This presentation was presented in Virtual Reality Technology for Cultural Preservation seminar on September 24, 2009 by Khun Vorapot Songcharoen who is an expert in panoramic photography and various VR application s development. His presentation shared how to use quicktime vr technology for creating panoramic vr application. Please visit his official website at http://www.songcharoen.com/.

1. การถายภาพ มุมกวางโดยใชเทคโนโลยี QTVR และ FLASH ในประเทศไทย
Panoramic Photography by using QTVR and Flash Technology in Thailand
โดย อาจารย วรพจน สงเจริญ คณะศิลปกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย
วิท ยาลัยนานาชาติ มหาวิทยาลับกรุงเทพ
การถายภาพกวาง (Panoramic Photography)
การถายภาพมุมกวาง แตเดิมเกิดขึ้นมากวา 160 ป แลว แตท ี่เราคุณเคยกันดีก็คงจะเปน การถายรูปหมูเมื่อสําเร็จ
การศึกษาเขารับพระราชทานปริญญาบัตร ในที่นี้เราจะกลาวถึงการถายภาพมุมกวางในการใชงานรวมกับ
คอมพิวเตอร โดยใชเทคโนโลยี QTVR และ Flash
ดังจะเห็นจากภาพทิวทัศน เมืองซานฟรานซิสโกในป 2394 (1851) ทีมาการนําภาพหลายๆภาพมาตอกันเปนภาพมุมกวางแลว
่
ภาพพิธพระราชทานปริญญาบัตร คณะศิลปกรรมศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย ป พ.ศ. 2552 ภาพโดย คุณ วิจิตร เมธีเถกิง หจก.นิวสีลมคัลเลอรแล็บ
ี
แอนด วีดีโอ โดยใหกลองถายภาพมุมกวาง Round Shot
เทคโนโลยี และการเริ่ม ตนของการถายภาพแบบเสมือนจริง
ป 2534 (1991) บริษท Apple Computer Inc. เปดตัวเทคโนโลยี QuickTime ซึ่งออกแบบมาเพื่อใชในการ
ั
สนับสนุนการทํางานดาน สื่อประสมบนเครื่องคอมพิวเตอร สวนบุคคล อาทิ ภาพนิ่ง, ภาพเคลื่อนไหว และเสียง
ในรูปแบบตางๆ โดยเนนไปที่ภาพเคลื่อนไหวแบบ วีดีทัศน บนเครื่องคอมพิวเตอร สวนบุคคล ซึ่งสมัยนั้นถือวา
เปนความสามารถใหมของคอมพิวเตอรสวนบุคคล โดยเริ่มจากระบบปฏิบ ัติการ Macintosh กอน แลวจึงขยาย
ตอไปบนระบบปฏิบ ัติการ Windows

