4. 6 7
kIqw jw skdw hY[ ienWH ivc b`uly qy husYn vwlI im`TI sUPI SbdwvlI,
ivcwrW dI adwrqw qy msqI hY[su`cy ieSk dw rMg hY[ lok gIqW dI
lYA–qwl qy muhwvrw hY[ApxI im`tI nwl ienWH gIqW dw irSqw, ienWH
dI sPlqw dw zwmn hY[ ieh kvI dy AwpxI lok kwiv prMprw pRiq moh
dI hI dyx hn[ ies pusqk ivcly mwhIey, dohy qy bolIAW ijMnWH dw rUp
prMprwgq hY, pr aunW ivclw vsqU Apxy Xug nwl sMbMDq[ ienWH ivc
ivAkqI dI vI gl hY qy smwj dI vI[ smwijk qy isAwsI pswr auqy
ivAwpk iBRStwcwr auqy cotW hn[ ivAMg dy bwx hn[ koJy XQwrQ dy
iviBMn idRS hn[ ieh swry ieh suJwaux vl ruicq hn ik ijhVw smwj
qy isAwsq swfy Awspws hY, auh qbdIlI dI mMg krdw hY[ kuJ pRmwx
hwzr hn:
mMdr, msjd, ietW-p`Qr, rb nhIN rihMdw eynWH AMdr
jy imlxw eI rb nUM bMidAw, EnUMH PkrW AMdr Bwl
mYN qy Folw iek imk mOlw, ikEN qUM do klbUq bxwey
rUh ie`ko iek , ijMd iek mOlw ikEN qUM do klbUq bxwey
qyrI Awey qW mYN mr jwvW, cMnw aymr lgy qYnUM myrI
qYnUM l`gx nw q`qIAW 'vwvW, cMnw aymr lgy qYnUM myrI
im`tI qoN vK kI hY ruK ivc, aus nUM vI kuJ jwx E bMidAw
qn hI qyrI hoNd nhIN hY, Apxw mUl pCwx E bMidAw
ivc kort dy rolw hY
jMimAw sI knUMn AMnw
hux j`j vI bolw hY
bwby dI pMjwb qy, hoeI ikrpw Pu`l
rotI roVI ryq ny, ivkdy ie`ko mu`l
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdy pyVy
pUrn icqR ausdI SwierI ivc hY[ mwhOl dI Gutn qy ivAwpk BRStwcwr
dw Aihsws qy iezhwr ies ivcoN sihjy hI pCwixAw jw skdw hY[
ikhVw lPz ikQy iesqymwl krnw hY ieh smJ ausny inry AiBAws
nwl hwsl nhIN kIqI[ ies ipCy A`CI SwierI dw ausdw AiDAYn qy
kudrqI slwhIAq vI hn[ aurdU SwierI vwlI lqwPq, nzwkq qy
SguPqgI ieDrly pMjwb dI pMjwbI SwierI ivc Aj nw mwqr hI hY[ies
nMU ijaUNdw rKx ivc ies kwiv-sMgRih ijhy XqnW dI inrMqr loV hY[
.gzl rmzW, ieSwirAW, sMkyqW, qSbIhW qy ieSiqAwirAW Awsry SoKI
qy nzwkq nwl hr iksm dI gl kihx dw hunr hY[ lihMdy pMjwb dy
hwlwq hI ies iksm dy rhy hn ik SwierW leI ies AMdwz qy hunr
vwlI SwierI dw Awsrw lYx dI mjbUrI rhI hY[ ies mjbUrI ny aunWH nUM
g`l kihx dw iek vKrw AMdwz bKiSAw hY[
kOx inhwry su`ky p`qr dy Swier dI ipTBUmI aurdU hY[ kMm kwj dI
zbwn qy Awspws dw mwhOl AgRyzI, ihMdI vwlw hY, pr ausdI muFlI vPw
pMjwbI bolI nwl hYY[ auh bVI swdgI pr idRVqw nwl pMjwb dy hr .Kws,
Awm AwdmI nUM iehI bolI bolx leI pRyirq krdw hY[ Ajoky smyN ivc
pMjwbIAW leI pRyrnw jnk mwq BwSw gIq hY ieh rcnw[ pMjwbI BwSw
dy gux, ieiqhws qy BUgol dy vyrvy ies ivc prucy hoey hn[ gIq dI iek
tUk vyKo:
sijEN BwvyN KibEN ilK lY, ibhqr hY qUM dovyN isK lY
kuJ Prk nw AlP aUVy ivc, iek is`Dw hY iek gol mIAW
ieh bolI n`cx gwvx dI, ig`Dy qy BMgVy pwvx dI
ieh bolI EnWH FokW dI, inq v`jx ij`Qy Fol mIAW
ikauN hwlq ies dI Ksqw hY, ikauN bMd Aj ies dw rsqw hY
ikauN aurdU, ihMdI qoN hwry, hr vwr ieh krky Gol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
bolI dy ies gIq qoN ielwvw kvI ny kuJ rumWitk, sUPIAwnw qy dyS
BgqI dy gIq vI id`qy hn, ies pusqk ivc[ myry nYxW ivc vsdw Xwr,
.PkrW ivc ivc rb vsdw, mYN qy Folw iekimk mOlw, cMnw aumr lgy qYnUM
myrI, Apxw mUl pCwx, im`tI sMg sMvwd, iPr vI Apxw dyS hY cMgw
vrgy swP-suQry qy sihjy hI gwey jwx vwly gIqW dw izkr ies pKoN
5. 8 9
nkdI, zyvr cor lY gey[ bicAw KuicAw smwn pMf bMn ky sMqw Qwxy
ilAw Drdw hY[ drogy nUM rpt ilKx leI kihMdw hY[ gTVI bwry puCx qy
auh dsdw hY:
Qwxy KwlI h`Q mYN, AWdw iks mUMh nwl
corW ny jo CoiVAw, bMn ilAWieAW mwl
sMqw bx igAw vzIr ivc vzIr bxy sMqy nUM APsr nIqI PYsly lYx
leI AwKdy hn[vzIr swihb hukm idMdy hn ik bdlI, prmoSn prcyz,
Tyky Awid dy rUtIn kys mYN vyKWgw, pYsw qW ienWH ivc hY[nIqI nwl
sMbMDq .PYsilAW dI pRvwh nw kro[ qusIN Awpy leI jwE[ sMqy dI
APsrI dw AMdwz ieh hY ik aupr qoN Qly qk hr koeI hr kMm leI
Apxy qoN hyTly nUM hukm dy ky, JwV mwr ky ApxI izMmydwrI .Kqm smJdw
hY[zrUrI nhIN ik ieho jhy ivAMg bwxw leI sMqy bMqy pwqrW dw Awsrw
hI kvI lvy[vwc brwmd ho geI vrgIAW nzmW ivc iesy iksm dw
ivAMg kvI ny suqMqr rUp ivc vI auswirAw hY[swhb GVI rK ky Bul
jWdy hn[smJdy hn corI ho geI hY[Qwxydwr nUM qlb krdy hn[ auh
kwrvweI pw ky aunWH nUM GVI ilAw idMdw hY[ kuJ idn bwd GVI Gr ivcoN
hI iml jWdI hY[ pulIs dI jWc qy brwmdI dI scweI dw BWfw sry
bwzwr Pu`t jWdw hY[ qsIldwr dI ku`qI dw ibrqWq vI vyKx vwlw hY[
qwkqvr qy GYNt qsIldwr dI ku`qI mrn qy vI hr koeI aus nwl duK
vMfwdw hY[ ausdy Apxy mrn au`qy hr koeI smJdw hY, cMgw hoieAw mgroN
l`Qw[ lwS nUM moFw dyx leI cwr bMdy vI nhIN bhuVdy[ dyS dI AwrQkqw
suDwrn dIAW kwgzI skImW au`qy ivAMg hY sMqw, bMqw qy jI.fI. pI.[
ienWH ivAMgW dI mwr ieMnI Acwnk qy sihj hY ik pqw hI nhIN lgdw
ik kdoN ho geI[ies mwr dw vwr ieMnw sKq hY ik iSkwr virHAW b`DI
hrml bMnHdw iPry qW vI Awrwm nw Awvy[
ies kwiv-sMgRih ivc do mhqv pUrn rcnwvW dy do kwiv-Anuvwd
vI pRwpq hn[ pihlI jnwb AbU zwPr dI Aj qoN iek sdI pihlW dy
pihly XuD dOrwn vwprI iek s`cI Gtnw au`qy AwDwirq hY[AMgRyz hkUmq
duAwrw ihMdU, is`K qy muslmwn POjW dy dsiqAW nUM iek msijd Fwx dw
hukm imldw hY[ ijMnW au`qy ihMdU qy muslmwn POjI tukVIAW ibnw hIl-
huj`q Aml krdIAW hn[ momn hMjU BrIAW AKW nwl srkwr dw hukm
mMn ky msijd au`qy qopW dwgdy hn[ msijd dw m`Qw qW auh ShId kr
glI glI vot mMgdy
pMj vryH id`sy nw jyVyH
vVI isAwsq Drm ivc, mIr bxy Kud pIr
toty hoey pMjwb dy, is`KI lIro lIr
kIqI swfy lIfrW, id`lI ieMj qbwh
SrimMdw hY kbr ivc, su`qw nwdr Swh
ie`ko kunby kol sB, rwj pwt AiDkwr
hor vzIrW kol bs, JMfy vwlI kwr
eyDr gWDI rof hY, EDr sMjY cOk
mwlk ny kul imlK dy, ie~ko Gr dy lok
cwrw swrw Kw gey, APsr Aqy vzIr
Bu`Ky Bwxy soN gey, fMgr Aqy PkIr
iek pwsy ny nkslI, dUjI qrP pulIs
dohyN ‘sdw’ vsUldy, ApxI ApxI PIs
G`tI .grIbI jy nhIN, kr ky p`j hzwr
lIk .grIbI dI ‘sdw’, Q`ly idE auqwr
isK skyN qW isK ‘sdw’, swm dwm dMf Byd
kljug dy ies dOr ivc, cwr ieho ny vyd
hux vyKo ies kwiv-sMgRih dw mSkrI qy ivAMg dw rMg[ KuSvMq
isMG dy klipq sMqy bMqy nUM smwjk, isAwsI mwhol auqy mSkrI krn
leI vrqn dy sPl Xqn kIqy hn kvI ny[ inky inky ibrqWqW ivc
lpytIY ieh mSkrI keIN vwr qW lok ihq ivc prMprwgq rUp ivc
pRwpq totikAW dw rUpWqr bx jWdI hY[ sMqw cilAw rpt ilKwx
isrlyK vwlI nzm hI lE[ sMqy dy Gr corI hoeI[ sB kImqI smwn,
6. 10 11
hMuidAW vI mYnUM iesny kIl ilAw[ ieh ies ivcly su`cy rUhwnI pRym qy
ausdI SbdW ivc byjoV pySkwrI dw jwdU sI[ sdw AMbwlvI ny pMjwbI
pwTkW nUM ies kmwl dy rUbrU krvwieAw hY[ ausny Awpxy kwiv-Anuvwd
dy nwl mUl .gzl vI id`qI hY[ ies .gzl dw mqlw mUl qy Anuvwd dohW
rUpW ivc vyKo:
hvwey bMdgI Awvurd dr vjUd mrw
vgrn: zOky cunIN Awmdn n bUd mrw (goXw)
qlb hY bMdgI dI iKc ilAweI Xw .Kudw mYnUM
nhIN sI cwh jg ivc Awx dI vrnw zrw mYnUM (sdw AMbwlvI)
ies qoN vD .KUbsUrq Anuvwd Blw kI ho skdw hY[ bs hux gl
ies kwiv-sMgRih dy AwKrI rMg .gzl dI[ hux auh idn nhIN jdoN .gzl
dI pirBwSw AOrqW nwl guPqgU sI[ swkI, pYmwny, irMd,jW SyK dI
guPqgU sI[ ies qoN bwhr jw ky Cohy mzmUn jW SbdwvlI vwly iSAr nUM
ieh .gzl dw iSAr nhIN kih ky qrk krn dy idn nhIN rhy[ hux
.gzl izMdgI nwl is`DI guPqgU hY[ qgzul , gzlIAq jW nzwkq qy
AMdwz hI .gzl dw husn hY[ irMdwnw, AwiSkwnw, sUPIAwnw qy PlsPwnw
hr rMg ivc ApxI gl krnw jwxdw hY- sdw AMbwlvI[ klpnw dI
aufwrI, SbdW/ ibMbW dI cox, kwPIey qy rdIP, ibAwn dw husn qy iSAr
dI smyN/sQwn qoN mukq ho ky jIx dI smrQw hr pKoN kwmXwb hY ieh
Swier[ kuJ .KUbsUrq iSAr vyKo:
ingwH .Kud qy itkweI sI, qW kI .Kud qoN isvw idsdw
.KudI ivc .grk sI ijhVw, ikvyN aus nUM .Kudw idsdw
igly, iSkvy, iSkwieq dI AswfI Cut geI Awdq
AsIN Apxy qoN vD iksmq dy mwry vyK Awey hW
T`gW dy do Kws ny bwxy
Bgvw l`Tw , ic`tw K`dr
dyNdy hn, pr guMbd aunWH qoN nhIN tutdw[ APsr is`K POjIAW dI tukVI
bulWdw hY,ies kMm leI[ is`K POjI msijd au`qy hmlw krn qoN swP
