5. Hoe extern risico beheren?
Aanvullend beleid op BBT, inspectie, handhaving en
ongevalsbestrijding
Twee vragen, twee maten
• Hoe vaak komt het voor?
• Plaatsgebonden risico
• Norm: ten hoogste 10-6 per jaar bij kwetsbare bestemming
• Hoeveel mensen worden bedreigd?
• Groepsrisico
• Oordeel: Weegt risico op tegen voordeel?
Kan het nog kleiner?
Is incident bestrijdbaar?
Kunnen mensen zichzelf redden?
10 november 2011 5
7. Wanneer speelt externe veiligheid?
Regelgeving opgehangen aan Wm/Wabo/Wro
via art 5 Wm (milieukwaliteitseisen) en 3.37 Wro (nadere regels)
Bevi/Revi: Bepaalde inrichtingen met gevaarlijke stoffen
vb. LPG-tankstations, PGS-15, BRZO
BevB/RevB: Buisleidingen met gevaarlijke stoffen
vb. Aardgas, aardolie, waterstof
Circ. RNVGS: Wegen, spoorwegen, vaarwegen met transport
(2013 Btev) gevaarlijke stoffen
BBL, LIB Burgerluchthavens, Schiphol
Barim 3.15a Windturbines, propaantanks < 13 m3
N.B. Bij deze sowieso, maar eigenlijk altijd: RvS toetst op GRO!
10 november 2011 7
8. Waar speelt externe veiligheid?
• Als plangebied overlapt met
invloedsgebied
• Grens invloedsgebied=
1% kans op overlijden of
afstand uit regelgeving
• Weg, spoor, water: ruimtelijke
beperkingen tot max 200 m
• Extra (ook bouw-)eisen in
• Veiligheidszone basisnet
• Gebied 100% overlijdenskans buisleiding
• Plasbrandaandachtsgebied basisnet
Bron: Registratiebesluit externe veiligheid (Wm) plus provinciale risicokaart (WVr)
10 november 2011 8
9. Hoe speelt externe veiligheid?
Onderscheid wettelijke eisen en loop planproces
Eisen aan een ruimtelijk besluit:
• PR 10-6 is grenswaarde: geen (geprojecteerde) kwetsbare
objecten binnen die contour
• Groepsrisico dient verantwoord te worden (element GRO,
expliciet, vatbaar voor beroep)
Daartoe:
• Groepsrisico berekenen en vergelijken met oriëntatiewaarde
• Veiligheidsregio om advies vragen over bestrijdbaarheid en
zelfredzaamheid
• Ruimtelijke alternatieven beschouwen met een lager groepsrisico
• Risicoreducerende maatregelen beschouwen (ruimtelijk,
(stede)bouwkundig)
10 november 2011 9
10. Welke risicoinformatie nodig voor VGr?
Informatie Waar te vinden? Prof. Ri-kaart?
Coördinaten risicobron Bevoegd gezag Wm, Infrabeheerder
(RWS, Prorail, buisleidingexploitant), prof.
Risicokaart
Invloedsgebied Resultaat QRA bij bevoegd gezag, prof.
Risicokaart
Zone 100% overlijden Resultaat QRA bij bevoegd gezag
PR 10-6 of veiligheidszone Resultaat QRA bij bevoegd gezag, prof.
basisnet Risicokaart, Btev 2013
Plasbrandaandachtsgebied Btev 2013
Aanwezigheidsdichtheid Gemeente i.c.m. POPULATOR
Groepsrisico Resultaat QRA bij bevoegd gezag
Invloed ruimtelijke alt. Resultaat QRA’s ontwerpalternatieven
Invloed maatregelen Resultaat QRA’s ontwerpalternatieven
Hulpdienstaspecten Veiligheidsregio
10 november 2011 10
11. Professionele risicokaart
Prof. risicokaart geeft:
• Coördinaten risicobronnen
• Invloedsgebieden
(gedeeltelijk)
• PR 10-6 contouren
Via account bevoegd gezag
Downloadable als
*.shp, *.dwg *.dgn of *.gif file
10 november 2011 11
13. POPULATOR
Activiteiten:
• Wonen
• Werken dag
• Werken continu
• Nieuwbouw
• Evenementen
Levering als *.shp files
Geautomatiseerde link met
• Safeti-NL (inrichtingen/buis)
• RBM II (spoor/weg/water, binnenkort)
Handmatige koppeling met
• CAROLA (aardgas)
10 november 2011 13
14. Weg, spoor, binnenwater
POPULATOR in RBM II
GRID 50x50 m
Polygonen voor hoge dichtheden
Import: populator-zip, r2b
Export: emf, bmp, jpg, tif, png,
rapport: pdf, rtf, xls, txt, rrb
10 november 2011 14
15. Buisleidingen aardgas
Bevolkingspolygonen in Carola
Import: *.txt
Export: *.shp, *.txt, *.bmp
10 november 2011 15
16. Risicosignaleringskaart
Maatwerk per gemeente
Gebruik bij planontwikkeling
Ev-scan:
•ev ja/nee van belang
•Zwaarte besluitvormingstraject
•Verantwoordingsplanner
10 november 2011 16
17. Rapport “Kwaliteit: externe veiligheid in het ruimtelijk planproces”, (RIVE, 2011) downloaden via: www.relevant.nl
Hoe in planproces?
