Ներբեռնել լավ որակով ( PDF) ԳԼՈՒԽ 3. ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԵԿՇԻՌ, ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇԻՎՆԵՐԻ ՀԱՄԱԿԱՐԳ ԵՎ ԿՐԿՆԱԿԻ ԳՐԱՆՑՈՒՄ: (3.6-3.9)

1. Հաշվապահական հաշվառման մեջ կատարվում են երկու* տեսակի
գրանցումներ, ժամանակագրական և սիստեմատիկ: Հաշվետու ժամանակաշրջանի
ընթացքում կատարված բոլոր գործառնությունները գրանցվում • են գրանցման
օրագրում, որը հնարավորություն է տալիս պատասխանել այն հարցին, թե որ օրը,
ինչ բնույթի և ինչ գումարի գործառնություններ են կատարվել, և որքան է ամսվա
ընթացքում կատարված գործառնությունների հանրագումարը, այսինքն ամսվա
շրջանառության գումարը: Գրանցման օրագրում գրանցումները կատարվում են
ժամանակագրական կարգով, այսինքն ըստ կատարված գործառնությունների
ժամանակի հաջորդականության: Գրանցման օրագիրը ունի հետևյալ տեսքը.
3.6. ԺԱՄԱՆԱԿԱԳՐԱԿԱՆ ԵՎ ՍԻՍՏԵՄԱՏԻԿ ԳՐԱՆՑՈՒՄՆԵՐ
Գործառնության
կատարման
թվականը
Հերթական
համարր
Գործառնության
բովանդակությունը
Հաշիվների թղթակցությունը Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
Գ5ԱՊԱՏԿԵՐ 3.5. ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԳՈՐ6ԱՌՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ԳՐԱՆՑՄԱՆ
ՕՐԱԳԻՐ
Գրանցման օրագրում գործառնությունները գրանցելուց հետո դրանք
գրանցվում են նաև այն հաշիվների դեբետներում և Կրեդիտներում, որտեղ
առաջանում են փոփոխություններ այդ գործառնությունների հետևանքով: Այս
կարգի գրանցումները կոչվում են սիստեմատիկ գրանցումներ: ժամանակագրական
և սիստեմատիկ գրանցումների համատեղ կատարումը երկու կարևոր նշանա­
կություն ունի, նախ հաշվապահական հաշվառումից տարաբնույթ տեղեկություններ
ստանալու և երկրորդ հաշիվներում կատարված գրանցումների ճշտությունը
հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում ստուգելու համար:
Սիստեմատիկ գրանցումների հետևանքով ժամանակաշրջանի ընթացքում
կատարված գործառնությունները խմբավորվում են ըստ դրանց տնտեսական
բովանդակության, հետևաբար կարող ենք առանձին հաշիվներում կատարված
գրանցումներից տեղեկություններ ստանալ ակտիվների ևդրանց գոյացման
աղբյուրների առանձին խմբերի մնացորդների և շարժի վերաբերյալ: Օրինակ
«Հաշվարկային հաշիվ» հաշվից կարող ենք տեղեկություններ ստանալ
հաշվարկային հաշվում գտնվող գումարների մնացորդների և շարժի վերաբերյալ,
«Նյութեր» հաշվից նյութերի մուտքի, ելքի և մնացորդների վերաբերյալ և այլն:
ժամանակագրական և սիստեմատիկ գրանցումների միաժամանակյա
վարման ստուգողական նշանակությունը հետևյալն է. հաշվետու
ժամանակաշրջանի ընթացքում կատարված բոլոր գործառնությունների
գումարները գրանցվում են երկու անգամ, մի անգամ դեբետում և մի անգամ'
կրեդիտում, հետևաբար բոլոր հաշիվների դեբետների և բոլոր հաշիվների
Կրեդիտների հանրագումարները պետք է հավասար լինեն իրար և
ժամանակագրական գրանցման մատյանի հանրագումարին: Այս հավասարությունը
42

2. երաշխավորում է, որ հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում բոլեր
գործառնությունները գրանցված լինեն համապատասխան հաշիվներում կամ նույն
գումարը երկու անգամ գրանցված լինի հաշիվներում: Սիստեմատիկ և
ժամանակագրական գրանցումների ստուգողական նշանակությանը ավելի
մանրամասն կծանոթանանք հաջորդ հարցի ուսումնասիրման ժամանակ:
3.7. ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳԻՐ
Հաշվետու ժամանակաշրջանի ընթացքում կատարված գործառնությունների
գումարները կրկնակի գրանցման եղանակով հաշիվներում գրանցելուց հետո
հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում որոշվում Է յուրաքանչյուր հաշվի
դեբետային և կրեդիտային շրջանառության գումարը և վերջնական մնացորդը: Այդ
աշխատանքները ավարտելուց հետո հաշվապահական հաշվառման տվյալները
ամփոփվում են' հաշվապահական հաշիվներում կատարված գրանցումների
ճշտությունը ստուգելու և հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ
հաշվեկշիռ կազմելու համար: Ընթացիկ հաշվառման աշխատանքներն ամփոփվում
են հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում շրջանառության տեղեկագիր կազմելու
միջոցով:
Շրջանառության տեղեկագիրն ունի հետևյալ կառուցվածքը.
Հաշիվների
ծածկագրերը
Հաշիվների
անվանումը
Մնացորդը
հաշվետու
ժամանակաշրջանի
սկզբում
Շրջանառությունը
հաշվետու
ժամանակաշրջանում
Մնացորդը
հաշվետու
ժամանակաշրջանի
վերջում
Դեբետ Կրեդիտ Դեբետ Կրեդիտ Դեբետ Կրեդիտ
Ա Բ 1 2 3 4 5 6
111
211
311
511
Հիմնական
միջոցներ
Նյութեր
Կանոնադրական
կապիտալ
Կարճաժամկետ
բանկային վարկեր
Ընդամենը 11 =22 23 = 24 25 = 26
Գ5ԱՊԱՏԿԵՐ 3.6. ՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆ ՏԵՂԵԿԱԳՐԻ ԿԱՌՈՒՑՎԱ5ՔԸ
Շրջանառության տեղեկագրի Ա սյունակում գրանցվում են հաշվապահական
հաշիվների ծածկագրերը (դրանց մենք կանդրադառնանք հաջորդ թեմաներում): Բ
սյունակում գրանցվում են հաշիվների անվանումները: 1-ին սյունակում գրանցվում
են ակսէիվային հաշիվների մնացորդները հաշվետու ժամանակաշրջանի սկզբի
դրությամբ, իսկ 2-րդ սյունակում պասիվային հաշիվների մնացորդները: 3-րդ և 4-րդ
սյունակներում գրանցվում են բոլոր հաշիվների դեբետային և կրեդիտային
շրջանառությունների գումարները: 5-րդ սյունակում գրանցվում են ակտիվային
հաշիվների մնացորդները հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ, իսկ 6-
43

