2. Achtergrond
Het verhaal bij de dia:
Als samenleving staan we voor een grote opgave: hoe zorgen we ervoor dat iedereen mee kan (blijven) doen en dat dat betaalbaar blijft?
In de toekomst zullen mensen vaker aangesproken worden op wat ze zelf kunnen doen en op wat hun omgeving voor hen kan doen. Pas wanneer ondersteuning binnen het eigen
sociale netwerk niet georganiseerd kan worden of wanneer de ondersteuning te complex is, komen er zorg- en welzijnsprofessionals in beeld.
Onder deze visie ligt een financiële noodzaak. Het sociale domein is uit balans:
• onder andere door de vergrijzing zal de vraag groeien, terwijl het budget krimpt.
•
we zijn in Nederland gewend geraakt aan een systeem waarin voor elke zorgvraag een aanbod is. Sommige vragen zijn ‘gemedicaliseerd’. Dat betekent dat er op relatief ‘lichte
aandoeningen’ specialistische en dure zorg wordt ingezet.
En, wij vinden met elkaar allemaal dat we recht hebben op zorg, we betalen immers heel veel premie en belasting.
•
Tot slot hebben we het ook heel ingewikkeld gemaakt, met meerdere stelsels met elk eigen regels en hulpverleners. Hierdoor wordt lang niet iedereen goed geholpen.
•
Gechargeerd: het is een beetje uit de hand gelopen met de verzorgingsstaat en we moeten deze ‘normaliseren’. Dat vraagt een simpele, slimme en samenhangende aanpak en een
cultuuromslag: de Kanteling. Bij jou en mij, alle inwoners van Nederland. Bij de overheid. Bij hulpverleners. Bij hun bazen.
De gemeente Almere is hier volop mee bezig.
3. MEEDOEN
Het verhaal bij de dia:
‘Meedoen' is het motto van Almere. Steeds weer wordt gezocht naar de eigen kracht: de talenten en mogelijkheden van Almeerders. Ook wordt wordt aan Almeerders gevraagd om
zich in te zetten voor de stad en de mensen in de buurt. Omdat Almere gelooft in de eigen kracht van haar inwoners en daar volop kansen voor ziet. De inzet van eigen kracht leidt er
vaak toe dat mensen beter en duurzamer mee kunnen doen, met minder of minder zware professionele ondersteuning. Almere vervulde een pioniersrol op dit thema, toen zij al in 2007
begon met de ontwikkeling van de EigenKrachtWijzer (www.eigenkrachtwijzeralmere.nl)
Het is niet alleen maar rozengeur en maneschijn. De Kanteling gaat gepaard met grote bezuinigingen door het Rijk, onder andere op de huishoudelijke hulp.
Daarom heeft de gemeente Almere aan Serious Ambtenaar gevraagd om mee te denken over een creatieve oplossing om deze bezuiniging op te vangen.
4. Doelgroep
1:
WMO
Het verhaal bij de dia:
Mensen kunnen nu een beroep doen op de WMO voor hulpmiddelen, vervoer en huishoudelijke hulp. Als gevolg van de transitie AWBZ en de transitie Jeugdzorg kunnen mensen straks
voor veel meer ondersteuningsvragen een beroep doen op de WMO. Maar de budgetten hiervoor zullen krimpen. De ABWZ-gelden komen met een flinke korting over en het Rijk wil
40% bezuinigen op de middelen voor de huishoudelijke hulp.
In het verlengde van haar visie op meedoen én de krimpende budgetten, heeft de gemeente Almere een WMO - visie geformuleerd waarin steeds meer wordt gezocht wordt naar
collectieve voorzieningen voor algemeen gebruik die voorliggend zijn op individuele voorzieningen. Bijvoorbeeld een collectieve uitleen voor scootmobielen, zodat veel minder mensen
een aanvraag bij de gemeente doen voor een individuele scootmobiel. Hierbij kan ook gedacht worden aan het collectief organiseren van alle eenvoudige huishoudelijke hulp,
bijvoorbeeld in servicediensten waarvan mensen zelf lid kunnen worden.
