As it is, some leading Flemish companies have been instrumental in converting green energy and environmental technology niche sectors into an acclaimed mainstream industry with considerable export potential across a broad spectrum of the cleantech market: biofuel companies, suppliers of critical technological components for the renewable energy sector, turnkey energy plant, offshore wind marine engineering contractors, international developers of renewable energy projects, green energy trade associations... Across the world, Flemish cleantech innovators have been selling well-researched and proven wind, solar or biomass-based energy technologies, deployed in numerous high-profile renewable energy schemes. It is hardly surprising, therefore, that this publication features no fewer than 3 companies, which were at one point awarded the “Flanders Export Lion Award” for their impressive export track record on the international renewable energies market. Just read on and discover, in this review, the stories behind the cream of Flemish cleantech. They may be just the ticket for those who need to “do their bit for the climate change effort”.

2. WIND

3. 24 juni 2009: Thornton Bank project : eerste BE offshore windpark (van 6 vergunde projecten à 1825 MW) 30 km in zee Vandaag: 30 MW in werking (6 x 5 MW ) In 2013: 325 MW; 1.167 GWh stroom voor 325.000 gezinnen; 450.000 ton minder CO 2 ... cruciaal project voor Belgische klimaatdoelstellingen (13% RNW in 2020); C-Power-project = voorbeeldproject, o.a. profilering Oostende als duurzame energiehaven (uitvalshaven off-shoreprojecten, investeringen off-shore subcontracting, werkgelegenheid, toerisme...) C-Power-project = sleutelrol voor maritieme engineeringbedrijven DEME Group: alle delicate maritieme operaties succesrijk opgeleverd

4. Wereldspeler baggerprojecten, milieu- en waterbouwkundige infrastructuurwerken met geavanceerde vloot baggerschepen (80+), hulpvaartuigen (200+) en ander “zwaar materieel” voor infrastructuur-werken op zee (b.v. 7 hefpontons – Goliath by Iemants-MSC Arendonk) Dochterfirma’s GeoSea en Dredging International ervaring én vloot voor installatie/montage, onderhoud van offshore maritieme constructies (booreilanden, LNG terminals, zeetransfo’s, radartorens en windparken op zee ...) Ervaring DEME Thornton Bank  belang offshore wind in portefeuille stijgt: 15 contracten voor zeewindparken in Europa: Samsø, Rødsand and Horns Rev (DK), Utgrunden (SE), Alpha Ventus (DE), Beatrice, Greater Gabbard Field, London Array, Walney 1&2, Ormonde (UK)... Blue Energy : golfslag- + getijdenenergie

5. SLIM ® transformatoren voor inbouw in windturbines Klanten: windturbinebouwers Enercon, Siemens Wind Power, Nordex, Fuhrländer, Acciona, Alstom-Ecotecnia, Areva-Multibrid, GE Energy... Verstrengde eisen: windmolenparken on-shore/ offshore, verder in zee, ongunstige omstandigheden, onderhouds- en geluidsarm, compacter, lichter,...) Toekomst: toename rol electriciteit als motorbrandstof; evolutie naar smart grids -> injectie in net van kleine vermogens decentraal opgewekte electriciteit CG Power Belgium = ex-Pauwels Trafo divisie van Crompton Greaves (IND) - 2005 wereldtop-10 producenten transfo’s en schakelmateriaal (opvoeren hoog-spanning en ontspanning tot consumenten-niveau)

6. Sinds eind ‘70 actief in windturbinemarkt met t andwielkasten voor windturbines... van 1.5 tot 6MW (grootste in markt: 100m hoog, 61,5m spanwijdte wieken ) 4 productie-eenheden: India en China, België (Edegem en Lommel = wereldreferentie turbine gearboxes; cap. 6000 MW; – unieke testbank levensduursimulaties; Investeringsplan: doel 14 300MW capaciteit in 2013; 99% export wereldwijd (LVDE 2005); Klanten: windturbinebouwers (Vestas, Siemens Wind Power, Gamesa, Suzlon Energy (= moederbedrijf), REpower Systems...)... gezamenlijke O&O-projecten Strengere eisen: higher-capacity turbines, compact gearbox units, extended longevity, weight reduction, improved acoustic performance (low-noise), maximum turbine operational availability and windfarm operating efficiency, minimizing down-time for repairs, maintenance and servicing, swift global servicing and spare parts supply, repairs, maintenance, upgrades, both on- and off-site, with effective condition-based maintenance systems in place, driving down overall lifetime cost…