3. ռդ սյունակում' պասիվային հաշիվների մնացորդները: Վերոհիշյալ գրանցումները
կատարելուց հետո որոշվում է յուրաքանչյուր սյունակի հանրագումարը: Եթե
հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված բոլոր գործառնությունների
գումարները հաշիվներում ճիշտ են գրանցված, ապա զույգ առ զույգ պետք է իրար
հավասար լինեն. 1-ին և 2-րդ, Յ-րդ և 4-րդ, 5-րդ և 6-րդ սյունակների
հանրագումարները: Ստացված հավասարությունները ոչ թե պատահականություն
են, այլ օրինաչափություն: Այսպես, 1-ին և 2-րդ սյունակների հավասարությունը
հետևանք է այն բանի, որ այդ սյունակների գումարները վերցվում են հաշիվներից
(դրանց սկզբնւսկան մնացորդներն են), իսկ հաշիվներում այդ գումարները
գրանցվում են նախորդ հաշվետու ժամանակաշրջանի հաշվեկշռից (ակտիվային
հաշիվներինը' ակտիվից, պասիվային հաշիվներինը' պասիվից): Իսկ հաշվեկշռի
ակտիվի և պասիվի հանրագումարների հավասարությունը արդեն հիմնավորել ենք
հաշվեկշիռն ուսումնասիրելիս: Յ-րդ և 4-րդ սյունակների հանրագումարների
հավասարությունը արդյունք է այն բանի, որ տնտեսական գործառնությունների
հետևանքով հաշվեկշռում առաջացող փոփոխությունները արտացոլվում Են
կրկնակի գրանցման եղանակով, այսինքն փոփոխությունները գրանցվում են մի
հաշվի դեբետում և մի այլ հաշվի կրեդիտում: Եթե դա այդպես է, նշված երկու
սյունակների հանրագումարները առանձին-առանձին պետք է հավասար լինեն
հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված գործառնությունների
հանրագումարին, հետևաբար պետք է հավասար լինեն նաև իրար: Ահա սա է
կրկնակի գրանցման եղանակի ստուգողական նշանակությունը, որը կարևոր դեր
ունի հաշվապահական հաշվառման աշխատանքների համակարգում:
Սակայն շրջանառության տեղեկագրի Յ-րդ և 4-րդ սյունակների
հավասարությունը կարոդ է պահպանված լինել նաև հաշիվների գրանցումներում
որոշ սխալների առկայության դեպքում: Օրինակ, եթե հաշվետու
ժամանակաշրջանում կատարված գործառնություններից որևէ մեկը գրանցված
չլինի հաշիվներում, այդ երկու սյունակների հանրագումարները իրար հավասար
կլինեն, սակայն հավասար չեն լինի գրանցման մատյանի հանրագումարին: Այդ
տիպի սխալը ուղղելու համար անհրաժեշտ է ստուգել գրանցումների ճշտությունը
բոլոր հաշիվներում, գտնել սխալը և ուղղել: Այս տիպի սխալ հնարավոր է նաև
գրանցումներ կատարելիս, մի որևէ գործառնության գումար համապատասխան
հաշվի դեբետում կամ կրեդիտում գրանցելու փոխարեն գրանցվում է մի ուրիշ
հաշվի դեբետում կամ կրեդիտում: Նմանատիպ սխալները հաշվապահական
հաշվառման մեջ հայտնաբերվում են հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում
սինթետիկ և անալիտիկ հաշվառման տփալները իրար հետ համեմատելու միջոցով:
Շրջանառության տեղեկագրի 5-րդ և 6-րդ սյունակների հանրագումարների
հավասարությունը առաջանում է նախորդ երկու զույգ սյունակների
հավասարությունից, քանի որ 5-րդ սյունակի տվյալները ստացվում են 1-ին
սյունակի տվյալին գումարելով Յ-րդ սյունակի տվյալը և հանելով 4-րդ սյունակի
տվյալը, իսկ 6-րդ սյունակի տփալները ստացվում են 2-րդ սյունակի տվյալին
գումարելով 4-րդ սյունակի տվյալը և հանելով Յ-րդ սյունակի տվյալը:
Այս բոլորից հետո պարզորոշ երևում է հաշվապահական հաշիվների և
հաշվեկշռի փոխադարձ սերտ կապը: Հաշվապահական հաշիվները բացվում են
նախորդ ժամանակաշրջանի հաշվեկշռի տվյալներով, այնուհետև հաշվետու
ժամանակաշրջանի վերջում ամփոփելով և հանրագումարի բերելով բոլոր
հաշիվներում կատարված փոփոխությունները որոշվում է յուրաքանչյուր հաշվի
մնացորդը հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջի դրությամբ, որոնցով էլ կազմվում է
նոր հաշվեկշիռ:
44