De toekomstige rijksbezuinigingen op de huishoudelijke hulp stellen Almere voor een uitdaging: de eigen bijdrage die wordt gevraagd kan niet iedereen betalen. Almere zoekt naar
creatieve manieren om deze bezuiniging waar mogelijk op te vangen en denkt daarbij aan een andere groep inwoners die ook een vraag aan de gemeente stellen:
uitkeringsgerchtigden.
5. Doelgroep
2:
WWB
Het verhaal bij de dia:
Vanuit de gedachte dat je mensen beter zou kunnen helpen door zaken slim te combineren, kijkt Almere ook naar een andere groep inwoners die een beroep doet op de gemeente:
mensen die in de WWB zitten.
De gemeente Almere vraagt zich af of mensen die afhankelijk zijn van een bijstandsuitkering zich in zouden kunnen zetten voor ondersteuningstaken op het gebied van zorg. Er is een
grote groep uitkeringsgerechtigden met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Het is onwaarschijnlijk dat zij op korte termijn uitkeringsonafhankelijk worden. Desalniettemin heeft
deze groep vaak wel potentie om hun talenten en capaciteiten in te zetten in de maatschappij, mits er goede begeleiding is en/of een beperking in uren. In Almere wordt hiermee
geëxperimenteerd binnen het project “WWB meets WMO”.
Deze ontwikkeling roept de vraag op aan welke voorwaarden deze ondersteuning moet voldoen. Het gaat immers om een kwetsbare groep mensen die ondersteuning biedt aan een
andere kwetsbare groep mensen (de volgende twee dia’s illustreren dit punt).
6. Ik
heb
hulp
nodig
om
ac7ef
te
kunnen
blijven
Wilma
Mobach,
67
jaar
Het verhaal bij de dia:
In 2011 is door de gemeente Almere gestart met de planvorming rond een pilot waarin WWB’ers ingezet worden om ondersteuning aan huis vorm te geven.
Doel van deze pilot was om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt de kans te geven actief te worden door lichte vormen van ondersteuning te laten bieden.
Ondersteuning die vaak niet door professionals kan of zou moeten worden (visie eigen kracht!) geboden.
Denk bijvoorbeeld aan wandelen of voorlezen. Belangrijk, want uit onderzoek blijkt dat 95% van de ouderen die een beroep doen op de WMO eenzaam zijn. Eenzaamheid op zich is als
erg genoeg, maar leidt vaak ook tot een groter beroep op (thuis)zorg.
7. Ik
heb
geen
werk
maar
wil
weer
wat
doen
Koos
Travaille,
43
jaar
Het verhaal bij de dia
Bij de doelgroep van de WWB draait het ook het vergroten van de eigen kracht: veel langdurig uitkeringsgerechtigden hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt en lopen het risico
hierdoor aan de zijlijn van de maatschappij te komen te staan. Door de pilot “WWB meets WMO” kunnen zij hun steentje bijdragen en hun capaciteiten inzetten voor een medeburger.
Nu kijkt de gemeente Almere breder: kunnen WWB-ers ook huishoudelijke hulp bieden, iets dat nu door betaalde professionals wordt gedaan?
8. Opdracht
Opdracht:
“Onderzoek
aan
welke
voorwaarden
hulp
bij
het
huishouden
als
voorliggende
voorziening
door
burgers
met
een
bijstandsuitkering
moet
voldoen.”
Maak
hierbij
gebruik
van
de
ervaringen
die
op
dit
terrein
in
Almere
al
zijn
opgedaan
Het verhaal bij de dia
De opdracht luidt: onderzoek aan welke voorwaarden hulp bij het huishouden als voorliggende voorziening door burgers met een bijstandsuitkering moet voldoen. Maak hierbij gebruik
van de ervaringen die op dit terrein in Almere al zijn opgedaan.
10. Vraag
om
HH
• Heb
je
huishoudelijke
hulp
(HH)
nodig?
Zo
nee
• Kun
je
het
zelf
betalen?
• Kun
je
het
zelf
regelen
in
je
netwerk?
Gemeente
ondersteunt
• Ondersteuning
om
het
in
je
netwerk
te
organiseren
• HH
door
thuiszorgaanbieders
Het verhaal bij de dia.
