2. บทวิเคราะห์
 คุณค่าด้านเนื้อหา
 รปแบบ
ู คมภีรฉนทศาสตร์ เป็นชอตาราหน่ึงทรวบรวมความรูหลากหลายจากตาราเรอง
ั ์ั ื่ ํ ี่ ้ ํ ่ื
ื่
อนๆ ในชุดแพทยศาสตรสงเคราะหเ์ อาไว ้ เน้ ือหาแบ่งเป็นตอนๆ ๑๙ ตอน ผูแต่งเลือกใช้คา
์ ์ ้ ํ
่
ประพันธ์ในการนําเสนอเนื้อหาได้เหมาะสม โดยเฉพาะในบทนํา หรือตอนเปิ ดเรือง ผูใ้ ช้แต่งคํา
่ ่
ประพนธประเภทกาพยยานี ๑๑ เริมต้นด้วยบทไหว้ครู และต่อด้วยเนื้อหาทีสอนจรรยาแพทย์
ั ์ ์
ั ้ ัิํ ั ่ ่ี ่ ้ ั
กบขอควรปฏิบตสาหรบแพทย์ สวนเน้ ือบทตอนทวาดวยลกษณะทบ ๘ ประการ ผูแต่งใช้คา
ั ้ ํ
ประพันธ์ประเภทร่ายอธิบายให้ความรูเ้ กี่ยวกับโรคและการรักษาโรคของแพทย์แผนไทย
่
 องค์ประกอบของเรือง
 สาระ สาระสําคัญหรือแก่นของเรืองคัมภีรฉนทศาสตร์ ส่วนทีคดเลือกมาให้เรียนเป็ นการ
่ ์ั ่ ั
กล่าวถึงความสาคญของแพทยและคุณสมบตทแพทยพึ่งมี ซงจะชวยใหรกษาโรคไดผลมากกวา
ํ ั ์ ั ิ ่ี ์ ่ึ ่ ้ ั ้ ่
่
รูเ้ รืองยาเพียงอย่างเดียว

3. ่
 โครงเรือง การลาดบเน้ ือความเรมตนดวยบทไหวครู ซงเป็นการไหวพระรตนตรย ไหว ้
ํ ั ่ิ ้ ้ ้ ึ่ ้ ั ั
เทพเจาของพราหมณ์ ไหวหมอชวกโกมารภจ (แพทยหลวงของพระเจาพิมพสารแห่งแคว้น
้ ้ ี ั ์ ้ ิ
ั่
มคธ) และไหวครูแพทยโ์ ดยทวไป เน้ ือหาบทตอมากล่าวถึงความสาคญของแพทยและจรรยา
้ ่ ํ ั ์
แพทย์ ซงเป็นคุณสมบตทแพทยพ่ึงมี และตอนทายกล่าวถึง ทบ ๘ ประการ ได้แก่ อาการของ
่ึ ั ิ ่ี ์ ้ ั
โรคชนิดหนึ่งซึงแทรกซ้อนโรคอืนทีเ่ ป็ นอยูก่อน
่ ่ ่
 กลวิธีการแต่ง คมภีรฉนทศาสตรเ์ ป็นหนงสอทจดเป็นตารามีเน้ ือหาเฉพาะดาน การ
ั ์ั ั ื ่ี ั ํ ้
นําเสนอใช้โวหารอธิบายเป็ นส่วนใหญ่ แต่เมื่อจะกล่าวถึงเรืองทีเ่ ป็ นนามธรรมผูเ้ ขียนเลือกใช้
่
ี ่ึ ่ ้ ้ ่ ้
อุปมาโวหารหรอบทเปรยบเทียบ ซงชวยใหผูอานเขาใจความหมายไดง่ายและทาใหเ้ ห็นภาพจาก
ื ้ ํ
ประพันธ์ชดเจนมากขึ้น ตัวอย่างเช่น
ั
อาไวจนแก่กลา
ํ ้ ้ ์ ื่ ็ ั
แพทยอนมากขดขวาง
ต่อโรคเขาระวาง
้ ้ ึ่
ตรีโทษแลวจงออกตว
ั
ถอดความไดว่า : ปิ ดบังไว้จนไข้หนักมาก แพทย์คนอืนจะมารักษาก็ไม่ให้รกษา
้ ่ ั
ต่อเมื่อโรคนันเข้าขันทีเ่ สมหะ เลือด ลม เป็ นพิษใกล้ตายจึงไม่รกษาคนไข้นน
้ ้ ั ั้