4. Գ5ԱՊԱՏԿԵՐ3.7.ՇԱԽՄԱՏԱՅԻՆՇՐՋԱՆԱՌՈՒԹՅԱՆՏԵՂԵԿԱԳԻՐ
Հաշիվներիկրեդիտային
ճնացորդըհաշվետու
ժամանակաշրջանիվերջում
1 ^
!|
Е о
=з сг
з -з
If
It
It
з <=>
Սինթետիկ հաշիվների շրջանււ
ր
ւոությո
ստ ոե
ււնը ՜
ւետհ
Հաշիվներիկրեդիտային
մնացորդըհաշվետու
ժամանակաշրջանիսկզբում
£ /
Տ /
с՜
E
511-Կարճաժամկետ
բանկայինվարկեր
■§ £
5 " Տ JJ
11
3 сг
% |
Տ
Е
"Э
է
=օ 2
Е -
о £
сг Е
2՜ °
Е 3
«
It
¥
Е
tv
Ol
Е
1
Е
.э
■з
Е
to
м
1!
£ -g
о Е
СГ с
■= Е
N>
f
•3
JU
Е>
СП
Е
f
о
s.
3*
տ
о
сг
՜Յ
-
M
II
M
(Օ
դսբօաայլւս
մնացորդը
հաշվետու
ժամանակա­
շրջանի
սկզբում
1 JJ
Г!
г^-
I XL.
'՝Տ; ст
I *
111
Հիմնական
միջոցներ
С
гг
£Ti
-с
сг
Տ
•3-
xr
3՜
E
*3"
£֊
о
er
3
*3-
INJ
"3
г«Э
E
о
E
3
2
2
3
о
(3
(3
с
5
£Г
ГЗ
or
ՀՅ
¥
"3-
f
211
Նյութեր
»г 213
Արագամաշ
առարկաներ
1п 215
Արտադրանք
1[ 311
Կանոնադրական
(բաժնեհավաք)
1Г 343
Հաշվետու
տարվա զուտ
511
Կարճաժամկետ
բանկային
il
Г և այլն
1
1
M
w
II
£
Հաշիվների
դեբետային
շրջսւնսւռութ
-յան
գումարը
М
СЛ
II
М
05 —
Դեբետային
մնացորդը
հաշվետու
ժամանակա­
շրջանի
վերջում

5. Սինթետիկ հաշիվների շրջանառության տեղեկագիր կազմվում է նաև մեկ այլ
սկզբունքով, որը կոչվում է շախմատային շրջանառության տեղեկագիր:
Դրա կառուցվածքը ներկայացված է գծապատկեր 3.7-ում:
Շախմատային շրջանառության տեղեկագրի առաջին սյունակում և առաջին
տողում արտացոլվում են հաշվետու ժամանակաշրջանի սկզբի դրությամբ
հաշիվների մնացորդները, ընդ որում' ուղղահայաց սյունակի տփալները
համապատասխանում են պարզ ձևի շրջանառության տեղեկագրի առաջին
սյունակի տվյալներին, իսկ հորիզոնական առաջին տողի տփալները սովորական
ձևի շրջանառության տեղեկագրի երկրորդ սյունակի տվյալներին:
Շախմատային շրջանառության տեղեկագրի նախավերջին սյունակի
տփալները համապատասխանում են սովորական ձևի շրջանառության տեղեկագրի
երրորդ սյունակի տվյալներին, իսկ նախավերջին տողի տփալները' սովորական ձևի
շրջանառության տեղեկագրի չորրորդ սյունակի տվյալներին:
Վերջապես, շախմատային շրջանառության տեղեկագրի վերջին, ուղղահայաց
սյունակի տփալները համապատասխանում են սովորական ձևի շրջանառության
տեղեկագրի հինգերորդ սյունակի տփալներին, իսկ վերջին տողի տփալները'
սովորական ձևի շրջանառության տեղեկագրի վեցերորդ սյունակի տփալներին:
Ի տարբերություն սովորական ձևի շրջանառության տեղեկագրի, որում
հաշիվների դեբետային և կրեդիտային շրջանառությունները արտացոլվում են
հանրագումարներով, շախմատային շրջանառության տեղեկագրում դրանք
արտացոլվում են ըստ թղթակցող հաշիվների: Այդ պարագան շախմատային
տեղեկագրի այս ձևի հիմնական առավելությունն է, քանի որ հաշվետու
ժամանակաշրջանում կատարված բոլոր գործառնությունները շրջանառության
տեղեկագրում արտացոլվում են խմբավորված ձևով, որը հնարավորություն է
ընձեռում նախ խորապես թափանցելու հաշվետու ժամանակաշրջանում
կատարված գործառնությունների բովանդակության մեջ և ապա ժամանակին
հայտնաբերելու հաշիվների թղթակցության մեջ թույլ տրված հնարավոր սխալները
և վերացնել դրանք:
3.8. ՍԻՆԹԵՏԻԿ ԵՎ ԱՆԱԼԻՏԻԿ ՀԱՇՎԱՌՈՒՄ
Արդեն դիտարկված հաշվապահական հաշիվներում ակտիվների, սեփական
կապիտալի և պարտավորությունների մնացորդները և շարժը արտացոլվում էին
առանձին ամբողջական խմբերով, օրինակ' «Նյութեր» հաշվում նյութերի
սկզբնական մնացորդը կազմակերպությունում եղել է 1.500.000 դրամի, հաշվետու
ժամանակաշրջանում ստացվել են 2.150.000 (1.150.000 + 1.000.000) և ծախսվել
200.000 դրամի նյութեր, հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջում նյութերի մնացորդը
կազմել է 3.450.000 դրամ, բայց ինչպիսի նյութեր են եղել դրանք, որ տեսակից,
որքան և ինչ գումարի, այդ տփալները չկան «Նյութեր» հաշվում, մինչդեռ դա էական
է ակտիվների տփալ խմբի շարժի և մնացորդների վերաբերյալ պատկերացում
ունենալու համար, որը բացառիկ նշանակություն ունի կազմակերպության
տնտեսական գործունեությունը ճիշտ կազմակերպելու համար: Կամ վերցնենք
«Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» հաշիվը: Այս հաշվի մնացորդը
հաշվետու ժամանակաշրջանի սկզբին կազմել է 1.800.000 դրամ, որը հաշվետու
ժամանակաշրջանի ընթացքում ավելացել է ևս 1.000.000 դրամով և նվազել
2.500.000 (1.500.000 + 1.000.000) դրամով, հաշվի մնացորդը հաշվետու
ժամանակաշրջանի վերջին կազմել է 300.000 դրամ, բայց ո՞ր մատակարարներն են
46