Als de plannen van het Rijk door gaan, wordt huishoudelijke hulp een maatwerkvoorziening. Dat betekent dat mensen alleen huishoudelijke ondersteuning krijgen als ze het
níet zelf kunnen betalen en/of níet zelf kunnen regelen in hun netwerk. Deze mensen zijn aangewezen op aanbod van de gemeente.
1.
Dat aanbod van de gemeente kan bestaan uit:
Ondersteuning om het samen met jouw netwerk te regelen
2.
Ondersteuning in de vorm van huishoudelijke hulp door een professionele kracht van een thuiszorgaanbieder
3.
Ondersteuning in de vorm van huishoudelijke hulp door een wwb-er, al dan niet onder supervisie van een thuiszorgaanbieder
We hebben het vandaag in het vervolg van deze presentatie over scenario 3: ondersteuning in de vorm van huishoudelijke hulp door een wwb-er.
11. Wmo-‐er
Wwb-‐er
WMO-‐er
inwoners
MATCH
WWB-‐er
Poli7ek
Het verhaal bij de dia:
Ondersteuning in de vorm van huishoudelijke hulp door een thuiszorgaanbieder roept allerlei dilemma’s op. Dit betekent dat je het alleen kan laten slagen, als je het onderwerp
bespreekbaar maakt en werkt aan draagvlak bij de inwoners van Almere, in het bijzonder de WMO-ers en de WWB-ers. Maar ook bij de politiek en de professionele ondersteuners. Op
deze dilemma’s komen we later terug.
Overigens zijn er ambassadeurs te vinden. Zo zei de participatie-adviseur van Servicepunt Z over het idee om bijstandsgerechtigden HH te laten doen:
"Ik zou het geweldig vinden, zo blijven ook deze mensen in een ritme en houden ze structuur. En voelen ze zich hopelijk ook beter doordat ze wat voor een ander kunnen gaan doen."
12. Voorwaarden
vragers
1
• Vragers die zelf regie kunnen
voeren op het huishouden
• Zowel
vragers
die
kortdurend
als
langdurig
een
beroep
doen
op
huishoudelijke
ondersteuning
• ConJnuïteit
is
belangrijk
(vast
gezicht)
Het verhaal bij de dia:
WWB-ers zijn niet inzetbaar voor elke type WMO hulpvraag. Vanwege de kwetsbarheid van veel WMO-ers is het belangrijk goed zicht te hebben op het type klanten waar WWB-ers
inzetbaar zijn. Belangrijk is dat de hulpvrager zelf de regie over het huishouden kan voeren. Als dit niet het geval is, is waarschijnlijk professionele hulp nodig. WWB-ers zijn in principe
zowel inzetbaar bij mensen met een kortdurende of langdurige hulpvraag. Vooral bij mensen met een langdurige hulpvraag wordt veel waarde gehecht aan een vast persoon die over
de vloer komt. Goede matching is hierbij cruciaal. Bijvoorbeeld iemand met een langdurige hulpvraag matchen aan ieman die waarschijnlijk langdurig in de WWB zit.
13. •
•
•
•
•
•
•
Taal beheersen
Empathisch vermogen
Weten wat schoonmaken is
Eigen problemen onder controle hebben
Afspraken na kunnen komen
Bij de participatie-adviseur aan de bel trekken
Er voor kiezen/interesse in activiteit hebben
• Idealiter: ook mensen kunnen stimuleren om lichte
werkzaamheden weer zelf te gaan doen (eigen kracht)
Voorwaarden
WWB’ers
Het verhaal bij de dia:
Niet alle WWB-ers zijn inzetbaar voor WMO-taken. Het is belangrijk dat de WWB-er:
•
de taal van spreekt van de WMO-er waar hij of zij over de vloer komt (hoeft niet per sé Nederlands te zijn)
zich in kan leven in de (eigenaardigheden van de) WMO-er
•
WMO-er niet opzadelen met eventuele eigen problemen, deze onder controle hebben
•
•
weet wat schoonmaken is = vaardigheden, hygiëne-eisen snappen
afspraken na kan komen = aanwezig zijn, op tijd komen
•
bij de participatie-adviseur aan de bel trekt, als hij vermoedt dat de WMO-er (andere) problemen heeft = op heel basaal niveau signaleren en daarna iemand inschakelen die dat
verder onderzoekt
in het ideale geval: mensen kan kunnen stimuleren om lichte werkzaamheden weer zelf te doen = stimuleren eigen kracht WMO-er. In samenspraak met bv zijn of haar jobcoach.