4. คุณค่าดานวรรณศลป
้ ิ ์
การสรรคา ผูแต่งได้เลือกใช้คาทีสอความคิด ความเข้าใจ ดังนี้
ํ ้ ํ ่ ื่
 การใช้ถอยคําที่เหมาะสมกับเนื้อเรืองและบุคคลในเรือง
้ ่ ่
้ ํ ่ี
กวเี ลือกใชคาทสามารถถ่ายทอดความรูใ้ หเ้ ขาใจไดอย่างตรงไปตรงมา ดงตวอยาง
้ ้ ั ั ่
หนชาติแพทยเ์ หล่าน้ ี
ิ เวรามีมิได้กลัว
ทากรรมนาใส่ตว
ํ ํ ั จะตกไปในอบาย
ถอดความไดว่า : แพทยเ์ ลวทรามพวกน้ ี ไม่กลวผลการทาชวทาใหตวเองไดรบผลการ
้ ั ํ ่ั ํ ้ ั ้ั
่
กระทําทีไม่ดี ตายไปก็จะตกนรก

5.  การใชสานวนไทย
้ํ มีการใชสานวนไทยประกอบการอธิบาย ชวยใหเ้ ขาใจเน้ ือความได ้
้ํ ่ ้
่
ชัดเจนยิงขึ้น ดังตัวอย่าง
เรียนรคมภีรไสย
ู้ ั ์ สขุมไวอยาแพร่งพราย
ุ ้ ่
่ึ
ควรกล่าวจงขยาย ื่ ้
อย่ายนแกวแก่วานร
จากตวอยาง กล่าวถึงสํานวนยืนแก้วให้วานร หมายถึง การให้ของมีคาแก่คนทีไ่ ม่รูคุณค่า
ั ่ ่ ่ ้
ของสงนน เปรยบเทยบกบการเรยนรูคมภีรไ์ สยทควรนาไปบอกตอเม่อเหมาะสมเทานน
ิ่ ั้ ี ี ั ี ้ั ่ี ํ ่ ื ่ ั้
ถอดความไดว่า : เรยนรูตาราเวทมนตรคาถา รอบคอบเก็บไวไ้ ม่ตองบอกใครเม่ือสมควร
้ ี ้ํ ์ ้
่ ่ ํ ่ิ ี ้ ั ่ี ้ ่
พูดจงบอกใหทราบ วาอยานาสงดๆใหกบคนทไม่รูคุณคา
ึ ้
 การใชโวหาร
้ มีการใชถอยคาในการเปรยบเทยบเพ่อใหผูอานเขาใจความหมายและเห็นภาพ
้ ํ ี ี ื ้้่ ้
่
ได้ชดเจนยิงขึ้น ดังตัวอย่างเช่น
ั
ไม่รกจะทายบ
ั ํ ั พาตารบเท่ียวขจร
ํ ั
เสยแรงเป็นครสอน
ี ู ทงบุญคุณก็เสอมสญ
ั้ ื่ ู
ถอดความไดว่า : ไม่รกจะทําให้เสียหาย ทําให้ความรูเ้ ผยแพร่ไปลงแรงสอนให้ก็ไม่
้ ั
ได้ผลตามต้องการ ทังบุญคุณก็ไม่มี
้

6. คุณค่าดานสงคม
้ ั
่
 สะท้อนให้เห็นความเชือของสังคมไทย ฉนทศาสตร์ น่าจะมีความหมายวาตารา
ั ่ ํ
่ี ่
(ศาสตร)์ ทแตงเป็นสูตร (ฉันท์) ตามอยางตาราการแพทยใ์ นคมภีรอาถรรพเวท และด้วยเหตุ
่ ํ ั ์
ทวาคมภีรอาถรรพเวท มีเรืองราวเกี่ยวกับไสยศาสตรดวย จึงมักเรียกว่า “ คัมภีรไสย์ ”
ี่ ่ ั ์ ่ ์ ้ ์
ดังปรากฏข้อความในบทประพันธ์กล่าวถึงคัมภีรไ์ สยไ์ ว้วา่
รแลวเท่ียวโจทยทาย
ู้ ้ ์ แกลงภิปรายถามเค้ามูล
้
ความรนนจะสญ
ู ้ ั้ ู เพราะสามหาวเป็นใจพาล
ถอดความไดว่า : ไดรบความรูแลวตงคาถามทายตามสบาย ตงใจถามเพ่อทดสอบความรู ้
้ ้ั ้ ้ ั้ ํ ั้ ื
้ ี่ ้ ั
ความรูทไดรบมาก็จะหมดไปเพราะเป็นคนพาลพูดไม่ดี
่
 สะท้อนให้เห็นคุณค่าเรืองแพทย์แผนไทย ่ ่ี
ถาจะพินิจในสวนทพรรณนาถึงทบ ๘
้ ั
ประการ เราจะปฏิเสธไม่ไดวาการแพทยแผนไทยเป็นการรกษาอกวธีหน่ึง เป็นแพทยทางเลือก
้่ ์ ั ี ิ ์
่ี ั ํ ่ี ่ ่ื ้ ั
ทยงจาเป็นสาหรบชาวชนบททหางไกลความเจรญเราจะคดวาเป็นเรองลาสมยไม่ไดซงปัจจบน
ํ ั ิ ิ ่ ้ ่ึ ุ ั
การคนควาวจยทางการแพทย์ ก็กลบมาใหความสาคญตอคุณสมบตของพืชสมุนไพรในแตละ
้ ้ ิั ั ้ ํ ั ่ ัิ ่
ท้องถิ่น โดยถือเป็ นทางเลือกหนึ่งในการบําบัดรักษาโรคให้กบคนไข้
ั

