Esse :“ marredheniet nderkombetare ne periudhen e viteve 1871-1914 ” Essay: "international relations in the period                                                                     the years 1871-1914 "

1. FAKULTETI: Shkencave Sociale
LENDA: Histori Moderne
TEMA E ESESE:
“ marredheniet nderkombetare ne periudhen
e
viteve 1871-1914 ”

2. Para fillimit të Luftës së Parë Botërore Mardhëniet Ndëerkombëtare karakterizoheshin nga një
tension i vazhdueshëm i cili në disa raste ngrihej dhe shkatonte kaos. Një periudhë e cila
karakterizohet nga një gjëndje paqeje, por gjithmonë e cënuar nga militarizmi i vazhdueshëm i
fuqive europiane. Kjo ishte gjëndja kaotike e Mardhënieve Ndërkombëtare në 1870-1871 e cila
përbënë fillimin e pjesës së dytë të Restaurimit të shekullit te XIX, dhe që përfundoi më 1914.
Franca në këtë periudhë u detyrua të largohej nga pozicioni që kishte si forca kryesore e vendit.
Dhe pse sipas disa analistëve mendohej se Franca kishte kohë që nuk ishte në gjendje të mbante
kryesinë si forca e parë në Europë. Pra ajo nuk mundi që forcën dhe pushtetin e saj ta shtrinte në
ato kufij që ajo kishte vendosur, pra në Europen Perëndimore. Ajo pati një disfatë në luftën Franko-
Prusiane që solli një kataklizëm në politikën e brendëshme të Napoleonit të III. Më 1871 bashkimi i
Gjermanisë solli nnjë qëndëersim politiko-shoqëror,dhe kjo e bënte atë të ishte vendi më i
fuqishëm në Europë.
Rajhu i II në drejtimin e Europës Kontinentale u shpreh furishëm pas bashkimit të Gjermanisë dhe
largimit të Francës si forcë parësore e Europës. Gjermania ishte shëndërruar tashmë në një forcë
ekonomike-ushtarake më e madhe në Europën Kontinentale dhe i gjithë pushteti u transferua në
qënder. Vendet e Europes tashmë i frikësoheshin perandoris së re. Gjermania e Bismarckut u
kujdes që të mos cenonte interest Britanike. Rritja ekonomike-ushtarake ishte shqetësuese për
Britanikët të cilët shikonin me dyshim cdo aktivitet të Perandorisë.

3. Më 1871 bashimi i Gjermanisë solli dhe periudhën ku lulëzonte industrializmi. Faktor për këtë
lulëzim ishte gjenialiteti i organizimit të mirfillt Prusian. U bë një rritje e numrit të popullsisë duke u
renditur e dyta në Europe për nga niveli i saj. Përsa I përket problemit Austriak, për prirjet që kishte
duke bërë të mundur shtrirjen drejt Gadishullit të Ballkanit, gjë që synohej dhe nga Rusia në atë
kohë. Me 1873 Bismakcku I detyruar nga kjo situatë bëri të mundur realizimin e një traktati
mirkuptimi me Rusinë dhe Austro-Hungarinë. Franca tashmë ishte e dërrmuar dhe pse kishte një
urrejtje ndaj Gjermanisë. Me 1875 Franca donte të hapte një luftë me Gjermaninë. Kjo e fundit e
nënvlersonte forcën Franceze dhe donte që trupat francez ti mbante për një 10-vjecar. Egzistonte
dhe një dilemë për parandalimin e kësaj lufte nga ana e Gjermanisë sepse presioni që i bëhej
Bismarckut ishte i madh. Pati një ndërhyrje nga Cari I Rusisë dhe Britania e Madhe. Për
mosvazhdimin e përkeqësimit të kësaj situate.
Bismacku duhet te bënte një shmangije ndaj këtij iluzioni për një aventurë ndaj Francës, por
dështimi I Francës nxori në pah aleancën Tripalëshe. Më 1875, pra në gushtë të këtij viti filloj
kryengritja e cila e pati fillesën në Bosnje-Hercegovinë. Përhapja e kësaj kryengitje mori përmasa të
mëdha dhe kulmi I sajë u arrit në vitin 1876 ku Serbia dhe Mali I Zi I shpalli luftë Perandorisë
Otomane. Një ndihmë u kërkua nga Fuqitë e Mëdha dhe kjo ndihmë u kërkua nga Mali I zi dhe
Srebia sepse ato dolën të humbura nga lufta ndaj Turqisë. Turqia hoqi dorë nga kongresi. Qeveria
Turke pranojë bisedimet me Kostandinopojën dhe kjo falë nderhyrjes së Britanikëve por me një
kushtë që Sulltani të mos merrte pjesë. Perandoria Ruse reagojë menjeherë dhe në këtë mënyrë
ajo I shpalli luftë Turqisë. Rusët u nisën drejt Kostandinopojës por u ndalën në Plevenë më 1877 ku
u kishin zënë pritë një ushtri turke me një numër të madhë ushtarësh. Paqa e kësaj fillimi lufte u
arrit më 3 mars 1878 ku Austro-Hungaria dhe Britania ju kundddërvunë Rusisë dhe kjo e fundit
imponojë kushtet e armëpushimit. Austro-Hungaria I kalojë Bosnje-Hercegovinës në administrim.
Britania nuk e mendonte se kishte një flotë Ruse në brigjet e Mesdheut sepse ishte kunder sajë.
Bismarcku mbajti një qëndrim asnjanës. Gjermanisë I kansej rrezik nëse Austria dhe Rusia
vendoseshin kundër njëra-tjetrës. Për keëtë arsye më 13 qershorë të vitit 1878 u mbajtë një
konferencë për cështjen Lindorë. Në këtë cështje u arrit një kompromis I cili u realizua në kurriz të
Perandorisë Turke. Pavarësia e Malit të Zi , Bullgarisë, Rumanisë dhe Serbisë u kthye në principatë
autonome dhe në këtë mënyrë u shkëputën shumë nga tokat e Traktatit Të Shën Stefanit.