7. °1989: pionier in BE (Brugge I eerste windpark-2000); marktleider privé- groemestroomproductie WIND: te land (in BE, FR, IT, BUL, ROM) en op zee : 3 / 5 concessies BE offshore windparken consortia RENTEL + ELDEPASCO + SEASTAR ZON: zonnepark Veurne (1.3 MW, 7700 panelen, 400 gezinnen - lang grootste in Benelux) + industriële zonnedaken (IT en VL) BIOMASSA: 2 biodieselinstallaties (plantaardige en dierlijke afvalvetten); 82000 gezinnen (project in Servië) – BIOSTOOM: 18 MW, verbrandingscentrale 130 000 ton biomassa (hout, graanresten, organische MSW)  stoom  stroom 42.800 gezinnen (+ restwarmte serres) INTERNATIONAAL vroege overnames in FR en IT, eerste BE int’le ontwikkelaar windenergie; intussen ook: Roemenië, Bulgarije, Polen, Servië, Zuid-Afrika (wind, 2010 WK voetbal), Namibië (vooral windenergie en biomassa / wind cogeneratie)

8. Middelgrote windturbines °1985 uit know-how van HMZ-Windmaster (Sint-Truiden °1978), ooit dé pionier windturbinebouw en wereldmarktleider tot eind ’80 via revolutionaire technologie (wieken met active stall bladhoekverstelling; 1986: eerste windpark in BE +/- EU (21x 0,2MW turbines – oostelijke strekdam Zeebrugge) TW segment: klein 25 (Kw) tot middelgrote (tot 1 MW) turbines; meer dan 1000 turbines operationeel in België, Canada, Griekenland, India, Japan, Nederland, UK, Oekraïne, VS... Waals zusterbedrijf TML: Typhoon Master kantelbare turbine bij cyclonen Turbowinds R&D: hybride Windiesel systeem (met diesel back-up), Hybrid Tower Design (modulair turbinesysteem op rastervoet, Next Generation (gondel en rotorschacht uit 1 stuk –lichtere constructie)

9. ZON

11. High-efficiency solar cells 2003 spin-off uit imec toegepaste zonnecelresearch /commerciële ontwikkeling Dochterbedrijf van Total (50%), GDF Suez (50% - via Electrabel en Soltech ) Product: 2 types multikristallijn Si zonnecellen (m.n. de Maxis ® -BC back contact cel, geschikt voor integratie in zonnemodules (standalone, netgekoppelde systemen, BIPV (!) toepassingen...) Tienen: 3 productielijnen (uitbreiding tot 6 in 2010); 95% export (vooral Europa, Zuid-Afrika en Azië)- Leeuw van de Export (2006) Partner in imec’s IIAP researchprogramma en EU PV onderzoek (c-Si cellen met hoger rendement, goedkoper en minder/lichter grondstof)

12. 1989: spin-off imec; nu dochter van GDF Suez, Wienerberger en imec BIPV (gebouwgeïntegreerde fotovoltaische toepassingen) architectonische zonnemodules, geïntegreerd in conventionele bouwelementen. 1. semi-transparente zonnebeglazing in daken, gevels..., combinatie dakbedekking, HR-glas, zonwering én zonnepaneel... 2. fotovoltaische dakpannen en leien geïntegreerd in traditionele daken (Kora-Sun ® - i.s.m. Wienerberger en Solesia ® – i.s.m. Eternit) Autonome (niet-netgekoppelde) fotovoltaische systemen voor... ... parkeermeters, praatpalen, dynamische verkeersborden, telecomsystemen, boeien, signalisatie hoogspanningsmasten, ledverlichting, waterpompen, verlichting, koeling... (in afgelegen gebieden zonder netaansluiting)

