2. Succesvolle therapie veranderd de client’s relatie met zijn of
haar specifieke wijze van lijden.
Mindfulness is een vaardigheid die ons in staat stelt minder
reactief te zijn op wat er gebeurd in het moment en dus
minder te lijden.
Mindful zijn is wakker worden en herkennen wat er in het moment
gebeurd.
Het goede nieuws is dat iedereen het kan leren, uiteraard
afhankelijk van de bereidheid tot oefening
3. Mindfulness en gewaarzijn
Gewaarzijn is de achtergrond ‘radar’ van bewustzijn die
constant de innerlijke en uiterlijke omgeving controleert. Je
kunt je gewaar zijn van aspecten zonder dat ze op de
voorgrond komen.
Aandacht is een proces van het focussen van bewust
gewaarzijn, wat een verhoogd gewaarzijn van een beperkt
gebied van ervaring brengt.
Eigenlijk zijn gewaarzijn en aandacht zodanig ineengestrengeld
dat aandacht constant figuren uit de grond van gewaarzijn
‘trekt’ en ze daar een tijd houdt.
4. Mindfulness is het tegenovergestelde van de
automatische piloot; het tegenovergestelde van
dagdromen; het is het aandacht besteden aan dat
wat significant is in het huidige moment.
5. Een korte definitie van mindfulness:
(1) Gewaarzijn (2) van actuele ervaring (3) met acceptatie.
Deze aspecten zijn onlosmakelijk verbonden in de ervaring van
mindfulness.
De aanwezigheid van één aspect betekent niet automatisch de
aanwezigheid van de andere twee. Ze zijn alle drie nodig
voor een moment van volledige mindfulness
6. Het mindfulness continuum (1))
Aan het ene eind vinden we dagelijkse mindfulness – ons
losmakend van onze activiteiten vragen we ons af
“Wat voel ik nu? Wat doe ik nu? Wat trekt het meeste
gewaarzijn?
Dit is hoe mindfulness doorgaans gebruikt wordt / optreedt in
therapie.
Aan het andere eind vinden we meditatieve mindfulness - hier
wordt de geest als een microscoop die minimale mentale
activiteit kan waarnemen. Dit niveau vergt duidelijk een grote
toewijding en discipline van de beoefenaar.
Het actuele moment van ‘wakker worden’ is voor beiden
hetzelfde – de ervaring is voor ervaren meditatoren
simpelweg meer continue.
7. Het mindfulness continuum (2)
Dagelijkse mindfulness geeft ons inzicht in ons psychologisch
funtioneren en het vaardiger kunnen antwoorden op nieuwe
situaties.
Meditatieve mindfulness geeft ons inzicht in de natuur van de
geest en de oorzaken van lijden.
8. Kenmerken van mindful momenten (1)
● Non-conceptueel.
Mindfulness is gewaarzijn zonder absorptie in onze
gedachtenprocessen.
● Hier-en-nu.
Mindfulness is altijd in het huidige moment. Gedachten over onze
ervaring zijn nooit in het huidige moment.
● Zonder oordeel.
Gewaarzijn kan niet vrijelijk optreden wanneer we willen dat onze
ervaring andes is dan ze is.
● Intentioneel.
Mindfulness omvat altijd een intentie om aandacht ergens op te
richten. Aandacht terugbrengen naar het huidige moment geeft
mindfulness continuiteit in de tijd.
9. Kenmerken van mindful momenten (2)
● Partciperende observatie.
Mindfulness is geen afstandelijk observeren, het is juist het meer
intiem ervaren van lichaam en geest.
● Nonverbaal.
De ervaring van mindfulness kan niet in woorden gevat worden
omdat gewaarzijn optreedt voordat er worden opkomen in de
● Onderzoekend.
Mindful gewaarzijn onderzoekt altijd subtielere niveau’s van
perceptie.
● Bevrijdend.
Ieder moment van mindful gewaarzijn brengt vrijheid van
geconditioneerd lijden.
10. Kenmerken van mindful momenten (3)
Deze kwaliteiten treden gelijktijdig op in ieder moment van
mindfulness.
Het beoefenen van mindfulness is een bewuste poging om
gewaarzijn meer frequent te richten op het hier en nu.
Mindfulness op zich is niet bijzonder; continuiteit van mindfulness
is echter vrij zeldzaam.
11. Mindless momenten
Doorgaans ziten we gevangen in afleidende gedachten of in meningen
over wat er gaande is in het moment – dat is mindlessness.
Voorbeelden van mindlessness (Brown & Ryan, 2003):
- Activiteiten haastig afhandelen zonder er met onze aandacht bij te
zijn;
- Het breken of morsen van dingen door zorgeloosheid,
onaandachtigheid of denken aan iets anders;
- Het niet waarnemen van (subtiele) gevoelens van ongemak of fysieke
spanning, opwinding of angst
- Iemands naam vergeten onmiddelijk nadat we hem hoorde;
- Preoccupatie met het verleden of de toekomst;
- Ieder moment dat we afgeleid zijn van wat we dan ook aan het doen
zijn – eten, luisteren, vrijen, auto rijden, mediteren, gestalttherapie et
cetera
12. Mindfulness en Boeddhisme
Mindfulness ligt aan de de kern van de Boeddhistische psychologie.
Voor psychotherapeuten klinkt de Boeddhistische psychologie bekend
omdat ze het doel om lijden te verlichten en de waarde van
fenomenisch (empirisch) onderzoek delen.
Verschil is dat de Westerse wetenschap fenomenen onderzoekt door
objectieve observatie (subject-object) terwijl de Boeddhistische
psychologie een systematische subjectieve (subject-subject),
benadering is.
13. De Vier Nobele Waarheden
De Boeddha (iemand die wakker is) onderwees in zijn eerste
lering na zijn realisatie deze vier basis ideeen:
(1) de menselijke conditie omvat lijden;
(2) het conflict tussen hoe dingen zijn en hoe wij wensen dat ze
zijn, veroorzaakt dit lijden;
(3) lijden kan vermindert of zelfs opgelost worden door
het veranderen van onze houding tegenover
onprettige ervaringen;
(4) er zijn acht algemene manieren om het lijden tot een einde
te brengen.
14. Mindfulness beoefening als noodzakelijke voorwaarde
Mindfulnes is een natuurlijk optredend fenomeen in het dagelijks leven
maar vraagt beoefening om onderhouden te worden.
Hoewel we allemaal af en toe wakker zijn voor onze huidige ervaring,
vallen we doorgaans snel weer terug in ons normale
onsamenhangende denken.
Zelfs wanneer we ons bijzonder attent weten tijdens therapie zijn we
slechts bij tussenpozen mindful.
Continue gewaarzijn vraagt toewijding en hard werken.