4. Kështu Bosnje-Hercegovina I kalojë Austrisë ndërsa Qipro i kalojë Britanisë së Madhe dhe kjo
gjithmonë nën një administrimë të përkohshëm. Bismarcku e dinte që ishte një shinjestër në
qëndër të Europës dhe kjo e bënte që të sulmohej nga të katërta anët. Gjermania vendosi te
krijonte një system aleancash e cila do të jepte një ndërvarësi të fuqive të tjera Europiane ndaj
Gjermanisë dhe kështu do të mund të izolonte Francën. Më 1882 tre aleancat Gjermane arritën
kulmin sepse ju bashkua dhe Italia. Më 1879 Vjena mbylli një traktatë me Bismarckun I cili dhe dita
sot ka mbetur sekret. Rusia kërkojë rinovimin e Lidhjes së Tre Perandorive, sepse kjo e fundit po e
ndjente se bashkimi I Gjermanisë me Austro-Hungarinë mund të sillte lufte. Bashkimi I Italisë me
Gjermaninë u bë më 1882 dhe kjo për shkak të kon fliktit që pati me Francën për pushtimin e
Tunizise.
Me krijimin e bushtit Berlin, Vjene, Shën Petersburg dhe Romë I dhanë Europes atë që u quajtë
“Pax Germanica“. Sistemi I aleancave të Bismarckut u shtir dhe në atë që u quajt “Kriza Bullgare”.
Me vendosjen e Princit Aleksandër më 1879 që ishte dhe nipi I Carit u hapën probleme Rusëve
duke I dhënë të drejtën Austrisë për ndërtimin e hekurudhës që bënte të mundur lidhjen e Austrisë
me Andrinopojën dhe Kostandinopojën. Princi Aleksanër u largua jasht vendit më 1886. Me
largimin e tij Asambleja Kombëtare Bullgare zgjodhi një princ tjetër që ishte më pro Austriak.
Gjermania në mënyre secrete mbante qëndrimin pro Austriak dhe nuk donte që Rusia të
dominonte Ballkanin por Rusët ishin drejt një nënshtrimi me force ndaj shtetit Bullgar por nga ana
tjetër po bëhej pregatitja për një ndërhyrje Austro-Hungareze për të mbrojtur interest e saj. Irritimi
I Rusisë ishte një munci për një aleancë me Francen e cila në atë kohë donte te merte territoret e
sajë të humbura. Bismarcku u përgjigj këtij kërcënimi me një armatosje të Gjermanisë e cila I
shkundi Francezët dhe në nxitjen e një Traktati midis Italisë, Austrisë dhe Britanisë më 1887 për
mbështetjë të ndërsjelltë ndaj interesave të përbashkëta në Bakllkan. Bismarcku u largua nga posti
I kancelarit dhe kjo solli një ndryshim në arenën ndërkkombetare.
Me 1888 Vilhemi II erdhi Perandor dhe më 1890 Bismarcku jep dorheqjen. Mosratifikimi I Traktatit
të sigurisë me Rusimë ishte një gabim që bëri Gjermania. Distanca e tregëtis Ruso-Gjermane erdhi
pas fillimit të zbatimit të politikës Proteksioniste ndaj mallrave Ruse. Franca ishte në kërkim të një
aleati të fuqishëm që të përballonte Gjermaninë por Rusia kishte të njëjtin problem dhe gjithashtu
kishte një detyrim financiar ndaj Francës. Franca u bë aleate e Rusisë më 4 Janar 1894. Qeveria