13. 1. Bedrijfszonnedaken vanaf 5000m 2 ( standalone commercial rooftops - o.a. Lidl, Samsonite, McBride, Donaldson, Balta, Flanders Expo ism Derbigum... 2. grootschalige decentrale electriciteitsproductie aangesloten op het net ( grid-connected utility-scale solar arrays ) Na vroege internationale projecten in Spanje, intussen actief in 19 landen...  top 5 int’le ontwikkelaars zonneparken in Europa Recente megaprojecten : China en India (samen 5000 MW), Canada ( Stardale project; 150.000 panelen, 33.6 MW, 10.000 gezinnen, grootste Enfinity project tot nog toe, ook in de VS) Prospectie in VS, Canada, Latijns-Amerika en Azië (Vietnam) International development of PV solar projects

14. Germanium (Ge) substraten BU Electro-Optic Materials and Substrates”  o.a. Ge toegepast in... ... fotovoltaïsche concentratorsystemen (CPV) in de ruimte en te land... 90% alle satellieten: CPV zonnepanelen met Umicore Ge substraten Klanten: Boeing-Spectrolab, Emcore, Azur Space, Concentrix Solar... ... CPV zonneparken : lenzen en spiegels bundelen en concentreren zonlicht op hoge-rendementscellen (tot 40%+) op basis van Ge. ... Thermische fotovoltaïsche systemen (TPV) (materiaal verhitten en straling ervan omzetten in electriciteit via HR-cellen met Ge) ... opto-electronische toepassingen : Ge als substraat in LEDs

20. °1989: pionier in BE (Brugge I eerste windpark-2000); marktleider privé-RNW-markt WIND: te land (in BE, FR, IT, BUL, ROM) en op zee : 3/6 concessies BE offshore windparken (Rentel, Eldepasco en Seastar) ZON: zonnepark in Veurne (1.3 MW, 7700 panelen, 400 gezinnen- lang grootste in Benelux) + industriële zonnedaken (VL en IT) BIOMASSA: 2 biodieselinstallaties (plantaardige en dierlijke afvalvetten); 82000 gezinnen (project in Servië) - BIOSTOOM: 18 MW, verbranding 130 000 ton biomassa (hout, graanresten, organische MSW)  stoom  stroom 42800 gezinnen (+ restwarmte serres) INTERNATIONAAL vroege overnames in FR en IT, eerste BE int’le ontwikkelaar windenergie; intussen ook: Roemenië, Bulgarije, Polen, Servië, Zuid-Afrika (wind, 2010 WK voetbal) , Namibië (vooral windenergie en biomassa/wind cogeneratie)

21. Anaerobe vergistingsinstallaties – biomethanisatie van organische afvalstromen... : ...GFT, gemengd huishoudelijk afval, energiegewassen, nevenproducten uit biodiesel en –ethanolproductie, groenafval... ... diverse patenten: DRANCO droogvergister  methaan-rijk biogas voor WKK en SORDISEP...(navergisting digestaat: maximaal recycleren, minimaal storten) sinds 1988: 95% omzet export (26 landen - vooral Europa (BRD, ESP, NL, FRA...) > 23 installaties, 20 in Europa +++ referentielab afvalonder-zoek (bio-afbreekbaarheid, compostering, ecotoxiciteit..) van bioplastics en biocompo-sieten

23. = lid GBEV en cluster bio-based bedrijven = 1 van grootste BE producenten bio-ethanol = joint-venture bedrijven uit hele bio-ethanol productieketen: Alcogroup (nr 1 EU ethanolproductie en -handel, Vanden Avenne (logistiek agribulk), AVEVE / Wal Agri (graangewassen grootste BE trader) ° 2008: bio-ethanolfabriek Gentse Haven Rodenhuizedok (by De Smet Engineering and Contractors) ++ Euro-Silo en Oiltanking opslag, behandeling/overslag grondstof én eindproduct Jaarcapaciteit bio-ethanolproductie: uit 400 000 t. graan - 150 mio l. bio-ethanol en 130 000 ton bijproduct (DGGS- veevoeders) 2006: ABF1/3 BE productiequotum accijnsvrije bio-ethanol voor bijmenging (543,5 mio liter (2007 – 2013); O ptimaliseren duurzaamheid bio-ethanol: CO 2 capteren, recuperatie restwarmte, biogas uit afval...