2. ป 2537 (1994) บริษท Apple Computer Inc. เปดตัวเทคโนโลยี สวนตอขยายของ QuickTime คือ QuickTime
ั
Virtual Reality (QTVR) ซึ่งเปนเทคโนโลยี ที่ทาให ผูใชคอมพิวเตอร และอุปกรณมาตรฐาน (mouse and monitor)
ํ 
ใหสามารถชมภาพแบบเสมือนจริงได โดยผูชมสามารถกําหนดมุมมองของภาพ หันไป-มา ซาย-ขวา กม-เงย และ
ยอ-ขยายภาพ ไดประดุจผูชมยืนอยู ณ สถานที่นั้นจริงๆ โดยแบงออกเปนสองรูปแบบ คือ
Panoramic Movie สภาพแวดลอมแบบเสมือนจริง
เปนภาพมุมกวาง 360 องศา ในแบบทรงกระบอก (cylindrical image) ผูชมสามารถหมุนดุสถานที่
โดยรอบโดยผูชมเปนศูนยกลางของจุดหมุน สามารถซูมภาพ เขา-ออก และ กมเงยไดในองศา ที่จํากัด
ขึ้นอยูกับเลนส ทีใชในการบันทึกภาพ สภาพแวดลอมเสมือนจริง แบงออกเปน 2 รูป แบบคือ
่
1. Single Node Movie คือภาพสภาพแวดลอมแบบเสมือนจริงที่มีจุดหมุนเดียว หรือแกนหมุนเดียว
หากเปรียบก็คือเสมือนผูชมยืนอยูกลางหอง หองหนึ่ง หมุนไปมาเพือชมหองๆนั้น แตไมสามารถ
่
เดินออกจากหองๆนี้ได
2. Multi Node Movies คือภาพสภาพแวดลอมแบบเสมือนจริงที่มีห ลายจุดหมุน ซึ่งเปนการนําเอา
ภาพสภาพแวดลอมแบบเสมือนจริงที่มีจุดหมุนเดียว มาเชื่อมตอเขาดวยกัน หากเปรียบก็คือการนํา
หองหลายๆหองเขามาประกอบกัน ทําใหผูชมสามารถชมหองตางๆไดหลายหอง การเชื่อกันนี้เรา
จะเรียกวาการทํา Links ซึ่งเราสามารถที่จะเชื่อม ภาพสภาพแวดลอมแบบเสมือนจริงหลายๆจุดเขา
ดวยกัน หรือจะเชื่อมเอาภาพวัตถุแบบเสมือนจริง เขามาดวยก็ได
ภาพมุมกวาง 360 องศา แบบทรงกระบอก (Cylindrical Image)
Object Movie วัตถุเสมือนจริง
เปนภาพวัตถุที่สามารถจับ หมุนดูได 360 องศา คลายกับภาพวัตถุ 3 มิติ สามารถที่จะ ยอ-ขยาย เพื่อดุ
รายละเอียดของวัตถุนั้น ๆ เสมือนจับตองวัตถุจริงโดยไมใหทําใหวตถุห รือสิ่งของตนฉบับเสียหายแต
ั
อยางใด โดยวัตถุเสมือนจริงแบงออกเปนสองแบบดังนี้
1. Single Roll Object Movie วัตถุเสมือนจริงแบบแถวเดียว เปนภาพวัตถุที่เราสามารถจับหมุนดู
โดยรอบ 360 องศา จากดาน หนา ถึง ดานหลังไป-มา และ ซูมเขา-ออก เพื่อดุรายละเอียดตางๆ โดย
ปกติจะทําการบันทึกภาพที่ ตําแหนง 0 องศา และจะหมุนวัตถุทีละ 10 องศา จนครบรอบ 360 องศา
ดังนั้นในหนึ่งวัตถุจะมี 36 ภาพ

3. วัตถุเสมือนจริงแบบแถวเดียว Object Movie Single Roll
2. Multi Roll Object Movie วัตถุเสมือนจริงแบบหลายแถว ซึ่งจะมีความแตกตางจาก วัตถุเสมือน
จริงแบบแถวเดียว กลาวคือนอกจากจะหมุนวัตถุในรูป แบบ 360 องศาไดแลว ยังสามารถ หมุนวัตถุ
ใหสามารถ กมเงย ไดอีกดวย โดยปกติจะเริ่มการบันทึก ภาพโดยตั้งกลองที่ตําแหนง 90 องศา ของ
วัตถุ และ หมุนวัตถุ ทีละ 10 องศา โดยรอบ จากนั้นจึงปรับระดับองศาของตําแหนงกลองลงมาที่
80 องศา และ หมุนวัตถุ ทีละ 10 องศา โดยรอบจนครบ 360 องศา ทําเชนนี้ จนถึงตําแหนงที่ 0
องศา หรือในบางกรณีตองการแสดงภาพดานลางของวัตถุก็สามารถ ปรับตําแหนงมุมกลองตอไป
จน ถึงตําแหนงที่ -90 องศา

4. เริ่มการบันทึก ภาพโดยตั้งกลองที่ตําแหนง 90 องศา ของวัตถุ และ หมุนวัตถุ ทีละ 10 องศา โดยรอบ
จากนั้นจึงปรับระดับองศาของตําแหนงกลองลงมาที่ 80 องศา และ หมุนวัตถุ ทีละ 10 องศา โดยรอบจนครบ 360 องศา