ienkwr kr dyNdy hn [ kihMdy hn ik AsIN swgrW qy prbqW dy sIny cIr
skdy hW pr iksy vI mzhb dI byhurmqI swfy Drm ivc vrijq hY[
AsIN msijd au`qy hmlw krky is`KI nUM klMikq nhI kr skdy[ aunWH dy
ienkwr au`qy gory APsr dy hukm nwl aus is`K tukVI dy swry ispwhI
ShId kr id`qy gey[Dwrimk rvwdwrI dI ies Swndwr imswl dw izkr
hY hYdrwbwd isivl srivs dy iek APsr dI myrw pYmwn vIklI dy ds
Agsq 1982 dy AMk ivc pRkwiSq ies aurdU nzm ivc[ sdw AMbwlvI
ny ies dw pMjwbI Anuvwd krky sMprdwiek zihr dy KulHm-Kuly vpwr
Aqy mzhbW dy AwDwr au`qy nPrqW dI isAwsq ivc kmIngI dIAW hdW
Cohx vwly lokW nUM s`cy mnu`KI AwdrSW dw cyqw krvwieAw hY[ ieh nzm
pUrI dI pUrI hI pVHn vwlI hY, prMqU ku`J tUkW ieQy pRmwx vjoN dyxIAW
zrUrI pRqIq huMdIAW hn:
APsr dw hukm hoieAw qy qopW dy mUMh Kuly
A`KW coN moimnW dIAW hMJU bhuq fuly
kIqw ShId goirAW , m`Qw mzwr dw
gMubd qy pr Asr nw sI, zwilm dy vwr dw …
msijd qy Bulky h`Q, auTwxw nhIN AsIN
is`KW dy nw qy v`tw, lvwxw nhIN AsIN
APsr dy iek hI hukm qy, pwsw igAw plt
isMGW qy tut ky gory ispwhI pey Jpt…
iek-iek ShId ho igAw sIny qy zKm Kw
KuilAw aunWH dy vwsqy, bUhw bihSq dw
dUjI rcnw hY BweI nMd lwl goXw jI dI .PwrsI .gzl[ ies
.gzl nUM kwPI smW pihlW mYN iek idn AMimRq vyly sRI hirmMdr swihb
qoN tYlIkwst ho rhy kIrqn dOrwn suixAw[zbwn qy ArQW qoN Anjwx
7. 12 13
iek bhu rMgI kwiv-pusqkiek bhu rMgI kwiv-pusqkiek bhu rMgI kwiv-pusqkiek bhu rMgI kwiv-pusqkiek bhu rMgI kwiv-pusqk
fw. surjIq pwqr
auh Swier ijhVy idl Aqy idmwg, dIn Aqy dunIAw, dIvwngI
Aqy dwnweI dI kSmkS dy mihrm huMdy hn qy ienHW dI sWJ dy vI, auh
ijhVy izMdgI Aqy mOq, iqRSnw Aqy iqRpqI, ihjr Aqy vswl dohW
iknwirAW nUM jwxdy hn, aunWH dy bolW iv`c gihrweI qy swdgI huMdI hY[
sdw swihb Aijhy hI Swier hn[ aunHW dI iek .gzl dy iSAr eyQy
auqwrnw cwhWgw:
Aqw hovy qW bs ASkW nUM ieh qwsIr Aqw hovy
mYN jd rovW, myry mOlw, mrIzW nUM iSPw hovy
jy dyxY hrK, dy eynw, ik vMfW kul zmwny nUM
jy dyxY sog qW bs idl myry dy nwp dw hovy
qnW dy myl qoN pihlW, zrUrI hY ik qYA krIey
idlW ivc idlbrw jykr, zrw vI .Pwslw hovy
mYN rwqIN sOx vyly inq, hzUr eyho, duAw krnW
ik auTdy swr vyKW jo, auh ichrw Awpdw hovy
ku`J hor .gzlW dy SyAr vI quhwfy nwl sWJy krdw hW:
ieh mMinAw mOq ny Aw kyy mukw dyxy ny sB JgVy
audoN qk kuC nw kuC r`bw, vsIlw jIx dw kr dy
jy s`c AwKx qoN fr jwvW qW Koh kwgd klm mYQoN
jy bolW kUV qW hoTW nUM myry by sdw kr dy
bVI nyVy hY sUlI cVHn dI vwrI qyrI Xwrw
ik hux ivrlw hI hY sc kihx vwlw rih igAw koeI
qYnUM hor nw Awvy kMm ‘sdw’
do imsry bih ky joV mIAW
vzIrI imlidAW hI vwh, ikvyN .KwmoS ny hoey
lgWdy sn pey kl qk, jo nwry ienklwbW dy
bVI nyVy hY sUlI cVHn dI vwrI qyrI Xwrw
ik hux ivrlw hI hY sc kihx vwlw rih igAw koeI
iksmq dw bs hY doS, aunWH dw ksUr kI
bdly myry isqwry qW auh vI bdl gey
ieh idl idl dw suBw hY dosqo, idl idl dI hY iPqrq
koeI idl idlbrI krdY, koeI hY idl`gI krdw
nw TukrwE Srwb AMgUr dI, AY SyK jI Aj qW
dvweI hI smJ ky pI lvo, srdI blw dI hY
ieMswP Adl dI Aws aumId, iks pwsoN hux krIey Xwr
kort vkIlW dy kbzy ivc, luicAW dy vs Qwxw hY
ies dunIAw nUM kmlI nhIN qW, hor Blw kI AwKW mYN
lokI ijsnUM pwgl AwKx, sB qoN vD isAwxw hY
auprokq iSAr ies gl dw sbUq hn ik .gzl dIAW prMprwgq
rvwieqW dw pwln krn dy bwvjUd Swier Ajoky Xug dy Awm AwdmI dy
smwjk, siBAwcwrk qy isAwsI mwhOl nwl sMbMDq AjyhIAW swrQk
itpxIAW kr skdw hY jo dyS, kwl nUM aulMG ky hr iksy nUM ApxI hoNd,
hsqI qy siQqI dI qrjmwnI krdIAW pRqIq hox[ iksy vI Swier leI
iehI bVI vfI pRwpqI hY[
iek in`kI jhI pusqk ivc ieMny rMgW dI SwierI dy rUbrU krvwx
vwly ies Swier dw svwgq hY Aqy iesdy pwTkW nUM ienWH rMgW nUM mwxn
dw in`Gw s`dw[
-------
8. 14 15
gihr gMBIr BwvW Aqy ivcwrW vwlIAW .gzlW q`k[ mYN sdw swihb nUM
ies bhu-rMgI qy bhu-prqI pMjwbI kwiv-pusqk ilKx qy bhuq-bhuq
mubwrkbwd idMdw hW[ mYnUM pUrn Aws hY ik ies idlcsp Aqy swrQk
pusqk nUM pMjwbI pwTkW dw BrpUr huMgwrw imlygw[
-------
nhIN qkxw s`c, nw q`k mgr
qUM SISw qW nw qoV mIAW
.gzlW qoN ielwvw sdw swihb ny dohy, gIq Aqy nzmW vI ilKIAW
hn[ doihAW Aqy nzmW ivc bhuq swrQk Aqy klwmeI hws ivAMg dI
pRDwnqw hY[rwjsI nyqw , AMnyH boly mwieAwDwrI, Drm dy Tykydwr qy
pwKMfI lok ies hws ivAMg dw inSwnw bxy hn[sdw swihb ny iksy dw
ilhwz nhIN kIqw[eyQoN qk ik Bgvwn dw vI nhIN[ Apxy doihAW ivc
auh ilKdy hn:
k`cw p`kw hY Ajy, hunr qyrw Bgvwn
bMdy GVNy AsMK qUM, ivrly pr ienswn
qYQoN krx ieMswP dI, Aws ikvyN ienswn
sIqw dw kI doS sI, ds myry Bgvwn
sdw dy gIqW ivc muh`bq dw jzbw hY[pMjwbI bolI bwry aunWH dw
gIq mYnUM .Kws qOr qy ipAwrw lgw[aus ivc aunWH ny pMjwbI nUM mu`hbq dI
iS`dq nwl BrI bolI ikhw hY :
ieh bolI ipAwr muh`bq dI, ieh h`doN vD ky iS`dq dI
ies ivc hI hIr slytI ny, rWJy isEN kIqy kOl mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW
ies muh`bq dI iS`dq ivcoN pMjwbI bolI ivc JUT Aqy pwKMf
ivruD roh jwgdw hY Aqy pMjwbI bolI cyqnw Aqy bgwvq dI bolI vI bx
jWdI hY:
ieh bolI jd bolI bu`ly, QrQr kMby pMfy mu`ly
Ku`ly bwb qrIkq vwly, qy nwl TgW dy pol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW
gurU nwnk dI bwxI dy rUp ivc ieh bolI ielwhI prgwsy dy dr
KolHdI hY:
ies bolI ivc iliKAw bwby, id`qI jg nUM isiKAw bwby
ies bolI ivc ‘jpu’ aucr ky, ‘so dr’ hY id`qw Kol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW
sdw AMbwlvI horW dI kwiv-pusqk ‘kOx inhwry su`ky p`qr’ ivc
pMjwbI bolI dy keIN rMg qy AMdwz vyKy jw skdy hn; hws ivAMg qoN lY ky
9. 16 17
28 jvweI swb dw kwrobwr 63
29 Awtw dwl skIm 65
30 qsIldwr dI ku`qI 66
31 sMqw bMqw qy jI fI pI 69
32 ipMf dI hkIkq 72
33 QoQw smwjvwd 74
34 ieknwimst bixAw joqSI 77
35 gxqMqr 78
36 swmvwd hY Aw igAw 80
37 vx-ivBwg dI kwrsqwnI 82
38 bwgy ivc mOlw AwieAw hY 83
39 is`KW dI Shwdq 85
40 kYS trWsPr skIm 87
41 cox bolIAW 88
42 mwhIey 90
43 dohy 91
.gzlW
1 ingwH .Kud qy itkweI sI, qW kI .Kud qoN isvw idsdw 104
2 iek do ngmy hor suxw ky 105
3 AsIN mMdr, msIqW, gurduAwry vyK Awey hW 106
4 ijMnI ic`tI hovy c`dr 107
5 cmkdw rih sdw bs hrP bx ky ivc ikqwbW dy 108
6 ieh bwsy jwm, ieh jUTy ipAwly Swiero kd qk ? 109
7 Awpw guAw ky Awpxw, iek bUMd swgr ivc peI 110
8 zwihr Agr nhIN hY qW, nYxW dw hY ksUr 111
9 Aqw hovy qW bs ASkW nUM ieh qwsIr Aqw hovy 112
10 idno idn igr irhY, mYAwr sB swihq sBwvW dw 113
11 jo krxw eI zrw CyqI E r`bw myirAw kr dy 114
12 kdy jy bMd kmry ivc vI, krdw hW .Kqw koeI 115
13 qUM tp tp krnI CoV mIAW 116
14 suPny ‘c Aw ky swfIAW rwqW suAwr dy 117
qqkrw
nzmW
1 bolI ApxI bol 19
2 myry nYxW 'c vsdw Xwr 21
3 P`krW 'c rb vsdw 22
4 im`tI sMg sMvwd 23
5 iPr vI Apxw dyS hY cMgw 25
6 ryp, sMsd qy smwj 27
7 rihnumwvW nUM lwnq 29
8 mYN qy Folw iek imk mOlw 30
9 ig`Dw 31
10 AwiKrI isk 32
11 cMnw aymr lgy qYnUM myrI 33
12 qyrw bMdw,qyry jg nUM krI jwNdY qbwH r`bw 34
13 cox kIrqn 35
14 Apxw mUl pCwx 37
15 kwly Dn qy k`vwlI 38
16 nYxwN dw nSw iKlwr 40
17 sB rMg hoey bdnwm 41
18 polIs qy Awm AwdmI 44
19 kulI Xwr dI 47
20 mu`K mMqrI dw kMm 48
21 sMqw cilAw rpt ilKwx 49
22 sMqw bx igAw vzIr 52
23 nyqw dI jugwlI 54
24 sMqy dI APsrI 55
25 AMnw bolw kwnUMn 57
26 vwc brwmd ho geI 58
27 vMSvwd 62
10. 18 19
bolI ApxI bol
pg bMn Bly Dr top mIAW, Kw rotI BwvyN col mIAW
jo is`KI ivc pMGUVy qUM, auh bolI ApxI bol mIAW
ieh bolI ipAwr muh`bq dI, ieh h`doN vD ky iS`dq dI
ies ivc hI hIr slytI ny, rWJy isEN kIqy kOl mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
sijEN BwvyN KibEN ilK lY, ibhqr hY qUM dovyN isK lY
kuJ Prk nw AlP aUVy ivc, iek is`Dw hY iek gol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
ieh bolI n`cx gwvx dI, ig`Dy qy BMgVy pwvx dI
ieh bolI EnWH FokW dI, inq v`jx ij`Qy Fol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
