เอกสารประกอบการเสวนาเรื่อง "การใช้และให้บริการทางการเงินอย่างรับผิดชอบเพื่อการเติบโตแบบยั่งยืน" จัดโดย บมจ. อยุธยา แคปิตอล ออโต้ ลีส, สถาบัน ChangeFusion และสถาบันธุรกิจเพื่อสังคม ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย, 12 มิถุนายน 2552

1. การให้บริการทางการเงินอย่างรับผิดชอบ
/ การเงินทียังยืน
(Responsible Finance / Sustainable Finance)
สฤณี อาชวานันทกุล
Fringer | คนชายขอบ
http://www.fringer.org/
นําเสนอในงานเสวนา “การใช้และให้บริการทางการเงินอย่างรับผิดชอบเพือการเติบโตอย่างยังยืน”
วันที 12 มิถุนายน 2552 ณ ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย
งานนีเผยแพร่ภายใต้ลขสิทธิ Creative Commons แบบ Attribution Non-commercial Share Alike (by-
ิ
nc-sa) โดยผูสร้างอนุญาตให้ทาซํา แจกจ่าย แสดง และสร้างงานดัดแปลงจากส่วนใดส่วนหนึงของงานนี
้ ํ
ได้โดยเสรี แต่เฉพาะในกรณีทให้เครดิตผูสร้าง ไม่นําไปใช้ในทางการค้า และเผยแพร่งานดัดแปลงภายใต้
ี ้
ลิขสิทธิเดียวกันนีเท่านัน

2. หัวข้อนําเสนอ
ธุรกิจการเงินในกรอบคิดการพัฒนาอย่างยังยืน
หน้าทีของนักการเงิน (fiduciary duty)
ตัวอย่างสถาบันการเงินและกลไกสนับสนุ น “บริการ
อย่างรับผิดชอบ” ในต่างประเทศ
เหตุผลทางธุรกิจ และโครงสร้างเชิงสถาบันทีจําเป็ น
2

3. โมเดลผูมสวนได้สวนเสียของธุรกิจ (stakeholder model)
้ ี่ ่
3

4. กรอบคิด “การพัฒนาอย่างยังยืน”
“การพัฒนาอย่างยังยืน หมายถึงวิถีการพัฒนาทีสามารถตอบสนอง
ความต้องการของปัจจุบนโดยไม่ลิดรอนความสามารถของคนรุ่นหลังใน
ั
การตอบสนองความต้องการของพวกเขา”
- Brundtland Report -
ลักษณะสําคัญบางประการของ “การพัฒนาอย่างยังยืน”
ให้ความสําคัญกับความเท่าเทียมกัน (equity) และความยุตธรรม (fairness)
ิ
มีมมมองระยะยาว (long-term view) ภายใต้หลักความรอบคอบ
ุ
(precautionary principle) ผูเชียวชาญบางคนเสนอว่า ตราบใดทีคนรุนหนึง
้ ่
คิดถึงคนรุนต่อไป (ประมาณ 50 ปี ) ก็แปลว่าคนทุกรุนจะได้รบการดูแล
่ ่ ั
คิดแบบเป็ นระบบ (systems thinking) ซึงต้องอาศัยความเข้าใจในความ
เชือมโยงระหว่างสิงแวดล้อม เศรษฐกิจ และสังคม

5. ่
ความต้องการของผูมสวนได้เสียแต่ละฝายไม่เหมือนกัน
้ ี่
ผูถอหุน : ผลตอบแทนทางการเงิน ความเป็ นมืออาชีพ
้ ื ้
ผูฝากเงิน : อัตราดอกเบียเงินฝากสูง เงือนไขทีเป็ นธรรมและโปร่งใส
้
(เช่น ไม่ซ่อนค่าธรรมเนียม) ความสะดวกในการใช้บริการ
ลูกหนี : อัตราดอกเบียเงินกูตํา เงือนไขทีเป็ นธรรมและโปร่งใส (เช่น
้
เปิ ดเผยอัตราดอกเบียต่อปี ) ความเท่าเทียมกันในการให้บริการ (เช่น
ไม่เอือประโยชน์ให้กบพวกพ้องของผูบริหาร)
ั ้
เรืองใหม่
รัฐ : เงินภาษี ความประพฤติทถูกต้องตามกฎหมาย
ี
สังคม : กิจกรรมทีสนับสนุ น “การพัฒนาอย่างยังยืน” เช่น ไม่ปล่อย
สินเชือให้กบโครงการทีทําลายธรรมชาติหรือชุมชนโดยไร้มาตรการ
ั
ฟืนฟูหรือชดเชย, ไม่สงเสริมพฤติกรรมเก็งกําไร/กระพือฟองสบู่
่

6. หน้าทีพืนฐานของนักการเงิน (fiduciary duty)
นักการเงินมี “หน้าทีพืนฐาน” (fiduciary duty) บางประการทีจะต้อง
ปฏิบติ ก่อนทีจะพูดถึง “ความรับผิดชอบ” ในระดับทีกว้างกว่า
ั
กล่าวโดยสรุป หน้าทีพืนฐานของนักการเงิน คือการรักษาผลประโยชน์
ของลูกค้า และไม่ทาให้ตวเองต้องตกอยูในสถานการณ์ดงต่อไปนี
ํ ั ่ ั
มีผลประโยชน์ทบซ้อน ระหว่างผลประโยชน์ของตัวเองกับของลูกค้า
ั
มีผลประโยชน์ทบซ้อน ระหว่างผลประโยชน์ของลูกค้าสองรายหรือมากกว่า
ั
(เพราะจะไม่สามารถทํางานเพือผลประโยชน์สงสุดของทุกรายได้)
ู
แสวงหาประโยชน์จากอํานาจหน้าทีโดยทีลูกค้าไม่รบรูหรือยินยอม หรือ
ั ้
ในทางทีเอาเปรียบผูเล่นรายอืนในตลาด เช่น ลงทุนดักหน้าดักหลังกองทุนที
้
ตนทํางานให้ (การรับสินบนจากลูกค้าก็เข้าข่ายข้อนีด้วย)