• De groepsrisicoverantwoording is geen
momentopname, maar loopt mee in de keuzes
tijdens het proces
• Nu is het vaak nog een “milieu-ding” met een
onderzoek aan het eind van het proces
• Externe veiligheid is voor de actor RO een
relatief jong onderwerp: Bevi 2004. Eerste
periode nadruk op saneren (Wm), daarna Vgr
(Wro).
10 november 2011 17
18. Maatregelen om risico’s te beheersen
• Bronmaatregelen (inherent veilig proces,
veiligheidsmanagement, kleinere opslagen...)
• Ruimtelijke maatregelen (afstand, hogere
dichtheden, kwetsbare functies verder weg, ..)
• Overige maatregelen (bouwkundig,
organisatorisch, communicatief)
10 november 2011 18
19. Hoe eerder in proces hoe meer winst!
10 november 2011 19
20. Ruimtelijke invulling bepaalt groepsrisico
Groepsrisico-bijdrages in invloedsgebied verschillend
Toename aantal aanwezige personen in
invloedsgebied bij gelijke personendichtheid per hectare
bron afbeeldingen: Geerts, R. en Heitink, J. (2009), Dat vermaledijde invloedsgebied, AVIV.
10 november 2011 20
21. Invloed RO op EV - 1
GR als gevolg van
de gekozen ruimtelijke
situatie A: Intensieve bebouwing
indeling
De hoogte van het
situatie A
nabij bij de risicobron
groepsrisico wordt mede
risicobron
Aantal doden
veroorzaakt door de
LPG
afstand tot risicobron
ruimtelijke situatie rond de
plaatsgebonden risico: “risicovrije ruimte”
risicobron.
bebouwingsvrije ruimte “groepsrisico-afstand ”
GR als gevolg van
de gekozen ruimtelijke
indeling situatie A
situatie B
situatie B: Intensieve bebouwing Aantal doden
ver af van de risicobron
LPG
afstand tot risicobron
plaatsgebonden risico: “risicovrije ruimte”
bebouwingsvrije ruimte “groepsrisico-afstand ”
Bron: RIVE. (2011), Kwaliteit: externe veiligheid in het ruimtelijk planproces, bijlage II: kleine inleiding in de externe veiligheid
22. Invloed RO op EV - 2
Wanneer het plaatsgebonden risico kleiner wordt (en de
risicobron veiliger) kan het groepsrisico door toename van
het aantal personen (realiseren van een woonwijk)
toenemen. De ruimtelijke ordening heeft veel invloed op
(de hoogte van) het groepsrisico.
10-6
22
23. Invloed RO op EV - 2
Wanneer het plaatsgebonden risico kleiner wordt (en de
risicobron veiliger) kan het groepsrisico door toename van
het aantal personen (realiseren van een woonwijk)
toenemen. De ruimtelijke ordening heeft veel invloed op
(de hoogte van) het groepsrisico.
10-6
23
24. Invloed RO – EV - 3
Er bestaat ook nog zoiets als logisch verstand.
Dat zegt dat kwetsbare objecten (zoals woningen) niet dichtbij
de risicobron moeten worden bestemd. Er moet dus een
soort buffer tussen de risicobron en de ontvanger zijn.
Deze buffer is moeilijk te handhaven, omdat de ruimte schaars
is en we geneigd zijn om de ruimte die we hebben het liefst
zelf te claimen. En wie het eerst komt, wie het eerst maalt.
10-6
10-6
24
25. Verantwoording groepsrisico is
ruimtelijk vraagstuk
• Ruimtelijke ordening bepaalt aantal personen
binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt functies binnen
invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt inrichting van
ruimte en functies binnen invloedsgebied;
• Ruimtelijke ordening bepaalt afstand tussen
risicobron en ontvanger;
• Ruimtelijke ordening bepaalt dus de hoogte van
het groepsrisico.