5. Gjermane bënë një tjetët veprim të gabuar, ajo ndërhyn në zonat Britanike pra në Lindjen e Largët.
Ministri I jashtëm Francez Theophile Delcasse I cili pati një ndikim të madh në reatifikimin e Frances
në Britanin e Madhe. Më 8 Prill 1904 u nënshkrua marrveshja Anglo-Franceze e cila I dha një
zgjidhje të gjitha marrveshjeve. Kalojmë në cështjen e Marokut. Një tjetër marrveshje e Gjermanisë
e cila përshpejtoi lidhjen Anglo-Franceze dhe në aleancën ushtarake. Pas një viti kur kjo marrveshje
u konfirmua Gjermania vendosi të ndëerhyjë në Marok. Vend që I përkiste influencës Franceze e
cila kishte marë aprovimin e Spanjës, Italisë dhe Britanisë. Vilhemi II zbarkoi në Marok dhe bindi
Sulltanin për mosmiratimin e një projek-reforme e cila e shpallte Marokun si protektorat të
Francës.
Palët u rreshtuan pro Francës si Rusia, Britania dhe Italia e cila ishte aletja e Gjermanisë pas
premtimit për përkrahjen nga këto të fundit dhe synimet e Italisë për të pushtuar. Marreveshja
Anglo-Flanceze u përforcua nga ajo e Rusisë me Britaninë. Rusia kishte interes për një marrveshje
me Britanikët të cilët ishin aleatë të Japonisë. Pas humbjeve të mëdha në Lindjen e Largët, Rusët
donin të shpëtonin sa më shumë nga pozicionet e tyre nga ato vende për vet faktin se Franca ishte
tepër e afert me Anglinë. Kjo e bënte dhe më të fortë arsyen për afrimin e Britanisë sepse Rusia
kishte me shumë nevoj se kurrë për financat e Francës. Cësshtja e Avganistanit që I’u la Britanikëve
ne ndikim e cila ndau Persinë ne dy zona ku Rusisë I përkiste pjesa veriore dhe Britanikëve pjesa
jugore. Këto marreveshje konsoliduan dhe më tejë një aleancë të fshehtë që kishte Rusia për
aneksimin e Mancurisë dhe kërkimin e një tjetër financimi nga Franca e cila e priti ngrohtesisht këtë
kërkesë dhe kështu u krijua Aleanca Tripalëshe e Antantës. Si pikë referimi raporti Vjene- Berlin e
kishte akoma. Blloku qëndror I cili e la konfliktin e hapur midis Austrisë dhe Rusisë. Midis vendeve
të Europes tensioni filloi te rritej. Tashmë përqëndrimi nuk ishte në një politikë të lirë individuale
por në një politikë Aleancash kundervaresia e tyre ishte e shoqëruar me frikën e dezertimit të
antarëve dhe kalimin në palën tjetër. Nuk lihet pa u theksuar gara e shfrenuar e armatimeve e cila
dilte jashtë kontrollit sa herë që rritej tensioni I palëve. Kështu u bë e mundur rritja e shpenzimeve
ushtarake në më shumë se 40% për këdo nga shtetet pëebërëse te Aleancave.
Ne vitin 1910-1914 ky militarizëm vazhdoi të shtohej. Në politikën e Brendshme dhe të Jashtme
kishin filluar të dominonin qarqet ushtarake. Vendi po shkonte drejt një lufte të pashmangshme
dhe kjo për shkak se udhëheqësit politik po këshilloheshin gjithnjë e më shumë me ushtarakët e