•
•
14. -Verwachting dat de onderkant van de wwb-groep
niet inzetbaar is voor HH
-Trede 2-4 waarschijnlijk inzetbaar
-Combineer slim: koppel iemand die kortdurend
werkloos is aan iemand met aan kortdurende
ondersteuningsvraag
Welke
WWB’ers
Het verhaal bij de dia:
Welke WWB-ers zouden huishoudelijke ondersteuning kunnen bieden?
•
•
We verwachten dat de onderkant van de WWB-groep zelf te veel problemen heeft en daardoor niet inzetbaar is voor HH (zie ook de vorige dia met de voorwaarden.
Daarom focus op trede 2-4.
•
Aandachtspunt: Bij de start van de pilot WWB meets WMO werd gedacht dat er veel WWB kandidaten hadden. In de praktijk was de ‘geschikte’ groep grotendeels al op een andere
manier al in voorzien (ze deden al vrijwilligerswerk of ze waren al betrokken bij projecten). Belangrijk goed zicht te hebben op het WWB bestand en de potentiële inzetbaarheid van
mensen.
•
Denk ook aan slimme combinaties: mensen die kortdurend werkloos zijn kunnen ondersteuning bieden aan mensen die kortdurend een beroep moeten doen op huishoudelijke
ondersteuning. Bijvoorbeeld mensen die na een operatie een paar weken niet zelf het huishouden kunnen doen
15. Match op basis van goed inzicht in de vraag en de mogelijke
oplossingen. Dit vraagt om goede ‘matchers’
Competenties ‘matchers’
• competenties van de Kanteling WMO: gesprekstechnieken
vanuit eigen-kracht-gedachte / keukentafel (maak gebruik van
ervaringen Servicepunt Z)
• verbindingen kunnen leggen met ander (vrijwillig) aanbod
• goed zicht op sociale kaart
• oog hebben voor de ‘klik’ tussen WWB-er en WMO-er
• Out of the box denkers
• Kennen doelgroepen WMO en WWB
• HBO-niveau
Mogelijke ‘matchers’: participatieadviseur WMO en WWB adviseur
Zoek de beste mensen voor deze job!
Matching
Het verhaal bij de dia:
Bij de match is het belangrijk dat de ‘matcher’ heel goed in kaart brengt wat de vraag is en welke oplossingen er zijn. Dit vraag specifieke competenties.
•Bij Servicepunt Z hebben ze geinvesteerd in de competenties van de participatieadviseurs, zodat zij goed in staat zijn een keukentafelgesprek te voeren. Maak gebruik van deze
ervaring! Zo vertelde een participatieadviseur ons, dat als je dit gesprek goed voert, mensen vaak positief staan tegenover het inzetten van eigen kracht (dit, terwijl de verwachting is
dat mensen weerstand bieden als ze niet ‘automatisch’ ondersteuning krijgen van de gemeente). Wellicht betekent dit, dat mensen dankzij een goed gesprek ook positief kunnen staan
tegenover een huishoudelijke hulp uit de WWB.
•Succes staat of valt met de matchers en de jobcoaches. Dus investeer daarin en zoek de beste matchers en jobcoaches door op ‘persoonlijk’ niveau te kijken wie de persoonlijkheid en
de competenties heeft om dit te doen. (dus: niet automatisch de mensen die nu WWB-adviseur zijn, inzetten op deze functies). Deze medewerkers moeten de cultuuromslag ‘van
claimgericht denken naar eigen kracht’ al in hun systeem hebben zitten!
•Belangrijke competenties: vraaggericht, klantgericht, contextgericht, integraal, opbrengstgericht (bijv. p. 29 advies Verwey Jonker Kansen voor kruispunt Wmo-Wwb)
•De ervaring van het project ‘WWB meets WMO’ leert dat zowel MO’ers als WWB’ers moeilijk te vinden waren. Matchers nodig die ‘out of the box’ kunnen denken en ervaring hebben
met beide doelgroepen. En die de mensen ‘uit de bakken’ echt kennen.
