1. Хичээл №3
Сэдэв: Б.Явуухулангийн
“Вансэмбэрүү” шүлэг
/9-р анги/
Боловсруулсан багш-М.Бондгор

2. Хичээлийн зорилго:
Б.Явуухулангийн “Вансэмбэрүү” шүлгийн
утга агуулгыг танилцуулах,
“Вансэмбэрүү” шүлгийн хэл уран сайханд
дүгнэлт өгөх,
Шүлгээр бүтсэн дууг сурах,

3. Хичээлийн зорилго:
Шүлгийг унших,
Шүлгээс уран дүрслэлийг олж тайлбарлах,
Бадаг бүрийн утга санааг тайлбарлан ярилцах,
Шүлгээр бүтсэн дууг дуулж сурах,

4. Өмнөх хичээлийг бататгах:
“Тэхийн зогсоол” дуулийн хамгийн
таалагдсан хэсгээсээ урнаар уншицгаая.
“Тэхийн зогсоол” дуулийн талаархи
сэтгэгдэл бичсэнээ унших,
Дууль найраглал гэсний учрыг “Сохор
зоосны дууль” зохиолтой холбон
ярилцах,

5. Б.Явуухулан "Вансэмбэрүү цэцэг"
Аглагхан ойн зах сийрээд
Орой нь халзрах уулын тагт
Ариухан горхины эх шургаад
Авиа нь тасрах асганы шилд
Төөлөөд үзвэл бие чацуу
Тоолоод үзвэс нас чацуу
Үзэсгэлэнт хоёр вансэмбэрүү
Үүд хоймрын зайтай ургажээ

6. Үр тоосоо хүртдэг хэрнээ
Үдшийн бүрийгээр бараагаа алдаж
Үүд хойморын зайтай хэрнээ
Үүрийн туяанаар биесээ үзэж
Илбийн юм шиг хосгүй сонин
Ихэр ботго шиг хорвоод ховор
Сэрүүн хангайн хоёр цэцэг
Сэтгэл бахдам гоёмсог ургажээ

7. Торомгор хөөрхөн хоёр ботго
Тоглож нэгийгээ хөөж явах шиг
Тоорцог өмссөн хоёр хүүхэд
Тойрон бүжиг хийж байх шиг
Үзэх бүрий өөр үзэгдэж
Үүлгүй тэнгэр дээр нь цэлийх юм
Харах бүрий сонин харагдаж
Хавь орчим нь нам гүм байх юм
Дэгдэж ирсэн хээрийн салхи ч
Дэргэд нь ирээд намддаг болов уу
Хангайн дэгжин буга согоо ч
Хажууд нь гайхан зогсдог болов уу?
Уранхан цоморлигийг нь илээд үзвэл
Унаганы уруул шиг зөөлхөн байлаа
Хүрэнхэн тэргүүнд нь хүрээд үзвэл
Хүүгийн минь зулай шиг бүлээхэн байлаа

8. Өвөг дээдэс минь энэ цэцгийг
Өнө эртэд олсон гэнэм
Алжаасан бие эдгээдэг чадлыг нь
Аль хэзээнээс мэдсэн гэнэм
Тэгээд энэ вансэмбэрүүг
Тэнгэрийн цэцэг гэж нэрлэсэн гэнэм
Ахар бодолтон сүйтгэчих вий гэж
Айлгах домог зохиосон гэнэм
Үүлэн нүүдэл өехийгөө зүсдэг
Үзүүрт модон ургаагүй хярд
Зуны бороо мөндрөөрөө унадаг
Зуурам хөлдүү хангайн царманд
Хосоор ургадаг вансэмбэрүү
Хорвоогийн нэгэн гайхамшиг байна
Хорвоогийн амьдрал хөлдүү царманд
Хосын хүчинд амилдаг байна!

9. #Слайд 5 #Слайд 6 #Слайд 7
Шүлгээс уран дүрслэлийг түүж
бичээрэй.
Төөлөөд үзвэл бие чацуу
Тоолоод үзвэс нас чацуу-
Илбийн юм шиг хосгүй сонин
Ихэр ботго шиг хорвоод ховор­
Тоглож нэгийгээ хөөж явах шиг
Тоорцог өмссөн хоёр хүүхэд
Тойрон бүжиг хийж байх шиг
Үзэх бүрий өөр үзэгдэж­
Уранхан цоморлигийг нь илээд үзвэл
Унаганы уруул шиг зөөлхөн байлаа
Хүрэнхэн тэргүүнд нь хүрээд үзвэл
Хүүгийн минь зулай шиг бүлээхэн байлаа­

10. Хосоор ургадаг вансэмбэрүү
Хорвоогийн нэгэн гайхамшиг байна
Хорвоогийн амьдрал хөлдүү царманд
Хосын хүчинд амилдаг байна!
#Слайд 8

11. /home/pc­3/Desktop/Бондгор/Цахим хичээл сургалтын хэрэглэгдэхүүн /Түмний_минь_дурта

12. Вансэмбэрүү цэцэг бол:
Үүд хоймрын зайтай
сургадаг.
Хосоор ургадаг.
Ховор ургадаг.
Анагаах увидастай.
Тэнгэрийн цэцэг
Далайн түвшнээс 3000 метрийн өндөрт
ургадаг.