24. Oleochemicaliën en biodiesel Europees speler op markt van oleochemicaliën , uit natuurlijke oliën en vetten (plantaardig of dierlijk) Maakt deel uit van FR groep Diester Industries / Sofiprotéol Toepassingen: zeep, cosmetica, smeer-middelen detergenten, voedingsadditieven, plastics, verven, land- en tuinbouw, mijn-bouw… en BIODIESEL Oleon Biodiesel (° 2007): 1 e biodieselproducent in BE op industriële schaal (100.000 ton/jaar met n ieuwe fabriek in Gentse kanaalzone (Ertvelde) – lid van cluster Ghent Bio-Energy Valley Biodieselproductie uit koolzaadolie en gerecycleerde plantaardige oliën Voor export en BE en FR markt (houder van p roductielicenties en/of productiequota voor BE en FR markt)

25. “ Tolling” operaties en biodieselproductie Deel van ADPO, logistiek dienstverlener (behandeling, tanking, op- en overslag…) + tolling and contract manufacturer (loonverwerker) voor chemie en petrochemie; ADPO-terminals in havens A’pen en Gent 2007: AXTOLL = BU van ADPO Gent na investeringsprogramma in capaciteitsuitbreiding en diversificatie activiteiten, m.n. biodieselproductie en energy tolling… 2 productielijnen, 50.000 ton jaarcapaciteit biodiesel voor exportmarkt ADPO cleantech-inspanningen: zonneparken in A’pen en Gent, BU Sunstream (projectontwikkelaar), Heat Wave containerverwarming op recuperatiestoom en -warmte productieproces, WKK installatie met biodieselmotoren en stoomketels voor cogeneratie electriciteit, stoom en proceswater, verbranding nulemissie bij overslag brandstoffen met energirecuperatie voor tankverwarming

27. Onderzoeksdomeinen Smart grids… … integratie centrale electriciteitsproductie met gedecentraliseerde(kleinschalige) stroomproductie (zonnepanelen, windenergie, bio-energie bio-energie, WKK), afstemming op een fluctuerende energievraag via opslagsystemen (b.v. plug-in hybrid electric vehicles (PHEV), smart meters en intelligente, energiezuinige huishoud- en industriële uitrusting, 2-richtingsverkeer van data én stroom/warmte Pilootopstellingen: Powermatcher (i.s.m. Machiels) en Flemish Smart Grid Platform (ism KUL) and Linear+: opschaling tot residentieel niveau Geïntegreerde energie- en milieutransitiescenario’s op basis van onderbouwd wetenschappelijk onderzoek(o.a. transport en mobiliteit (b.v. EcoScore milieu-indicator voor wagens, duurzaam vlootbeheer, stimulering groene mobiliteit). Enkele spin-offs … Terra Energy (geothermal heating and cooling and energy storage solutions), ny (design and engineering of medium-sized biodiesel installations), Bluways , ultracap storage technology systems for hybrid vehicles (buses, trams, dustbin lorries...), wind turbines, dockside and port cranes...

28. Productie FAME biodiesel and glycerine 65% Belgische chemicaliëngroep: speciality and intermediate chemicals (40% omzet), chemicals tolling and contract manufacturing (50%) en... biodiesel (10% omzet) uit koolzaad, palmolie, soja-olie, zonnebloem...), 100.000 ton jaarcapaciteit + 10.000 ton glycerine (veevoeder) ¼ erkende producenten BE accijnsvrije biodiesel voor bijmenging, verkoop aan alle oil majors Differentiëring portfolio van petro-based naar bio-based: niet-voedsel grondstof : jatropha olie, rijstzemelolie, castorolie en algenolie... ... spin-off [email_address] : fotobioreactor voor grootschalige algenkweek in gecontroleerde omgeving (toepassingen in medicijnen, cosmetica, veevoeder en aquacultuur, meststoffen en als energiegewas voor 2 e -generatie biobrandstoffen