7. การให้บริการทางการเงินที “รับผิดชอบ” หรือ “ยังยืน”
สถาบันการเงินที “ให้บริการอย่างรับผิดชอบ” ต้องมีกลไกทีทําให้พนักงานของ
ตนทุกระดับปฏิบตตนตาม “หน้าทีพืนฐาน”
ั ิ
นอกจากนัน ก็ยงมีลกษณะหลักๆ อีกสองประการ (อาจมีอย่างใดอย่างหนึง
ั ั
หรือทังสองอย่าง)
ดําเนินธุรกิจในทางทีแสดงความรับผิดชอบต่อสังคมและสิงแวดล้อม เช่น มีโครงการรี
ไซเคิลทรัพยากรในสํานักงาน สนับสนุ นงานประเพณีในชุมชน ปรับปรุงการบริหาร
จัดการทรัพยากรบุคคล เพิมระดับเงินบริจาค ฯลฯ
ผนวกรวมแนวคิด “การพัฒนาอย่างยังยืน” เข้าไปในธุรกิจหลัก ด้วยการผสาน
ผลประโยชน์ต่อสังคมและสิงแวดล้อมเข้าไปในขันตอนการออกแบบผลิตภัณฑ์ พันธ
กิจและกลยุทธ์องค์กร เช่น นําหลักเกณฑ์ดานสังคมและสิงแวดล้อมมาเป็ นเงือนไขใน
้
การปล่อยสินเชือ (socially responsible lending) และกลยุทธ์การลงทุน (socially
responsible investment) และพัฒนาผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ ทีช่วยให้ธุรกิจทียังยืนสามารถ
เข้าถึงทุนได้งายขึน
่

8. ตัวอย่างสถาบันการเงินและกลไกสนับสนุ นในต่างประเทศ
สถาบันการเงินกระแสหลัก
Deutsche Bank
สถาบันการเงินกระแสรอง
Triodos Bank
Root Capital
กลไกสนับสนุ น
Equator Principles
FT & IFC “Sustainable Bank” awards

10. Triodos Bank (ยุโรป) : สินเชือเพือการพัฒนาทียังยืน

11. Root Capital (US) : สินเชือเพือผูประกอบการรากหญ้า
้

12. Equator Principles (http://www.equator-principles.com/)
หลักการปล่อยสินเชือโครงการใหญ่ (project finance) อย่างยังยืน 10 ข้อ
ั ั
บุกเบิกโดย IFC ร่วมกับธนาคารพาณิชย์ขนาดใหญ่ในปี 2002 ปจจุบนมี
สถาบันการเงินเข้าร่วมเป็ นสมาชิก 68 แห่งทัวโลก ปล่อยสินเชือรวมกันกว่า
75% ของสินเชือโครงการใหญ่ทวโลก ั
ั ั
หลักการชุดปจจุบน (เวอร์ชนปี 2006) ใช้สาหรับโครงการขนาด $10 ล้านขึน
ั ํ
ไป ครอบคลุมทุกอุตสาหรรม โดยใช้หลักเกณฑ์เชิงสังคมในการกลันกรอง
โครงการ (social screening criteria) ของ IFC, ระบุเงือนไขด้านสังคมและ
สิงแวดล้อมในสัญญาเงินกู้ (เช่น ผูขอกูจะต้องทําตาม Action Plan ทีบริหาร
้ ้
จัดการความเสียงด้านสังคมและสิงแวดล้อม) และมีกลไกร้องทุกข์
ยังเน้นแค่วธการประเมินและบรรเทาความเสียหาย (reactive approach) ไม่ใช่
ิี
proactive approach แบบบูรณาการทีสนับสนุ นการพัฒนาอย่างยังยืน

14. เหตุผลทางธุรกิจ และโครงสร้างเชิงสถาบันทีจําเป็ น
เหตุผลทางธุรกิจสร้างแรงจูงใจได้ดทสุด
ี ี
บุกเบิก “ตลาดใหม่” ทีสอดคล้องกับแนวคิดการพัฒนาอย่างยังยืน อาทิเช่น เทคโนโลยี
สะอาด สินค้าแฟร์เทรด สินเชือเพือคนจน ฯลฯ
ลดความเสียงจากลูกค้าทีทําธุรกิจอย่างไม่ยงยืน (ทําลายสิงแวดล้อม ฯลฯ)
ั
เสียงเรียกร้องจากผูบริโภค สังคม และสือ (โดยเฉพาะหลังเกิดวิกฤตซับไพรม)
้
แรงกดดันจากลูกค้าต่างชาติทประกาศดําเนินธุรกิจแบบยังยืน
ี
ยิงสภาพแวดล้อมในประเทศยังไม่ “สร้าง” เหตุผลทางธุรกิจทีจูงใจเพียงใด ยิงต้อง
ใช้กลไกเชิงสถาบันช่วยผลักดัน เช่น กฎหมาย และมาตรฐานการเปิ ดเผยข้อมูล
เพือ “บังคับ” ให้สถาบันการเงินรับผิดชอบในระดับ “หน้าทีพืนฐาน” และ
“สนับสนุ น” ให้รบผิดชอบในระดับทีกว้างกว่า เช่น ปล่อยสินเชือ soft loan ให้กบ
ั ั
บริษทหรือผูประกอบการทีทําธุรกิจอย่างยังยืน ธุรกิจเพือสังคม ฯลฯ
ั ้