'I gfjbh pzj{ d'bs, d{i/ dk jZe wkoB iK y'jD s'I fpBK fJe EK pj[bsk
tos'I ;zB 1833 ftu j'Jh ;h, gqs{ fJ; dk fJj Gkt BjhI fe
z ftu fJemh BjhI j' ;edh ns/ nzs ~ ;kE th BjhI fdZdh.
;wki ~ fe;/ Bk fe;/ Feb ftZu gfjbK edh ;wfMnk iK J/t/I w{oy b'e fJ; bJh JhwkB t/ud/ s/ yZib j[zd/ jB.
bkr{ jh BjhI ehsk frnk. br Gr ;ko/ wZs fe;/ Bk fe;/ c[owkB j? L-
jZd se b[N y;[N dh fto'Xsk s/ fJB;kBh jwdodh, ;/tk
Z fJ;[ io ekofD xDh ftZr[sh, fJfB io xDh y[nkJh..
s/ e[opkBh d/ i}p/ dh uouk s/ tos'I eod/ nkJ/ jB. jK, gkgk pkMj[ j' t ? Bkjh, w[ f Jnk ;kfE B ikJh..
i' T[Zu n;EkB ;wkitkd d/ oh;-eoB-i'r e[M fJe (wL 1H gzBk 417)
f;XKsK ~ f;y wZs ftu ni s'I gzi ;" ;kb gfjbK jh gqkgs r[owfs nB[;ko ;z;ko ftu ;jh ;wkitkd sK jh ;zGt
j?, T[; s'I T[uok n;EkB j'o feXo/ bGDk ;zGt BjhI. f;Zyh,
/ j? i/ jo/e wB[y d{i/ dk jZe Bk wko/. feT[fI e, d[BhnK d/
Z
fJe nkdoFe ihtB-iku j? ns/ fJ; ftu ;wkitkd tkb/ ;ko/ eb/FK, MrfVnK ns/ fyu'skD dk w{b ekoD j? jh d{i/
;ko/ T[j ;[ui/ s/ nB/e j'o wB[y GbkJh d/ ;ob, ;kd/ s/
Z Z dk jZe wkoB dh o[uh. t/y,' r[o{ d/t wB[y ~ fJ; pko/ feZvh
;dhth f;XKs nk iKd/ jB, i' wB[yh ;[y, FKsh s/ efbnkD
Z Z tZvh ;"j gkT[d/ jB L-
I
bJh jtk, gkDh s/ o"FBh tkr }o{oh jB. je[ gofJnk BkBek, T[ ; [ ;{ n ko T[ ; [ rkfJ.
fJj fJe neZN ;ukJh j? fe i/ e'Jh gqkDh f;Zy Xow r[ o { gho[ jkwK sk Go/ , i' w[ o dko B ykfJ..
d/ ;KMhtkbsk d/ ;op-ekbh s/ ;op d/Fh f;XKsK ~ nwbh (wL 1 gzBk 141)
s"o T[s/ ngDkn bt/ sK T[; ~ j'o fe;/ soQK d/ ;wkitkd r[o{ ih, fpBK fe;/ br bg/N d/, fJj ;wkitkdh
d/ fgS/ GNeB dh b'V BjhI ofjzdh. ;ukJh th ;gFN eod/ jB fe wkfJnk dh pj[bsk fuzsk
nkU L }ok e[ tX/o/ gqphBsk s/ rj[ Bkb fJjBK f;XksK dk, i' wkB;e o'rK dk o'r j?, ekoB j? ns/ E[V GNeDk
dk ;ot/yD eohJ/. dk. fJ; bJh ;jh s/ ;[yh ;wki T[jh j?, fi; ftu fe;/ gk;
;wkitkd dk tZvk s/ fyZu-gkT{ Bknok fJj j? fe B E'Vh j't,/ B pj[sh. r[otke j? L-
b'eK ftu fJj XB d"bs, ikfJdkd ns/ j[ew jkf;b dh fi;[ frq f j pj[ s [ fs;? frq f j fuz s k..
ekDh tzv ]sw j't. fJ; fBFkB/ dh gqkgsh bJh T[j ipo
/ fi;[ frq f j E' o h ;[ fco? Gq w z s k..
s/ ]{Bh fJBebkp dk okj u[Dd/ jB. r[owfs dk T[es d{ j [ fpt;EK s/ i' w[ e sk ;' J h ;[ j / b k Gkbhn? . .
fBFkB/ dh g{osh bJh ;wkitkdhnK tZbI' tos/ ikD tkb/ YzrK (wjbk 5 gzBk - 1019)
Bkb ws G/d j?, gqs{ fBFkB/ Bkb BjhI. r[owfs pV/ ;gFN
z ofjsBkfwnk ftu th ;gFN nkd/F j? fe L-
FpdK ftu n?bkB eodh j? fe Xow dh feos eo' ns/ T[; @f;Zy f;Zy d/ gk; ikt/, SkdB G'iB (o'Nh egVk) b/
~ b"VtzdK Bkb tzv e/ Se'. sK-s/ e/tb sK jh, s[jk~ oZph b/t?, b'G Bfj eo?..##
wkor dh ;'Mh gt/rh. r[o{ tke j? L- Gkt fJj j? fe f;ZyK dh ;G ;zgsh, wkb XB, sB wB,
xkfb ]kfJ feS[ jEj[ d/ f J.. ;G r[o{ dk j? ns/ fJ; Bks/ T[j ;G dk ;KMk j?. fJ; bJh
BkBe, okj[ gSkDfj ;/fJ.. jo b'Vtzd f;Zy T[; ~ b'V nB[;ko tosD dk nfXeko
(wL 1, 1284) oZydk j?.
r[owfs c/o ;gFN eodh j? fe fJj wkfJnk, XB- fejk ;[zdo fgnko-Gog{o j? f;Zyh dk fJj nd[Zsh
(13)
16. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
;wk}tkd. fi; fo}e ;/ nksh j' , gotk} w/ e' s kjh..
T[ges jtkb/ fJj @f;y# Fpd sK fJe ;zes j?. f;Zyh
'q / (Gkt-n? gqG-wzvbK (T[uo/ nkekFK) ftu T[vD tkb/
{ / Z
ftu f;Zy dh tzv e/ SZeD dh fJj ;KM sK gqkDh wksq Bkb gzSh, T[; u'r/ Bkb'I w"s p/jso j?, fi; Bkb T[uo/ T[vD
/ Z
j?. fJE'I se fe f;y wZs nB[;ko ;fsr[o{ th T[jh j' ;edk ftu ftxB g?dk j't,/ (fi; o'Nh Bkb ;[ofs fvZrdh j't).