ieh bolI pIr .PkIrW dI, idldwrW dI idlgIrW dI
sB duKVy Apxy idl dy qUM, ies bolI dy ivc Pol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
ieh bolI jd bolI bu`ly, QrQr kMby pMfy mu`ly
Ku`ly bwb qrIkq vwly, qy nwl TgW dy pol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
ieh pIlU, SrP, dmodr dI, ieh bolI hwPz , kwdr dI
qUM vwrs Swh dw vwrs hYN, mq ivrsw Apxw rol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
hwSm BirAw rMg inAwrw, bwhU lwieAw hU dw nwrw
Swh husYn, PrId iesy ivc, GI KMf gey ny Gol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
15 .grzW dy sMicAW ‘c iek iek kr ky Fl gey 118
16 Ajb muMisP hYN qUM r`bw, Ajb hYN muMisPI krdw 119
17 zmwny ivc qyry vrgw, jy iek vI dUsrw huMdw 120
18 myrI qobw jo tu`tI hY, Srwrq sB .Pzw dI hY 121
19 iksy slIm qoN jd hY koeI .Kqw huMdI 122
20 hr dwxy qy nw hY iliKAw,iks ny aus nUM Kwxw hY 123
21 BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl 1 124
22 BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl 2 126
11. 20 21
myry nYxW 'c vsdw Xwr
nI mYN surmw kIkx pwvW
myry nYxwN 'c vsdw Xwr
gl nwl ikvyN EnUM lwvW
auh jo idl iv`c vsdw Xwr
hr gl dI .Kbr hY rKdw auh
hr iek qy nzr hY rKdw auh
nI mYN kIkx A`K curwvW
mYnUM hr pl qkdw Xwr
AMdr vI hY, bwhr vI hY
.gwieb vI hY, zwhr vI hY
nI mYN b`c ky ik`Qy jwvW
shIE hr QW vsdw Xwr
cMgy ny BwvyN mMdy ny
sB bMdy ausdy bMdy ny
nI mYN iks nwl vYr kmwvW
mYnUM sB iv`c idsdw Xwr
Xwr myry dw rUp Apwr
iP`kw myrw swj-isMgwr
EnMU d`so ikMj irJwvW
shIE, hwr geI mYN hwr
---- ----
ies bolI ivc iliKAw bwby, id`qI jg nUM isiKAw bwby
ies bolI ivc ‘jpu’ aucr ky, ‘so dr’ hY id`qw Kol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
ikauN hwlq ies dI Ksqw hY, ikauN bMd Aj ies dw rsqw hY
ikauN aurdU, ihMdI qoN hwry, hr vwr ieh krky Gol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
auNj AwKx nUM hmswey hW, AsIN ie`ko mW dy jwey hW
ikEN, kIkx hoey prwey hW, kuJ pVH ieiqhws, Bugol mIAW
qUM bolI ApxI bol mIAW, pMjwbI ApxI bol mIAW
---- ----
12. 22 23
im`tI sMg sMvwd
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
kOm kbIlw kunbw kI ey, kOx ny swk skIr
sB jIA qyrI ku`KoN jm ky, god qyrI ivc p`lx
kuJ idn h`sx, Kyfx, Kwvx, AMq qyry ivc r`lx
ikEN bwmHx ikEN SUdr koeI, koeI jwt AhIr
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
koeI mihlW AMdr vsdy, koeI KWdy D`ky
ikhVy puq mqryey qyry, ikhVy ny ds s`ky
ikEN koeI hY mwlk BoN dw, koeI krdY sIr
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
ikDry auglI jwvyN sonw, ikDry Bu`K augweI
ikhVI Fok ey ApxI qyrI, ikhVI bol prweI
ieknw ru`KI vI nw dyvyN, ieknw pUVy KIr
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
virHAW Kyf iK`fw l`KW nUM, Aj qk nw qUM Q`kI
kuJ idn Fo ky Bwr Aswfw, ikEN hYN ds qUM A`kI
qur jwvWgy CyqI imtIey, ho nw qUM ADIr
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
PkrW 'c rb vsdw
jg ijnWH qy hsdw hY
rb aunWH iv`c vsdw hY
T`Tw kr nw PkrW nwl, PkrW 'c rb vsdw
gl PkrW dI nw vy twl, PkrW 'c rb vsdw
mMdr, msjd, ietW-p`Qr, rb nhIN rihMdw eynWH AMdr
jy imlxw eI rb nUM bMidAw, EnUMH PkrW AMdr Bwl
…PkrW 'c rb vsdw
kI pUjw pwT krwnw eyN, pMifAW nUM Bog lvwnw eyN
rb nUM jy hY rwzI krnw, jw ky pu`C PkrW dw hwl
…PkrW 'c rb vsdw
hMkwr KudI dw CoV mnw, sB rIqW-rsmW qoV mnw
jg hsdw hY qW h`sx dy, vy qUM cl PkrW dI cwl
…PkrW 'c rb vsdw
---- ----
13. 24 25
iPr vI Apxw dyS hY cMgw
A`Dw Bu`Kw, A`Dw nMgw
iPr vI Apxw dyS hY cMgw
h`Q vI Do lE, pwp vI Do lE
vgdI hY ies dyS ‘c gMgw
v`FI Kw ky tIm cuxI sI
kIkx ij`qy mYc iqrMgw
sWsd hY siqkwr dw pwqr
BwvyN hovy cor lPMgw
kdy kdy ieEN jwpy mYnUM, mYN hW qyrw AsIr1
im`tI dw ieh ipMfw myrw, bixAw hY zMjIr
C`f dy myrI rUh nUM im`tIey, lY jw myrw srIr
kI ey qyrw mzhb im`tIey, kOx qyrw gur pIr
qMU vK ho ky sUrj koloN, AzloN k`tyN gyVy
mYN mwlk qoN ivCV ky pwvW, jnm-jnm dy Pyry
dovyN Bog rhy hW ibrhw, dovyN hW idlgIr
Aw gl lg ky sWJI krIey, iek dUjy dI pIr
--- ----
1- kYdIkYdIkYdIkYdIkYdI
14. 26 27
ryp , sMsd qy smwj
ryp, kql inq vyK ky, kyibn`t dI hY rwie
vI AweI pI suriKAw, hor vDweI jwey
zYf gryf dw .Kws kr, riKAw jwey iKAwl
EnWH dy pirvwr dw, hoey nw bWkw bwl
sPl nw hovy iPr iksy, AwqMkI dw vwr
AYs pI jI nUM hor vI,idE nvyN hiQAwr
Kwp AswfI, kry PYsly
kort bxy ikEN iv`c AVMgw
qurq AwXog ibTwieAw vyKo
hwikm ny krvw ky dMgw
jylW iv`c bydoSy f`ky
sVkW qy ny ib`lw rMgw
b`cy vI hux hoey isAwxy
kOx khy rwjw hY nMgw
cu`p hY ip``sx vwlI jnqw
qUM ikEN lYnw hYN vy pMgw
auNj vI ‘sdw’ kI kr skdw hY
qyry vrgw kIt pqMgw
---- ----
15. 28 29
rihnumwvW nUM lwnq
lVWdy ny pey Awps dy ivc jo hmnvwvW nMU
clo kr dyeIey nMgw hux eynwH rihnumwvW nUM
iehI qW ny ijnWH ih`sy krw ky mulk dy swfy
hmySw vwsqy duSmn bxwieAw hY BrwvW nUM
lhU bydoiSAW dw foldy ny kursIAW Kwiqr
nw Awvy Srm inq dMgy krw ky byhXwvW nUM
ienW hI pweIAW ny Drq qy pwxI dIAW vMfW
jy vs lgdw ienW dw, vMf dyNdy ieh hvwvW nUM
ienW krky bxy ny Sihr swfy jurm dy A`fy
nSy vrqw ky eynWH cOV kIqw hY grwvW nUM
isAwsq vwV ky qihzIb ivc, KyfW ‘c,ivrsy ivc
ienW brbwd kIqY, swfIAW sB sMsQwvW nUM
kuvrqoN krdy ny mMdr, msIqI, gurduAwry dI
plIq eynw ny kIqw hY, muk`ds, pwk QwvW nUM
bxy bYTy ny mzhb dy vI Tykydwr ienW coN kuJ
clo bydKl krIey hux ienW JUTy .KudwvW nMU
Cupw riKAw hY ij`Qy irSvqW dw mwl eynW ny
clo hux PolIey cl ky, aunWH gu`TW guPwvW nUM
jdoN ies vwr l`gy, swQIE mylw dusYry dw
clo rwvx dy bdly, swVIey eynW blwvW nUM
---- ----
sMsd iv`c vI ho igAY, hux ieh m`qw pws
sWsd dy pirvwr nUM, imly suriKAw .Kws
BVvy cor storIey, qskr, Tykydwr
Kws suriKAw dy keI, hor vI ny hkdwr
jnqw dy vI drd dw, sB nUM hY Aihsws
mOq szw hY ryp dI, ibl hY kIqw pws
suir`KAw ijs nUM nw imlI, aus nMU idE knUMn
Swied iesdy nwl kuJ, aus nUM imly skUn
bs vI kr hux AY 'sdw', bhuqw nw qUM bol
mslw ieh gMBIr hY, qYnUM suJy mKol
---- ----
16. 30 31
ig`Dw
Cx, Cx, Cx, Cx JWjr Cxky
loNg bolIAW pwvy
myry vWgU ig`Dy AMdr
n`c ky koeI ivKwvy
QeIAw QeIAw ncdI jwvW
lY ky Et gurW dI
spxI bx myrI guqlI n`cy
n`cy nwl prWdI
Kx Kx, Kx Kx vMgW KVkx
kYNTw BMgVw pwvy
myry vWgU ig`Dy AMdr
n`c ky koeI ivKwvy
ig`Dw myrw q`kx lokI
dUroN dUroN Aw ky
ibt ibt mYnUM qkdy gBrU
mUMh iv`c auNglW pw ky
mYN n`cW qW DrqI n`cy
AMbr Fol vjwvy
myry vWgU ig`Dy AMdr
n`c ky koeI ivKwvy
---- ----
mYN qy Folw iek imk mOlw
mYN qy Folw iek imk mOlw
ikEN qUM do klbUq bxwey
rUh ie`ko iek, ijMd iek mOlw
ikEN qUM do klbUq bxwey
ie`ko sur, iek qwl AswfI
ie`ko hI hY cwl AswfI
ie`ko soc zihn dI hY qy
idl dI ie`ko itk itk mOlw
…ikEN qUM do klbUq bxwey
ie``ko dIn - eImwn ie`ko hY
ie`ko rIJ Armwn ie`ko hY
mn jd iek hY kIqw swfw
ikEN nw kIqw qn iek mOlw
…ikEN qUM do klbUq bxwey
iek dUjy ibn rih nhIN skdy
iek pl ibrhw sih nhIN skdy
swnUM krIN kdI nw v`K vy
swfI hor nw koeI isk mOlw
mYN qy Folw iek imk mOlw
ikEN qUM do klbUq bxwey
---- ----
17. 32 33
cMnw auymr lgy qYnUM myrI
qyrI Awey qW mYN mr jwvW
cMnw aymr lgy qYnUM myrI
qYnUM l`gx nw q`qIAW 'vwvW
cMnw aymr lgy qYnUM myrI
bwJ qyry mYN AMnI hovW
qYnUM qk qk ky bs jIvW
qMU id`syN nw ijs idn Folw
nw kuJ KwvW nw kuJ pIvW
vy mYN sO sO pIr mnwvW
cMnw aymr lgy qYnUM myrI
kol nhIN jy qUM qW iks leI
hwr–iSMgwr krW mYN m``Kxw
ikEN nYxW ivc pwvW surmw
ikEN nwHvW mYN ml ml vtxw
vy mYN inq inq idAW duAwvW
cMnw aymr lgy qYnUM myrI
---- ----
AwiKrI isk
mYN jINdy jI r`j ro ilAw
myry ip`CoN koeI nw roey
mYnMU Bwey nw mUl muQwjI
myrI ArQI koeI nw Foey
kI im`Ty kI Kwry hMJU
mu`ky hux qW swry hMJU
bhuqy ruV ky hoey zwieAw
gIqW iv`c ku`J gey proey
kI mYKwnw qy kI swkI
rIJ nhIN ku`J idl iv`c bwkI