10 november 2011 25
26. Ruimtelijke richtsnoeren ter beperking groepsrisico
1. Bijzonder kwetsbare objecten buiten invloedsgebied, tenzij
geen ruimtelijk alternatief
2. Binnen 100% overlijdenszone geen bijzonder kwetsbare
objecten, tenzij geen ruimtelijk alternatief
3. Kwetsbare objecten in invloedsgebeid zo ver mogelijk van de
risicobron af. Lage dichtheids-functies dichterbij dan hoge
dichtheidsfuncties.
4. Nieuwe plannen: toegankelijk van tenminste 2 zijden geschikt
voor hulpverlening en vluchtmogelijkheden
5. ..............................................
10 november 2011 26
27. Verantwoording GR als proces
• Geen momentopname: berekening en
opschrijven waarom acceptabel
• keuzes in verleden hebben invloed op hoogte
van het groepsrisico
• hoogte van het groepsrisico heeft invloed op
ruimtelijke inrichting
• Dus: onderling verband tussen ruimtelijke keuzes
en hoogte groepsrisico
• De Vgr begint al bij de visievorming!
10 november 2011 27
28. De verantwoording van het groepsrisico
loopt mee in planproces
de veranderde situatie vormt weer het nieuwe speelveld voor
volgende ruimtelijke veranderingen
bestaande speelveld van
ruimtelijke opties en stadium II
mogelijkheden veranderde speelveld van
gevormd door structuurvisies, ruimtelijke opties en
beleidsvisie EV, gegroeide mogelijkheden
infrastructuur, door een concreet ruimtelijke
bestemmingen, besluit.
e.d.
stadium I T0 stadium III
T1 T3 Tn TE
T2
momenten T van afwegingen die
de uitgangssituatie voor de veranderde situatie
ingrijpen op het groepsrisico
de verantwoording waarvan groepsrisico
daarom belangrijk voor
groepsrisico formeel wordt
verantwoording
verantwoord
de verantwoording groepsrisico als proces resulterend in een besluit
10 november 2011 28
29. Gewenste situatie – regie bij RO
De actor RO heeft de regie over het Vgr proces
• Vgr is in essentie een ruimtelijk vraagstuk
• ruimtelijke ordening heeft meeste invloed op
hoogte groepsrisico
• dus logisch dat de regie over de verantwoording
van het GR door de ruimtelijke ordening wordt
gevoerd (= eigen belang).
• Daartoe heeft de actor RO:
• voldoende kennis en begrip van EV
• bestuurlijk de regie gekregen
• ambtelijk de regie gekregen (EV, VR)
30. Maptable – een procesinstrument
De MapTable is een digitale, mobiele tekentafel,
waarbij het blad een interactief computerscherm
is. Er wordt onder meer getekend in het GIS
software pakket ArcGIS.
Voordelen:
• met de MapTable kunnen ter plaatse diverse
ruimtelijke/milieu-aspecten worden
doorgerekend.
• verschillende partijen kunnen rond de
ontwerptafel plaatsnemen. Hierdoor kan men
direct het effect zien van hun voorstel, wat de
dialoog tussen de partijen verbetert.
32. Resumé
1. De verantwoording van het groepsrisico is in
essentie een ruimtelijk vraagstuk.
2. De verantwoording van het groepsrisico is een
proces dat is gekoppeld aan het RO-planproces.
3. De actor RO voert de regie over het proces van
de verantwoording van het groepsrisico.
Voorwaarden: RO heeft notie van 1 en 2 en krijgt de
regierol van bestuur, Wm, EV en VR.
33. Casus Hof van Breukelen
Doel:
“Transformatie rommelig
bedrijventerrein in hoogwaardige
entree”
“De verantwoording van het
groepsrisico begint al bij de
stedebouwkundige visie”
“Stedebouwkundig realiseren met in
acht nemen beperkt houden GR
vereist integratie veiligheid in
ontwerpproces”
“Veiligheid loopt mee op alle
schaalniveaus, van regio naar
gemeente naar gebied naar
gebouwniveau”
10 november 2011 33
39. Creatieve oplossingen
Plasbrandgebied langs spoor
Weg binnen 30 m met
parkeerruimte onder
wegdek
10 november 2011 39
40. Sluiting
Heeft u na vandaag nog vragen?
R.J.M. (Reinoud) Scheres
r.scheres@witteveenbos.nl
0570 69 7741
R. (Robert) Geerts
r.geerts@aviv.nl
053 430 6088
Vakblad: Ruimtelijke Veiligheid en risicobeleid
10 november 2011 40