I /
j?, i' fpBK fe;/ ftseo/ d/ ;w[uh b'ekJh ~ nkgDh fgnko-
Z fiE'I se gqkgs o'Nh ~ ;kEhnK Bkb, b'VtzdK Bkb ob
rbteVh dh fBZx d/t/ s/ ;kfonk ~ fBok ;kEh (Comrade) fwb e/ tzv SeD dk ;zpzX j? r[od[nkok, r[o{ e/ bzro
jh BjhI, ;r'I GkJh, ;e/ tho, pDk d/t,/ t/y', ;fsr[o{ nkg d[nkok, nkoEe gZXo T[s/ X";/ dh u'N Bkb sB ~ e/tb
I
th fJ; ;pzX ftu fet/I @tuB-pZX# jz[d/ jB L- o'Nh jh BjhI fdzdk, ;r'I wB s/ nkswk bJh nkswe ][oke
BkBe ;fsr[ o [ n? ; k ikDhn? , dk th gq p z X eodk j? . b[ s fJj j? fe ;fsr[ o K B/
i' ;G;? bJ/ fwbkJ/ ihT[ . . r[od[nko/ d/ bzro ~ fe;/ wbe Gkr' iK fe;/ wjkB
(wjbk 1, gzBk-72) nepo dk bzro BjhI pBD fdsk. xkb xkbe/ Xow dh
r[o{ ih ;G ~ fwbkT[D tkb/ th sK, sK jh jB, i/ ;[uh feos eoB tkb/ feoshnK dk bzro pDkfJnk j?. i/
Z
T[jBK dk fgnkok gqG{ È ih, tkfjr[o{ ih, ;G dk ;KMk, r[o{ BkBe d/t ih, fgsk ih tb'I fpT[gko bJh fwbh wkfJnk
;G dk nkgDk, ;G dk fgsk j? ns/ e[b ]be Bkb fJe Bkb, b'VtzdK ~ gqFkfd Sek e/ ;Zu/ ;"d/ eod/ s/ @s/ok#
;wkB tosD tkbk j?. noFkd j? L- @s/ok# dh X[B ns/ Bkw dh w;sh ftu rqhpK dhnK M'bhnK
1H ;G/ ;kMhtkb ;dkfJfB, God/ jB sK r[o{ nzrd d/t ih dk bzro fxnkbhnK ]hoK
s{ fe;? B fd;? pkjok ihT[ . . d/ rZc/ btkT[dk j?. okfJ pbtzv dh T[rkjh jk}o j? -
I
(wkM wH 5, gz B k 98) bzrfo dT[bfs tzvhn?, o;[ nzfwqs, yhfo fxnkbh.
1H r[ o k, fJe d/ f J p[ M kJh.. r[o{ nzrd d/t ih s/ B/e-}B, wksk yhth ih, bzro
;GBk ihnK ek fJe[ dksk dh ;/tk eod/ BjhI ;h Eed/. ;qh r[o{ nwodk; ih sk
;' w? ft;fo B ikJh.. (ig[ i h) doFB jh T[jBK ~ fdzd/ ;B, i' r[o{ d/ ;KM/ bzro ftu fJZe
nkt', j'o nr/ s[ohJ/. ew:{fB;NK dh ;koh f;nk;s gzrs p?m e/ gq;kfd Se/. nepo wjkB tor/ FkfjBFkj
o'Nh d[nkb/ x[wDh j?. o'Nh dk, ihtB - fBopkj ftu, tvk ~ th fJ; ;zpX ftu S'N BjhI fdZsh iKdh. rb eh, ;w{j
z
n;EkB j?, gqs{ fJj ;G e[M BjhI. fit/I sB s'I wB s/ nkswk
z r[o{ ;kfjpkB B/ th bzro dh ;/tk ftu nkgDh FkB,
T[uo/ jB, fJ;/ soQK r[of;ZyK bJh o'Nh s'I nDy, nkB, ;Zs,
/ efbnkB s/ tfvnkJh ;wMh ns/ ni/jk eoe/ ;zes fdZsk /
;zs'y ;po, GkT[, jZe jbkb dh feos dh fposh s/ dhB fe fJjh bzro gqkDh wksq bJh, ;KMk nEtk ;wkitkdh
d[yhJ/ bJh e[opkBh fes/ tX n}h} jB. i/ fJB;kB d/ eoe/ oki-gZXo T[s/ ;KMk th ubkfJnk ik ;edk j?. jK,
nkg; ftu d/ ;zpXK dh wkg-SVh e/tb o'Nh, wkfJnk, jh
z fJ; ~ tZv/ g?wkB/ T[s/ s'oB d/ s"o sqhfenK ftu coe j'
j? sK fe;/ n;{b, f;XKs, d[fynko/ iK go;[nkoE bJh e'Jh ;edk j?, f;XKs ftu BjhI.
e[opkBh feT[I eo/ < fco Xow, d/F iK T[geko fjs Fjkds id'I bzro (d/|) dh okyh bJh s/r dh b'V gJh sK
feT[I s/ fe; bJh < fi;[ fo}e s'I wB[y ftu d?th r[DK dk
Z fJj Bknok bkT[D dh jdkfJs j'Jh, gqs,{ ojh gfjb/ Bzpo
z
nGkt j[zdk j't/ T[; Bkb'I sK w"s uzrh. t/y', vkeNo T[s/ d/r jh L-
fJepkb B/ th fJ; jehes ~ fe; ]{p;{osh Bkb ebw- d/ r , s/ | ir w? d' T { ub? . .
pzd ehsk j? L- oky nkg w' f j nto B db? . .
n? skfJfo bkj{ s h, T[ ; fo}e ;/ w" s nZ S h.. (;qh d;w/F ih)
(14)
17. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
i/ oki Gkr gqkgs j'D T[gs f;Zek s'fonk sK T[; dh
zq SeD tkbh ;qFN wkbk - fposh d/ wDe/ ntZF fpyo ikDr/
/
w'jo Skg d/r s'I jh nozG ehsh rJh s/ fJj ;h L- ns/ fJ; dh EK wZb b?Dr/ L XZek, ;[nkoE s/ y'jk wkjh.