6. vendit. Britania e Madhe kishte vendosur të qëndronte asnjanëse në luftë me Rusinë nëse ky I
fundit do të shmangëte luftën me Francën. Gjeneralët Gjerman e cilësonin si një dështim strategjik
për mos sulmimin e Francës. Nje gjë e tillë ishte e pashmangshme. Kriza Boshnjake ishte një tjetër
hap I gabuar nga Ministria Austro-Hungareze. Nëse Ministia Ruse e punëve të Jashtme do të
lejonte aneksimin e Bosnje-Hercegovines do të arrihej një marrveshje dhe perandoria Hasburgase
do të lejonte kalimin e flotës Ruse në ngushticën e Dardaneleve. Plani I organizuar nga dy forcat
doli I dështuar pas reagimit ndërkombëtar që e quajtën dhunim të ligjit ndërkombetor për shkak të
mos informimit të tij. Për shkak të kolegëve të tij ministri I Jashtëm Rusë, Izvalski mohoi cdo
përfshirje në këtë marrveshje dhe kjo u bë shkak për një aggression të hapur ndaj Austrisë në sy të
ndërkombëtarëve. Më 1911 Europa u trondit nga konflikti I Marokut II. Sepse Franca I kishte të
acaruara mardhëniet me Gjermaninë . Për shkak të trazirave të Marokut u dërguan trupat e
Francezëve për të mbrojtur trupat e këtij vendi. Pra ne korrik të këtij viti më 1911 Gjermania dergoi
kryqëzorët e sajë në portet Agadir dhe Magador të Marokut dhe nëpërmjet këtij kërcënimi
Gjermania kërkoi që Franca të hiqte dorë nga Kongoja Franceze për acarimin e situatës. Me anë të
diplomacisë Britanike të Lordit Grey dhe ndërhyrjes së Rusisë. Parisi e kaloi këtë situatë duke
lëshuar pe ndaj Gjermanisë. Më 1911 Italia pushtoi ishujt e Dadekadezit dhe bombardi ngushticat
dhe disa porte të Turqisë. Më 18 Tetor 1912 Turqia nënshkroi Pqen e Lazanjës dhe kështu i bëri të
njohur Italisë pushtimin e Tripoljanës. Nga reagimet e Italisë vendet Ballkanike I frikësoheshin
forcave Austriake dhe kështu filluan të nënshkroheshin traktate në mbrojtje të ndërsjelltë. Më
1912 Serbia dhe Bullgaria nënshkruan një traktat dhe brënda pak muajsh në të u afrua Greqia dhe
Mali I Zi dhe po në këtë vit morën një sulëm të përbashkët ndaj Turqisë. Me 1913 u mbajt kongresi
I Londrës ku u rivendos Paqa që zgjati vetëm një muaj. Turqia dhe Bullgaria u renditën me Bllokun
Qëndror ndërsa Serbia, Rumania dhe Greqia u renditën me Antantën. Shteti Austriak kritikonte
Gjermaninë dhe kjo në sajë të ndërhyrjes Britanike dhe Gjermane ku konflikti tashmë kishte marë
fund por që vazhdonin kritika për kombin Shqiptar ndaj Pavarsise. Tashmë ngjarjet kishin marë
nnjë drejtim të pashmangshëm dhe kjo për arsye të acarimit dhe frikës dhe kështu shtetet e
Europës nuk kërkonin gjë tjetër vetëm shpërthimin e Luftës së Parë Botërore.

7. BIBLIOGRAFIA
Dreguti M, Gurakuqi R. Historia e Kohes se Re (3), Qytetërimi Perëndimor 1871-1918. SHBLU.
Tiranë. 2004
Kissinger H. Diplomacia. Shtëpia Botuese e Lidhjes së Shkrimtarëve.Tiranë. 1999
Direttori Tranfaglina N,Firpo M. La Storia,L’Eta Conteporane 3, Dalla Resataurazione alla prima
Guerra mondiale. UTET. Milano. 1992
Rich N. Diplomacia e Euqive të Mëdha,1814-1914. Toena. Tiranë. 2006
Grenville J.A.S. A History Of The Ëorld The 20th To The 21 st Century. Routledge.London. 2005