jwm koeI lY jwey myrw
mYnUM ros rqw nw hoey
kI il`KW qy kI hux gwvW
kd qk bwsy gIq suxwvW
inq inq ik`QoN drd ilAwvW
gIq ny mMgdy drd nroey
JUTy jg iv`c kI hY DirAw
idl myrw hY kd dw BirAw
pUr ‘sdw’ leI hux qW r`bw
ieh do nYxw dy vI toey
myry ip`CoN koeI nw roey…
---- ----
18. 34 35
cox kIrqn
siqgur qyrI Et hY, siqgur qyrI Et
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
iek QYlI dy c`ty-v`ty, Bgvy, nIly, sUhy, b`gy
sBnW koloN siqgur jIE, vwro-vwr gey hW T`gy
sB hI cor fkYq ny, sB dy mn ivc Kot
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
ijs dy h`Q vI g`dI AweI,rj rj kIqI Es kmweI
Srm ilhwz irhw nw kweI, Kul ky sB ny lu`t mcweI
qyrw bMdw, qyry jg nUM krI jwNdY qbwH r`bw
qyrw bMdw,qyry jg nUM krI jwNdY qbwH r`bw
qUM kd qk ArS qy bYTw, rhyNgw vyKdw r`bw
ikvyN ieh vyK bixAw hY qyrI mKlUk dw kwiql
ijnUM srqwj sI mKlUk dw qUM QwipAw r`bw
Aqw kIqI sI ikMnI .KUbsUrq Drq qUM ies nUM
bxw idqw hY ijsnUM iesny hux dozK ijhw r`bw
ieh k`FI jw irhY DrqI dI ku`KoN sB Kinj DwqW
nhIN ies AglIAW puSqW leI kuJ CoVnw r`bw
ibnw loVoN hI v`fI jw irhY sB jIA jMqW nUM
nhIN hY iesdy lwlc dI koeI vI ieMqhw r`bw
zrUrq qoN izAwdw bwl ky hr iksm dw bwlx
iPzw ivc zihr pl pl hY ipAw ieh Goldw r`bw
bxw ky mulk qy mulkW ivcwly srhdW nwhk
hY kIqw Drq dy ichry nUM iesny bdnumw r`bw
ndI pwxI qoN sKxI hY qy jMgl ibrK qoN vWJw
nhIN ies Drq nUM hux rihx jogw CoiVAw r`bw
rqw vI .KOP qyrw hux nhIN iesnUM irhw bwkI
qyrI hsqI qoN vI Swied hY munikr ho igAw r`bw
qmwSw vyKdw jweyNgw kd qk AwsmwnwN qoN
bury kMmW qoN ies nUM ikEN nhIN qUM rokdw r`bw
---- ----
19. 36 37
Apxw mUl pCwx
kOx eyN qUM kuJ jwx E bMidAw
Apxw mUl pCwx E bMidAw
im`tI ivcoN ruK hY augdw
ruK pr kyvl im`tI nhINE
pMj qqW dw qn hY qyrw
qn hI qyrI hsqI nhINE
ruK qy im`tI dw jo nwqY
soeI irSqY jIA qy qn ivc
im`tI nwl ijvyN ruK biJAY
jIA PisAY qn dy bMDn ivc
im`tI qoN vK kI hY ruK ivc
aus nUM vI kuJ jwx E bMidAw
qn hI qyrI hoNd nhIN hY
Apxw mUl pCwx E bMidAw
---- ----
sB ny KIsy Br ley, sB ny Cwpy not
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
ieknw kIqw kWf curwsI , ieknw msijd FweI hY
ieknw jwq Drm dy nW qy, QW-QW A`g lgweI hY
kursI leI AsUl dw, id`qw hY gl Got
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
koeI nw suQrw bMdw l`By, iek A`sI qW dUAw n`by
vot KrIdx .Kwiqr s`By, vMf rhy notW dy Q`by
nw pYsy dI QoV hY, nw dwrU dI qot
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
bsqI-bsqI, vwVy-vwVy, Gr Gr Aw ky k`Fx hwVy
pMj vryH bYTy sn ijhVy, kursI qy bx ky rjvwVy
iSkry G`ugU bx gey, bwj bxy Aj bot
iks nUM ds qMU pweIey, iks nUM Apxw vot
siqgur qyrI Et hY, siqgur qyrI Et
---- ----
20. 38 39
l`K AwKo kwlw Dn iesnUM, ies bwJoN dunIAw AMiDAwrI
ies nwl hI rMg qmwSy ny, ies nwl hI rOxk hY swrI
ieh cmk dmk jo idsdI hY, ieh nUr, ieh rMgq jo vI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
do nMbr bwJ isAwsq kI, qy cox ikvyN ho skdI hY
jd vot KrIdI jwxI hY, qW loV hI kwlI nkdI hY
ieh cox qusW jo ij`qI hY, ieh jnmq-bhumq jo vI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
kI irSvq Tykw dyx leI, kI PIs muk`dmw lVx leI
sB nMbr do hI mMgdy ny, hux kMm koeI vI krx leI
iek nMbr nUM kI krIey jI, jd loV hr iek nUM do hI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
Pwrn qoN ijhVI AweI hY, ieh ilSilS krdI g`fI jI
hr swz shUlq nwl sjI, jo loVoN vD ky v`fI jI
D`q AwKy isgnl nUM ijhVI, vrdI vI ijs qoN frdI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
---- ----
kwly Dn qy k`vwlIkwly Dn qy k`vwlIkwly Dn qy k`vwlIkwly Dn qy k`vwlIkwly Dn qy k`vwlI
ieh Swno-Sokq jo vI hY, sB brkq nMbr do dI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
iek nMbr ivc qW huMdw hY, ro-ipt ky isrP guzwrw jI
jd pyt hI Brnw muSikl hY, kI hovy KVw cubwrw jI
ieh AwlISwn mkwn ey jo, ieh mihl ieh mMfp jo vI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
kd cYn imly aus bMdy nUM, iek nMbr dw jo kMm kry
hr vkq ihswbW ivc PisAw, horW qoN dUxw tYks Bry
jy tYks bcwxw hY b`cU, qW rsqw nMbr do hI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
kI Kwvy, kI .KYrwq kry, iek nMbr vwlw bMdw jI
do nMbr bwJ nhIN cldw, ieh Drm krm dw DMdw jI
jo lMgr Aihins cldw hY, ieh cVq cVwvw jo vI hY
sB brkq nMbr do dI hY, sB brkq nMbr do dI hY
21. 40 41
sB rMg hoey bdnwm
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
sB rMg hoey bdnwm nI mwey, sB rMg hoey bdnwm
cor auc`ky pihnx Ajkl, ic`tw K`dr bwpU vwlw
lu`t ky dyS Brx Gr Apxw, roz krn ieh nvW Gutwlw
corW nwl jo rMg hY juiVAw, aus nwl ikvyN juV jwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
nYxwN dw nSw iKlwr
kI hoieAw, kI hoieAw jy
dwrU ivc nhIN Kumwr
swkIAw, swkIAw ............
nYxW dw nSw iKlwr
pihlW swfy hoS auVw
Pyr iksy nwl A`K lVw
swQoN qikAw jwey nw
.gYrW qy aupkwr
swkIAw, swkIAw.............
nYxW dw nSw iKlwr
nw cu`k surwhI swkI
hY ipAws Ajy qW bwkI
swfy h`Q kMby qW kI
nYx Ajy huiSAwr
swkIAw, swkIAw.............
nYxW dw nSw iKlwr
---- ----
22. 42 43
nw rMgW dw cwA hY mYnUM, nw SoNk hY kurqI ic`tI dw
aus rMg dw sUt isvw mwey, jo rMg hY dyS dI im``tI dw
im`tI rMgw colw pw ky, im`tI nUM sIs nvwvW
hor nw koeI kurqI mMgW, nw koeI sUt isvwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
sB rMg hoey bdnwm nI mwey, sB rMg hoey bdnwm
---- ----
AwV Drm dI lY ky ijhVy, nPrq ny PYlWdy Gr-Gr
auh vI Ajkl pihnx mwey, swDW vwly Bgvy vsqr
jo rMg inSwnI nPrq dI, ihk nwl ikvyN auh lwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
rMg gurU dIAW POjW vwly, Aj pihn ley mwey T`gW
byVw grk pMjwb dw kIqw, mwey kwlIAW nIlIAW p`gW
T`gW vwly rMg cuMnI qy, mYN kIkx bol cVwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
KuSIAW vwlw rMg hrw mW, EnWH dI bixAw pihcwn
v`K BrwvW nUM hY kIqw, vMf ky ijMnWH ihMdUsqwn
ijs rMg ny vMifAW dys myrw, auh rMg ikvyN ApnwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
sUhy JMfy vwly mwey, AkloN k`cy, izd dy p`ky
mYnUM qW ieh Bwrq dI QW, hor dys dy jwpx s`ky
sUhy rMg dw joVw pwkyy, mYN ikMj lvW ds lwvW
iks rMg dw sUt isvwvW mwey, iks rMg dI kurqI pwvW
23. 44 45
goirAW qoN kuJ G`t nhIN, kwly BUry lwrf
sjdI eynw vwsqy, roz AswfI gwrf
Brx GrW ivc hwzrI, roz Fyr rMgrUt
JwVU pocw kuJ krx, kuJ cmkwvx bUt
post muqwibk gyt qy, hox nw jy drbwn
bMgly dI iPr sHwb dy, .Kwk bxygI Swn
ikcn ivc vI loV hY, rsoeIAW dI POj
roz pkxgy iks qrW, vrnw C`pn Boj
ivhVy ivc qYnwq ny, kNstybl kuJ hor
gwjr mUlI bwg dI, Kw nw jwvx mor
ibl nwgw rMgrUt kuJ, qVky vyly Awx
ku``iqAW nUM hr mwrinMg, Pyry jo lgvwx
.Kws ijnW dw mrqbw, Dn ijMnw dy pws
Enw nUM ies dyS ivc, imly suriKAw Kws
eys ifautI ivc juty, FyroN Fyr jvwn
ijMnI ijsdI iskErtI, EnI ausdI Swn
polIs qy Awm AwdmIpolIs qy Awm AwdmIpolIs qy Awm AwdmIpolIs qy Awm AwdmIpolIs qy Awm AwdmI
id`lI dI polIs dy, AsIN AW vIr jvwn
BrqI ho ky hY AsI, gwlI ApxI jwn
krdy hW hr kMm AsIN, ibnw iksy ieqrwz
iPr vI swfy nwl hY, jnqw sdw nrwz
nyqwvW dI cwkrI, APsrW dI vgwr
eyho swfw jIvxw, eyho hY sMswr
24. 46 47
kulI Xwr dI
Xwr myry dI kuulI, mihlW nwloN Ku`lI
Xwr myry dI kuulI, mihlW nwloN Ku`lI
ieh mihl jo lMmy coVy ny, AMdroN bVy hI soVy ny
iv`c rihMdy ny Dnvwn bVy, pr idl ienWH dy QoVy ny
kulI bwhroN soVI jwpy, AMdr Ku`lI-fu`lI
Xwr myry dI kuulI mihlW nwloN KulI
kI hoieAw jykr Cotw hY, Xwr myry dw ivhVw
mwvW vrgI CW hY dyNdw, iv`c ligAw hY bUtw ijhVw
JUtw AwieAw surg dw mYnUM, 'vw TMfI jd J`ulI
Xwr myry dI kuulI mihlW nwloN Ku`lI
iGn AWdI hY q`k ky mYnUM, C`pn Bog AmIrW vwlw
h`k iksy dw luitAY jIkx, jwey nw mUMh dy iv`c invwlw
Xwr dI su`kI burkI iv`c hY, ipAwr dI imsrI Gu`lI