d/ r ' s/ | ' sj t B[ ; os p/ d oz r , c/o ;jh ;KMhtkbsk s/ ;wkitkd feZE. /
:ks n} BkBe, r[ o { r' f pz d f;z x .. f;Zy ;fsr[o{nK d/ s]:b dk tkfjr[o{ fiE/ e/tb
fJ;/ d?th f;XKs ~ ofjs BkfwnK ftu th fJT[I jh fJZe' fJZe j?, ;G dk fgsk j?, ;G/ T[jd/ ;KMhtkb jB, T[E/
;gFN ehsk frnk j? L- T[j ;dk w/jotkB j?, fwm p'bk j? s/ ;G dh fJe ;wkB ;ko
|ohp dk w{ z j , r[ o { dh r' b e j? . b?D tkbk th j?. T[; B/ sK jtk, gkDh ns/ ;{oi dh o"FBh
J/E/ |ohp nEtk b"Vtzd d/ w}jph nehd/ iK B;bh tKr ;w{j dksK wB[y ~ fJe ;wkB pyFhnK jB, fJj ekDh
Z
ws G/d Bkb f;Zy dk e'Jh ;zpX BjhI. f;Zyh ftu wB[y dk
z tzv sK nk]o ;[nkoEh s/ us[o wB[y nkg eo b?dk j?, T[;
Z I
wB[y Bkb ns[N foFsk e/tb wkB[ysk dh fpBkn T[s/ wzfBnk
Z Z ~ j'VBk j? fgnko Bkb, thuko Bkb ns/ fwZms Bkb, gqs{ z
frnk j?. fJT[I j't/ th feT[I Bk id fe dFw/F ih f;y ~ i/ b'V gt/ sK b'e - okih iK fe;/ j'ot/I Yzr d/ oki - gqpX z
fJ; pko/ fJT[I ;/X fdzd/ jB L- dh fB:wktbh Bkb th. jK, Bos Bkb BjhI. r[owfs sK
e' T { GfJU w[ z v hnk ;z f Bnk;h e' T { i' r h GfJT[ , n?;/ p/rw g[o/ d/ oki dk ;[gBk b?dh j?, fiE/ ;G b'e oZi/
I
e' T { pq j wukoh e' T { ish nB wkBp' . . g[i/ s/ ;"y/ tZ;D, gqs{ oki dk Yzr j't/ fgnko tkbk, fwZms
Z z
fjz d { s[ o e e' T { okcih nwkw Fkh, tkbk, ;/tk Gkt tkbk. ;qh r[o{ noiB d/t ih d/ jb/wh
wkB; eh iks ;p? J/ e ? gfjukBp' . . oki dk ;[gBk sd ;keko j'trk, id ;w;s ;z;ko ftu
/
;fsr[oK B/ @@r[o{ e/ bzro# dh gqEk ubkJh j?. r[o{ ni/j/ fBowb T[u/ s/ ;[u/ ;wkitkd dk p'b pkbk j'trkL-
Z /
ek bzro fJe soQK ;Gdk ;KMk bzro, nEtk Common j[ f D j[ e w[ j' n k fwjotkD dk..
iK Community Kitchen j?. gqs{ gqkDh wksq bJh nfijk
z g? e' f J B fe;? otkDdk..
;KMk s/ nkdoFe bzro ub ;eDk sK jh ;zGt j? i/ f;y ;G ;[ y kbh t[ m hnk, fJj j' n k jb/ w h oki[ ihT[ . .
d/ nzdo È dh fJekJh j't/ ns/ ;fjtk; (Coexistence) (wjbk 5 - gzBk 84)
s/ Gkte J/esk (Emotional Integration) Bkb Gog{o ;qh ;qh r[o{ BkBe d/t ih dhnK nB/eK ;kyhnK ftu ;gFN
r[o{ rqE ;kfjp fijk w?Bh?;N'. T[gozs jfowzdo fijk ;KMk
z f}eo nkT[dk j? fe T[j fi; XB e[po e'b th rJ/, T[;
I /
Xow n;EkB ns/ BkBe Bkw uVQdh ebk, s/o/ GkD/ ;ops ~ fJjh T[gd/F fdZsk fe |ohpK dk jZe wko e/ s/ bj{ u{;
dk Gbk wzrD dh fBsk gqsh b'uk j't,/ fJjBK oZph nodk; u{;e/ fJeZmk ehsk XB, |ohpK ftu tzv fdsk ikt/. wbe
ftu i[VB tkfbnK dh. n? r[of;y, eh fJj ;G e[M nd[sh Z Gkr'I, ;ZiD mZr, d[Bh uzd XZ[gV nkfd dhnK ;kyhnK dk
BjhI < ;jh s/ nkdoFe ;KMhtkbsk BjhI < jtkbk tzBrh ti'I fJ; dknt/ dh g[FNh ftu fpBk sodhd
wkoe; dk ;wkitkd f;Zyh d/ Xow dh feos eoB fdsk ik ;edk j?.
s/ tzv e/ SZeD d/ ;[Bfjoh f;XKs ~ sK nkgD/ Yzr Bkb j'o t/y', Grs oftdk; ih d/ s;Zto dk ;wkitkdh
ngDkT[dk j?, gqs{ nkdoFe ;ziwh ;KMhtkbsk bJh È
I z ;z;ko, fiE/ B |w j?, Bk fuzsk, B vo, Bk eo. T[E/ ;G b'e
dh fJekJh s/ Bkw igD dk w{b s/ gqoe n;{b BjhI wzBdk.
/ ;'y,/ ;[yh s/ nkdoFe nkuko tkb/ jB. fJ; bJh T[jBK
w/ok fdqVQ ftFtk; j? i/ È ;fs Bkw[ eosk g[oy[ fBoGT[ ~ fes/ ikD'I o'e BjhI. ;ko/ fJe È d/ T[gkFe s/ ;fs;zrh
fBot?o[ nekb w{ofs ni{Bh ;?Gz r[o gq;kfd.. fij/ r[DK i{ j'J/ L-
tkb/ tkfjr[o{ dh ;Zsk dk Xkrk wB[Zy d/ fttjko nEtk p/ r wg[ o k ;jo e' BkT[ . .
ubB dh wkbk ftu'I eY d/JhJ/ sK feos eoB ns/ tzv e/ d{ y [ nz d ' j [ Bjh fsfj mkT[ . .
(15)
18. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
BK sFthF fyoki[ B wkb[ . . ;qh r[o{ BkBe d/t ih dk df;nk @|kvh okj* edh th
yT[ c [ B ysk B so;[ itkb[ . . fe;/ XZe/, }'o s/ }[bw dk jkwh BjhI j' ;edk, ukj/ T[j
np w' f j y{ p tsB rj gkJh.. Xkofwe y/so ftu j't,/ ukj/ ;wkie, okiBhse iK nkoEe
T[ j K y? f o ;dk w/ o / GkJh ..ñ .. ojkT[ . . y/so ftu. fJjh ekoB j? fe ;fsr[oK B/ pkDh ftu nXowh
ekfJw[ ekfJw[ ;dk gkfsFkjh.. okfinK ~ FhIj s/ T[jBK s/ nfjbekoK ~ eZs/ sZe nkyD
[
d' w B ;/ w J/ e ;' nkjh.. dh db/oh ehsh. T[BQK B/ edh o{; d/ gkdohnK d/ ;w/bB
nkpkdkB[ ;dk wFj{ o ..