5. ลดระดับกลองลงทีละ 10องศา ทําเชนนี้ จนถึงตําแหนงที่ 0 องศา หรือในบางกรณีตองการแสดงภาพดานลางของวัตถุก็สามารถ ปรับ
ตําแหนงมุมกลองตอไปจน ถึงตําแหนงที่ -90 องศา
ป 2538 (1995) วันที่ 16 พฤศจิกายน 2538 บริษท สงเจริญมีเดียกรุป จํากัด ไดกอตั้งขึ้นเพื่อรองรับงานดานสื่อ
ั
ประสม และผลิต Multimedia Software สําหรับสื่อนิวมีเดีย “Newmedia” อันหมายถึง CD, DVD และ Internet
ป 2539 (1996) บริษทสงเจริญมีเดียกรุป จํากัด และบริษท มิกซแทรก จํากัด ไดรวมกันนําเขาอุปกรณ ตางๆเพื่อใช
ั ั
ในการบันทึกภาพพระที่นั่งกาญจนาภิเษกในรูปแบบเสมือนจริงโดยใชเทคโนโลยี QTVR (cylindrical panoramic)
ในพระราชพิธีกาญจนาภิเษก และในปเดียวกันนั้นเอง ทางสํานักพระราชวังก็ไดมอบหมายใหท างบริษท ฯ ั
ดําเนินการจัดสราง website พระราชวังไทยในแบบเสมือนจริงขึ้น โดยใช QTVR Technology สามารถเขาชมไดที่
www.palaces.thai.net โดยความอนุเคราะหจาก Internet Thailand ในเรื่องชื่อโดเมน และ ดูแลระบบโฮส โดยศูนย
เทคโนโลยีสารสนเทศแหงชาติ (NECTEC)

6. การบันทึกภาพพระที่นั่งกาญจนาภิเษกในรูปแบบเสมือนจริงโดยใชเทคโนโลยี QTVR (cylindrical panoramic)
ป 2544 (2001) บริษท Apple Computer Inc. เปดตัว QuickTime Version 5 ใน Version นี้ของ QuickTime ไดมี
ั
การปรับปรุงเพิ่มเติมในสวนของ QTVR คือการเปดตัวของ Cubic Movie ซึ่งเปนแนวคิดที่แตกตางไปจาก
Panoramic Movie เดิมก็คือภาพมุมกวางแบบเสมือนจริง ผูชมจะยืนชมอยูในทรงกระบอก แตใน Cubic Movie นี้
ผูชมจะเสมือนชมอยูในกลอ งสี่เหลี่ยม ที่มีภาพปะติดผนังทั้ง 6 ดาน คือ 4ดานโดยรอบ และดานบน (Zenith),
ดานลาง (Nadir) ทําใหสามารถมองเห็นภาพในทุกแงมุม คือ 360 คูณ 180 องศา รูป แบบภาพที่เปนที่นิยมในการ
เก็บภาพลักษณะเต็ม 360 คูณ 180 องศา จะมีสองแบบคือ
1. ภาพแบบผนังทั้ง 6 ดาน (Cube faces)
2. ภาพแบบคลี่ออกเปนสี่เหลี่ยม (Equirectangular Image)
ซึ่งภาพทั้งสองแบบนี้ สนับสนุนการทํางานของ QuickTime และ Flash