6. ունեցել այդ պահանջը, ո՞ր մատակարարներին է վճարվել պարտքը և ի՞նչ Qhp
պարտք է առաջացել, այդ հարցերի պատասխանը հաշվում չենք գտնի:
Օրինակները կարող ենք շարունակել' «Հիմնական միջոցներ», «Դեբիտորական
պարտքեր վաճառքների գծով», «Արտադրանք», «Անավարտ արտադրություն»,
«Կարճաժամկետ կրեդիտորական պարտք բյուջեին» և այլն: Ասվածից հետևում է,
որ մինչև այժմ մեր ուսումնասիրած ընթացիկ հաշվառումը խիստ ընդհանուր է և
կարիք ունի լրացումների, հետագա մանրամասնեցման: Այդ լրացումը կատարվում
է ընդհանուր' սինթետիկ հաշվառման հետ միաժամանակ վարելով նաև
մանրամասնացված, անալիտիկ հաշվառում:
Մինչև այժմ ներկայացրեցինք սինթետիկ հաշիվներ, որոնց մեջ ակտիվները
կամ դրանց աղբյուրները հաշվառվում են ըստ առանձին խմբերի, գումարային
արտահայտությամբ:
Ընթացիկ հաշվառման ժամանակ սինթետիկ հաշիվներից շատերի համար
բացվում են անալիտիկ հաշիվներ, որոնցում արտացոլվում են սինթետիկ հաշվի
նույն տփալները, այսինքն մնացորդը, ավելացումները, նվազեցումները և նոր
մնացորդը, բայց ոչ թե խմբային ընդհանուր գումարով, այլ յուրաքանչյուր տարրինն
առանձին վերցրած: Ընդ որում, ապրանքանյութական արժեքների շարժն ու
մնացորդները անալիտիկ հաշիվներում գրանցվում և արտացոլվում են
գումարաքանակային արտահայտությամբ, իսկ մնացած հաշիվներինը ըստ
անվանումի, ըստ նյութական պատասխանատու անձերի, ըստ ծախսերի առանձին
տեսակների, ըստ բյուջեի հետ ունեցած հարաբերությունների և այլն: Սինթետիկ և
անալիտիկ հաշիվների միջև կա փոխադարձ կապ, որն արտահայտվում է
հետևյալում, սինթետիկ հաշվի սկզբնական մնացորդը պետք է հավասար լինի դրան
կից բացված անալիտիկ հաշիվների սկզբնական մնացորդների հանրագումարին,
սինթետիկ հաշվի դեբետային շրջանառության գումարը' անալիտիկ հաշիվների
դեբետային շրջանառությունների հանրագումարին, սինթետիկ հաշվի կրեդիտային
շրջանառության գումարը անալիտիկ հաշիվների կրեդիտային
շրջանառությունների հանրագումարին և վերջապես, սինթետիկ հաշվի վերջնական
մնացորդը պետք է հավասար լինի անալիտիկ հաշիվների վերջնական
մնացորդների հանրագումարին:
Անալիտիկ հաշիվները իրենց ձևով կարող են տարբեր լինել սինթետիկ
հաշիվների ձևից, բայց բնույթով նման են սինթետիկ հաշիվներին, ունեն երկու կողմ'
դեբետ և կրեդիտ, և գրանցումները կատարվում են միևնույն կանոններով:
Հաշվապահական ընթացիկ հաշվառման մեջ սինթետիկ և անալիտիկ
հաշիվների զուգահեռ, համատեղ վարումը կարևոր նշանակություն ունի ոչ միայն
կազմակերպության ակտիվների և դրանց գոյացման աղբյուրների հաշվառումը
ավելի օպերատիվ և ճկուն դարձնելու, բազմակողմանիորեն արտացոլելու, այլև
հաշվառման տփալները ստուգելու և հուսալիությունն ապահովելու տեսակետից:
Սինթետիկ և անալիտիկ հաշվառման փոխադարձ կապը ցույց տանք հետևյալ
օրինակով:
Գլխավոր գրքից և անալիտիկ հաշվառման գրանցամատյաններից վերցված
են «Նյութեր» և «Կրեդիտորական պարտք գնումների գծով» սինթետիկ և անալիտիկ
հաշիվների մնացորդները' 2007 թ. հունվարի 1-ի դրությամբ:
Ըստ գլխավոր գրքի (սինթետիկ հաշվառման տվյալների) «Նյութեր» հաշվի
մնացորդը եղել է 12.290.000 դրամ: Ըստ հաշվառման գրանցամատյանի այն
գոյացել է հետևյալ նյութերի մնացորդների գումարից.
/V
47