(Synod) tKx fe;/ }kbw s/ fBjebze nytkT[D tkb/
T{ j K rBh p;fj wkw{ o ..
pkdFkj (}ko) dh jwkfJs BjhI ;h ehsh. fJ;/ soQK
fsT[ fsT[ ;? b eofj fiT[ Gkt? . .
wjow wjb B e' nNekt? . . foFtsh ek}hnK, }ks nfGwkBh pqkjwDK, i[rsjhB-i'rhnK
efj oftdk; ybk; uwkok.. s/ eow eKvh gkyzvhnK ~ yohnK yohnK ;[DkT[D'I ed/
i' jw Fjoh ;[ whs[ jwkok.. ;zeu BjhI ehsk. pkpo ~ ikpo e/tb ;qh r[o{ BkBe d/t
'
(rT[Vh gz0 345) ih tork p/pke dot/F jh efj ;edk ;h.
rohp dk w{ z j r[ o { dh r' b e
- r[otzs f;zx
E'VQh fijh g[okDh rZb j?. r[od[nkok ;kfjp fty/ ft;kyh dk fdjkVk wBkfJnk ik fojk ;h. nodk; dh
;wkgsh s'I pknd bzro ns[N tos fojk ;h. ;/tkdko pVh jh FoXk s/ fgnko Bkb ;/tk eo oj/ ;B. r[od[nkok
Z
w/B o'v s/ j'D eoe/ rZvhnK o'e-o'e e/ th bzro SekfJnk ik fojk ;h. jo bzro SeD tkb/ ~ ukj dk rZck
th SekfJnk ik fojk ;h. dk; posB X'D s/ ;k eoB dh ;/tk eo fojk ;h. tkfjr[o{ dh feogk Bkb ;G sB
wB XB Bkb ;/tk eo oj/ ;B. dk; dk fXnkB fJe pj[s jh p}[or tZb fgnk i' pkjo dotk}/ bkr/ gsk BjhI
ed'I dk yVQK ;h s/ fpBK ;jko/ s[o th BjhI ;h ;edk. T[;~ ;/tkdko efj oj/ ;B fe pkjo ik s/ pknd ftu nkthI.
T[j E'VQK fijk fgZS/ jN e/ p?m frnk. E'VQh d/o pknd fco o'Nh wzrD tk;s/ nZr/ nkfJnk. fco fejk ;odko
ih-G[Zy bZrh j?. d' o'Nh jh ukjhJ/. fco gfjbK tkbh rZb j'Jh.
tkfjr[o{ dh feogk j'Jh. dk; T[; e'b frnk s/ g[fZ Snk p}[or fco T[;/ soQK p'fbnk. dk; B/ posB ;k
eoB dh ;/tk SZv e/ T[;~ fejk fe s[;hI nZr/ nk e/ gzrs ftu p?m e/ bzro Se' go T[j Bk wzfBnk. vodk ;h
;/tkdkoK e'b. dk; B/ Ekbh b? e/ p}[or ~ bzro SekfJnk. T[j y[F j' frnk s/ T[m e/ Ekbh X'D tk;s/ nZr/
'I
nkfJnk. dk; B/ T[; e'b'I Ekbh cVB dh e'fFF ehsh go T[j Bk d/t. go T[; e'b'I Ekbh b? e/ dk; Ekbh ;k
/
eoe/ fco T[; e'b frnk ukj dk frbk; b? e/. T[; B/ efjD #s/ ukj th gh bJh s/ T[go tZb wz{j eoe/ gsk
BjhI fezBh tkoh fejk-;odko ih nkg ek Gbk j'. T[j tko-tko w{j T[go ~ eoe/ fJ; soQK nkyh frnk s/ T[;
z Z
dhnK nZyK ftu Bho nk frnk s/ dk; dhnK nZyK ftu th Bho nk frnk. T[j fJ;/ soQK jh efjzdk j'fJnk ik fojk
;h. dk; edh T[; tZb t/y fojk ;h s/ edh d{i/ gk;/ uZb ojh bzro dh ;/tk tZb. fJ; pkp/ ~ bzro SekT[D
dk ns/ gq;B j' e/ ikD dk fe;/ ~ th gsk BjhI ;h. ;/tk ;cb j'Jh, y[Fh gqkgs j'Jh s/ Bkb jh f]nkb nkfJnk-
z
@@rohp dk w{ z j r[ o { dh r' b e##
(16)
19. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
ekft ;[ w B
Bo?D{ ;kX
;0 oxtho f;zx fBwsk
;kX Bo? D { BBekD/ dk, ;h gq p z X e tZ v k
r[o{ d[nko/ ftu pDkfJnk, u'o mZrK bJh nZvk
g{ok ;h fveN/No pfDnk, ;h wBwkBh eodk
r[o[ d[nkok T[BQ/ ikfDnk, j? ;h nkgD/ xo dk.
;kX Bo?D{ d/ wB nzdo, ;h tZ;dh y[droih
;kX ;zrs dk T[j BK b? e/, rZbK eodk co}h
;kX ;zrs i' T[;~ efjzdh, ed/ BjhI T[j eodk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk, j? ;h nkgD/ xo dk.
;kX ;z r s ~ p[ Z X { ikD, nkg~ pVk f;nkDk
;kX ;zrs ftu r[o{ dk tk;k, ikD/ fenk fJnkDk
B'N eoB jo rZb ~ ;zrsK, j? eh-eh- fJj eodk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk, j? ;h nkgD/ xo dk.
r[o{ fJfsjk; d/ jo gzB/ s/, b/y fJ; soQK fd;d/
phj ft;t/ r[o ~ do;kfJnk, ;zrs fJZeh ft;t/
;kX ;zrs ~ d/ rJ/ ;fsr[o, ;G s'I tZvk doik
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk .
wB wo}h Bkb r'be tos', ;h T[; ;kX dk j'ek
;kX ;z r s dk Bkjok bkt/ , d/ D tk;s/ X' y k
ekoi ;ko bt' fiZdK th, j? r[o{ xo u'I ;odk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk .
i/ okj s[fonk gzX w[Zedk, ekjs'I gJhJ/ vzvh
nDiz w / dk i' Bkw oZ y / , ekjdh nebwz d h
;Zu M{m s'I bkj jh fdzdk, i' th coih godk
r[o{ dnkok T[BQ/ ikfDnk, j? ;h nkgD/ xo dk.
r[owZs ftZu fveN/No BjhI ;h, ebrhXo ~ GkT[d/I
fveN/No i/ uzrk j[zdk, feT[I gzukfJs pDkT[Id/
;{os fpB f;Zy GkT[Id/ i/, Bk gzi eekoh eodk
r[o{ d[nkok T[B/Q ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk .
(17)
20. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
gzukfJs pDke/ ebrhXo B/, f;Zfynk F[G ;[DkJh
Z
Mm u[ r bh j/ o k-c/ o h, SZ v fdT[ p[ f onkJh
bkbu tZ ; j' f Jnk pz d k, XZ e / Fkjh eodk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk .
u' o ;kX dk pkDk gk e/ , ;kX BjhI pD iKd/
eK s/ e' f Jb Gkt/ I j? ekb/ , p' b gSkD/ iKd/
u" X o Bkb' I ;/ t k uz r h, j? fBwsk Sz d Godk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk.
nkg ~ pVk f;nkDk ;wM/, fgnk neb s/ godk
r[o{ d[nkok T[BQ/ ikfDnk j? ;h nkgD/ xo dk .