29. Zonnecentrale Limburg : 4,7MW zonnepark in mijnslibbekken Heusden-Zolder en in 2 saneringsbekkens bij silicagroeven van Sibelco (1,7MW) Closing the Circle: grootschalig milieuproject Remo-stortplaats (Houthalen) : maximale recyclage ( landfill mining) en energieterugwinning uit afval (100MW – 200.000 gezinnen – 20 jaar lang) Machiels Building Solutions : C0 2 -neutrale volautomatische productiehal (Beringen) voor prefab houtskeletbouw (lage-energiewoningen en bedrijfsgebouwen) Europa, Afrika (Ethiopië, Zuid-Afrika, Namibië), Azië (Vietnam) en Latijns-Amerika (Argentinië en vooral Chili: belangrijkste milieuspeler - stortplaatsbeheer, behandeling, verwerking, valorisering van afval (industrieel, huishoudelijk, mijnbouwresidu’s...) BioEnergy (Lommel): electriciteit voor 10 000 gezinnen uit aardappel-afval (ism Farm Frites)

30. Luchtwarmtepompen (lage- én hogetemperatuurtoepassingen) Daikin: 50 jr expertise in airco- en ventilatiesystemen) (80% productie) 2006: lancering Altherma luchtwarmtepompen (by R&D Daikin Europe Oostende). 3-in-1 warmtepompsysteem (verwarming, sanitair water en koeling) via overdracht omgevingswarmte op sanitair water en water voor verwarming (vloerverwarming (LT) én klassieke CV = Altherma HT (tot 80° - vervangingsmarkt gas- en stookolieketels) Low-carbon woningverwarming 66 tot 80% of renewable heat, 70% minder CO 2- uitstoot, 60% minder energie tgov. CV op gas., compatibel met zonneboiler Per kW nodig voor aandrijving Altherma warmtepomp, 3 à 5 kW hernieuwbare energie, optimale COP (coefficient of performance) and SPF (seasonal performance factor), maatstaven rendement WP Diverse“eco-efficiency” erkenningen: eerste EU ecolabel voor HVAC technologiebedrijf en erkend BE fiscus als “energiebesparend systeem”

31. Cleantech-portefeuille met 8 bedrijven/projecten: Capricorn Cleantech Fund, Visys (digitaal sorteren afval), Punch Powertrain (aandrijving hybride wagens), IPEC (gaswassing), Genano (luchtzuivering), 4Hamcogen (biomassa WKK centrale) Uitvoering TACO 2 plan (Limburg CO 2 -neutraal in 2020): Zonnecentrale Limburg (met Group Machiels en Sibelco) en Limburg Wind(t) (met Aspiravi) R&D en k ennisinfrastructuur (i.s.m. Uhasselt, Uleuven, VITO, imec: cleantechplatform.be , Meta-PV (smart grids), pilootprojecten rond geothermie en enhanced coalbed methane extraction en CO 2 -opslag...) ° 1989 reconversie-orgaan Limburgse (mijn)industrie via 1. ontwikkeling van industrie- en businessparken 2. als risicokapitaalverschaffer aan KMO’s én grote ondernemingen (mét Limburglink) in sectoren ICT en Media, Life Sciences en Cleantech & Energietechnologie

33. Bio Energie Europa builds and operates integrated biogas plants for industrial and agricultural purposes. These facilities are erected as of on-site or near-to-site biogas fuelled CHP plants, which incorporate both electricity generation and heat capture. On behalf of its industrial customers, Bio Energie Europa effectively creates a so-called sustainable energy island, covering their entire energy demand for electricity / gas and heat. 7 projecten in NL, BE en FR, waaronder L ’Oréal Libramont, referentieproject ! Biogas installation, methane-rich biogas from the digesters (dealing with 54,000 tonnes of biomass feedstock annually) is piped straight to the factory through 600 metres of underground dedicated biogas pipelines, subsequently fuelling 3 CHP engines, which produce both 3.2 MWe of power and 3.4 MWth of heat. Excess power – not consumed on site - is eventually injected into the grid, enough to power the homes of some 4,000 households. Converted into steam, the heat generated is then re-used in the manufacturing process. Providing in the L’Oréal factory’s own energy needs, the biogas facility has proved instrumental in making the factory effectively energy independent from the electricity and natural gas grid. Furthermore, it is considered a major step towards achieving L’Oréal’s ambition to cut its worldwide carbon emission levels by over 50%.