7. Նյութի անվանումր Չափի ճիաւյորր Քանակր Գինը Գումարր (դրամ)
Փայտանյութ խոր.մ 1.000 12.000 12.000.000
Սոսինձ կգ 100 1.400 140.000
Լաք պայմ.տոււի 50 3.000 150.000
Ընդամենր X X X 12.290.000
Ըստ գլխավոր գրքի, «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» հաշվի
մնացորդը կազմել է 270.000 դրամ:
Ըստ անալիտիկ հաշվառման գրանցամատյանի ունենք հետևյալ
Մատակարարի անփսնումյլ Հա;ւ|ի համարր Գումարր
Նոյեմբերյանի փւսւտամ;ակման կոմբինատ1215(10.11.2006 թ.) 100.000
Մասիսի մեծածախ բացա 964(15.12.2006 թ.) 80.000
Մոսկվայի «Լաք և ներկեր» ՍՊԸ 114(20.12.2006 թ.) 90.000
Ընդամենր X 270.000
2007 թ. առաջին եռամսյակի ընթացքում տեղի են ունեցել հետևյալ
տնտեսական գործառնությունները.
Գործ.
համարր
Գործառնության բովանդակությունը Գումարը
1. Նոյեմբերյանի փայտամշակման կոմբինատից ստացվել է 184/
15.01.07 թ. հաշիվ-ապրանքագիրը, ըստ որի նյութերի պահեստ
է մուտքագրվել փայտանյութ 200 խոր.մ х 12.000 դրամ:
Գումարր ;ի վճարվել:
2.400.000
2. Մոսկվայի «Լաք և ներկեր» ՍՊԸ-ից ստացվել է 125/ 20.02.07 թ.
հաշիվ-ապրանքագիրը, ըստ որի նյութերի պահեստ է
մուտքագրվել լաք 120 պայմ.տուփ х 3000 դրամ:
Գումարր >ի փոխւսնցվեւ:
360.000
3. Թիվ 25 պահանջագրով նյութերի պահեստից հիմնական
արտադրամաս են բացթոդնվել նյութեր,
փայտանյութ 800խոր.մճ 12.000
սոսինձ' 20 կգ X 1.400
լաք 45 պ.տ x 3.000
9.600.000
28.000
135.000
Ընդամենը 9.763.000
4. Հաշվարկային հաշվից փոխանցվել է մատակարարներին
գնումների գծով պարտքի դիմաց.
Նոյեմբերյանի փայտամշակման կոմբինատին
Մասիսի մեծածախ բազային
Մոսկվայի «Լաք և ներկեր» ՍՊԸ-ին
200.000
60.000
290.000
Ընդամենը 550.000
Հաշվարկային հաշվի մնացորդը 2007 թ. հունվարի 1-ին եղել է
600.000 դրամ:
48

8. Տեղի ունեցած տնտեսական գործառնությունները սինթետիկ հաշվառման մեջ
արտացոլվում են հետևյալ կարգով:
Դտ «Նյութեր» Կտ Դտ «ԿՊ գնումների գծույ» Կտ
Մն.12.290,ООО Մն. 270.000
1) 2.400.000 3) 9.763.000 4) 550.000 1) 2.400.000
2) 360.000 2) 360.000
?№2.760.000 ???9.763.000 550.000 7Р?2.760.000
Մն. 5.287.000 Մն.2.480.000
Դտ «Հա;Աարկա]հՕ հա;իւ|» Կտ Դա «Հիմնականարտադրություն» Կտ
Մն. 600.000
4) 550.000
?Ո9 ֊ 550.000
Մն. 50.000
Անալիտիկ հաշվառման մեջ յուրաքանչյուր նյութի և մատակարարի համար
բացվում է առանձին անալիտիկ հաշիվ, որի մեջ գործառնությունների հետևանքով
տեղի ունեցած փոփոխություններն արտացոլվում են հետևյալ կարգով.
«Փայտանյութ» (չափի միավորը' խոր.մ)
а0
3-з-
1
Չ
Գործսւռն.
համարը
Գործառնության
բովանդակութ­
յունը
Միավորիգին
Մուտք Ե1Ք Մնացորդ
քանակ
գումար
J=T
3օ
3
Օ*
CL
3*ց
Ссг
քանակ
գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Մնացորդը
առ 31.12.06թ. 12.000 1000 12.000.000
2007 1. Ստացվել է
184/15.01.07
հաշվով 12.000 200 2.400.000
2007 3. Բաց է թողնվել
արտադրություն 12.000 800 9.600.000
Շրջանառությունը
I եռամսյակում 200 2.400.000 800 9.600.000
Մնացորդը
առ 31.03.07թ. 400 4.800.000
49