;{ p k ;ojz d ns/ fBe/ - fBe/ ;fjp}kd/
fsqb'uB f;zx @uzB#
byBT{
Gkt/ I pkb fJnKD/ ;B, G' b / nBiKD/ ;B. sd fejk ;h pkbK B/ , d;w/ F d/ bkbK B/ .
go Xow puKtD d/, T[BQk tb ;G ikD/ ;B.. s{ z ;KG e/ oy Svh, eoB? eh j{ o K ~ ..
p/ F e ni/ pZ u / ;B, T[ w o' I th eZ u / ;B. eh Bkb fJj ikD rhnK, eh ;kE fBGkD rhnK.
go fisB/ G'b/ ;B, T[sB/ jh f;nkD/ ;B.. cK;h d/ s]s/ s/ , se e/ wB;{ o K ~ ..
id ;{p/ p[bkfJnk ;h, B ;h; M[ekfJnk ;h. fezT[ d/oh fgnk bkBk J/, fgnk tes rtkBk J/.
ns/ cfsj efujoh ftu, ik roi e/ p'b/ ;B.. B dhB ~ wZBK r/, ns/ jZ; jZ; wo iK r/.
n;h cK;h th M{ b kr/ I , B dhB ep{ b K r/ . s/ o h g/ ; B iKDh J/ , s{ z w{ z j dh yKDh J/ .
fJj fejk ;h pfunK B/, ns/ osk B v'b/ ;B.. wo iK r/ go s/ o k, w{ z j ekbk eo iK r/ .
se ;{ p k F/ o K ~, fJBQ K pKe/ db/ o K ~. ;[D ;{pk bkb j'fJnk, r[;/ #u p/jkb j'fJnk.
j' dzr s/ w{jz nzdo ;h, T[IrbK gKD brk.. fdtkoK T[ m tD dk, MN j[ e w ;[ D k fdsk.
feT[ dhB s'I vod/ j', gJ/ w[s #u wod/ j'. p/d'F pkbk ~, d;w/F d/ bkbK ~.
Sv' BkdkBh ~, n? d K ;wMKD brk.. ftu ski d/ iVB dh EK, BhjK u/ fuDk fdsk.
fJj oki s[ j kvk j? , fJj ski s[ j kvk j? . ;[fDnk iK wK r[ioh, T[jd/ fdb s/ fJzT r[ioh.
iBZs dhnK j[oK ~, feT[ s[;h r[nKd/ j'.. fit/I uwe oj/ @uzB# s/, j't/ ekby wZbh rJh ..
s[;h e[M s/ ;wM eo', fe;/ rb s/ ezB Xo'. skfjT[ ofj B ;eh ;h, T[E/ pfj B ;eh ;h.
d'bs ;koh d[Bhnk dh, fezT[ m'eo bKd/ j'.. fi; okj ;B pkb rJ/, T[;/ okj ubh rJh ..
(18)
21. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
fis[ ghs/ wfs d{fo j'fJ HHHHH
e?gNB ot/b f;zx
fis[ ghs? wfs d{fo j'fJ - pob[ gt? ftfu nkfJ.
nkgDk gokfJnk Bk gSkDJh y;wj[ Xe/ ykfJ.
fis[ ghs? y;w[-th;o?, dorj fwb? ;ikfJ.
(r[0 rqz0 ;kfjp, nzr 554)
r[o{ ih efjzd/ jB L BfFnK dk ;/tB eoB gkJhnK. wktK fezM XZe/ yk yk e/ g[s bZGdhnK jB. ;"-
Z
Bkb p[Xh wkoh iKdh j?. fdwkr ftu y'o{ g? iKdk j?- ;" ;[ZyDk ;Z[ydhnK BjhI EZedhnK @@shoE shoE y?o
Z
wB F?skB pD iKdk j?-nkgD/ gokJ/ dh gSkD G[Zb wzrkt?## nZi T[; wK d/ fdb dh ghV e"D ikD ;edk
iKdh j?. ;qh tkfjr[o{ ih eh eufjoh ftZu XZe/ g?d/ jB j? fi;dk rZGo{ g[s nZi T[; d/ ;kjwD/ ;dk dh BhId
I Z
ns/ ;}k fwbdh j?. nZr/ i' ;}k fwbdh j?, T[j sK ;" frnk. Fokph nkgDh f}zdrh sK popkd eodk jh
pknd dh rZb j? go Fokph ~ fJZE/ jh ;}k fwbBh F[o{ j?, ;kE nkgDh xotkbh ns/ pZfunK dh f}zdrh th
j' iKdh j?. fe; pzd/ Bkb fe; soQK pks uhs eoBh ezfvnK dh ;/i pDk fdzdk j?. jkJ/ Fokp s{z gsk BjhI
j?, T[j fJj ;'Mh rtk b?dk j?. T{b-ib{b p'bd/ T[j j'o fezB/ xo popkd eoB/ jB. fezB/ popkd eo u[eh
I Z
d{;o/ d/ em'o Fpd rqfjD eoB bJh w}p{o j[dk j?. j?.
z
xo dh jkbs fdB'I fdB gsbh j[dh iKdh j?. T[j fJe
z n;hI nodk; s'I pknd @@BkBe Bkw[ uVQdh
fdB nkgD/ y{B ~ th BjhI gfjukDdk ns/ n?o/ r?o/ BZE{ ebk## efjzd/ jK. ;qh tkfjr[o{ ih d/ Bkw[ dh jw/FK uVQdh
y?o/ e'b'I i[ZshnK yKdk wo iKdk j?. n;hI fJe d[yKs ebk j?. pkeh ;G Yfjzdh ebk j?. uzdowk dh ebQK
pNkb/ Ffjo dk sjkv/ fdqFNhr'uo eo oj/ jK L- 15 fdB uVQdh j[dh j? ns/ 15 fdB Yfjzdh ebk j[dh
z z
Fokph nkgDh f}zdrh sK popkd eodk jh j? j?. ;z;koe BF/ Fk~ ;kv/ gfotko ~ YfjzfdnK ebk
go xo gfotko ~ fiT[fI{ dnK Boe G'rD bJh w}p{o tZb b? e/ iKd/ jB. oks ~ ehsk BFk ;t/o/ ~ T[so
eo fdzdk j?. fJe Fokph B/ BF/dh s'V g{oh eofdnK iKdk j?. go Bkw dh y[wkoh oks fdB poeoko ofjzdh
nkgD/ xo dh wkbh jkbs pj[s jh wkVh eo bJh. j?.