7. ่
 สะท้อนข้อคิดเพือนําไปใช้ในการดําเนินชีวิต ่ึ
ซงสามารถนาไปปรบใชไ้ ดกบทุกวชาชีพ เพราะไมวา
ํ ั ้ั ิ ่่
จะเป็ นบุคคลในอาชีพใด ถ้าไม่มีความประมาท ความอวดดี ความริษยา ความโลภ ความเห็นแก่ตว ั
ความหลงตนเอง และมีศีลธรรมประจําใจ ย่อมได้รบการยกย่องจากบุคคลต่างๆ โดยเฉพาะอาชีพแพทย์ซง
ั ึ่
เกี่ยวข้องกับความเป็ นความตายของชีวตคน ให้ปฏิบตดวยความรอบคอบไม่ประมาท โดยนําคําสอนใน
ิ ัิ ้
พระพุทธศาสนามาเป็นแนวทางช้ ีนา ํ
่
 ให้ความรูเ้ รืองศัพท์ทางการแพทย์แผนโบราณ เชน คาวา “ธาตพิการ” หมายถึง ธาตุทง ๔ ใน
่ ํ ่ ุ ั้
รางกายผนปกติไป ทาใหเ้ กิดโรคตางๆ ข้ ึนตามกองธาตุเหลานน คาวา “กําเดา” หมายถึง อาการไขอยาง
่ ั ํ ่ ่ ั้ ํ ่ ้ ่
หนึ่งเกิดจากหวัด เรียกว่า “ไขกาเดา” อาการของโรคจะมีเลือดออกทางจมูก เรียกวา เลือดกาเดา คาวา
้ํ ่ ํ ํ ่
“ปวดมวน” หมายถึง อาการปวดปั่นป่ วนในท้อง
คาศพท์ยาก
ํ ั
 คมภีรฉนทศาสตร : ต้นฉบับในเนื้อเรื่อง เขียนเช่นนี้ยกเว้นที่สารบัญมี ‘ ท่ีตวอกษรสุดทาย
ั ์ั ั ั ้
 คมภีรไ์ สย์
ั : คมภีรไ์ สยศาสตร์ หมายถึง คัมภีรอาถรรพเวทของพราหมณ์ ตนฉบบในเน้ ือเร่ือง
ั ์ ้ ั
เขียน “ไสย์”
 เกียจ : คดโกง กีดกัน
 อาตมา : ตน
 พิการ : ความผิดปกติ เสียไปจากสภาพเดิม
 จกขุ
ั : สายตา
 พิริย : ความเพียร

8.  เขาระวาง : เข้าไปถึง
้
 ตรีโทษ : อาการไข้หนักมาก อยูในระยะทีเ่ ลือดลม เสมหะบังเกิดเป็ นพิษขึ้นพร้อมกันในร่างกาย
่
 หินชาติ : เลว ไม่มีจรรยาแพทย์ ในความว่า “หนชาตแพทยเ์ หล่าน้ ี เวรามีมิได้กลัว”
ิ ิ
 เวรา : (เวร) คอ บาปื
 อย่ายืนแก้วให้วานร : สานวนไทยใชในความหมายวาไม่ควรมอบของมีคาใหแก่ผูทไม่รูคุณคาของนน
่ ํ ้ ่ ่ ้ ้ ่ี ้ ่ ั้
 โจทย์ : พูดโอ้อวดในความว่า “รูแล้วเทียวโจทย์ทาย”
้ ่
 จําเนียร : ในทน้ ีหมายถึง เชยวชาญ
ี่ ี่
 ครุกรรม : บาปหนก ั
 วาตา : ลม
 กําเดา : อาการไข้อย่างหนึ่งเกิดจากหวัดเรียกว่าไข้กาเดา อาการของโรคมีเลือดออกทางจมูก
ํ
เรียกว่า เลือดกําเดา
 ภิยโย : (ภิญโญ) หมายถึง มากยิง ยิงขึ้น
่ ่
 วารี : นา ํ้
 ปลายมือ : ในทีสุด ่
 ท่อน : อาการตัวแข็งนอนนิ่งไม่เคลือนไหวเพราะเพ้อไข้
่

9. …จบแลวค่ะ…
้
คัมภีรฉนทศาสตร์ แพทย์ศาสตร์สงเคราะห์
์ ั
จัดทําโดย
นางสาว ศศิศา จันทร์มีศรี
ชนมธยมศกษาปีท่ี 5/2 เลขที่ 22
ั้ ั ึ
เสนอ
อาจารย์ นตยา ทองดยง
ิ ี ิ่
โรงเรยนรษฎานุประดิษฐ์อนุสรณ์
ี ั
สานกงานเขตพ้ นท่การศกษามธยมศกษา เขต 13
ํ ั ื ี ึ ั ึ