Marktconforme kantoren voor niemand interessant. Ir. René Stevens MBA, algemeen directeur en eigenaar van ATELIER V, adviesbureau voor huisvesting, vastgoed en stedelijke ontwikkeling, had als prikkelende uitspraak onder meer dat marktconforme kantoren geschikt zijn voor iedereen, maar voor niemand interessant. De keuze voor huisvesting wordt volgens hem grotendeels bepaald door de ‘bedrijfsstijl’ en daarom is segmentatie en een marktgerichte aanpak noodzakelijk. 20080923 NeVaP Nieuwsbrief nr. 3 - Ir. René P.M. Stevens MBA (www.atelier-v.nl)

1. 24 juni jl.: Verdieping
‘Innovatieve kantoorconcepten’
Salonkantoor bespaart meer lang niet altijd voldeed. Bos: “In het
Het salonkantoor vergt per werkplek
ruimte dan flexkantoor slechts 15 m2 tegenover het traditionele flexkantoor worden minder bureaus geplaatst
Het nadenken over kantoorgebruik staat cellenkantoor, dat gemiddeld 23 m dan het bedrijf aan werknemers telt.
2
volop in de belangstelling en was voor NeVaP omvat. Het kantoor met flexwerkplekken Hiermee is een ruimtewinst van circa 20%
zit daartussen met ruim 18 m , aldus Fred
aanleiding een bijeenkomst over innovatieve te bereiken ten opzichte van het traditionele
2
Bos van Bos en Alkemade Architecten. De
kantoorconcepten te organiseren. Het cellenkantoor. Maar er is vaak veel
ruimtewinst zit in het weglaten van gangen
meest opvallend daarbij was de presentatie tegenstand bij het personeel: ze voelen
en andere zogenaamde verkeersruimten. Fred
van het ‘salonkantoor’, ontwikkeld door zich vaak inwisselbaar en worden ook
Bos: “Het klinkt revolutionair, maar de gang is
Bos en Alkemade Architecten. Daarmee wel kantoornomaden genoemd, er is
een uitvinding uit de 18e eeuw. Kastelen en
wordt zelfs meer ruimte bespaard dan bij een stoelendans om een werkplek, elke
landhuizen van vóór 1725 zijn bijna allemaal
flexkantoren, maar het beantwoordt aan morgen weer.”
gangloos ontworpen. Je bereikte bijvoorbeeld
de behoefte van veel werknemers aan een Uit het ‘Eerste Nationale Werkplekonderzoek’
de ‘herensalon’ via de ‘blauwe salon’.
eigen vaste werkplek. Eerder betoogden uit 2007 bleek ook dat werknemers uit
Vandaar de naam ‘salonkantoor’ voor ons
tijdens deze bijeenkomst René Stevens van overheid, zorg en zakelijke dienstverlening het
concept, dat voor het nieuwe hoofdkantoor
adviesbureau ATELIER V bijvoorbeeld dat liefst een eigen bureau willen die functioneel
van de welzijnsinstelling Altra in Amsterdam
juiste huisvesting bijdraagt aan het bereiken is en de thuissituatie benadert door hun
voor het eerst ook is toegepast.”
van organisatiedoelen. Theo van der Voordt, werkplek aan te kleden met persoonlijke
verbonden aan de TU Delft en het Center voorwerpen. En ze willen inspraak hebben
Ontevreden met flexkantoor
for People and Buildings, behandelde de in de toepassing van groen, design en kleur.
Het salonkantoor blijkt met name ontwikkeld
plussen en minnen van uiteenlopende Daar staat tegenover dat werkgevers vaak uit
te zijn, omdat het flexkantoor in de praktijk
kantoorconcepten. kostenoverwegingen minder vierkante meters
per werkplek willen.
Dat allemaal was voor Bos en Alkemade reden
om voor Altra te zoeken naar een ander concept.
Bos: “Je zit onder meer vast aan wettelijke
normen voor werkplekken. Intussen hebben
we echter bereikt dat de oppervlakte van het
salonkantoor, inclusief aanvullende ruimten zoals
vergaderruimtes, koffiecorners, sociale trefpunten
en dergelijke, onder die van een flexwerkkantoor
uitkomt. Om de interne communicatie en
contacten te bevorderen hebben we bovendien
een centrale trappartij gemaakt, die de drie
verdiepingen van Altra verbindt. En de entree is
op de middelste verdieping gesitueerd, waar alle
medewerkers binnenkomen.”
Verder was het vooral een kwestie van innovatie
en slimmigheidjes om alles aaneen te rijgen
tot een prettig geheel. Verrijdbare ladekastjes
bijvoorbeeld die onder het bureau kunnen
worden geplaatst, voorzien van een zitkussen
waardoor medewerkers met elkaar een kort
bureaugesprek kunnen voeren. Tussen de
Rondleiding in het salonkantoor
4