fJe fdB T[j Fokp yohdD bJh xo d/ GKv/ b? ftbhnw F/e;ghno B/ mhe fejk ;h L UB/
s[fonK. fgZS/ fgZS/ T[; dh xo tkbh s/ w[vk nk frnk. nkdwh ;w[zdo ftu vZ[p e/ BjhI wo/ - fizB/ Fokp dh
z
w[zvk efjD bZrk - @@v?vh ih !## @@w?I GKv/ BjhI t/uD fgnkbh ftu v[p e/ wo rJ/ jB. T[jBK jh fejk ;h
Z
d/D## efjzfdnK T[; B/ fgU ~ iZch gk bJh. go fgU - ;kvQh jo ;t/o fJe ftXtk d/ o'D Bkb nkozG j[zdh
/
~ bkb goh dh s'N bZr ojh ;h. T[; ~ j'o e[M ;[M j?. Z
jh BjhI fojk ;h. w[zv/ B/ fejk-i/eo s{z xo d/ GKv/ ofpzdok BkE N?r'o ;kfjp B/ nkgD/ ftuko
t/u/ sK w?I nksw jZfsnk eo btKrk. Fokp pko/ fJzM fpnkB ehs/ jB L ;w[doK ns/ dfonktK
z
fgU B/ Mzi'V e/ goQ/ wkfodnK w[zv/ ~ fejk - dh fB;ps Fokp dh fgnkbh B/ f}nkdk wB[ZyK ~
@@ebQ woBk j? sK w/o/ tZbI' nZi wo## @@nkgDk gokfJnk v'fpnk j?. fwbNB ;kfjp nkgD/ ftuko ;kv/ fdqFNh
Bk gSkDJh## fgT[ nkgD/ y{B ~ BjhI gfjukD ;fenk r'uo fJzM eod/ jB L
feT[fI e fis[ ghs? wfs d{fo j'fJ## tkbh T[; Fokph dh ;z;ko dhnK ;kohnK "iK fwbe/ fJzBhI ikfJdkd
jkbs j' u[Zeh ;h. n]ho B'itkB rZGo{ dZ;thI ftu XzB-d"bs ns/ wB[yK ~ spkj BjhI eo ;edhnK, fizBhI
Z
gVQdk rzd/ pkg dh eos{s dh pbh uVQ frnk. fBzZs fe Fokp ghD dh nkds.
d/ eb/F ~ ;fjB Bk eo ;fenk. nksw jZfsnk eo ftdtkB jkfc} ;kfjp efjzd/ jB L ;'ch jkbs
bJh. ;ko/ ;wki B/ Fokph ezio fgU ~ bkjBsK ftu Fokph foFs/ dkoK ;kjwD/ gqD eodk j?, ;j[z u[edk Z
(19)
22. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
j?. ezBK ~ jZE brkT[Idk j?. go Fokp dh fgnkbh o[eBb nky? BkBek-;uk d/j itkp..
;kjwD/ nkT[Id/ T[j ;G e[M G[Zb iKdk j?. dorfj fsBK eT[D jkb i' ghId/ Gzr Fokp..
fcbk;co e'fJu ;kfjp Fokph pko/ nkgD/ ghtB fgnkb/ pd nwb yktB Bkb epkp..
ftuko fJzM gqrN eod/ jB. i/eo s[;hI eZu dh p'sb Gzrh-nhwh-g';sh-SeD T[bw B gke..
ftu pzd ofj e/ ;wK r[}koBk j? sK d[BhnK ~ s[jkvh ykD wi{BK esbhnK Bkb nchw fwbkJ/.
b'V BjhI j?. @@uzrk j?## s[;hI d[BhnK s'I ibdh fwN eod/ fJ;e jokw go Bkoh ezfm brkfJ..
ikU. d/j ]po dorfj dh ;uh w[yj[ nbkfj..
s/ik f;zx ;kpo efjzd/ jB L itkp ;qh r[o{ BkBe d/t ih L
fJe tko Fokp w{j ~ bZr ikt/ j"bh j"bh pzdk
z BkBe nky? o[eBdhB fbfynk ftZu feskp..
fJ;dk r[bkw j' iKdk j?. fco y[Fh Bkb XzB d"bs dorj nzdo wkohnB i' ghId/ Gzr Fokp..
b[NkJh iKdk j? feT[fI e fJ;dh :koh ed/ Bk N[ZN,/ oZp ykB wi{BK esbhnK ;hyh bkfJ epkp..
dh :koh N[ZN ;edh j?. d[BhnK wkBD w;shnK dorfj b?D ;ikJ/..
nfrnks ;kfjp efjzd/ jB L fiT[ fsb xkDh ghVhnB, d[jK ijkBK wkfj..
fujok ;[fZ ink-nZyK bkb ntk} p/;oh-vokT[Dk
[ owD gokJhnK n"osK-sgs Ezw rb bkfJ..
fujok ns/ nkgDh ;[X p[X rtk p?mdk j? go wkvoB
Z Z sVc sVc fpb bkfJ g[ekoB gkg eo/ fiB Gko/ j'..
}wkB/ dhnK e[M wKtK efjzdhnK jB @@g[s, wod jh sK
Z Jh;k-w{;k-okw w[jzwd e'fJ B fe;/ SvkJh j'..
bZrdk j? i' fJe d' g?r ghIdk j?. fJ; ;G fJ; bJh
I (iBw ;kyh ftu') I
fe ~j okDh d/ fdb ~ dZ[y B bZr/. fJ; ekoB wK eZ[mk-jZ[ek-uo;-swke{.. rKik N'gh skVh yke{..
nkgD/ g[Zso ~ Fokp (}fjo) ghD bJh db/oh fdzdh fJBeh n"o B epj{ d/y.. ofjstzs i' f;Zy fp;?y'..
/
ofjzdh j?. j[D g[so B/ ;'uDk j? T[j e?;h wK j? i' nkgD/
Z (ofjsBkwk GkJh d/;k f;zx ih)
g[Zso ~ }fjo d/ e/ y[F j[zdh. n?;/ xoK ftu pkg ~ go Bkoh-i{nK-nZ;s-u'oh wfdok ikB..
;ogq;sh dk o'b ndk eoBk ukjhdk j?. gKu n?p :' irs w'-si? ;' f;zx ;[ikB..
;qh r[o{ BkBe d/t ih ns/ ekih o[eBdhB (ofjsBkwk GkJh d/;k f;zx ih)
dh tkoskbkg L d/yD ~ ;qh r[o{ BkBe d/t ih wZe/ yk; eoe/ fgsk ih ~ nkgD/ pZfunk ;kjwD/
nz d o ekih ;kfjp d/ Fz e / Bftos eo oj/ ;B. @BFk w[es# nkgD/ ihtB dh s;tho g/F eoBh ukjhdh
don;b T[j ;kv/ Fze/ d{o eo oj/ ;B. ;qh r[o{ j?. pZfunK B/ wK pkg d/ ihtB s'I jh ;/X b?Dh j[dh j?.
z
nwodk; ih c[owkT[d/ jB L
I BFJh pkg fezM pZfunK ~ toi ;edk j? fe @@p/Nk
@@goEkfJ ;kyh wjk g[oy p'bd/ ;KMh ;rb ijkB?## f;roN-swke{-Fokp-BF/ tosD/ rbs ns/ gkg j?.