9. «Սոսինձ» (չափի միավորը' կգ)
CJ0
3
1£3
Գործառն.
համարը
Գործառնության
բովանդակութ-յունը
Միավորիգին
Մուտք Ьш Մնացորդ
а
3а
3
Oi
գումար
քանաը
գումւսր
քանաը
գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Մնացորդը
առ 31.12.06р. 1.400 100 140.000
2007 3. Բաց է թողնվել
արտադրություն 1.400 20 28.000
Շրջանառությունը
I եռամսյակում 20 28.000
Մնացորդը
I առ31.03.07թ, 80 112.000
«Լաք» (չափի միավորը' պսւյմ.տուփ)
Թվականը
II
11СէSZ
Գործառնության
բովանդակութ-յունը
Միավորիգին
Մուտք Ելք Մնացոոդ
քանակ
Umpiub
քանակ
գումար
քանակ
գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Մնացորդը 3.000 50 150.000
առ 31.12.06թ.
2007 1. Ստացվել է 125/20.02.07
հաշվով 3.000 120 360.000
2007 3. Բաց է թողնվել
արտադրություն 3.000 45 135.000
Շրջանառությունը
I եռամսյակում 120 360.000 45 135.000
Մնացորդր առ 31.03.07թ. 125 375.000
Հաշիվ՛ Նոյեմբերյանի փայտամշակման կոմբինատ՛
Թվականը Գործառ­ Գործառնության Գումարր
նության
համարր
բովանդակությունը Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդր առ 31.12.06 p. 100.000
2007թ. 1. Պարտքի ձևավորում 184/15.01.07 հաշվով
ստացված փայտանյութի դիմաց 2.400.000
2007 թ. 4. Պարտքի մարում հա?ւ|արկային հւաԱհց 200.000
Շրջւսնւսռությունր առաջին եռամսյակում 200.000 2.400.000
Մնացորդր առ 31.03.07 թ. 2.300.000
50

10. Հաշիվ՛ Մասիսի մեծածախ բացա'
Թվականը Գործառ­
նության
համարր
Գործառնության
բովանդակությունը
Գումարր
Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդր առ 31.12.06 թ. 80.000
2007թ. 4. Պարտքի մարում հաշվարկային հաշվից
60.000
Շո?անառությունո umuiphO եռամսյակում 60.000 ֊
Մնացորդր առ 31.03.07 թ. 20.000
Հաշիվ' Մոսկվայի «Լաք հ ներկեր» ՍՊԸ'
Թվականը Գործառ­ Գործառնության Գումարր
նության
համարր
բովանդակությունը Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդր առ 31.12.06 թ. 90.000
2007թ. 2. Պարտքի ձևավորում 125/20.02.07
ապրանքագրով ստացված նյութի դիմաց
հաշիվ 360.000
2007 թ. 4. Պարտթի մարում հաշվարկային հա;վիգ 290.000
Շրտ>ւսնառութւունր ւսռսփին եռամսյակում 290.000 360.000
Մնացորդր առ 31.03.07թ. 160.000
Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջին անալիտիկ հաշիվների տփալներով
կազմվում է անալիտիկ հաշիվների շրջանառության տեղեկագրեր, որոնց
հանրագումարային տվյալները համեմատվում են համապատասխան սինթետիկ
հաշիվների տվյալների հետ:
«Նյութեր» սինթետիկ հաշվին կից բացված անալիտիկ հաշիվների
շրջանառության տեղեկագիր
Նյութերի
անվանումը
Չափի
միավորը
Մնացորդը առ
31.12,2006թ.
Շրջանւսռությ
եռամս
ւունը առաջին
ակում
Մնացորդը առ
31.03.2007թ.
Քանակ
Գումար
մուտք Ьц?
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
3W
3Qi
Գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Փայտանյութ մ3 1000 12.000.000 200 2.400.000 800 9.600.000 400 4.800.000
Սոսինձ ԿԳ 100 140.000 - - 20 28.000 80 112.000
Լաք պ.տ. 50 150.000 120 360.000 45 135.000 125 375.000
Ընդամենը X X 12.290.000 X 2.760.000 X 9.763.000 X 5.287.000
51