2. de verdieping
ONDERLINGE POSITIONERING OFFICE STYLES
Extravert
Extraverte
trendsetters
Maatschappelijke
Stedelijke dienstverleners
specialisten
Ego Groep
Ingetogen
conservatieven
Identiteit Anonimiteit
Statusgevoelige Sobere
Bureaucratische
professional verkoop-
functionelen
organisaties
Figuur 1: Onderlinge positionering office styles.
Introvert
wandformaties bevinden zich multifunctionele over) de huisvestingsfaciliteiten op de kostenefficiënt ondersteunen van
overlegkamers en ook enkele afsluitbare kamers arbeidsproductiviteit. Uit verdiepende analyses organisatiedoelen en werkprocessen. Een
voor vertrouwelijke gesprekken. naar de facilitytevredenheid blijkt dat vooral dergelijke index is inmiddels ontwikkeld door
de psychologische kant van de werkomgeving het Center for People and Buildings, op basis
Organisatiegericht huisvesten – prettige werkruimte, voldoende privacy, van percentages tevreden en ontevreden
Dr. ir. Theo van der Voordt, senior onderzoeker inspirerende inrichting – daarmee een medewerkers over diverse onderwerpen in
bij het Center for People and Buildings en sterke relatie heeft. In de woorden van Van ruim 20 kantooromgevingen.
docent/onderzoeker bij de afdeling Real der Voordt; “Het loont de moeite om te
Estate & Housing van de Faculteit Bouwkunde Marktconforme kantoren
investeren in tevredenheid van werknemers
aan de TU Delft, analyseerde ‘het nieuwe voor niemand interessant
over de faciliteiten. Een hogere tevredenheid
werken’. Organisatiegericht werken, zoals hij gaat gepaard met een als hoger ervaren Ir. René Stevens MBA, algemeen directeur
het noemde, vereist het continu afstemmen eigen arbeidsproductiviteit en een hoger en eigenaar van ATELIER V, adviesbureau
van de huisvesting, ICT en andere faciliteiten percentage van de werktijd productief voor huisvesting, vastgoed en stedelijke
op veranderingen in de organisatie en (zelf geschat).” ontwikkeling, had als prikkelende uitspraak
nieuwe wijzen van werken, waarbij WODI is mede ontwikkeld naar aanleiding onder meer dat marktconforme kantoren
uiteraard gebruik moet worden gemaakt van van de opkomst van kantoorinnovatie. Uit geschikt zijn voor iedereen, maar voor
technische innovaties. Hij behandelde eerst praktijkonderzoeken bleek dat over het niemand interessant. De keuze voor
de voor- en nadelen van diverse bekende algemeen de meer innovatieve kantoren goed huisvesting wordt volgens hem grotendeels
kantoorindelingen. Het Center for People scoren op tevredenheid over communicatie, bepaald door de ‘bedrijfsstijl’ en daarom is
and Buildings heeft daarvoor ook WODI transparantie, fraaie architectuur en veel segmentatie en een marktgerichte aanpak
ontwikkeld, een ‘werkomgevingsdiagnose- vrijheid in de keuze van werkplekken en noodzakelijk. Huisvestingsmanagement noemt
instrument’. Behalve een hulpmiddel bij de thuiswerken. Maar relatief veel klachten hij dat. De kantoorbeleving is bijvoorbeeld
keuze voor een kantoorconcept is WODI ook zijn er over het niet geconcentreerd kunnen voor statusgevoelige professionals anders
geschikt om te toetsen of de doelstellingen werken, het gebrek aan privacy en de grote dan voor stedelijke specialisten, of
behaald zijn en welke verbeterplannen afhankelijkheid van ICT. maatschappelijke dienstverleners et cetera.
mogelijk zijn. Van der Voordt pleit voor een tevredenheids- Stevens onderscheidde een zevental
Van der Voordt legde ook verband index voor kantoorhuisvesting die een organisatiesegmenten (zie figuur 1). Beleving
tussen de invloed van (en tevredenheid volwaardige plaats moet krijgen naast van een gebouw is, zei hij, vergelijkbaar met
5

3. Harry Kroot (discussieleider) Theo van der Voordt STRATEGISCH HUISVESTING MODEL
René Stevens Fred Bos
de beleving van een merk en zijn doel is met
een bijzondere balans van vormgeving en
gebruikswaarde een significante meerwaarde
Financials Sales & Marketing
te realiseren voor de gebruiker van een
gebouw in vergelijking tot de doorsnee
huisvesting. Organisatiedoelen
Stevens haakte in op de psychologische
theorie van Maslow, die zegt dat je jezelf als
gezonde persoonlijkheid kunt ontwikkelen
Efficiency Image
Organisatiedoelen
via een zogenaamde behoeftepiramide
Organisatiedoelen
(vanuit primaire biologische behoeften
via bestaanszekerheid, sociale behoefte
Huisvesting
en erkenning naar zelfontwikkeling).
Zijn zienswijze is dat de evolutie van het
kantoorgebruik grote overeenkomsten
Team Effectiveness
vertoont met genoemde behoeftepiramide
van Maslow. Was het kantoor ooit primair
bedoeld als een min of meer functioneel
onderkomen voor bureau-arbeid, nu is het Organisatiedoelen
volgens Stevens steeds meer een plaats
voor actieve communicatie, ontmoeting en
inspiratie. Vernieuwende werkplekconcepten
Human Resources Operations
kunnen daaraan volgens hem een bijdrage
vormen. Maar het is volgens hem van
essentieel belang dat de organisaties zelf ©2004 - Het Strategisch Huisvesting Model® is een geregistreerde merknaam van Atelier V
en hun adviseurs zich dat realiseren! Figuur 2: Strategisch Huisvesting Model
Ook Stevens heeft een formule ontwikkeld:
het Strategisch Huisvesting Model
(zie figuur 2). Alle stakeholders moeten
daarin bij huisvestingsvraagstukken worden
betrokken. En een huisvestingsparagraaf moet
Noot van de redactie
jaarlijks deel uitmaken van het beleidsplan
De syllabus van deze middag met de presentaties en interessante artikelen van de
om tijdig ook met de huisvesting te kunnen
sprekers alsmede de informatiebrochure van Bos en Alkemade Architecten kunt u
anticiperen op gewenste organisatie-
bestellen bij het NeVaP bureau. De kosten van de syllabus bedragen per exemplaar
ontwikkelingen.
C 30,00 exclusief btw (inclusief portokosten). De complete fotoreportage van deze
Wim van der Kleijn middag treft u aan op de NeVaP website (www.nevap.nl) bij ‘Activiteiten’.
Freelance journalist
6