;tkb ekih o[eBdhB (p'b' ih ;fsBkw[ ;qh tkfor[o{ ih)
ì°µÞ¯ å¶ ÜÅä¯ Ôðç¶ò Ú½ÔÅé
1. çÃÅð çÆ Ãí 寺 À°µÚÆ ÇÂîÅðå ÇÕæ¶ ÔË? À°µåð :
2. ì°ðÜ ÖñÆøÅ ÇÕ§éÅ À°µÚÅ ÔË? (1) ç°ìÂÆ ÇòÖ¶ ì°ðÜ ÖñÆøÅ,
3. ð±Ã ÇÕÔóÅ ñóÅÕ± ÜÔÅ÷ ìäÅ ÇðÔÅ ÔË? (2) HBF îÆàð À°µÚÅ,
4. íÅðå çÅ Ãí 寺 Û¯àÅ Õ¶ºçðÆ ôÅÃå êzç¶ô ÇÕÔóÅ (3) ð±Ã, íÅðå éÅñ ԯ¶ Ãź޶ ÃîÞ½å¶ åÇÔå Òð֯ÂÆ-
ÔË? àÆ-E@, ÃàÆñæ ñóÅÕ±Ò ÜÔÅ÷ ìäÅ ÇðÔÅ ÔË,
5. ñÕôçÆê ÇòÚ ÇÕÔó¶ ð°µÖ òè¶ð¶ Ç×äåÆ ÇòÚ (4) ñÕôçÆê,
Ôé? (5) éÅðÆÁñ ç¶ ð°µÖ
(20)
23. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
jkJ/ ! feZE/ frnk u[zBh s/ d[gZNk < phph oDihs e"o
soB skoB
d[gZN/ iK u[zBh d/ d{jo/ x[Zv ftu ;Zi ftnkjh fcodhnK pkbVhnK fezBhnK neoFe s/ wB ~ w'j-b?D
tj[Nh dk o{g d{o'I jh fyZu gkT[dk ;h. jo e'Jh t/yD
I tkbhnK j[dhnK ;B ;wM' fit/I noFK s'I gohnK Xosh
z
bJh bwe bwe g?dk ;h. g[okD/ ;fwnK ftu fgzv dhnK
I s/ T[so nkJhnK j'D. fizBKQ tk;s/ nkg w[jko/ jh pzd/
;tkDhnK g[Zi e/ Bt-ftnkjh tj[Nh ~ t/yD iKdhnK d/ fdb ftu wwsk ;B/j ikr T[mdk ;h L
;B. i/eo e'Jh fgZS/ ofj iKdh ;h sK d{;oh ;j/bh ~ wwsk ;B/j fgnko dh w{os,
yk; eoe/ g[ZSdhnK ;B. @@Bh gkF' !## r'o/ dh tj[Nh s[w go ihtB nogB j?.
BjhI t/yD ikDk <## w?I ;[fDnk, @@;skfonK tkbh u[Bh z ;tS BeF-pkDh nzfwqs ;w
ftu tj[Nh dk o{g BjhI Mfbnk iKdk ;h.## fjodk s[wkok dogB j?.
d[gNk fi; ~ u[Bh-u[Boh-UVBh th fejk iKdk
Z z (wfje G?D dh ftu'I)
j?. i' g{oh soQK pdB ~ YZe bJ/. u[Bh Bkb'I E'Vk tZv/
z go nc;'; ! fBih ;e{bK B/ d[gNk fBi jh eo
Z
pod/ eZgV/ ~ bhVk efjzd/ jB. fe;/ ;w/I tj[NhnK fdZsk j?. gzikph g[Fke ;btko ewh} s/ uzBh gzikp d/
[
fprkB/ wodK d/ ;kjwD/ f;o YZe d/ j'fJ nkgDh Sksh ;e{bK ftu'I pzd j' rJh j?. nypkoK ftu gVQB ~
~ th bhV/ Bkb YZe e/ oydhnK ;B. f;o ns/ ;oho fwbdk j?. ;kvh nkgDh wK p'bh gzikph Bkb th XZek
d[nkb/ eZgV/ ~ UVQ b?D eoe/ bhV/ iK u[Bh ~ UVBh
z j' fojk j?. gzikp d/ gqkJht/N ;e{bK-ekbiK d/ j?Iv
nkfynk frnk j?. wk;No fgq z ; hgb j[ e w eod/ jB - pfuU ;e{ b
UVBh - u[zBh - bhV/ dk gqf;ZX Bkw d[gZNk th ;w/I nzdo nkgB/ e/tb fjzdh s/ nzro/}h jh p'bDh j?.
j?. wjkB e"F d/ eosk GkJh ekB f;zx @BkGk# nB[;ko d[gNk b?D ~ gZbk eoBk-f;o YZeDk, tZfvnK
Z
d[gNk j?. ;XkoD u[Bh iK d[gN/ ~ e[VhnK nkgD/ jZEhI
Z z Z dh fJZ}s s/ gfjok d/Dk j[zdk ;h. e[nkohnK XhnK
;{Jh Xkr/ Bkb d[gN/ d/ feBkfonK Bkb pVh ohM Bkb
Z g/e/ xo nzdo p/Fe Bzr/ f;o ofj b?IdhnK ;B. go
;sko/ brkT[IdhnK ;B. Gkt L nkgD/ ftnkj dhnK ;j[o/ xo f;o YZe e/ oZyD tkbh e[Vh ~ ;wki ;{MtkB
fsnkohnK eodhnK ;B. s/ f;nkDh phph ;wMe/ ftF/F fJZ}s d/dk ;h.## fi;
I
gfjbK gfjb wb wb d/ d[gN/ j[d/ ;B. yk;
Z z dk f;o BjhI YZfenk j[zdk ;h ;wki ;wMdk ;h -fJj
eoe/ Yke/ (pzrkb) dh wbwb pj[s jh gqf;ZX j[dh ;h.
z e[Vh f;o'I Bzrh j?. Gkt ftXtk j?. fJ; soQK d[gNk f;o
Z
efjzd/ jB wb wb d/ d[gN/ SZb/ (Skg) ftZu'I bzx iKd/
Z dk ;KJh j[zdk ;h. Bzr/ f;o tkbhnK e[VhnK ~ ;wki
;B. wb wb d/ bhV/ B/ b'eK s/ fJBQK gqGkt gk ofynk p/-j:kj, p/-Fow efjzdk ;h. t/y' ih ! cbQkD/ dh e[Vh
;h i' rkD/ d/ o{g ftu b'eK d/ fdb ftu irk pDk p?mk ~ e'Jh Fow j? jh BjhI j? f;o' Bzrh j'Jh fcodh j?.