11. «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» սինթետիկ հաշվին կից
անալիտիկ հաշիվների շրջանառության տեղեկագիր
N:
Անալիտիկ հաշիվնե­
րի անվանումը
Մնացորդը աո
31.12.2006թ.
Շրջանառությունը Մնացորդը առ
31.03.2007թ.
Դտ Կտ Դտ Կտ Դտ Կտ
1. Նոյեմբերյանի
փայտամշակման կոմբինատ
100.000 200.000 2.400.000 2.300.000
2. Մասիսի մեծածախ բագսւ 80,000 60.000 - 20.000
3. Մոսկվայի «Լաք U ներկեր»
ՍՊԸ
90,000 290.000 360.000 160.000
Ընդամենր 270.000 550.000 2.760.000 2.480.000
Այսպիսով, սինթետիկ և անալիտիկ հաշիվների շրջանառության տեղեկագրի
տվյալների համադրման արդյունքում ստուգում են կատարված գրանցումների
ճշտությունը և սինթետիկ հաշվառման տվյալներով կազմում սինթետիկ հաշիվների
շրջանառության տեղեկագիր:
3.9. ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՄԻՋԱՆՑԻԿ ԽՆԴԻՐ
Հաշվապահական հաշվառման հաշիվների համակարգի և հաշվապահական
հաշվերշռի միջև գոյություն ունի փոխադարձ կապ: Այն արտահայտվում է նրանում,
որ հաշիվները բացվում են հաշվեկշռում ներկայացված տվյալների հիման վրա, և
մյուս կողմից հաշվեկշիռը կազմվում է հաշվապահական հաշիվներում որոշված
վերջնական մնացորդների հիման վրա: Հաշիվների և հաշվեկշռի միջև կապը ցույց
տանք միջամցիկ խնդրի օրինակով:
«Աիս» բաժնետիրական ընկերությունը ստեղծվել է 2005 թ.
դեկտեմբերին, որի գործունեությունն է հագուստի արտադրությունը:
Բաժնետիրական ընկերության կանոնադրական կապիտալը ձևավորվել է 1000
հատ սովորական բաժնետոմսով' յուրաքանչյուր բաժանետոմսը' 10.000 դրամ
անվանական արժեքով: Ընկերությունը արտադրում է տղամարդու կոստյում
(ՏԿ1) և կանացի շրջազգեստ (ԿՇ2):
1. Դեկտեմբեր ամսվա համար բացել տնտեսական գործառնությունների
գրանցման օրագիր և դրանում գրանցել «Սիս» բաժնետիրական ընկերության
ձևավորման գործառնությունները 1ւ որոշել հաշիվների թղթակցությունները
«Սիս» բաժնետիրական ընկերության 20X6 թվականի դեկտեմբեր ամսվա
ընթացքում իրականացրած գործառնությունների գրանցման օրագիր.
N Գործառնության
բովանդակությունը
Հա;հԱների թո&աԱցությունո Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
1 2 3 4 5
1.
Վաճառվել է 400 բաժնետոմս և
գումարը մուտքագրվել է
հաշվարկային հաշիվ
252
«Հաշվարկային
հաշիվ»
311
«Կանոնադրական
կապիտալ»
4.000.000
52

12. 2.
Ձեռք են բերվել նյութեր 200 հատ
բաժնետոմսերի վտխանակմւսմբ 211
«Նյութեր»
311
«Կանոնադրական
կապիտալ»
2.000.000
3.
Ընկերությունը բաժնետոմսերի
փոխանակմամբ ձեռք է բերել'
ա) հիմնական միջոցներ
(250 հատ բաժնետոմս)
բ) արագամաշ առարկաներ
(50 բաժնետոմս)
111
«Շահագործման մեջ
գտնվող մաշվող
հիմնական
միջոցներ»
213
«Արագամաշ
առարկաներ
2.500.000
500.000
Ը ն դ ա մ ե ն ը -
311
«Կանոնադրական
կապիտաւ»
3.000.000
Մնացած բաժնետոմսերը իրացվել
են
ա) 10 հատ բաժնետոմսի գումարը
մուտքագրվել է դրամարկղ
251
«Դրամարկղ» 100.000
4. բ) 90 հատ բաժնետոմսի գումարը
մուտքագրվել է հաշվարկային
հաշիվ.
252
«Հաշվարկային
հա?իԱ»
900.000
Ը ն դա մ ե ն ը -
311
«Կանոնադրական
կապիտալ»
1.000.000
Ը Ն Դ Ա Մ Ե Ն Ը 10.000.000
2. Բացել հաշվապահական հաշիվներ և դրանցում գրանցել դեկտեմբեր
ամսվա ընթացքում կատարված գործառնությունների գումարները
«Կանոնադրական
Դտ կասքիտաւ» Կտ
1) 4.000.000
2) 2.000.000
3) 3.000.000
4) 1.000.000
Շրջ. 0 Շրջ. 10.000.000
Մնացորդը
առ 01.01.Х7 թ 10.000.000
252
Դտ «Հաշվարկայինհաշիվ» Կտ
1)4.000.000
4բ) 900.000
Շր*. 4.900.000 Й-2 ........ 0
Մնսծյորդը
առ 01.01.Х7 4.900.000
213
«Արագամաշ Կտ
Դտ առարկաներ»
Յբ) 500.000
Շրջ. 500.000 Շրջ.
0
Մնացորդը
առ 01.01.Х7 500.000
211 Կտ
Դտ «Նյութեր»
2) 2.000.000
Շոօ. 2.000.000 ԳՈՋ .... 0
Մնացորդը
առ 01.01.Х7 2.000.000
53

13. 111
«Շահագործմանմեջգտնվող
մաշվողհիմնականմիջոցներ
Դտ » Կտ Դտ
251
«Դրամա ոԿո
Կտ
Յա) 2.500.000 4ա) 100.Q00
Շրջ. 2500.000 Շրջ. 0 Շրջ. 100.000 [Շրշ, . 0
Մնացորդը
առ 01.01.Х7 2.500.000
Մնացորդո
առ 01.01.Х7 100.000
3. Հաշիվների տվյալներով կազմել «Սիս» բաժնետիրական ընկերության
մեկնարկային հաշվեկշիռը 20X7 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ
ԱԿՏԻՎ Գումարը
(հազ. դրամ) ՊԱՍԻՎ Գումարը
(հագ. դրամ)
Հիմնական միջոցներ
Նյութեր
2.500
2.000 Կանոնադրական
10.000
Արագամաշ առարկաներ 500 կապիտալ
Դրամական միջոցներ 5.000
Հաշվեկշիռ . ___ 10.000 Հաշվեկշիռ 10.000
Անալիտիկ հաշիվների մնացորդների վերծանում'
211 «Նյութեր» հաշվի 2.000.000 դրամի մնացորդը ըստ նյութերի
տեսակների կազմել է'
Նյութերի անվանումը Միավորի գին Քանակ
(մ)
Գումար
(ԴՈւսմ).
Բրդյա գործվածք 2.000 700 1.400.000
Մետաքսե գործվածք 3.000 200 600.000
Ընդամենը X X 2.000.000
20X7 թվականի հունվարի 1փց «Սիս» բաժնետիրական ընկերությունը
սկսել է արտադրական գործունեությունը և | եռամսյակի ընթացքում կատարվել են
հետևյալ տնտեսական գործառնությունները, որոնք ներկայացնենք գրանցման
օրագրում և որոշենք հաշիվների թղթակցությունը:
4. Բացել տնտեսական գործառնությունների գրանցման օրագիրը և
գրանցել կատարված գործառնությունները, որոշել հաշիվների
թղթակցությունները
N
Փաստաթուղթը և գործառնության
բովանդակությունը
Հաշիվների
впвщидг ւթտւԱո Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
1 2 3 4 5
1. Հւսշիվ-ապրանքագիր, ՀՄ ընդունման ակտ
Մեքենաշինական գործարանից ստացվել են
կարի մեքենաներ, որոնք հանձնվել են
շահագործման 111 521 1.500.000
54