Xwr myry dI kuulI mihlW nwloN Ku`lI
mihlW dy coVy drvwzy, hr vyly ny BIVy rihMdy
au`cy au`cy guMbdW auqy, pMCI vI ny fr–fr bihMdy
kulI AwKy jI AwieAw nUM, hr vyly hY K`ulI
Xwr myry dI kuulI mihlW nwloN Ku`lI
---- ----
krky bMdobsq sB, bcx jy kuJ jvwn
Awm AwdmI vl AsI, dyeIey kuJ iDAwn
nvyN kimSnr swHb vI, .KUb rhy ny soc
hor stwP dy vwsqy, kIqI hY Aproc
duAw kro ik jld hI, Awvy hor stwP
qd qk id`lI vwsIE, kro AswnUM mwP
---- ----
34. 66 67
mwqm CwieAw Sihr ivc, hoeI hwhwkwr
Gr-Gr ivc APsos sI, bMd hoey bzwr
hr iek dy sI hoNT qy, kuqIAw dw guxgwn
hoieAw iek iek isPq dw, sO sO qrW ibAwn
BrI jvwnI ivc geI, kuqIAw rwxI hwey
AYsI ibrhw nUM Blw, kOx sihn kr pwey
inklI AMiqm Xwqrw, Gr dI dyhrI CoV
moFw dyvx vwsqy, lgI glI ivc hoV
Bdr lok sB Sihr dy, cly jnwzy sMg
BIV jutI ieMj rwh ivc, sVk ho geI qMg
vYidk rIq Anuswr iPr, hoieAw dwh–sskwr
Agn–Byt dy vkq sB, roey dhwVW mwr
kIqI sB ny joV ky, dovyN h`Q Ardws
pRwxI nMU mukqI imly, hoey surg ivc vws
cMd roz qk swb iPr, rhy bVy .gmgIn
kuJ idn mgroN ho geI, cwlU auhI rutIn
murgI, ivsHkI dw bVw, sI aunW nUM Sok
AweI isMgl mwlt qW, sky nw .Kud nUM rok
iek idn Aw ky mUf ivc, pIqI Fyr Srwb
cwr plytW pyt ivc, TUsy sIK kbwb
nwl-nwl c`t kr gey, kwjU dw Pul pYk
su`qy su`qy ho igAw, bYf ivc hwrt AtYk
qsIldwr dI ku`qI
k`uqI qsIldwr dI, peI jdoN bImwr
pu`Cig``C leI hr ipMf qoN, Awey nMbrdwr
qrW-qrW dy totky, sB nyy .KUb suJwey
ijMny vYd hkIm sn, s`B gey Azmwey
AMq smW jd Aw igAw, Pyl hoey aupcwr
bRhm mhUrq dy smyN, ku`qI geI isDwr
35. 68 69
sMqw bMqw qy jI fI pI
rys kors dy kol sI, sMqw isMG invws
bMqw aus dw Xwr sI, iblkul .KwsmKws
C`pV kMfy bYTdy, roz lMgotI Xwr
CoVCwV ky dUsry, swry kwr-ivhwr
PV-PV ky inq CoVdy, f`fU iv`c qlwb
lYx-dyx dw nwl hI, krdy roz ihswb
sMqw iek f`fU pkV, bMqy h`Q PVwey
bMqw sO dw not iek, sMqy nUM pkVwey
auqrI sB dy kMT qoN, holy–holy nXUz
hwrtlYs dw ho igAY, loko hwrt PXUz
kuJ icr mgroN m`c igAw, glI-glI ivc Sor
jSn mnwE mr igAY, zwilm irSvqKor
swly ny Cy swl qk, .KUb mcweI lu``t
Sukr hrwmI cor qoN, jwn geI ey Cu`t
nwl KuSI dy n`c ipAw, kul dw kul bwzwr
vkq qoN pihlW Aw igAw, ijvyN koeI iqEhwr
lwS auTwvx vwsqy, imly nw moFy cwr
ku`qy dI .Kud mOq auP, mirAw qsIldwr
---- ----
36. 70 71
iek f`fU iek not isEN, l`KW dw vwpwr
ikMny bu`DImwn ny, dovyN hI srdwr
sMqy bMqy dI 'sdw', koiSS sI BrpUr
jI fI pI jy nw vDI, aunW dw kI ksUr
---- ----
f`fU nUM iPr CoVdy, vwps ivc qlwb
ApxI ApxI Prd ivc, kr ky not ihswb
bMqw iPr f`fU pkV, sMqy nUM pkVwey
sMqw vwps not auh, bMqy nUM prqwey
bdl-bdl ky rol auh, AYkSn krn irpIt
iek-dUjy nUM nwl hI, dyNdy jwx irsIt
iek idn EnW kol jw, puiCAw AsI svwl
kIh pey ho Kyfdy, isMGo f`fU nwl
sMqy ny idqw bVy, gu`sy nwl jvwb
Kyf nhI vwpwr hY, smJo zrw jnwb
nwmI ieknwimst hW, AwpW dono Xwr
mwlI hwlq dyS dI,rhy hW AsIN suDwr
f`fU vyc KrId ky, Awps dy iv`c boQ
krdy hW inq dyS dI,jI fI pI dI groQ
sMqw dI jd gl AsIN, smJy kuJ pl bwd
duhW dI AsIN Akl dI, id`qI rj ky dwd
37. 72 73
b`cw boilAw aus nUM vI jy, lY jwx jmdUq
dwdI bolI bwd pu`q dy, Awey puq dw pUq
bol bol ky ho geI,dwdI qW byhwl
b`cw kd cu`p bYTdw, krdw igAw svwl
aus pu`qr dw pu`q vI, dwdI jy mr jwey
bwd aus dy iPr bol qUM, vwrI iks dI Awey
hP ky dwdI AwiKAw, isr Apxw nw PoV
sON jw hux cupcwp qUM, KihVw myrw CoV
mr jwvy kul ipMf vI, BWvy mW dy lwl
qUM lMbV bx jweyNgw, vihm nw idl iv`c pwl
pkV ipE dw ausqrw, kMm hjwmq is`K
vrnw .Kwiqr pyt dy, mMgyNgw qUM iB``K
---- ----
ipMf dI hkIkq
iek nweI dw pu`q sI, amr igAwrW swl
iek idn dwdI nUM aus, kIqw Ajb svwl
lMbV jy kr ipMf dw, jwey surg isDwr
kOx bxygw ipMf dw, Aglw nMbrdwr
dwdI bolI h`s ky, ieh hY kyhw svwl
lMbV qoN bwd Aweygw, lMbV dw hI lwl
38. 74 75
dyNdy ny h`k 'c roz, .grIbW dy ieh ibAwn
dwvq nw ims krx, ieh iksy vI nvwb dI
pYdw ieh BwvyN hoey ny ihMdUsqwn ivc
hY cIn nwl .Kws, muhb`q jnwb dI
rSIAw 'c jw ky vofkw, Swied ieh pI vI lYx
Bwrq 'c hY skwc, pryPryNs jnwb dI
ieMport cIn qoN hY hr iek cIz ho rhI
sI ieMqzwr ienW nUM iesy ienklwb dI
nwnk, kbIr, gWDI nUM ieh jwxdy nhI
pUjw krx ieh mwrks dI il`KI ikqwb dI
---- ----
QoQw smwjvwd
cuskI ny Brdy vDIAw vlYqI Srwb dI
krdy ny mMc nwl ieh,botI kbwb dI
curht dy kS lgw ky bVy ieqimnwn nwl
soPy qy bih ky krdy ny, g`l ienklwb dI
40. 78 79
hux aus ruK dI jgwH KVI hY
v`fI AMfwkwr iemwrq
ij`QoN vMfI jwey slwnw
dyS Aswfy dI kul dOlq
covI GMty gwrf hY rihMdI
ies iblifMg dy cwr-cuPyry
vMf dI qrz auhI hY BwvyN
ijvyN sI vMfdy cor lutyry
ies iblifMg iv`c bYTx vwly
rj ky bihs-mubwihs krdy
dm .grIbW dw Brdy ny
Gr kyvl Apxy ny Brdy
cor qW luk-Cup ky sI bihMdy
hwkm koloN frdy-frdy
ies iblifMg ivc bYTx vwly
rb dw vI kuJ BY nhIN krdy
---- ----
gxqMqr
id`lI dy cMd bzurgW qoN
suxI AsI hY Ajb khwxI
AMgryzW dy vyly dI jW
aus qoN vI kuJ hor purwxI
iek bMjwrw bsqI lwgy
bohV dw sI ibrK purwnw
cor-lutyry ijsdy Q``ly
bih ky vMfdy sn Kzwnw
41. 80 81
bMb ptwKy PulJVI, l`CmI Aqy gxyS
AWdw hY hr purb qy, cInoN mwl ivSyS
Awiern Aor KrId ky, swnUM dyx stIl
ies qoN cMgI kI Blw, imly ienW nUM fIl
qYnUM AY kwmryf kd, hovygw Aihsws
ruikAY swry dyS dw, qyrI vjwH ivkws
mwlI hwlq dyS dI, kdy dI hY bImwr
izd ApxI qUM C``f dy, krn dy kuJ suDwr
Awkw qyry cIn ivc, kd dy cuky nkwr
mwrks dw jo BUq hY, isr qy qyry svwr
---- ----
swmvwd hY Aw igAw
swmvwd hY Aw igAw, vyK Eey kwmryf
CweI iv`c bzwr dy, hr SY cweInw myf
kulU qy kSmIr dy, aujV gey gulzwr
mMfI ivc hY cIn dy, sybW dI Brmwr
pytIkot, skrt, brw, lihMgw Aqy lMgot
sB kuJ hY hux ho irhw, cwienw qoN ieMport
42. 82 83
bwgy ivc mOlw AwieAw hYbwgy ivc mOlw AwieAw hYbwgy ivc mOlw AwieAw hYbwgy ivc mOlw AwieAw hYbwgy ivc mOlw AwieAw hY
Pul iKV iKV iKV iKV hsdy ny
klIAW qy jobn CwieAw hY
Awvo nI qko shylVIE
bwgy ivc mOlw AwieAw hY
ikx imx, ikx imx vsIAW kxIAW
dirAw bx ky swgr bxIAW
mYN swgr hW, mYN swgr hW
hr bUMd ny rolw pwieAw hY
bwgy ivc mOlw AwieAw hY
AMbr dI Aj hoeI DulweI
sq rMgW rl pING hY pweI
vyKo nI aus bhurMgI ny
Aj kI kI rMg ivKwieAw hY
bwgy ivc mOlw AwieAw hY
mor ny vyKo pYl hY pweI
cwqk ny rj ipAws buJweI
bwgy dw Aj bUtw bUtw
vyKo ikMj hirAwieAw hY
bwgy ivc mOlw AwieAw hY
---- ----
vx-ivBwg dI kwrsqwnI
kuJ ku nksl Kw gey,kuJ ku Tykydwr
bwkI jMqU Kw gey, vx dy pihrydwr
vx dy pihrydwr, bxy .Kud vx dy BKSI
nw Cfdy ny pyV koeI, nw pSU nw pkSI
.Kud jMgl dw mihkmw, jMgl irhY aujwV
aultw Kwey Kyq nUM,'sdw' Kyq dI vwV
---- ----
43. 84 85
is`KW dI Shwdq (aulQw)
pihly mhwn jMg dw sI dOr cl irhw
nkSw sI ies jhwn dw, hr pl bdl irhw
p`Cm dy cwlbwz sI, cldy hryk cwl
pUrb dy vwsIAW dw, burw ho igAw sI hwl
hyTW sI jo PrMgIAW dy, POj ihMd dI
duSmn dw hr mhwz qy, sInw sI ivMndI
iKdmq sI rj ky krdy, muslmwn rwj dI
ihMdU sI .KYr mMgdy, PrMgI dy qwj dI
pMjwb, isMD dys qy srhd dy auh jvwn
lMfn dy bwdSw leI, dyNdy sI ApxI jwn
p`Qr sI idl aunHW dy, hwQI ijhy sI qn
ieslwm dy rsUl dy AwiSk#
dy hmvqn
BwVy dI POj zbq dI pwbMd sI bVI
AMgRyz POj dI sI ieh krdI brwbrI
APsr dw hukm hoieAw qy qopW dy mUMh Kuly
A`KW coN moimnW dIAW hMJU bhuq fuly
kIqw ShId goirAW, m`Qw mzwr dw
gMubd qy pr Asr nw sI, zwilm dy vwr dw
dsqw sI .Kwlsy dw iek AMgRyz POj nwl
kwiml ijnWH dw zbq sI, ikrdwr sI kmwl
msijd dy Awspws hI, qYnwq sI ieh dl
ju`sy ijnWH dy lohy dy, eImwn sI Atl
#iekbwl v`l ieSwrw hY
44. 86 87
kYS trWsPr skIm
rozgwr dI jgwH 'sdw', vMfo sB nUM kYS
kMm kwj sB CoV ky, muPq krx sB AYS
muPq krx sB AYS, qy jY jYkwr AswfI
bxdI jwey bwr-bwr, srkwr AswfI
jnqw kI smJygiI, iv`q dw Gwtw-Swtw
auh ivcwrI KuS hY, Kw ky ssqw Awtw
---- ----
APsr dw hukm ho igAw, qopW clwx dw
msijd qy Dwvw bol ky, gMubd nMU Fwx dw