;h. g[okD/ ;fwnK ftu x[v dk th fotk} j[dk ;h fi; dh
z z
@@jtk w/ T[Vsk ikJ/, w/ok bkb d[gZNk wb-
@jtk Mbe gzikph b'e rhsK ftu fwbdh ;h. @@x[v ftu BjhI
z
wb ek## ns/ @@uz[Boh ;zGkb r'oh, UVh ubh ikJ/ b[ed/-;iDK B?D e[nko/## s[;hI fJe s;tho f;o s/
o/HHH## r[io/ ;fwnk ftu ;e{bK dk gfjoktk (todh) d[gNk b? e/ pDkT[ s/ fJe Bzr/ f;o, d'tK s;thoK dh
Z
th e[VhnK bJh gzikph ;{N ;btko ewh} s/ u[Bh j[dh
z z nkg; ftu s[bBk eo'. d[gN/ tkbh s;tho ftu s[;hI
Z
;h. fuZNh ;btko ewh} fuZNk d[gNk gfjB e/ s[odhnK
Z ;zdo B}o nkT[r. d[gNk sK ;ji-;[dosk dk wkbe
[ / Z z
(21)
24. gzikph ;[wB wkf;e d;zpo 2012
j?. bJh r[o{ BkBe d/ xo B/ pj[s jh e[opkBhnK ehshnK
d[gN/ ~ Xkofwe irs ftu uho th fejk frnk
Z jB. d;t/I gksFkj r[o{ r'fpzd f;zx ih B/ w[rb je{ws
j?. fe;/ ;w/I gZe/ ozr ftu ozrhnK gZrK s/ u[BhnK BjhI
z dhnK iVk fjbk fdZshnK. p/Fe }[bwh oki ysw eoB
j[dhnK ;B. fuZNh (e'oh) u[Bh s/ gZr yohd e/ bbkoh
z z bJh T[jBK ~ g{ok ;opz; fgsk ih, r[o{ s/r pjkdo
GkJh e'b ikDk g?Idk ;h. T[j ozr Bkb E'Vh wkfJnk ih, wksk r[ioh ih. uko/ g[so uKo ;kfjp}kd/ Fjhd
Z
th eZgV/ ~ brk d/d/ ;B sK jh s[ob/ tkbh gZr pzBQh
I eoB/ gJ/ ;B. fJ; uz[Bh - fJ; d[gZN/ fJ; bhV/ dh
iKdh ;h. e'Jh phph - G?D p}ko ub/ rJh T[E/ T[jB/ bki pukT[D bJh r[o{ d/ f;ZyK B/ e[opkBhnK dk fJe
t/fynk bbkoh ozr pozrhnK u[BhnK ozr fojk ;h. fdb
z fJfsjk; f;ofink ;h.
ehsk fe w?I th u[zBh ozrk b?Idh jK. bbkoh ~ efjD u[Bh-d[gNk fjzd[;skB dh bki j[dh ;h. fjzd{
z Z z
bZrh- @@thok !## w/oh u[zBh th ozr d/.## Xow nB[;ko nZi th @@Xkofwe g{ik## ftZu u[zBh dk
bbkoh efjD bZrk, @@G?D ih !## nkgD/ f;o ftF/F n;EkB j?. wzdoK ftu d/th wksk ~ bkb ozr
s'I uzBh T[sko e/ w?~ cVkT[ w?I u[Bh ~ s[jkvh g;zd dk
[ z dhnK u[BhnK dh feBkoh s/ r'Nk brk e/ nogB ehshnK
z
ozr eo d/Idk jK. phph efjD brh L iKdhnK jB. B?Dk d/th - t?FB' d/th d/ wzdoK ftu
f;o dk uho T[sko yb'tK, EhIth Bzrh ftu p}kok.. u[Bh gq;kd d/ o{g ftu fdZsh iKdh j?. BokfsnK d/ ;w/
z
;j[o/ g/e/ fwb/ Bk Y'Jh, jk;h eoB rtkok.. I i's irkT[D bfrnk e[nkoh ezieK (pkb ezfBnk) ~
jZ; e/ fejk bbkoh nr'I, e[M G?D/ t; Bk w/o/, u[BhnK nogB ehshnK iKdhnK jB. fJ; Xkofwe o;w
z
wkNh d/ ftu gk e/ eh w?I ozrK i/ uho fojk f;o s/o/HH s'I gsk bZrdk j? fjzd{ Xow nzdo u[zBh-d[gZN/ dk
fJ; rhs okjhI fe;/ eth B/ d[gN/ dh ;wkfie
Z ftF/F n;EkB ;h. ftnkj FkdhnK d/ gq'rokwK ftu
nfjwsh edoK ehwsK fpnkB ehshnK jB fe Bzr/ f;o ozr pozrhnK u[BhnK d[gfZ NnK ftu e[VhnK fssbhnK
z
e[Vh dk j'Dk pj[s tZvk r[Bkj ;wfMnk iKdk ;h. T[j brdhnK ;B. ;wK j'bh j'bh pdfbnk d[gZNk-u[zBh,
d'tK gotkoK g/e/ ;j[fonK d/ xo ftu fJZ}s eokT[D ;wki ftu'I T[v rJh. r[zw j' rJh. r[nku rJh.
d/ ekpb BjhI ofj ;edh ;h. e[VhnK B/ d' r[sk eo w/ohnK## tkb eNk fdZs-GotZN/
Z /
fe;/ ;w/I fjzd{ gotkoK ftu iK fjzd{ Xow nzdo eNtk bJ/ - ihB Nkg gfjB e/ wkvoB pD rJhnK.
pqkjwD ezfBnk dk f;o YZe e/ oZyDk pj[s jh }o{oh fi; fe;/ B/ uz[Bh bJh th j[zdh j? sK fJzM fi; soQK
;h. f;o d/ bhV/ Bkb tZfvnK s'I x[v eZYDk fjzd{ Xow
z Ye'I;bk ehsk j't/.
dh yk; otkfJs ;h. T[;dk tZvk bkG fJj ;h. w[rb gzikph e[VhnK B/ uz[Bh goQ/ trkj e/ wkoh j?.
je{ws ;w/I jkew b'e fjzd{nK dhnK ;'jDhnK e[VhnK Bzrk f;o oZyDk s/ p/eko ;VeK dk xZNk fwZNk tkbk
~ XZe/ Fkjh Bkb u[e e/ b? iKd/ ;B. fujo/ x[v ftu
Z z ftu gtkT[Dk, nZi dk c?FB pD frnk j?. i/eo e'Jh
b[e/ j[D eoe/ T[j }kbw jkewK d/ fFeko s'I puhnK ;{MtkB bVeh f;o YZe e/ ubdh j? sK wkvoB e[VhnK
ofjzdhnK ;B. Bkdo Fkj - wfjw{d riBthI, nfjwd T[; ~ wy"b eodhnK jB. s{z sK fgSVh j'Jh e[Vh j?.
Fkj npdkbh tor/ }kbw jkew Gkos dh XB d"bs e[VhnK-n"osK dh ;yFhns ~ T[GkoB tkbk fJj d[gNk Z
s/ fJZ}s nkpo{ fjzd{nK dhnK ;'jDhnK e[VhnK ~ bZik j? Fow j?.
ekpb, ezXko dhnK wzvhnK ftu NZe/ NZe/ (d' d' g?;/) }wkB/ dh oh; eofdnK e[M fJe nzfwqsXkoh
dhnK t/ud/ ;B. fijVh uzBh w"e/ d/ jkewK d/ g?oK ftu
[ phphnK th Bzr/ f;o s/ y[bQ/ j'J/ tkb ~ nkgDh FkB
o[bdh ;h. T[; u[zBh dh bki, nkpo{, fJZ}s pukT[D ;wMdhnK jB. rb ftu ;qh ;kfjp j[zdh j? s/ w'No
(22)