13. Зохиолын сэдэв: Амьдралын тухай
Зохиолын үүдэл буюу төрсөн санаа нь: Энэ
цэцгийн тухай домог яриа байдаг.
Зохиолын гол санаа нь:
Амьдрал, хорвоо дээрх бүх юм тэр бүү хэл
цэцэг хүртэл хосын хүчинд амьдардаг.

14. Үзэсгэлэнт “Вансэмбэрүү” цэцгийн
талаар интернетээс.............
Тэнгэрийн цэцэг гэгдэх вансэмбэрүүг
үзэхээр Дөрөлжийн нуурын баруун салаанаас
бид нар эртлэн гарлаа. Өлзийтийн дэвсэгээр
өгсөж, Захирагчийн овоо, Барзан хайрханыг
өвөрлөж, Алагхайрхан уулыг Цагаан асгаар
давж Их Хүнхэр лүү орж Хөх хадны хөлөөр
хайх төлөвлөгөөтэй. Хайгаад олдохгүй байж
магад гэж санаа зовж байсаан. Аз болоход
элбэг ургасан, хагдраагүй байсан шүү.
Дэлхийд ихэд ховордож, түүнийг түүх,
үрээр зарж борлуулахыг цаазлан хорьжээ.

15. Манай Говь­Алтай аймгийн Бугат сумын малчин
Цацавын Орсоо дөрвөн жилийн өмнө уушиг нь
өвдөж, олон сар эмчлүүлээд, сүүлдээ
эмчилгээгүй гэгдэн өдрөө хүлээж байж.
Вансэмбэрүү цэцгийн усыг уулга гэсэн нэгэн сайн
санаатны зөвлөсний дагуу хүүхдүүд нь аавдаа энэ
гайхамшигтай цэцгийн усыг уулгасаар эдгээжээ.
Өглөөгүүр эртлэн очиж дэлбээгээ нээх үед нь
үзвэл устай байдаг гэнэ. Орсоо гуай одоо 54
настай, энэ жил морь уячихсан хийморьтой явна
гэнэлээ. Уясан морь нь дээгүүр давхисан сурагтай.
Орсоо гуай амийг нь аварсан энэ цэцгийг дээдлэн
биширдэг бизээ.

16. Вансэмбэрүүг тэнгэрийн цэцэг гэдэг нь зүгээр
нэг уянгын халил биш байхаа. Учир нь түүнийг
таслаж бэртээвэл заавал бороо орох юмуу салхи
гарч байгаа нь анзаарагддаг бас түүсэн хүнд
сайн болдоггүй гэдэг. Тэнгэрийн таалалд
нийцдэггүй байх л даа. Иймд дээр нь майхан
барьж тэнгэрт үзүүлэлгүй ном сонин унших
байгаад ёс төртэй авдаг гэнэлээ.
Барихад байтугай харахад хайран энэ цэцэг
хичнээн сайхан үнэртэйг та мэдэх үү. Үнэхээр
гайхалтай гэхээс өөр үг

17. Вансэмбэрүүг бусад цэцэгтэй
харьцуулбал:

18. Шүлгийн шинэ санаа буюу уран
дүрслэл:
Төөлөөд үзвэл бие чацуу Тоолоод
үзвэс нас чацуу-хүншүүлэл,
Илбийн юм шиг хосгүй сонин
Ихэр ботго шиг хорвоод ховор­зүйрлэл,
Тоглож нэгийгээ хөөж явах шиг
Тоорцог өмссөн хоёр хүүхэд
Тойрон бүжиг хийж байх шиг
Үзэх бүрий өөр үзэгдэж­ зүйрлэл,
Уранхан цоморлигийг нь илээд үзвэл
Унаганы уруул шиг зөөлхөн байлаа
Хүрэнхэн тэргүүнд нь хүрээд үзвэл
Хүүгийн минь зулай шиг бүлээхэн байлаа­зүйрлэл,

19. Шүлгийн зорьсон санаа нь:
Өвөг дээдэс минь энэ цэцгийг
Өнө эртэд олсон гэнэм
Алжаасан бие эдгээдэг чадлыг нь
Аль хэзээнээс мэдсэн гэнэм
Тэгээд энэ вансэмбэрүүг
Тэнгэрийн цэцэг гэж нэрлэсэн гэнэм
Ахар бодолтон сүйтгэчих вий гэж
Айлгах домог зохиосон гэнэм гэсэн дүрслэлээс
зорьсон санааг гаргаж болох бөгөөд зохиогчийн
баймж буюу зорьсон санаа нь:
Ховор нандин, анагаах увдистай, хараад баймаар
энэ сайхан цэцгийг тасдаж болохгүй хайрлах
хэрэгтэй юм.

20. Гэрийн даалгавар:
Шүлгийн талаар сэтгэгдлээ бичих,
Таалагдсан хэсгээ цээжил,
МУГЖ Вандан, Дуламсүрэн нарын
дуулснаар олны хүртээл болсон
“Вансэмбэрүү” дууг сурч ирээрэй.