dsqy coN .Kwlsy dy pey bol ku`J jxy
Ju`kdw nhIN hY pMQ kdy zulm swHmxy
swgr vI Aw Klovy jy, lSkr dy swHmxy
ausdw vI sInw cIr idAWgy ijgr sxy
msijd nMU qk ky swfy, kdm pr ny ruk gey
sjdy ‘c isr Aswfy ny, Awpy hI Juk gey
mzhb dy nwl vYr, AswnMU nhIN kbUl
mzhb dw mwx rKxw hI, is`KW dw hY AsUl
msijd qy Bu`l ky h`Q, auTwxw nhIN AsIN
is`KW dy nw qy v`tw, lvwxw nhIN AsIN
APsr dy iek hI hukm qy, pwsw igAw plt
isMGW qy tut ky gory ispwhI pey Jpt
p`ky bVy sI is`K vI, isdk qy zmIr dy
nwnk dy pYrokwr qy cyly kbIr dy
iek-iek ShId ho igAw sIny qy zKm Kw
KuilAw aunWH dy vwsqy, bUhw bihSq dw
---- ----
jnwb AbU jwPr jo ik hYdrwbwd isivl srivs dy Ahudydwr sn , ny ieh nzm pihly mhwXuD dy
dOrwn vwpry iek vwikAw dy AwDwr qy ilKI sI [ AgRyzI POj dy iek is`K dsqy ny kpqwn dI
hukm-AdUlI krdy hoey msijd qy hmlw krn qoN nw isrP ienkwr kr id`qw blik msijd dI
ihPwzq leI ApxI Shwdq dy id`qI
45. 88 89
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdI PIqI
EnUM pI.AYm. ikvyN bxweIey
ijdy XwrW FweI msIqI
+++
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdw roVw
mwey qyrw puq nhIN pI.AYm. bxnw
BwvyN Koqw bx jwey GoVw
+++
---- ----
cox bolIAW
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdy is`ty
corW nUM vot nw pwxw
BWvyN Bgvy hox BWvyN ic`ty
+++
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdy pyVy
glI glI vot mMgdy
pMj vryH id`sy nw jyVyH
+++
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdI glwsI
aunWH nUM ikvyN vot pweIey
ijMnw kIqw kWf curwsI
+++
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdI AwrI
ijMnw dyS Aswfw luitAY
aunWH dI hovy hwr krwrI
+++
bwrI brsI K`tx igAw sI
K`t ky ilAWdw poxw
swfI Xwd vzIrW nUM AweI
jdoN AweIAW isr qy coxW
+++
46. 90 91
dohy
mwhIeymwhIeymwhIeymwhIeymwhIey
boql nUM dy sut mwhI
nYxW dI surwhI coN
Br rj ky qUM Gu`t mwhI
irSqy qW bQyry ny
iek bwJ qyry mwhI
sB swk kcyry ny
eI myl nw Gl mwhI
qrsW qyry bolW nUM
kr .Pon qy gl mwhI
rMg auf igAw .PulW coN
hwsw jdoN PuirAw nI
ib`lo qyry bu`lW coN
pIrI dw nw mIrI dw
idl swfy nUM BwauNdw hY
bs rwh .PkIrI dw
dovyN hI ipAwry ny
hwsw qyrw .Pul vrgw
hMJU ijvyN qwry ny
ivc kort dy rolw hY
jMimAw sI knUMn AMnw
hux j`j vI bolw hY
---- ----
47. 92 93
gurUduAwry ivc ‘sdw’, mwieAw dw siqkwr
Bwgo mlk ey cODrI, lwlo syvwdwr
***
pMQk cox nimq ‘sdw’, Kul ky mwieAw vMf
bx ky iPr prDwn qUM, vyc lvIN iGE KMf
***
kwPI bu`ly vWg ilK, dohw vWg kbIr
ik`sw eydW ilK ‘sdw’, ijEN vwirs dI hIr
***
jg AMiDAwry ivc ‘sdw’, jm jm nuks inkwl
ih`sy dw pr Awpxy, iek dIvw qW bwl
***
C`f vkIl , dlIl sB, lB lY ‘sdw’ dlwl
iv`c kcihrI .PYsly, imldy pYsy nwl
***
Bly kroV kmw ley, krky l`K gunwh
lY nw sky mul ‘sdw’, iek vI vwDU swh
***
igxy nw jwvx bMgly, imxI nw jwey BoeyN
iPr vI qUM bygYrqw, mwl prieAw KoeyN
***
kMnw syqI sux ‘sdw’, nYxw nwl inhwr
jy buJxw hY swr qW, mn ivc soc ivcwr
***
Swvw nI jmhUrIAq, vw vwh lok rwj
pwpw jI qoN bwd hux, kwkw jI isr qwj
***************
pUMjI kyvl l`K dI, nPw iqMn sO kroV
ieh .Pn iksdy kol hY, kuMAr swb nUM CoV
***************
bwby dI pMjwb qy, hoeI ikrpw Pu`l
rotI roVI ryq ny, ivkdy ie`ko mu`l
***************
g`fw Jonw vyc ky, lY lE g`fw ryq
koTw ausrx qk sdw, ivk jwxgy Kyq
***************
hr hPqy do CutIAW, iek A`DI hVqwl
dPqr Kuldy ny ‘sdw’, do idn muSikl nwl
***************
muMisP KWdy irSvqW, PIsW AYfvokyt
imly mud`eI nMU ‘sdw, hr pySI bs fyt
***
JMfw sUhw lwl hY, dwqI cox inSwn
ic`q Aswfw cIn ivc, Gr hY ihMdusqwn
* * *
vVnw rYstorYNt ivc, qk ApxI AOkwq
ijMnw bxsI ibl ‘sdw’,Enw tYks ey swQ
***
48. 94 95
AwgU swfI kOm dy, jW fwkU srdwr
AwiKr pu`qr moh dy, hovx s`B iSkwr
***
j`dI g`dI sWB vy, hux qW rwjkumwr
kd qIN c`lU ies qrW, ieh lUlHI srkwr
***
soc ky AwvIN nwnkw, isMGW dy drbwr
qYnUM vI qnKwhIAw, kr nw dyx krwr
***
ie`ko kunby kol sB, rwj pwt AiDkwr
hor vzIrW kol bs, JMfy vwlI kwr
***
Aohdw iek dy kol hY, iek kol AiDkwr
ik`dW hovx .PYsly, ikvyN cly srkwr
***
krzy kIqy mwP sB, kr ivc id`qI Cot
iPr vI kI ivswh ‘sdw’ ikDr pYsx vot
***
lYNf XUz bdlw lvo, iPks Aswfw ryt
pd Bly mu`K mMqrI, kMm rIAl iestyt
***
eyDr gWDI rof hY, EDr sMjY cOk
mwlk ny kul imlK dy, ie~ko Gr dy lok
***
kr nw s`ko Awp jy, bx jwE slwhkwr
byVw fobo hor dw, Apxw lwE pwr
***
vzn Dro jd imsl qy, l`gx aus nUM pYr
CyqI CyqI prqdI, kr aupr dI sYr
***
id`ny Kyfx gwlP inq, SwmI pIx iplwx
ivhl kdoN hY swb nUM, dPqr Pyrw pwx
***
vVI isAwsq Drm ivc, mIr bxy Kud pIr
toty hoey pMjwb dy, is`KI lIro lIr
***
pwTI dy gey vwrIAW, kMDW suixAw pwT
sMgq hoeI inhwl qk, lMgr dy bs TwT
***
iKMf gey sur qwl sB, ibKr geI ey qwn
rwgI isMG dw jd igAw, notW v`l iDAwn
***
EdoN ‘sdw’ msMd sn, hux ny j`Qydwr
bYTy ny jo m`l ky, gurU Gr dy duAwr
***
gurUduAwry DWDly, fyry ivc pKMf
ik`Dr krIey mUMh ‘sdw’, ik`Dr krIey kMf
***
49. 96 97
Bgvy vsqr qj ‘sdw, C`f dy sB pKMf
bwlW dI qUM swr lY, vhutI dw duK vMf
***
hd ApxI ivc rih sdw, rIs Arjn dI C`f
jy qUM ividAw isK igauN, gUTw dysx v`F
***
koeI Jonw bIj ky, Gr ilAwvy col
mYN im`tI coN kF irhW, drd bIj ky bol
***
irSqw jnm jnm dY, ijs im`tI dy nwl
jINdy jI vI puC kdy, ‘sdw’ Es dw hwl
***
jMimAw eyN qUM Kwk coN, mr ky hosyN Kwk
‘sdw’ isvwey Kwk dy, JUTy swry swk
***
Bul ky vI nw kr sdw , im`tI dw Apmwn
im`tI ivc iml jweygI, iek idn qyrI Swn
***
r`K rb dw BwE ‘sdw’, jy hYN Akl lqIP
AOgux Apxy vyK qUM, C`f ApxI qwrIP
***
ieko kunby dy ‘sdw’, nyqw hYn mhwn
bwkI AwgU dyS dy, kyvl kIt smwn
***
qwaU jI dI Xwd ivc, QW QW l`gy bwg.
vwh hirAwxw vwsIE, DMn quhwfy Bwg
***
cyly qyry nwnkw, Bu`ly qyrw pMQ
mUrq vWgU pUjdy, is`K Aj gurU gRMQ
***
swmvwd hY Aw igAw, q`k vy kwmryf
CweI iv`c bzwr dy, hr SY cwienw myf
***
QW QW qy cYk postW, jgwH jgwH qy tol
bYTo AglI sIt qy, hrdm KIsw Kol
***
sIilMg krky Koh leI, swfI rotI dwl
sPl ‘sdw’ hux hoxgy, v`fy v`fy mwl
***
kIqI swfy lIfrW, id`lI ieMj qbwh
SrimMdw hY kbr ivc, su`qw nwdr Swh
***
gRwm ivkws vzIr ny, kIqw nweIt hwlt
pMj isqwrw Boj sI, ivskI isMgl mwlt
***
auqy b`qI lwl qy, mUhry hY gnmYn
isgnl nUM D`q AwKdI, doVI jwvy vYn
***
50. 98 99
so so bMn qvIqVy, Dwgy l`K vlyt
iksmq dw iliKAw ‘sdw’, ikMj skyNgw myt
***
idl nUM tuMb ky jo ‘sdw’, ijgroN hovx pwr
.gzlW nSqr vWg ilK, dohyy vWg ktwr
***
hrI BrI ies Drq nUM, id`qY AsW aujwV
kd qk hY mihPUz hux, vyKo ‘sdw’ pulwV
***
qj ky Bgvw colVw, isroN ivBUqI JwV
mn jogI kr jogIAw, kMn Apxy nw pwV
***
qUM kI socyN ibn iqry, jg ivc hY AMiDAwr
inq inq pwvy dIvVw, sUrj nUM .Ptkwr
***
qurq AwXog ibTw ‘sdw’, krky kqly Awm
ijs dy isr iPr jI kry, mV dy sB ielzwm
***
mihlIN vsx bwdSw, ku`lI ivc krqwr
iek Gr pnpy lwlsw, dUey pRym ipAwr
***
isK skyN qW isK ‘sdw’, swm dwm dMf Byd
kljug dy ies dOr ivc, cwr ieho ny vyd
***
nw hux koiel kUkdI, nw pYlW pWdy mor
hr cYnl qy hY 'sdw', kwvW dw bs Sor
***
k`cw p`kw hY Ajy, hunr qyrw Bgvwn
bMdy GVNy AsMK qUM, ivrly pr ienswn
***
pu`C nw bwby nwnkw, is`KW dw ikrdwr
ivrly lwlo vWg ny, Bwgo ijhy hzwr
***
nwnk nW ivsmwd dw, SrDw gur rYdws
qrk inrol kbIr hY, SyK PrId imTws
***
siqgur dy dr Aw ‘sdw’, krky swP slyt
isiKAw hY hux qIk jo, sB kuJ dy qUM myt
***
sUrj qW Qk ky ‘sdw’, C`f igAw mYdwn
nwl hnyry jUJdI, Smw hoeI kurbwn
***
dIvy vWgU bl ‘sdw’, sUrj vWgU soc
Gr Gr cwnx vMf qUM, mUl nw kr sMkoc
***
hoT jdoN nw kr sky, idl dw drd ibAwn
hMJU bx gey hrP sB, bx geI A`K zubwn
***
51. 100 101
lY ky Et Alw`h dI, GuMmx dyS bdyS
irzk nw p`ly bMndy, pMCI qy drvyS
***
isr mMunw ky Awpxy, prbq krx iblwp
gMgw hoeI gMDlI, Do Do swfy pwp
***
‘sdw’ muQwjI gYr dI, mYnUM lgy srwp
vs l`gy qW cuk lvW, im`tI ApxI Awp
***
qYQoN krx ieMswP dI, Aws ikvyN ienswn
sIqw dw kI doS sI, ds myry Bgvwn
