Entrevista sobre o Cancioneiro de Monfero

1. ENTREVISTA SOBRE O CANCIONEIRO DE MONFERO
Nerea Fernández Rodríguez, alumna de 3º da ESO do CPIP Virxe da Cela
(Monfero, A Coruña) entrevista a Verónica Dopico, profesora de música no centro e
coordinadora do “Cancioneiro de Monfero”, proxecto de recuperación da tradición oral
da zona. Maio 2020.
Nerea: Bos días, hoxe connosco temos a Verónica Dopico, responsable do proxecto
“Cancioneiro de Monfero”. Bos días Verónica, que tal?
Verónica: Bos días, Nerea. Estou contenta por ter este espazo para difundir este
proxecto. Gracias Nerea pola túa entrevista.
Nerea: O proxecto que estás a realizar en que consiste?
Verónica: Consiste na recollida da tradición oral da zona.
Nerea: Dende cando se leva a cabo?
Verónica: Pois agora de memoria non me acordo. Ademais desde a casa non podo
acceder a todo o material en papel que teño complilado e que quedou na escola, pero
aproximadamente desde fai unha década ou algo máis.
Nerea: En te inspiraches para realizalo?
Verónica: Pois eu naquela época asistía a clases de canto e pandeireta na Escola
Municipal de Folclore de Betanzos. Tiñamos un repertorio moi variado, ao lado dos
títulos das cancións viña o nome do lugar onde se tiña recollido esa canción (por
exemplo, Xota de Bembibre, Muiñeira de Tordoia). Sabía da existencia de estudosos
que se dedicaban a visitar polas aldeas a persoas maiores para aprender delas letras
de cancións e técnicas da pandeireta, recollendo estes valiosos datos que, de non ser
recollidos neses momentos, quedarían no olvido e acabarían desaparecendo.
Nerea: Como foi a túa experiencia na Escola Municipal de Folclore de Betanzos?
Verónica: Foi unha experiencia moi positiva. Descubrín un tipo de música que, a
pesar de ser propia da nosa cultura, nunca estivera presente na miña formación

2. musical nin no meu universo personal. Explícome. Vivir nunha cidade ou nunha vila
non é igual que vivir no rural. Non lembro de nena ter cantado ningunha copla en
galego nin tocar a pandeireta. A Escola Municipal de Folclore leva un par de décadas
rescatando o noso patrimonio e transmitíndoo ás novas xeracións.
Nerea: Que tal vos vai ca recollida tradicional?
Verónica: Durante os primeiros anos o alumnado da ESO tiña que facer como traballo
obrigatorio unha proposta de recollida da tradición oral da zona (a nivel individual ou
traballando en grupos). Por tanto temos bastante material dese período.
Posteriormente fíxose soamente o alumnado de 2º da ESO. Este ano, a raíz da nosa
participación no proxecto “Xornalismo na Escola” de La Voz de Galicia traballouse en
2º e 3º da ESO vinculado á investigación “Festival Grelo Folc” (mesmo a entrevista
que estás a facer agora incluiríase nese proxecto). Vamos, que materiais temos
abondo!! Non están todos difundidos. Houbo un ano que organicei e maquetei textos
como para un pequeno libro, que de momento está en formato dixital e non se
publicou en papel (pódese consultar no enderezo
http://cancioneirodemonfero.blogspot.com/2014/03/o-cancioneiro-de-monfero-traves-
do-cpi.html). O gran problema é o material audiovisual. Temos un montón de audios e
vídeos que de momento están gardados no disco duro, mais non foron difundidos
públicamente. Todavía non temos claro temas legais de autorización de imaxes, e por
tanto non nos atrevemos a penduralos no blog a través da plataforma Youtube por
medo a vernos metidos en calquera tipo de problema.
Nerea: Canto tempo máis crees que se pode seguir realizando este proxecto?
Verónica: Eu creo que este proxecto en contreto ou proxectos deste tipo ou natureza
poden ter cabida durante moitísimos anos máis. De momento os vosos pais/nais,
avós/avoas e veciñanza teñen moitas historias que contar e moitas cancións que
cantar!! Non sei como será dentro dun par de anos, cando o mundo esté totalmente
dominado pola tecnoloxía!!
Nerea: Algunha vez tivechedes algún problema co proxecto?
Verónica: A verdade é que non, xa que é un proxecto “vivo” e “aberto” que se pode ir
transformando dependendo das circunstancias do momento. Si que é certo que hai
anos que ten máis éxito que outros entre o alumnado, dependendo dos seus intereses
e motivacións.
Nerea: En que ano comezou todo?
Verónica: Os primeiros documentos que conservo son do ano 2006!! Como pasa o
tempo!! Son follas en papel e gravacións en “cintas ou cassettes”!!! Que primitivo
resulta todo!! Recordo que comprei unha gravadora de “cinta-cassette” para que o
alumnado se turnara e a levara a casa… Unha vez gravados os audios, transcribían a
entrevista nunha folla de papel con boli!! Agora é todo máis sinxelo: todos temos
teléfonos móbilese ordenadores, e iso facilita moitísimo o traballo de investigación!!
Nerea: Grazas a este proxecto aprendiches algo novo?
Verónica: Por suposto que si… eu estou totalmente convencida que “cada avó/a é
unha biblioteca”! E temos que comprometernos a rescatar todo ese saber que pode
chegar a perderse…
Nerea: Seguides tendo as cintas dende o ano 2006? Poderías poñer algunha?
Verónica: Teño todo o material no colexio. Tería que revisar e organizar, e non dou
atopado o momento! Ano tras ano van xurdindo novos proxectos no Departamento de
Música que nos van roubando tempo. Sin ir máis lonxe, o último reto foi solicitar unha
sección bilingüe e impartir a materia en inglés, e iso supón moitísimo esforzo e horas

3. de traballo tanto para formarse como docente como para elaborar materiais
específicos. Tal vez para o vindeiro curso poña en práctica un grupo de alumnos/as
“voluntari@s” que se encarguen de dixitalizar e organizar os materiais existentes.
Nerea: Cando comezachedes con todo este proxecto imaxinaches que ibades chegar
ata donde estades ahora?
Verónica: Quen me ía dicir a min, aló polo 2006, que estaría a estas alturas
traballando no mesmo cole e dándolle clases aos nenos/as que entreban daquela en
educación infantil!! Nunca se me ocorreu pensar en tan largo prazo…
Nerea: Pensas que cando remates de traballar no Xestal, o proxecto seguirase
levando a cabo?
Verónica: Uf, o futuro é incerto… O mundo está cambiando constantemente, xa o
experimentamos na actualidade cos novos retos que nos impuxo o Covid-19… Non
teño nin idea de como vai resultar o próximo curso… Hai que adaptarse aos cambios,
e tal vez o proxecto teña que evolucionar ou morrer… O tempo o dirá… O importante é
o proceso, non o resultado.
Nerea: Realizar este proxecto axudouche a saber algo mais relacionado ca música?
Verónica: Claro que si, e non soamente a saber máis sobre a música, senón sobre a
cultura, as persoas, as maneiras de vivir, de sentir, de expresarse. É unha
investigación antropolóxica. Creo que os alumnos/as que o foron facendo durante
todos estes anos aprenderon moitas cousas dos seus maiores, e isto supón un
achegamento interxeracional.
Nerea: Pois moitísimas grazas por toda esta información e moita sorte no futuro!
Verónica: Grazas a tí. Vémonos pois en setembro… non sei si na aula de música ou a
través dunha pantalla de ordenador!!