•Kandidaten voor de functie van ‘matcher’ zijn participatieadviseurs WMO en WWB adviseur. Competenties van deze functies overlappen waarschijnlijk, maak hier gebruik van.
16. •Training vooraf
•Zorg voor een goede screening
•Begeleiding (vanuit VMCA),
•Voorbereiding door gemeente (AC)
•Begeleiding van een jobcoach
Ondersteuning
WWB-‐er
Het verhaal bij de dia:
•Zorg voor een goede training vooraf van de WWB-ers en screen ze goed. Zeker in het begin, is het belangrijk om een aantal succesverhalen te krijgen om de WMO-ers en andere
inwoners van Almere niet af te schrikken.
•Begeleiding van de WWB-er van een jobcoach van de gemeente of de vrijwilligerscentrale, incl regelmatige evaluaties met WWB-er en WMO-er (do-check, co-check: gaat het nog
goed?).
VMCA = Vrijwilligerswerk en Mantelzorg Centrum Almere
AC = Activeringscentrum
17. Randvoorwaarden
organisaJe
• Gebruik
het
klantenbestand
van
WWB
en
WMO
• Keukentafelgesprek
is
de
start,
Hulpplan
• Afstemming
met
andere
ketenpartners
(thuiszorgaanbieders,
vrijwilliger
aanbod
etc.)
• CollecJeve
Vrijwilligersverzekering
(VNG)
• Vraag
en
Klachtenregeling
voor
vrager
en
aanbieder
• Kwaliteit:
Monitoring,
Tevredenheidsonderzoek
Geen verhaal bij de dia
18. Ideeën
•
•
•
•
•
•
Denk aan bundeling: POOL WWB-ers voor collectieve HH op
wijkniveau.
Geef thuiszorg een rol bij het ‘klaarstomen’ van de POOL
WWB-ers en eventueel continue professionele begeleiding
Maak de POOL-WWB toegankelijk voor alle mensen die op
zoek zijn naar huishoudelijke hulp
SROI: bij nieuwe aanbesteding HH1 eisen stellen bij inzet
WWB
Onderzoek mogelijkheden loondispensatie
Zet de thuiszorg nu al mensen in via het UWV? Zo ja, wat
kunnen we daarvan leren?
Twee goede voorbeelden
•
•
Geluksroutes: laat zien wat vrijwilligers in korte tijd kunnen
doen om eenzaamheid te verminderen
Probaan: laat zien hoe 5 uiteenlopende organisaties met
succes hun beste mensen inzetten als jobcoach volgens 1
methodiek, gericht op wat wel kan.
Het verhaal bij de dia:
• Denk niet alleen aan 1 op 1 voorzieningen zoals in pilot WWB meets WMO, maar ook aan bundeling. Bijvoorbeeld: het transitie-team (of het team participatie-adviseurs) is bezig met
het opzetten van een werkgroep om HH1 collectief te maken in de wijk, i.p.v. individuele voorziening zonder indicatie. Hier zou je de uitkeringsgerechtigden voor in kunnen zetten.
• POOL-WWB is een pool mensen die door de thuiszorg is klaargestoomd voor begeleiding en ondersteuning bij HH taken.
•
•
Maak de POOL-WWB ook – tegen betaling – toegankelijk voor (werkende) mensen die op zoek zijn naar betrouwbare inzet en geen zwartwerkers willen. C.q. voorkomen van
inschakeling zwartwerkers. Denk ook aan goedkopere krachten omdat deze minder snel werken (korting op het tarief). Komt ook overeen met de doelstellingen in de
Participatiewet.
Gebruik de kennis van recent gepensioneerde mensen bij de organisatie van deze nieuwe opzet, zodat zij hun kennis en kunde doorgeven aan de nieuwelingen. ‘Duimendraaiende
babyboomers’ inzetten als buddie/coach.