7. ภาพ Cube Face 6 ดาน 4ดานโดยรอบ และดานบน (Zenith), ดานลาง (Nadir)
ภาพแบบคลี่ออกเปนสี่เหลี่ยม (Equirectangular Image)
ป 2548 (2005) ดวยความนิยมอยางมากของ Macromedia Flash Technology ในการใชพฒ นาเว็บไซต ทําใหมี
ั
ผูพัฒนาให Flash ให สามารถแสดงภาพมุมกวาง 360 องศาได ยิ่งไปกวานั้นเมื่อวันที่ 18 เมษายน ปเดียวกันนั้นเอง
บริษท Adobe Systems Inc. เล็งเห็นอนาคตที่มั่นคงของ Flash และ Internet จึงไดควบรวม บริษัท Macromedia
ั
Inc. เขาเปนบริษท เดียวกัน ทําใหอนาคตของ Flash ดูมั่นคงสดใสยิ่งขึ้น กอบกับ บริษท Apple ไมไดมีการพัฒนา
ั ั
อะไรเพิ่มเติมในสวนที่เปนเทคโนโลยีในการสนับ สนุน QTVR อีกเลย ทําใหความนิยมที่จะใช QuickTime ในการ

8. นําเสนอขอมูล ภาพมุมกวางลดลงตามลําดับ นอกจากนั้นยังมีผพ ัฒนาเทคโนโลยีอื่นๆ ที่สามารถแสดงภาพมุม
ู
กวาง 360 องศา เพิ่มขึ้น อาทิ เชน Java Player, IPIX, Shockwave
ป 2550 (2007) เปนเรื่องที่นาเศราสําหรับผูที่คลุกคลีกับเทคโนโลยี QTVR ตั้งแตครั้งเริ่มตนจาก บริษัท Apple
 
Computer Inc. ซึ่งขณะนั้นประสบความสําเร็จอยางมาก จาก iMac มาจนถึง iPod, iTune และ iPhone ซึ่งทําให
แนวทางธุรกิจของบริษท เปลี่ยนแปลงไป ในเดือนมกราคม ป พ.ศ. 2551 แอบเปลไมเพียงตัดคําวา คอมพิวเตอร
ั
ออกจากชื่อของบริษัท เหลือเพียง Apple Inc. แตยังตัดการสนับสนุน QTVR ใน QuickTime Version ใหมๆที่
ออกมา เชนไมสามารถ Play QTVR บน QuickTime Version 64 bit บน Window Vista ได จึงทําให Flash
Technology เปนทางเลือกทีสดใสของผูพฒนา จึงเกิดการพัฒนาการดานการแสดงภาพ 360 องศา ดวย Flash อยาง
่ ั
กวางขวาง Flash Player ที่เปนทีนิยม อาทิ Flash Panorama Player, KRpano, PanoSalado
่
ป 2551 (2008)บริษทสงเจริญ มีเดียกรุป จํากัด รวมกับ กรมศิลปากร บันทึกภาพพระเมรุในแบบเสมือนจริง Cubic
ั
Movie ในงานพระราชพิธพระราชทานเพลิง พระศพสมเด็จพระเจาพี่นางเธอ เจาฟากัลยาณิวัฒนา กรมหลวง
ี
นราธิวาสราชนครินทร http://www.phrameru.net
อุปกรณและกระบวนการทํางาน (Hardware and Software Workflow)
1. กลองถายภาพ Digital Compact, Digital Single Lens Reflex (DSLR)
Canon 450D, 5D Mk II, Nikon D90, D5000, D700, Coolpix P6000
2. เลนส (Lens): wide angle lens, fish eye lens
Canon 15 mm. Nikon 10.5mm.
3. ขาตั้งกลอง (Tripod)
Manfrotto, SLIK, Velbon
4. หัวแพน (Panorama Head) ใชในการปรับ แกไขจุดหมุนที่คลาดเคลือน (Nodal Point)
่
Panosaurus, Nodal Ninja, 360Precision
5. คอมพิวเตอร (PC or Mac)
6. โปรแกรมที่ใชในการตอภาพ (Stitching Software)
PTGui, Stitcher
7. โปรแกรมที่ใชในการแปลงภาพ (Conversion Software)
Pano2QTVR, Pano2VR, Cubic Converter
8. โปรแกรมที่ใชในการตกแตงภาพ (Retouching Software) และการรวมแบบ HDRI
PhotoShop, Photomatix Pro, FDRTools, PSFTools, EasyHDR,
9. โปรแกรมที่ใชในการเผยแพรภาพ (Distributing Software)
Pano2QTVR, Flash, Dreamweaver