***
v`K v`K BwvNy ikSqIAW, ie`ko ‘sdw’ mlw`h
koeI AwKy eISvr, keI khy Alw`h
***
nIrs hY ieh izMdgI, ibnw cVwA auqwr
ibn Awroh Avroh dy, gIq ‘sdw’ bykwr
***
ju`qI iek jrnYl dI, bxI ‘sdw’ qlvwr
ie`ko Jtky Fih pey, do do Swhsvwr
***
G`tI .grIbI jy nhIN, kr ky p`j hzwr
lIk .grIbI dI ‘sdw’, Q`ly idE auqwr
***
KihVw C`f AswfVw, vkq nw AYvyN gwl
vYdw rog prIq dw, vMJY isr dy nwl
***
so so s`Dr sMg suq, pwly ipE ny cwr
cuk nw s`ky cwr puq, k`ly ipE dw Bwr
***
cwrw swrw Kw gey, APsr Aqy vzIr
Bu`Ky Bwxy soN gey, fMgr Aqy PkIr
***
qwl PVI qW sur igAw, sur pkVI qW qwl
gwxw qyry vs nhIN, ijMd ‘sdw’ nw gwl
***
ies ividAw ny AY ‘sdw’, krxY Kwk auDwr
b`cy k`uby ho gey, bsqy dw Fo Bwr
***
inrBY ho ky pMCIE, ivcro dUr sudUr
ijs ny id`qI cuMJ hY, dysI cog zrUr
***
bykdrw ibnsy ‘sdw’, muPq imly jo mwl
BIlx mlY phwV dI, cMdn dyvy bwl
***
auT E s`uqy votrw, coxW dw sux Fol
vot nw vycIN Awpxw, vot bVw Anmol
***
52. 102 103
.gzlW
iek pwsy ny nkslI, dUjI qrP pulIs
dohyN ‘sdw’ vsUldy, ApxI ApxI PIs
***
cwrw Kwvx dI szw, pMj Agr hY swl
ijhVy koielw Kw gey, soc EnW dw hwl
***
Kw Kw Kw ky ho igAw, jdoN Kzwnw hzm
kIqI AsI iejwd iPr pI pI pI dI rsm
***
rwj krygw .Kwlsw, nwrw kro bulMd
vot nw swnUM jo dvy, aus dw ibjnys bMd
***
jd qk sn srkwr ivc, bMd pey sn gRMQ
s`qw Cu`tI jd ‘sdw’, .Kqry ivc hY pMQ
***
im`tI dy buq bwvry, im`tI lu`tx Awey
ApxI im`tI vI ‘sdw’, AMq auTw nw pwey
***
srbq dw hovy Blw, inq inq kr Ardws
rsqw roky jo qyrw, ausdw siqAwnws
***
vwh gurU dy .Kwlsy, BlI clweI rIq
dwrU, pYsw vMf ky, hoeI pMQ dI jIq
***
53. 104 105
-2-
iek do ngmy hor suxw ky
qur jwxY sB C`f-Cfw ky
pwp koeI, koeI puMn kmwvy
mYN cilAw hW drd kmw ky
ArQ gvwcy lBdw iPrdW
lPzW dw mYN Bwr auTw ky
jWdy jWdy soc sqwvy
kI KitAw ies jg ivc Aw ky
jwE m`lo mMjI myrI
ikEN bYTy ho PUhVI fw ky
vs lgdw qW cuk lY jWdw
im`tI ApxI Awp auTw ky
kMm ‘sdw’ nhIN mukxy qyry
cl auT clIey swh mukw ky
---- ----
-1-
ingwH .Kud qy itkweI sI, qW kI .Kud qoN isvw idsdw
.KudI ivc .grk sI ijhVw, ikvyN aus nUM .Kudw idsdw
nw kwby ivc vI qk sikAw, Jlk AY SYK qUM ausdI
AswnUM kul lukweI ivc hY, jlvw Es dw idsdw
quhwfI Akl qy Swied, ipAw hY munikro prdw
jo ausdw hr kirSmw hY, quhwnUM hwidsw idsdw
koeI hY jMglW - jUhW ‘c, ausnUM Bwldw iPrdw
iksy nUM idl ’c Apxy hY, nzwrw qUr dw idsdw
Aqw ho jwx vyKx vwlIAW nzrW jdoN Xwro
qW im`tI dw hr iek ikxkw vI hY, sUrj ijhw idsdw
qlb aus qoN sdw kIqI, qlb ausdI kdoN kIqI
qlb ausdI jy huMdI qW, auh ikEN nw AY ‘sdw’ idsdw
---- ----
54. 106 107
-4-
ijMnI ic`tI hovy c`dr
dwg vI Enw cmky a`pr
Pu`l suty jg BWvyN p`Qr
AwK sdw sc A`Kr A`Kr
qwzy lgrW vl sB nzrW
kOx inhwry s`uky p`qr
Sihd leI sB dw jI krdY
kOx auqwry ru`KoN K`Kr
l`K GVIey l`K pUjw krIey
p`Qr iPr p`Qr dw p`Qr
iSAr jdoN mozNU ho jwvy
jIA auTdw hY A~Kr A`Kr
T`gW dy do Kws ny bwxy
Bgvw l`Tw, ic`tw K`dr
kI kI pUry rb ivcwrw
iek iek idl ivc sO sO s`Dr
C`f ‘sdw’ hux qn dw colw
kd qk lWdw rihsYN p`cr
---- ----
-3-
AsIN mMdr, msIqW, gurduAwry vyK Awey hW
nw imilAw rb, itkwxy ausdy swry vyK Awey hW
imly ivc rihx vwly sB, bVy ikrdwr dy nIvyN
AsIN kul Sihr dy au`cy cubwry vyK Awey hW
qyrI muskwn AY klIey, lgy iP`kI nw ikEN swnUM
AsIN idlbr dy hwsy dy Puhwry vyK Awey hW
qusI lWdy ho lwrw SYK swihb ijhVI jnMq dw
AsIN mYKwny ivc ausdy nzwry vyK Awey hW
igly, iSkvy, iSkwieq dI AswfI Cut geI Awdq
AsIN Apxy qoN vD iksmq dy mwry vyK Awey hW
sdw f`ubx qoN frdy hI rhy bs AY ‘sdw’ AwpW
AsIN swgr sI kI qkxw, iknwry vyK Awey hW
---- ----
55. 108 109
-6-
ieh bwsy jwm, ieh jUTy ipAwly Swiero kd qk ?
iPrygI soc mYKwny duAwly Swiero kd qk?
.gzl ivc QW idE hux, hIr rWJy,s`sI punMU nUM
idEgy lYlw mjnUM dy hvwly Swiero kd qk ?
kdy qW msilAW dy nwl, jg dy rUbrU hovo
Cupogy zulP dy kuMfl ivcwly Swiero kd qk ?
kPn qoN vWiJAW dI qy Pty hwlW dI gl CyVo
hsInW dy dup`ty qy duSwly Swiero kd qk?
ksIdy hwkmW dI Swn ivc ilK-ilK ky ipMnogy
sropy qy ienwmW dy invwly Swiero kd qk ?
kdy qW Awm bMdy nUM bxwE, iPkr dw mu`dw
ivSw kivqw dw kyvl husn vwly Swiero kd qk ?
nhIN jy gl nvIN koeI, nvW AMdwz qW hovy
krI jwEgy bs kwgz hI kwly Swiero kd q`k ?
ipAwly zihr dy ikDry, aufIkx sUlIAW ikDry
slwmq rihxgy s`c kihx vwly Swiero kd qk ?
---- ----
-5-
cmkdw rih sdw bs hrP bx ky ivc ikqwbW dy
qUM kI lYxY, KVw ho ky, brwbr AwPqwbW dy
qyry pwTk bVy cwA nwl pVHdy ny .gzl qyrI
qMU kI krny ny huMgwry, AdIbW qy nvwbW dy
inrwdr iks leI krdy ho gulSn vwilE swfw
AsIN kMfy nhIN kyvl, muhwiPz hW gulwbW dy
aufwey hoS irMdW dy, qyry nYxW ny AY swkI
qy ibt ibt rih gey qkdy, qyry mtky SrwbW dy
vzIrI imlidAW hI vwh, ikvyN .KwmoS ny hoey
lgWdy sn pey kl qk, jo nwry ienklwbW dy
ieh bdly idl dy lY lYNdy ny idl qy jwn dovyN hI
bVy p`ky ny huMdy husn vwly vI ihswbW dy
'sdw' .KuSbU nhIN rukdI, Bly hI rMg nw Pyly
rhyNgw Cup ky kd qk vyKdy hW, ivc nkwbW dy
---- ----
56. 110 111
-8-
zwihr Agr nhIN hY qW, nYxW dw hY ksUr
vrnw qW iks mukwm qy, hwizr nhIN hzUr
kuJ vI nhIN hY PwlqU, ies kwienwq ivc
hr cMgI mwVI cIz dw, mksd hY kuJ zrUr
p`Qr dy ivc qW mUrqW, CupIAW ny iek qoN iek
GwVy dy kol GVn dw, hovy Agr SaUr
hd hY ingwH dI ijsnUM, qusIN C`q smJ ilAY
isr qy nhIN hY Drq dy, AMbr koeI hzUr
prdw .KudI dw cIr ky, AY SyK qk zrw
kwbw bxygw qn qyrw, qy idl bxygw qUr
FUMFo 'sdw' 'c rMg, nw .gwilb nw mIr dw
AMdwz hY judw zrw, nwcIz dw hzUr
---- ----
-7-
Awpw guAw ky Awpxw, iek bUMd swgr ivc peI
koeI khy ieh vsl hY, koeI khy ieh .KudkSI
bUMdW do k`TIAW brsIAW, iksmq sI Awpo-AwpxI
iek AYn swgr ivc peI, iek ryq ivc gum ho geI
swgr iknwry bYT ky, mihsUs ieh kIqw AsI
swgr hW mYN, swgr hW mYN hr bMUd hY ieh kih rhI
dOlq Ajb hY ieh bVI, v`Dy jo vMfx nwl hI
rihxw hY jykr KuS qusI, vMfI clo sB nMU KuSI
iek idn krWgy soc ky, kI-kI nw kIqw mulqvI
AwieAw nw auh iek idn kdI, mu`kI AswfI izMdgI
lO nwl dIvy dI iksy, ikMny vI dIvy bwlIey
iql Br nhIN GtdI iksy, dIvy dI hrigz roSnI
APsr ny BwvyN mMqrI, hrigz nhI krdy ivswh
lYNdy ny hr kwrj leI, irSvq dy pYsy pySgI
hux AY sdw kI AwKIey, kI hY hkIkq kI mjwz
rcnw dy prdy ivc hI .Kud, CuipAw hY rcnwkwr vI
---- ----
57. 112 113
-10-
idno idn igr irhY mYAwr sB swihq sBwvW dw
bjwey bulbulW dy ho irhY snmwn kwvW dw
isAwsq vV geI hY, hr Adwry, hr pirSd ivc
kbwVw ho igAw hY swrIAW hI sMsQwvW dw
KrIdI jw rhy ny ifgrIAW qy iKlAqW lokI
ienwmW nwl Jolw Br igAw hY byhXwvW dw
klw dI kdr hY iks nUM, hunr dI sUJ iks nUM hY
ivKwvw kI kry koeI hunr qy XogqwvW dw
AdIbW qy klwkwrW nUM BuiKAW mwr ky AwpW
glw hI Got id`qw hY, Adb dw qy klwvW dw
aujwgr kI ‘sdw’ krxY, ienWH kvIAW ny sc nUM jo
ksIdy ilK ky js gWdy ny vyly dy .KudwvW dw
---- ----
-9-
Aqw hovy qW bs ASkW nUM ieh qwsIr Aqw hovy
mYN jd rovW, myry mOlw, mrIzW nUM iSPw hovy
jy dyxY hrK, dy eynw, ik vMfW kul zmwny nUM
jy dyxY sog qW bs idl myry dy nwp dw hovy
qnW dy myl qoN pihlW, zrUrI hY ik qYA krIey
idlW ivc idlbrw jykr, zrw vI Pwslw hovy
mYN rwqIN sOx vyly inq, hzUr eyho, duAw krnW
ik auTdy swr vyKW jo, auh ichrw Awpdw hovy
brI hoeygw bwie`zq, ieh joo inrdoS mujirm hY
hY Srq eynI, ik iehdy jINidAw jI PYslw hovy
sdw hI swQ sc dw AY ‘sdw’ dyvIN ibnw iQVky
.KPw hoNdY jy qyry qy, zmwnw qW ipAw hovy
---- ----
58. 114 115
-12-
kdy jy bMd kmry ivc vI krdw hW .Kqw koeI
rhy ieh qOKlw, Cup ky, nw hovy vyKdw koeI
.KmoSI dw chuM pwsy jdoN hY rwj ho jWdw
qW AYN lgdY ijvyN AMdr myry hY boldw koeI
kdm jd vI kdy p`utW mYN p`uTI vwt vl Apxy
hmySW Awx ky rsqw myrw hY rokdw koeI
nw mYN Swier iksy pwsoN, nw koeI Syr hY myrw
mY jo vI ilK irhW, mYQoN, ilKWdw hY ipAw koeI
bVI nyVy hY sUlI cVHn dI vwrI qyrI Xwrw
ik hux ivrlw hI hY sc kihx vwlw rih igAw koeI
