Download luận văn thạc sĩ ngành kinh tế nông nghiệp với đề tài: Những thay đổi việc làm và thu nhập của các hộ nông dân trong quá trình đô thị hóa ở quận Long Biên thành phố Hà Nội

1. B GIÁO D C VÀ ðÀO T O
TRƯ NG ð I H C NÔNG NGHI P HÀ N I
---------------
NGUY N HƯƠNG GIANG
NH NG THAY ð I V VI C LÀM VÀ THU NH P
C A CÁC H NÔNG DÂN TRONG QUÁ TRÌNH ðÔ TH HOÁ
QU N LONG BIÊN- THÀNH PH HÀ N I
LU N VĂN TH C SĨ KINH T
Chuyên ngành: KINH T NÔNG NGHI P
Mã s : 60.31.10
Ngư i hư ng d n khoa h c: TS. NGUY N QU C CH NH
HÀ N I – 2008

2. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………i
L I CAM ðOAN
1. Tôi xin cam ñoan r ng, s li u và k t qu nghiên c u trong lu n văn này là
trung th c và chưa h ñư c s d ng ñ b o v m t h c v nào.
2. Tôi xin cam ñoan r ng, m i s giúp ñ cho vi c th c hi n lu n văn này và
các thông tin trích d n trong lu n văn ñ u ñã ñư c ch rõ ngu n g c.
Tác gi lu n văn
Nguy n Hương Giang

3. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………ii
L I C M ƠN
Tôi xin bày t s cám ơn trân tr ng t i giáo viên hư ng d n
khoa h c TS. Nguy n Qu c Ch nh – Gi ng viên Khoa K toán và
qu n tr kinh doanh -Ngư i th y ñã dành nhi u th i gian tâm huy t,
t n tình hư ng d n ch b o cho tôi trong su t quá trình th c hi n ñ
tài này.
Tôi xin ñư c bày t t m lòng bi t ơn ñ n Ban giám hi u Nhà
trư ng, các th y cô giáo ñ c bi t là các th y các cô trong B môn
Qu n tr kinh doanh – Khoa K toán và qu n tr kinh doanh và khoa
sau ñ i h c, nh ng ngư i ñã truy n ñ t cho tôi nh ng ki n th c b
ích trong quá trình h c t p và rèn luy n t i trư ng.
Tôi xin chân thành cám ơn UBND qu n Long Biên, các t dân
ph , và nh ng ngư i dân qu n ñã tham gia các cu c ph ng v n,
ñã cung c p nh ng s li u c n thi t và giúp ñ tôi trong quá trình
tìm hi u nghiên c u t i ñ a bàn.
Trong quá trình h c t p và th c hi n lu n văn tôi ñã ñư c r t
nhi u s giúp ñ , ñông viên c a các ñ ng nghi p, b n bè, gia ñình.
Tôi xin chân thành c m ơn s giúp ñ và ghi nh n nh ng tình c m
quí báu ñó.
Tôi xin chân thành cám ơn!
Hà nôi, ngày 14 tháng 9 năm 2008
Tác gi lu n văn
Nguy n Hương Giang

4. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iii

5. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………iv
M C L C
L i cam ñoan i
L i c m ơn ii
M c l c iii
Danh m c ch vi t t t v
Danh m c các b ng vi
Danh m c các nh viii
1. M ñ u i
1.1. Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u 1
1.2. M c tiêu nghiên c u c a ñ tài 3
1.3. ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài 3
2. Cơ s lý lu n và th c ti n c a ñ tài 5
2.1 Cơ s lý lu n 5
2.2. Cơ s th c ti n 32
3. ð c ñi m ñ a bàn nghiên c u và phương pháp nghiên c u 42
3.1. ð c ñi m qu n Long Biên 42
3.2. Phương pháp nghiên c u 59
3.3. H th ng ch tiêu nghiên c u 63
4. K t qu nghiên c u 67
4.1. Quá trình ñô th hoá trên ñ a bàn qu n Long Biên 67
4.1.1. Di n bi n c a quá trình ñô th hoá trên ñ a bàn qu n Long Biên 67
4.1.2. S chuy n d ch ñ t ñai nông nghi p qu n Long Biên 69
4.1.3. S chuy n d ch lao ñ ng nông nghi p qu n Long Biên 72
4.1.4. Tình hình phát tri n cơ s h t ng qu n Long Biên 76
4.2. Nh ng thay ñ i c a h nông dân trong quá trình ñô th hoá 79
4.2.1. Tình hình cơ b n c a nhóm h ñi u tra 79

6. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………v
4.2.2. K t qu s n xu t kinh doanh c a các h ñi u tra 83
4..3. Nh ng thay ñ i v vi c làm và thu nh p c a các h ñi u tra ñư i
tác ñ ng c a quá trình ñô th hóa 88
4.4. Nh ng v n ñ n y sinh trong quá trình ñô th hóa qu n Long
Biên 103
4.4.1. S chênh l ch v thu nh p gi a các nhóm h 104
4.4.2. V n ñ thi u vi c làm. 106
4.4.3. V n ñ thi u ô nhi m môi trư ng 106
4.5. ðánh giá c a h v tác ñ ng c a quá trình ñô th hoá 107
4.5.1. ðánh giá v tác ñ ng c a ñô th hoá ñ n thu nh p c a h nông dân 107
4.5.2. ðánh giá v tác ñ ng c a ñô th hoá ñ n vi c làm c a h nông dân 109
4.6. M t s gi i pháp ch y u nh m nâng cao thu nh p cho các nông
h qu n m i Long Biên 113
4.6.1. Gi i pháp chung 113
4.6.2. Gi i pháp c th 115
5. K t lu n 122
5.1. K t lu n 122
5.2. Ki n ngh 123
Tài li u tham kh o 126

7. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vi
DANH M C CÁC T VI T T T
CTy TN Công ty tư nhân
GDP Thu nh p qu c dân
HCM H Chí Minh
HTX H p tác xã
HH H n h p
ILO T ch c lao ñ ng qu c t
KDDV Kinh doanh d ch v
Lð Lao ñ ng
N-L- TS Nông – lâm – thu s n
NN Nông nghi p
TNBQ Thu nh p bình quân
TP Th c ph m
TTCN Ti u th công nghi p
WHO T ch c y t th gi i
XHCN Xã h i ch nghĩa

8. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………vii
DANH M C B NG
STT Tên b ng Trang
3.1. Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ cña quËn Long Biªn (2005 - 2008) 45
3.2. C¬ cÊu kinh tÕ tÝnh theo gi¸ trÞ gia t¨ng cña quËn Long Biªn 46
3.3. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt v c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp 50
3.4. T×nh h×nh d©n sè v lao ®éng quËn Long Biªn 56
3.5. T×nh h×nh sö dông ®Êt cña quËn Long Biªn 57
4.1. T×nh h×nh biÕn ®éng ®Êt n«ng nghiÖp ë quËn Long Biªn 71
4.2. T×nh h×nh biÕn ®éng d©n sè v lao ®éng n«ng nghiÖp quËn Long
Biªn 75
4.3. T×nh h×nh c¬ së h¹ tÇng quËn Long Biªn 78
4.4. T×nh h×nh c¬ b¶n vÒ nhãm hé ®iÒu tra 81
4.5. KÕt qu¶ s¶n xuÊt b×nh qu©n cña c¸c hé 87
4.6. T×nh h×nh sö dông ®Êt ®ai n«ng nghiÖp cña hé 90
4.7. B¶ng kÕt qu¶ trång trät b×nh qu©n cña hé 94
4.8. B¶ng kÕt qu¶ ch¨n nu«i cña hé 95
4.9. T×nh h×nh chuyÓn dÞch lao ®éng gi÷a c¸c ng nh nghÒ cña nhãm hé 97
4.10. Thêi gian l m viÖc cña c¸c lao ®éng trong n¨m 102
4.11. Chªnh lÖch thu nhËp gi÷a c¸c nhãm hé 105
4.12. Tù ®¸nh gi¸ cña ng−êi d©n vÒ t¸c ®éng cña ®« thÞ ho¸ ®Õn viÖc l m 110
4.13. Kh¶o s¸t ý kiÕn vÒ m«i tr−êng 112

9. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………viii
DANH M C ð TH
ð th 1: Cơ c u thu nh p c a các h nhóm 2 85
ð th 2: Cơ c u thu nh p c a các h nhóm 2 85
ð th 3: Cơ c u s d ng v n ñ n bù c a nhóm 2 100
ð th 4: Cơ c u s d ng v n ñ n bù c a nhóm 3 100
ð th 5: ðánh giá c a h v thay ñ i thu nh p 108
ð th 6: ðánh giá c a h v thay ñ i thu nh p 108
ð th 7: ðánh giá c a h v thay ñ i thu nh p 109

10. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………1
1. M ð U
1.1. Tính c p thi t c a ñ tài nghiên c u
ðô th hoá nông thôn là m t quá trình t t y u ñ i v i m i qu c gia, ñ c
bi t ñ i v i nư c ta là nư c ñang trong giai ño n ñ u c a công cu c công
nghi p hoá- hi n ñ i hoá ñ t nư c. Th i gian qua, t c ñ ñô th hoá c a nư c
ta lên ñ n 25 %. Trong chi n lư c phát tri n 2001-2020, ñ n 2020 nư c ta
ph n ñ u cơ b n là m t nư c công nghi p hi n ñ i. Như v y, t c ñ ñô th hoá
trong th i gian t i còn nhanh hơn n a, ñô th hoá ñã, ñang và s mang l i
nh ng m t tích c c, thúc ñ y kinh t xã h i rõ r t, ñ ng th i cũng n y sinh
nh ng m t tiêu c c như thu h p ñ t canh tác, gây ô nhi m môi trư ng...
T i Vi t Nam quá trình ñô th hoá cũng tuân theo quy lu t c a th gi i.
Năm 1990, c nư c m i có kho ng 500 ñô th l n nh , ñ n năm 2000 ñã tăng
lên 649 và năm 2004 là 656 ñô th . Theo quy ho ch phát tri n ñ n năm 2010,
t l dân s ñô th là 56-60% và năm 2020 là 80%. [13]
Hà N i là thành ph l n th hai c a c nư c, ñang trong quá trình công
nghi p hoá, ñô th hoá và hi n ñ i hoá v i t c ñ nhanh chóng. Quá trình ñô
th hoá nông thôn ngo i thành Hà N i di n ra trên bình di n r ng, ñã làm bi n
ñ i b m t kinh t , văn hoá, xã h i và ki n trúc c a c thành ph . Trong giai
ño n 2001-2007, Hà N i ñ t m c tăng trư ng kinh t cao v i m c tăng bình
quân 11,5%/năm. Các ngành kinh t ñ u tăng trư ng khá, cơ c u kinh t
chuy n d ch theo hư ng tăng t tr ng công nghi p, d ch v , gi m t tr ng
nông nghi p. T tr ng ngành công nghi p tăng t 38,5% năm 2001 lên 41,5%
năm 2007, trong khi t l này nhóm ngành nông nghi p gi m t 3,8% năm
2001 xu ng còn 2,7%. Song song v i vi c chuy n d ch cơ c u kinh t là dân
s tăng nhanh, t l dân s thành th năm 2007 tăng g p 1,7 l n so v i năm
2001, m t ñ dân s tăng và m t cân ñ i là hàng lo t các v n ñ khác n y sinh

11. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………2
như ô nhi m môi trư ng không khí, ñ t, nư c, dư th a lao ñ ng do thi u vi c
làm vì b thu h i ñ t cho các khu công nghi p. Theo th ng kê c a B nông
nghi p và phát tri n nông thôn, c m i hécta ñ t nông nghi p b thu h i thì
nh hư ng t i vi c làm c a trên dư i 10 lao ñ ng. T năm 2000 ñ n nay, Hà
N i ñã tri n khai g n 3000 d án liên quan ñ n thu h i ñ t, m i năm thu h i
kho ng 1000ha, trong ñó 80% là ñ t nông nghi p, liên quan ñ n 178.205 h
dân. D báo ñ n năm 2020 thành ph ti p t c tri n khai nhi u d án h t ng,
khu ñô th s thu h i hàng nghìn hecta ñ t nông nghi p, liên quan ñ n hàng
trăm h dân s ng các huy n ngo i thành. Do v y, v n ñ vi c làm và thu
nh p c a ngư i có ñ t b thu h i ñang là v n ñ nóng b ng, tác ñ ng sâu s c
t i s phát tri n c a ñ t nư c. [13]
Long Biên cũng không n m ngoài quy lu t phát tri n chung c a ñ t
nư c và c a thành ph . Là m t trong nh ng qu n m i ñư c thành l p c a
thành ph Hà n i, là k t qu c a quá trình ñô th hoá, hi n ñ i hoá nông thôn
c a th ñô. ð ng nghĩa v i ñó là di n tích ñ t nông nghi p b thu h p ñ
chuy n sang ph c v nhu c u phát tri n cơ s h t ng, các khu ñô th , khu
công nghi p. Tính ñ n năm 2007 toàn qu n ñã chuy n g n 300 ha ñ t nông
nghi p sang các lo i ñ t khác, nh hư ng ñ n vi c làm và thu nh p c a hàng
nghìn lao ñ ng.
ðô th hoá ñã tác ñ ng không nh ñ n ñ i s ng v t ch t và tinh th n
cho ngư i dân Long Biên nói chung và các h nông nghi p nói riêng. Các khu
công nghi p ñư c xây d ng, các ngành ngh công nghi p, d ch v phát tri n.
Nhưng bên c nh ñó cũng không ít khó khăn cho nh ng ngư i nông dân m t
ñ t, nh ng ngư i trư c nay ch quen v i ru ng ñ ng. H ñư c nh ng cơ h i
gì t ñô th hóa? H ph i làm gì ñ n ñ nh và nâng cao cu c s ng gia ñình?
Quá trình ñô th hoá ñã làm thay ñ i vi c làm và thu nh p c a h như th nào?
ðó không ch là v n ñ quan tâm c a ngư i nông dân n i thành Hà N i mà

12. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………3
còn là v n ñ quan tâm c a c c ng ñ ng ñ ñưa Long Biên th c s phát tri n
v m i m t, theo k p ti n trình công nghi p hoá hi n ñ i hoá ñ t nư c.
Xu t phát t th c t trên, chúng tôi ti n hành nghiên c u ñ tài:
“Nh ng thay ñ i v vi c làm và thu nh p c a các h nông dân trong quá
trình ñô th hoá qu n Long Biên- thành ph Hà N i ”.
1.2. M c tiêu nghiên c u c a ñ tài
1.2.1. M c tiêu chung
Tìm hi u nh ng thay ñ i v vi c làm và thu nh p trong các h gia ñình
dư i tác ñ ng c a quá trình ñô th hoá t i các phư ng m i thành l p c a qu n
Long Biên, t ñó ñ xu t các gi i pháp nh m nâng cao thu nh p c a các nông
h trong th i gian t i.
1.2.2. M c tiêu c th
- H th ng hoá nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v ñô th hoá, tác
ñ ng c a ñô th hoá, vi c làm và thu nh p c a nông h .
- ðánh giá s thay ñ i v vi c làm và thu nh p c a các h nông dân t i
qu n Long Biên trong th i gian qua.
- ðánh giá tác ñ ng tích c c và tiêu c c c a ñô th hoá t i vi c làm, thu
nh p và trình ñ văn hoá c a nông h .
- ð xu t các gi i pháp ch y u nh m t o thêm vi c làm, nâng cao
thu nh p, góp ph n c i thi n ñ i s ng h nông dân qu n Long Biên trong
th i gian t i.
1.3 ð i tư ng và ph m vi nghiên c u c a ñ tài
1.3.1 ð i tư ng nghiên c u
Nh ng v n ñ lý lu n và th c ti n v ñô th hoá và tác ñ ng c a ñô th
hoá ñ n vi c làm và thu nh p c a các h nông dân qu n Long Biên.
1.3.2 Ph m vi nghiên c u c a ñ tài
* V n i dung:

13. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………4
Tìm hi u nh ng v n ñ lý lu n v ñô th hoá và thu nh p c a các h
nông dân, ñánh giá th c tr ng thu nh p vi c làm c a các h , các tác ñ ng tích
c c và tiêu c c t ñô th hoá t i thu nh p c a nông h t i các phư ng c a
qu n Long Biên trong th i gian qua, ñ nh hư ng và gi i pháp ch y u nh m
t o thêm vi c làm, tăng thu nh p, góp c i thi n ñ i s ng kinh t và tinh th n
c a các nông h .
* V th i gian:
- ðánh giá nh ng thay ñ i v vi c làm, thu nh p c a các nông h dư i
tác ñ ng c a ñô th hoá các phư ng thu c qu n Long Biên - Hà N i trong
th i kỳ 2004-2007 (s li u ñi u tra năm 2008).
- M t s gi i pháp ñ ra nh m t o thêm vi c làm, nâng cao thu nh p
cho nông h trong nh ng năm 2008-2010.
* V không gian:
ð tài ñư c nghiên c u trên ñ a bàn các phư ng: Gia Th y, Giang
Biên, Th ch Bàn t i qu n Long Biên- thành ph Hà N i.

14. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………5
2. CƠ S LÝ LU N VÀ TH C TI N C A ð TÀI
2.1 Cơ s lý lu n
2.1.1 Nh ng v n ñ lý lu n cơ b n liên quan ñ n ñô th hoá
2.1.1.1 M t s khái ni m v ñô th , ñ c ñi m và phân lo i ñô th
Khái ni m ñô th
Có nhi u quan ñi m khác nhau v ñô th tuỳ theo t ng góc nhìn khác
nhau, tuy nhiên có th hi u chung nh t ñô th là “khu v c kinh t phi nông
nghi p”, m t vài khái ni m cơ b n như sau:
* ðô th là m t không gian cư trú c a c ng ñ ng ngư i sinh s ng t p
trung và ho t ñ ng trong nh ng khu v c kinh t phi nông nghi p.
* ðô th là nơi t p trung dân cư, ch y u lao ñ ng phi nông nghi p,
s ng và làm vi c theo ki u thành th .[10]
* ðô th là nơi t p trung dân cư v i m t ñ cao, ch y u là lao ñ ng phi
nông nghi p, cơ s h t ng thích h p, là t p trung t ng h p hay trung tâm
chuyên ngành có vai trò thúc ñ y s phát tri n kinh t - xã h i c a c nư c,
c a mi n lãnh th , m t t nh, m t huy n hay m t vùng trong t nh huy n.[10]
Khái ni m ñô th có tính tương ñ i do s khác nhau v trình ñ phát
tri n kinh t xã h i, h th ng dân cư. M i nư c có quy ñ nh riêng tuỳ theo yêu
c u và kh năng qu n lý c a mình, song ph n l n th ng nh t l y hai tiêu
chu n cơ b n sau:
- Quy mô và m t ñ dân s : quy mô trên 2000 ngư i s ng t p trung,
m t ñ trên 3000 ngư i/km2
. ðây là nh ng ch tiêu ph n ánh m c ñ t p
trung dân cư c a m t ñô th ñư c xác ñ nh trên cơ s s dân n i th và di n
tích xây d ng trong gi i h n n i th c a ñô th .
- Cơ c u lao ñ ng: trên 60% lao ñ ng phi nông nghi p. Trong ñó lao
ñ ng phi nông nghi p bao g m: lao ñ ng công nghi p, ti u th công nghi p,

15. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………6
xây d ng cơ b n. lao ñ ng giao thông v n t i, bưu ñi n, d ch v , ngân hàng,
lao ñ ng thương nghi p, d ch v , du l ch và các cơ quan hành chính, văn hoá,
th d c th thao...
Vi t Nam quy ñ nh ñô th là nh ng thành ph , th xã, th tr n, th t
theo tiêu chu n v quy mô dân s cao hơn nhưng cơ c u lao ñ ng phi nông
nghi p th p hơn. ði u ñó xu t phát t ñ c ñi m Vi t Nam là nư c nông
nghi p ñi lên XHCN gi a l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t trong ñi u
ki n c th .
Hi n nay ngoài hai tiêu chu n trên còn ñưa ra tiêu chu n th ba là cơ s
h t ng k thu t ñô th . Cơ s h t ng c a ñô th có th hoàn ch nh ho c chưa
hoàn ch nh, ñ ng b ho c chưa ñ ng b nhưng ph i có quy ho ch chung cho
tương lai. Y u t này ph n ánh trình ñ phát tri n, m c ti n nghi sinh ho t c a
ngư i dân ñô th và ñư c xác ñ nh theo nh ng tiêu chu n cơ b n như: ch tiêu
c p nư c sinh ho t, m t ñ ñư ng ph , ñ c ñi m giao thông, t ng cao trung bình.
ð c ñi m kinh t xã h i ñô th
* Ô nhi m môi trư ng ngày càng gia tăng
T c ñ gia tăng quá nhanh v công nghi p hoá và ñô th hoá d n ñ n
phá hu m t ph n h môi trư ng sinh thái gây ô nhi m moi trư ng m t nư c,
m t ñ t và không khí.
* Dân s gia tăng v i t c ñ nhanh
T c ñ gia tăng quá nhanh v dân s và dân s ñô th theo hai hư ng
dân cư chuy n d ch di n ra song hành:
Theo chi u r ng: T nông thôn ra thành th , t ñô th nh ra ñô th l n,
t nư c kém phát tri n ñ n nư c phát tri n.
Theo chi u sâu: Chuy n d ch cơ c u lao ñ ng t ho t ñ ng nông nghi p
sang phi nông nghi p ngay trong lòng nông thôn.
* T ch c không gian và môi trư ng ñô th tr nên khó nhăn hơn

16. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………7
Quy mô dân s ñô th t p trung quá l n so v i trình ñ qu n lý d n ñ n
không ñi u hoà n i gây b t c trong t ch c môi trư ng ñô th .
* Quan h thành th và nông thôn luôn t n t i, ngày càng tr nên quan tr ng.
* H th ng th trư ng ñô th v i nh ng ñ c trưng riêng bi t. Do thành
th là nơi t p trung ñông dân v i các ho t ñ ng s n xu t chuyên môn hóa cao,
nhu c u cung c p trao ñ i hàng hoá tiêu dùng cũng cao. Cung và c u khu v c
ñô th g p nhau trên th trư ng ñô th . Th trư ng ñô th là h th ng ho c ñ a
ñi m ñó di n ra vi c mua bán trao ñ i hàng hoá và d ch v .
H th ng th trư ng c a ñô th g m th trư ng lao ñ ng, th trư ng ñ t
và b t ñ ng s n, th trư ng giao thông, th trư ng h t ng ñô th , th trư ng
d ch v , th trư ng tài chính.
* ðô th mang tính k th a c a nhi u th h c v cơ s v t ch t, kinh
t và văn hoá. [10]
Phân lo i ñô th
ðô th ñư c phân lo i theo nhi u tiêu th c khác nhau tuỳ theo m c ñích
nghiên c u. Các tiêu th c thư ng ñư c s d ng ñ phân lo i là: quy mô dân
s , cơ c u lao ñ ng, ch c năng ho t ñ ng, tính ch t hành chính, m c ñ hoàn
thi n cơ s h t ng.
Có th phân lo i ñô th theo t ng tiêu th c khác nhau ho c k t h p m t
s tiêu th c:
* Theo ch c năng kinh t xã h i: ðô th ñư c chia thành ñô th công
nghi p, ñô th thương m i, ñô th hành chính, ñô th du l ch, ñô th c nh quan
* Theo tính ch t hành chính, chính tr : ðô th ñư c chia thành Th ñô,
thành ph , th xã, tr tr n
* Theo không gian: ðô th ñư c phân thành n i thành, ngo i thành, n i
th , ngo i ô.
* Theo quy mô dân s , có th chia ñô th thành 5 lo i như sau:

17. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………8
- ðô th lo i 1: ðô th l n nh t như thành ph HCM, Hà N i, ðà n ng,
C n Thơ, H i Phòng. ðây là nh ng trung tâm kinh t xã h i, văn hoá, chính
tr , khoa h c k thu t, d ch v du l ch, giao thông, công nghi p, giao d ch
qu c t ... có vai trò quan tr ng trong s phát tri n c a c nư c, khu v c này
có dân s 1 tri u dân tr lên 90% lao ñ ng phi nông ngh êp, m t ñ dân cư
trung bình t 15.000ngư i/km2
tr lên, có cơ s h t ng k thu t và m ng lư i
công trình xây d ng ñ ng b .
- ðô th lo i 2: ðô th l n như Nha Trang, Vinh vv... là trung tâm kinh
t xã h i, văn hoá, chính tr , khoa h c k thu t, d ch v du l ch, giao thông,
công nghi p, giao d ch qu c t ... có vai trò quan tr ng trong s phát tri n c a
c nư c, khu v c này có dân s 1 tri u dân tr lên 90% lao ñ ng phi nông
ngh êp, m t ñ dân cư trung bình t 12.000ngư i/km2
tr lên, có cơ s h
t ng k thu t và m ng lư i công trình xây d ng ñ ng b .
- ðô th lo i 3: ðô th trung bình như Cà Mau, ðà L t vv... dân s
350.000 ngư i v i 80% lao ñ ng phi nông ngh êp, m t ñ dân cư trung bình
t 10.000ngư i/km2
tr lên, có cơ s h t ng k thu t và m ng lư i công trình
xây d ng t ng bư c.
- ðô th lo i 4: ðô th trung bình nh (th xã) có vai trò quan tr ng
trong s phát tri n c a m t t nh. Dân s 30.000 - 100.000 ngư i, m t ñ dân
cư trung bình 8.000 ngư i/km2
. Có 70% lao ñ ng là phi nông nghi p, có s n
xu t hàng hoá, ñã và ñang t ng bư c xây d ng h t ng và m ng lư i công
trình công c ng.
- ðô th lo i 5: ðô th nh 9 (th tr n) là trung tâm kinh t xã h i, trung
tâm chuyên ngành s n xu t ti u th công nghi p, có vai trò thúc ñ y phát tri n
kinh t c a m t t nh hay m t huy n. Dân s 4.000 - 30.000 ngư i, 60% lao
ñ ng là phi nông nghi p, m t ñ dân cư trung bình t 6.000ngư i/km2
tr lên.

18. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………9
Bư c ñ u xây d ng cơ s h t ng và m ng lư i công trình công c ng.
ðô th lo i 1 và 2 do trung ương qu n lý, lo i 3 và 4 và m t s ít lo i 5
do t nh qu n lý, lo i 5 ch y u do huy n qu n lý.
2.1.1.2 Khái ni m và ñ c ñi m ñô th hoá
* Khái ni m ñô th hoá
Trên quan ñi m m t vùng, ñô th hoá là m t quá trình hình thành, phát
tri n các hình th c và ñi u ki n s ng ki u ñô th .
Trên quan ñi m kinh t qu c dân, ñô th hoá là m t quá trình bi n ñ i
v s phân b các y u t l c lư ng s n xu t, b trí dân cư nh ng vùng không
ph i ñô th thành ñô th , ñ ng th i phát tri n các ñô th hi n có theo chi u sâu.
ðô th hoá là s quá ñ t hình th c s ng nông thôn lên hình th c s ng
ñô th . Khi k t thúc th i kỳ quá ñ thì các ñi u ki n tác ñ ng ñ n ñô th hoá
cũng thay ñ i và xã h i s phát tri n trong ñi u ki n m i - ñ c bi t là thay ñ i
cơ c u dân cư.
ðô th hoá nông thôn là xu hư ng b n v ng có tính quy lu t; là quá
trình phát tri n nông thôn và ph bi n l i s ng thành ph cho nông thôn (cách
s ng, hình th c nhà c a, phong cách sinh ho t...). Th c ch t ñó là tăng trư ng
ñô th theo xu hư ng b n v ng.
ðô th hoá ngo i vi là quá trình phát tri n m ng vùng ngo i vi c a
thành ph do k t qu phát tri n công nghi p, k t c u h t ng t o ra các c m
ñô th , liên ñô th .. góp ph n ñ y nhanh ñô th hoá nông thôn.
ðô th hoá gi t o là s phát tri n thành ph do tăng quá m c dân cư
ñô th và do dân cư t các vùng khác ñ n, ñ c bi t là t nông thôn.. d n ñ n
tình tr ng th t nghi p, thi u nhà , ô nhi m môi trư ng, gi m ch t lư ng cu c
s ng...
ðô th hoá g n li n v i s bi n ñ i sâu s c v kinh t xã h i c a ñô th
và nông thôn trên cơ s phát tri n công nghi p, giao thông v n t i, xây d ng,

19. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………10
d ch v .. do v y ñô th hoá g n li n v i s phát tri n kinh t - xã h i.
Như v y t nh ng quan ñi m trên khái ni m ñô th hoá có th ñư c
hi u như sau: ðô th hoá là quá trình bi n ñ i và phân b các l c lư ng s n
xu t trong n n kinh t qu c dân, b trí dân cư, hình thành phát tri n các hình
th c và ñi u ki n s ng theo ki u ñô th ñ ng th i phát tri n ñô th hi n có theo
chi u sâu trên cơ s hi n ñ i hoá cơ s v t ch t k thu t và tăng quy mô dân
s . [10]
* ð c ñi m ñô th hoá
Quá trình ñô th hoá g n li n v i nó là s bi n ñ i sâu s c c v kinh t ,
văn hoá, xã h i. Tuy nhiên, ñô th hoá mang nh ng ñ c ñi m cơ b n như:
- Dân cư thành th có xu hư ng tăng nhanh t p trung vào các thành ph
l n và c c l n:
S d ch chuy n lu ng dân cư t nông thôn ra thành th , t ñô th nh
ra ñô th l n ñ tìm ki m cơ h i vi c làm t t hơn c ng v i s m r ng các
ñô th hi n có ñã làm gia tăng s dân thành th . Càng các ñô th l n thì cơ
h i vi c làm nhi u hơn, dân s tăng nhanh hơn, m t ñ dân s ngày m t
cao và phân b không ñ u, dân cư thành th ñông hơn v i m t ñ dân s
ngày càng tăng. Vi c tăng nhanh dân cư thành th ñã d n ñ n vi c hình
thành nên các chùm ñô th .
- ðô th hoá g n li n v i s bi n ñ i sâu s c v kinh t - xã h i c a ñô th và
nông thôn:
Quá trình ñô th hoá trên cơ s và phát tri n công nghi p, giao thông v n
t i, xây d ng, d ch v , do v y ñô th hoá không th tách r i m t ch ñ kinh t -
xã h i. ðô th hoá ph bi n r ng rãi l i s ng thành th , làm kinh t chuy n d ch
theo hư ng tăng t tr ng ngành công gnhi p, gi m t tr ng ngành nông nghi p.
Phương hư ng và ñi u ki n phát tri n c a quá trình ñô th hoá ph
thu c vào trình ñ phát tri n l c lư ng s n xu t và quan h s n xu t. các

20. Trư ng ð i h c Nông nghi p Hà N i – Lu n văn th c s khoa h c Kinh t …….. ………………………11
nư c phát tri n, ñô th hoá ñ c trưng cho s phát tri n các nhân t chi u sâu
(ñi u ti t và khai thác t i ña các l i ích, h n ch b t l i c a quá trình ñô th
hoá). các nư c ñang phát tri n như Vi t Nam, ñô th hoá ñ c trưng cho s
bùng n v dân s , còn s phát tri n công nghi p t ra y u kém. S gia tăng
dân s không d a trên cơ s phát tri n công nghi p và phát tri n kinh t . Mâu
thu n gi a thành th và nông thôn tr nên sâu s c do s m t cân ñ i, do ñ c
quy n trong kinh t .Ti n ñ cơ b n c a ñô th hoá là s phát tri n công nghi p
hay công nghi p hoá là cơ s phát tri n ñô th . ñô th hoá trên th b t ñ u t
cách m ng th công, sau ñó cách m ng công nghi p ñã thay th lao ñ ng th
công b ng lao ñ ng máy móc v i năng su t lao ñ ng cao hơn và ñã làm thay
ñ i v cơ c u lao ñ ng xã h i trên cơ s phân công lao ñ ng xã h i. ð ng th i
cách m ng công nghi p ñã t p trung hoá l c lư ng s n xu t m c ñ cao d n
ñ n hình thành ñô th m i, m r ng quy mô ñô th cũ. Ngày nay, v i cách
m ng khoa h c k thu t mà tư ng trưng cho nó là nh ng c máy vi tính
nh ng siêu sa l thông tin và ñi n tho i di ñ ng thì s phát tri n ñô th hoá ñã
và s m nh m hơn bao gi h t. Như v y, m i n n văn minh ñ u t o ra m t
phong cách s ng, làm vi c thích h p, m t hình thái phân b dân cư, m t c u
trúc ñô th thích h p. [7]
2.1.1.3 Tính t t y u khách quan c a ñô th hoá
T nhi u th k trư c, các nư c trên th gi i nh t là nư c phát tri n ñã
di n ra quá trình ñô th hoá nhanh chóng, xu hư ng phát tri n c a ñô th hoá
g n li n v i s bi n ñ sâu s c v phát tri n kinh t - xã h i trên cơ s phát
tri n công nghi p hoá,hi n ñ i hoá n n kinh t ñ t nư c. Trong s phát
tri n kinh t - văn hóa xã h i c a qu c gia ñô th ñóng vai trò như nh ng
trung tâm h t nhân quan tr ng, là ñ u m i c a giao lưu phát tri n kinh t , là
trung tâm văn hoá chính tr trong khu v c. Theo d báo c a các nhà xã h i
h c ñô th th k 21 là th k c a ñô th . ðô th s phát tri n c c nhanh c

21. DOWNLOAD ĐỂ XEM ĐẦY ĐỦ NỘI DUNG
MÃ TÀI LIỆU: 52707
DOWNLOAD: + Link tải: tailieumau.vn
Hoặc : + ZALO: 0932091562