Twee inspirerende voorbeelden
•Geluksroutes: laat zien wat vrijwilligers in korte tijd kunnen doen om eenzaamheid te verminderen, wetenschappelijk bewezen.
http://www.arcon.nl/projecten/evaluatieonderzoek-geluksroute.html
http://www.arcon.nl/publicaties-arcon/publicaties/de-gevolgen-van-geluk.html
http://www.arcon.nl/informatie-en-actueel/actueel/nieuws/geluksroutes-in-het-nieuws.html
•Probaan: laat zien hoe 5 uiteenlopende organisaties met succes hun beste mensen inzetten als jobcoach voor mensen met een (heel) grote afstand tot de arbeidsmarkt volgens 1
methodiek, gericht op wat wel kan. http://probaan.info/
19. Debat/Dillema
1
• ASreuk
van
voorzieningen:
betaalde
kracht
wordt
vervangen
voor
vrijwilliger
Klopt,
maar
de
gemeente
kan
de
bezuiniging
van
het
Rijk
niet
zomaar
opvangen.
Een
vrijwilliger
bieden
is
dan
een
goed
alternaJef
Bovendien:
dit
biedt
ook
kansen
voor
zowel
WMO-‐er
als
WWB-‐er!
Het verhaal bij deze dia:
We hebben al aangeven dat het heel belangrijk is om te werken aan draagvlak. Bij inwoners van Almere – in het bijzonder de WWB-ers en de WMO-ers. Bij de politiek, ambtenaren en
organisaties die ondersteuning bieden.
Wij denken dat het daarbij belangrijk is om de volgende drie dilemma’s bespreekbaar te maken:
• Afbreuk van voorzieningen door betaalde krachten te vervangen door vrijwilligers
•
Verdringing op de arbeidsmarkt
•
Eerst ontslagen en dan als vrijwilliger aan de slag?
Wij doen hier een voorzet.
20. Debat/Dillema’s
2
• Vrijwilligers
zorgen
voor
verdringing
op
de
markt,
oneerlijke
concurrenJe
voor
betaalde
krachten/organisaJes
Nee,
niet
als
de
gemeente
de
vrijwilligers
alleen
inzet
bij
inwoners
die
zelf:
-‐ geen
hulp
kunnen
betalen
en
-‐ geen
recht
hebben
op
HH
vanuit
de
gemeente
Er
is
dan
geen
markt,
dus
ook
geen
verdringing.
Het verhaal bij de dia:
Nader uit te zoeken: Zit er een maximum op het aantal uur dat een WWB-er inzetbaar is voor huishoudelijke hulp? Uit een globale screening van
wetgeving is gebleken dat de gemeente veel beleidsvrijheid hierbij. De rechter heeft echter inmiddels ook bepaald dat deze vrijheid niet onbeperkt is
(casus Rotterdam). Daarnaast is het een politieke afweging; is het aanvaardbaar om iemand meer dan bijvoorbeeld een jaar zonder loon te laten
werken?
Nader uit te zoeken: mogelijkheden (extra) inkomen voor WWB-er: Zet de gemeente er wel/niet een premie tegenover, dan wel laat je de WMOaanvrager een vergoeding betalen?
21. Debat/Dillema’s
3
• Moreel
is
het
niet
toelaatbaar
dat
mensen
die
ontslagen
worden
als
huishoudelijke
hulp,
via
de
WW
in
de
bijstand
belanden
en
dan
als
vrijwilliger
hetzelfde
werk
moeten
doen
Dit
is
een
wrange,
maar
geen
ondenkbare
situaJe.
Kan
ondervangen
worden
door
WWB-‐
er
zelf
de
keuze
te
laten
hoe
ze
willen
bijdragen
aan
de
maatschappij.
22. VAN
IDEE
NAAR
DOEN
Verhaal bij de dia:
Ambassadeurs zijn nodig om voldoende draagvlak bij alle groepen te krijgen. Kortom: Annemarie moet op de zeepkist!
23. Met
dank
aan:
Nelly
Maaskant,
Maarten
van
‘t
Eind
Bart
van
Woezik
Carla
Vriend
Marjorie
Stroebel
Ineke
Smidt
Steve
Leysner
Marijke
Prins
24. Marjoleine
Alberse
Daniël
van
Geest
Marinka
Wildeman,
Nelly
van
Schooten
Karin
Vogelpoel
Irma
Rijpkema
Wout
Mes
Henk
Ferkranus
Janneke
van
Eerde
Geert-‐Jan
Buisman
Maartje
Kreb