mYN h`Q A`fW iksy A`gy, peI hY loV kI mYnUM
myrI hr loV nMU hY pUrdw, mMgy ibnw koeI
ieh rkSw sOidAW ivc Kw rhy ny irSvqW ijhVy
ikqy cMgI hY eynW rihbrW qoN vysvw koeI
qyry ASAwr idl ivc ny ‘sdw’ is`Dy auqr jWdy
.gzlgo iek qoN iek ny pr nhIN qyry ijhw koeI
---- ----
-11-
jo krxw eI zrw CyqI E r`bw myirAw kr dy
mur`mq dy mYN jy kwibl nhIN, mYnUM .Pnw kr dy
mYN DUM DUM kr ky Du~Kx qoN ikqy cMgw hY sV jwvW
dvw .gm dI nhIN mumikn qW .gm dI ieMqhw kr dy
inpt jwvygw JgVw swkIAw mMdr msIqI dw
duhW dy drimAW bs qUM KVw iek mYkdw kr dy
ieh mMinAw mOq ny Aw kyy mukw dyxy ny sB JgVy
audoN qk kuC nw kuC r`bw, vsIlw jIx dw kr dy
ccccchuM pwsy hY PYlwieAw, aujwlw ielm dw r`bw
idlW ivc bMidAW dy vI zrw hux cwnxw kr dy
jy s`c AwKx qoN fr jwvW qW Koh kwgd klm mYQoN
jy bolW kUV qW hoTW nUM myry by sdw kr dy
nhIN vs ivc qyry kuC vI jdoN qW hY iehI byhqr
qUM Apxy Awp nUM aus dy hvwly AY ‘sdw’ kr dy
---- ----
59. 116 117
-14-
suPny ‘c Aw ky swfIAW rwqW suAwr dy
ibrhw dy mwirAW dI, Qkwvt auqwr dy
KwlI hY swkIAw jy surwhI qW .gm nw kr
nYxW coN Apxy CoV Puhwry .Kumwr dy
hoTW qy qyry rihx sdw hwisAW dy Pul
AwiSk qyry muQwj nw hovx bhwr dy
kuJ hor gIq jg leI, ilKxy ny mYN Ajy
AY mOq dy PirSiqAw, kuJ swh auDwr dy
bdly ny kd nsIb ‘sdw’ rox nwl ds
ibhqr hY idn jo bwkI ny, hs ky guzwr dy
---- ----
-13-
qUM tp tp krnI CoV mIAW
mq GoVy vWgU doV mIAW
iks kMm AjyhI hoV mIAW
jo lk nUM dyvy qoV mIAW
ikaUN ip`Cy lg ky A`gy dy
qUM ip`Cw krnY cOV mIAW
ies jg ny nhIN svrnw vy
qUM isr nw Apxw PoV mIAW
nhIN qkxw s`c, nW q`k mgr
qUM SISw qW nw qoV mIAW
ikaUN cokIdwrI krnw eyN
qUM loVoN v`D ky joV mIAW
kr hor iebwdq nw BwvyN
qUM idl nw iksy dw qoV mIAW
ieh dunIAw im`Tw mohrw hY
ies zihr dw nhIN ey qoV mIAW
qUM Awpy kMm suAwr Apxy
qy Aws bgwnI CoV mIAW
qYnUM hor nw Awvy kMm ‘sdw’
do imsry bih ky joV mIAW
---- ----
60. 118 119
-16-
Ajb muMisP hYN qUM r`bw, Ajb hYN muMisPI krdw
ikAwmq qIk swry .PYsly hYN mulqvI krdw
nhIN ivSvws muk jweygI mr ky kYd hsqI dI
Brosw ieh Agr huMdw, mYN kd dw .KudkuSI krdw
ieh idl idl dw suBw hY dosqo, idl idl dI hY iPqrq
koeI idl idlbrI krdY, koeI hY idl`gI krdw
kI KitAY surKrU ho ky, ‘sdw’ jg dI Adwlq coN
nhIN jy hSr ivc mwlk qyrw qYnUM brI krdw
---- ----
-15-
.grzW dy sMicAW ‘c, iek iek kr ky Fl gey
swry AsUl, loV muqwibk bdl gey
kwnUMn sB ikqwbW ‘c, sV sV ky gl gey
bdly nw Bwg imslW dy, munisP bdl gey
iksmq dw bs hY doS, aunWH dw ksUr kI
bdly myry isqwry qW auh vI bdl gey
kuJ .Kwb rih gey ny, ADUry Agr qW kI
ikMny hI qOKly vI ibn Awey hI tl gey
qurnw ijnWH ny isiKAw sI, auNgl qyrI pkV
KuS ho ‘sdw’ ik qYQoN ny A`gy inkl gey
---- ----
61. 120 121
-18-
myrI qobw jo tu`tI hY, Srwrq sB .Pzw dI hY
hY swrw doS mOsm dw, .Kqw kwlI Gtw dI hY
mVHW ielzwm iks dy isr, myrI ikSqI jo fu`bI hY
jy .glqI nwKudw1
dI hY, qW mrzI qW .Kudw dI hY
nw TukrwE Srwb AMgUr dI, AY SyK jI Aj qW
dvweI hI smJ ky pI lvo, srdI blw dI hY
isropy aus nUM ikEN im`lx, kry siqkwr kOx ausdw
nw l`gy mUMh AmIrW dy, burI Awdq ‘sdw’ dI hY
---- ----
1. mlwh
-17-
zmwny ivc qyry vrgw, jy iek vI dUsrw huMdw
ieh idl qyry qy hI ikEN AY myry idlbr iPdw huMdw
purwxI pYV qy qurnw bVw Awswn hY BWvyN
nvyN rsqy qlwSx dw, Alg hI hY mzw huMdw
nw Awps ivc ieEN lVdy, msIqW-mMdrW vwly
Agr ivckwr donW dy koeI iek mYkdw huMdw
kdI vI auh iksy mihiPl ‘c vI k`lw nhIN idisAw
hmySW AMg sMg ausdy hY ausdw mrqbw huMdw
‘sdw’ jo mMg ky pINdy rhy, auh .Kwk smJxgy
ik kI .KuddwrIAW dI iqSngI dw hY nSw huMdw
---- ----
62. 122 123
-20-
hr dwxy qy nw hY iliKAw, iks ny aus nUM Kwxw hY
ij`Qy ijsdw dwxw pwxI, EQy ausny jwxw hY
jg hY mwieAw jwl ipAwry, kh gey pIr PkIr gurU
ieh DoKw pr vwro vwrI, hr bMdy ny Kwxw hY
iks jug ivc ieMswP hY hoieAw , hk inrDn nUM kd imilAY
sc nUM sUlI, kUV nMU kYNTw, ieh dsqUr purwxw hY
hoxI Agy zor iksy dw, hrigz nhIauN cldw vy
l`K qvIqW, gMfy bMnIey, Bwxw vrq hI jwxw hY
ies dunIAw nUM kmlI nhIN qW, hor Blw kI AwKW mYN
lokI ijsnUM pwgl AwKx, sB qoN vD isAwxw hY
mMinAw idl nhIN lgdw qyrw, ies dunIAw dy AMdr hux
AoKy soKy k`t lY Xwrw, kuJ idn hor itkwxw hY
ieMswP Adl dI Aws aumId, iks pwsoN hux krIey Xwr
kort vkIlW dy kbzy ivc, luicAW dy vs Qwxw hY
nPrq PYlw ky DiVAw ivc, votW p`kIAw huMdIAw ny
hr vwrI coxW qoN pihlW, dMgw ho hI jwxw hY
ieh jg nhIaUN, bdlx vwlw, ieh gl bMn lY p`ly qUM
pweI vMJ 'sdw' qUM BwvyN, ijMnw rolw pwxw hY
---- ----
-19-
iksy slIm qoN jd hY koeI .Kqw huMdI
iksy AnwrklI nUM hY iPr szw huMdI
ieh kwienwq ikvyN AYnI idlrubw huMdI
smyN dy nwl hr iek SY nw jy .PnwH huMdI
Agr nw AwdmI iPqrq qoN byvPw huMdw
kdy vI, koeI vI AOrq nw vysvw huMdI
iksy AmIr qy lgdw nhIN knUMn koeI
ienwH leI qW SrIAq vI hY judw huMdI
ivgV igAw hY zmwny dw hI imzwj jdoN
qyrI .gzl ikvyN mkbUl AY ‘sdw’ huMdI
---- ----
63. 124 125
pMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI Anuvwd
idl ivc jykr cwnx hovy, ivc vsdw hY idldwr mIAW
A`K hovy jy q`kx vwlI, hr pwsy id`sy Xwr mIAW
Gt–Gt AMdr Xwr smwvy, A`K nUM q`kxw jykr Awvy
hr pwsy qUr phwV mIAW, hr QW BKdw AMgwr mIAW
sIs Agr hY kol qyry qW, Dr s`jx dy qUM crnW qy
ijMd Agr hY lyKy lwxI, dy s`jx qoN qUM vwr mIAW
h`QW ivc hY pkV Agr qW, PV p`lw mIq ipAwry dw
pYr qyry ny jykr cldy, auT vMj ausdy drbwr mIAW
kMn qyry jyy suxdy ny qW, Aihins sux qUM ausqq ausdI
jIB kry qW kry auhdIAW, bs rmzW dw iezhwr mIAW
pMfq AwiSk mUrqIAW dy, momn mVHIAW pUj rhy ny
kuJ nUM pRym ipAwlw pI ky, ciVAw hY .KUb .Kumwr mIAW
ieSk dI rwh dw pihlw pg hI, sUlI dy v`l lY jWdw hY
mMsUr vWg mrXwdw qj ky, ieh rwh nw krIN ieKiqAwr mIAW
‘goXw’ vWg suBw qyrw hY, jykr moqI kyrn vwlw
jo kuJ vI hY kol qyry sB, dy s`jx qy qUM vwr mIAW
---- ----
BweI nMd lwl goXw jI dIAW .gzlW
dw aulQw
-21-
BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-1
idl Agr dwnw buvd, AMdr iknwirS Xwr hsq
cSm gr bInw buvd, dr hr qrP dIdwr hsq
hr qrP dIdwry A`mw, dId ey bInw kujwsq
hr qrP qUr Asq, hr sU Soley Anvwr hsq
sr Agr dwrI buro, sr rw bnw br pw-ey-E
jW Agr dwrI inswirS, kun Agr drkwr hsq
dsq Agr dwrI buro, dwmwny jwnW rw ibgIr
sU-ey-E-myrd Agr, pw rw sry rPqwr hsq
goS gr iSnvw buvd, juz nwmy hk ky ibSnvd
gr zbW goXw buvd, dr hr suKn iesrwr hsq
brhmn muSqwky buq, zwihd iPdwey Kwnkwh
hr kujw jwmy mu`hbq, dId Am srSwr hsq
byAdb pw rw minh, mMsUr vS dr rwhy ieSk
rh rvy eIN rwh rw, A`vl kdm brdwr hsq
hr ic dwrI dr ibswqy Kud inswry Xwr kun
gr qurw minMd ‘goXw’qbA gohrbwr hsq
---- ----
64. 126 127
-22-
BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-BweI nMd lwl goXw jI dI PwrsI .gzl-2
hvwey bMdgI Awvurd dr vjUd mrw
vgrn: zOky cunIN Awmdn n bUd mrw
KuS Asq aumr ik dr Xwd ibgzrd vrnw
ic hwisl Asq AzIN guMbdy kbUd mrw
drW zmW ik nXweI b Xwd mI murm
bgYr Xwdy qU zIN zIsqn ic sUd mrw
iPdwsq jwno-idly-mn b Kwky mrdmy pwk
hrW ksy ik bsUey qU rh nmUd mrw
n bUd hyc inSwnhwz Awsmwno zmIN
ik Soky rUey qU Awvurd dr sjUd mrw
bgYr Xwdy qU ‘goXw’ nmy qvwnm zIsq
bsUey dosq irhweI idhMd zUd mrw
---- ----
pMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI AnuvwdpMjwbI Anuvwd
qlb hY bMdgI dI iKc ilAweI Xw .Kudw mYnUM
nhIN sI cwh jg ivc Awx dI vrnw zrw mYnUM
qyry ismrn‘c guzrI aumR jo, lyKy lgI vrnw
kI hoieAY lwB nIlI Cq dy hyTW Awx dw mYnUM
ivsr jWvyN jdoN qUM hI, qW b``uJy izMdgI dI lo
ik qyrI Xwd ibn kI jIx dw hY Pwiedw mYnUM
mYN idl qy jwn vwrW DUV qoN, EnW dy crnW dI
ijnW purKW ny qyrI rwh id`qI hY idKw mYnUM
inSwn AMbr jW DrqI dw nhIN idKdw sI jd ikDry
audoN dI qYnUM sjdw krn dI hY lwlsw mYnUM
ivCV ky Xwr qoN ‘goXw’ dw jIxw hI nhIN mumikn
qUM jldI jwl coN hsqI dy kr Xw rb irhw mYnMU
---- ----