14. 2. ԲՔ հաշվարկային հաշվից,վարկային
պայմանագիր
Մուտքագրվել է բանկից ստացված
երկարաժամկետ վարկր 252 411 2.400.000
3. Հաշիվ, Վճարման հանձնարարագիր
Հաշվարկային հաշվից վճարվել է
տրանսպորտային կազմակերպությանը'
ձեռքբերվւսծ հիմնական միջոցի
տեոափոխման համար 111 252 20.000
4, Հաշհվ-ապրանքագիր, Պահեստի մուտքի
օրդեր
«Տեքստիլ» ԲԲԸ-ից ստացվել Է բրդյա
գործվածք'
400 մ X 2000 !} 211 521 800.000
5. Հաշիվ-ապրսւնքագիր N 42, Մ/օ N 7
«Մետաքս» ՍՊԸփց ստացվել Է մետաքսյա
գործվածք'
250 մ X 3000 դ 211 521 750.000
6. Լիմիտային քարտ
Արտադրություն բաց են թողնվել նյութեր '
ա) բրդյա գործվածք' ՏԿ1 արտադրանքի
համար'
ՅՕՕմ X 2000 դրամ 600.000
բ) մետաքսյա գործվածք' ԿՇ2 արտադրանքի
համար'
175 մ X 3000 դրամ 525.000
Ընդամենը 811 211 1.125.000
7. Հաշվարկային տեղեկագիր,
Աշխատավարձի բաշխման տեղեկագիր
Հաշվարկվել Է աշխատավարձ բանվորներին
ա) ՏԿ1 արտադրանքի համար
բ) ԿՇ2 արտադրանքի համար'
1.500.000
1.000.000
Ընդամենը 811 527 2.500.000
8. Հաշվարկային տեղեկագիր,
Աշխատավարձի բաշխման տեղեկագիր
Հաշվարկվել է աշխատավարձ
ա) արտադրամասերի կառավարման և այլ
անձնակազմին 813 500.000
բ) վարչական անձնակազմին 713 300.000
Ընդամենը 527 800.000
9, Հաշվարկային տեղեկագիր, սոցապ
հատկացումների բաշխման տեղեկագիր
/
Կատարվել են հատկացումներ անձնակազմի
պարտադիր սոցիալական
ապահովագրության համար'
ա), հիմնական արտադրամասերի
բանվորների
ՏԿ1 արտադրանքի համար
ԿՇ2 արտադրանքի համար'
350.000
300.000
Ընդամենը 811 650.000
55

15. р) արտադրամասերի կառավարման և այլ
անձնակացմի 813 80.000
գ) ւյաո>ական անձնակազմի 713 60.000
ԸՕդասենզ 525 790.000
10. Հաշվապահության տեղեկանք'
Աշխատողների աշխատավարձից պահվել է'
ա) եկամտահարկ 524 775.000
բ) սոցիալական ապահովագրության
վճարներ (3 %) 525 99.000
Ընդամենը 527 874.000
11. Հաշվապահության հաշվարկ'
ժամանակավոր անաշխատունակության
թերթիկների հիման վրա հաշվարկվել է
նսյաստ 525 527 120.000
12. Հաշվապահության հաշվարկ'
Հաշվարկվել է հիմնական միջոցների
մւսշվածությունը'
ա) հիմնական արտադրամասերի
բ) վարչական նշանակության
813
713
170.000
25.000
Ընդամենը 112 195.000
13. Դրամարկղի մուտքի օրդեր, չեկ
Հաշվարկային հաշվից ստացվել է կանխիկ
դրամ դրամարկղում' աշխատավարձ
վճարելու և այլ նպատակների համար 251 252 3.500.000
14. Դրամարկղի ելքի օրդեր, Վճարային
տեղեկագիր
Դրամարկղից վճարվել է աշխատավարձ
ա?խատոդնեոհն 527 251 2.150.000
15. Վճարման հանձնարագիր,
Հաշվարկային հաշվից փոխանցվել է
մատակարարներին'
ա) «Տեքստիլ» ԲԲԸ
բ) «Մետալս» ՍՊԸ
700.000
300.000
Ընդամենը 521 252 1.000.000
16. Հաշվապահության հաշվարկ'
Անուղղակի արտադրական ծախսումները
բաշխվել են արտադրատեսակների միջև և
դուրս գրվել «Հիմնական արտադրություն»
հաշվին
ա) ՏԿ1 արտադրանքի
բ) ԿՇ2 արտադրանքի
(Անուղղակի ծախսերի բսւշխմսւն հաշվարկը
բերված Է N 1 աաուսակում)
450.000
300.000
Ընդամենը 811 813 750.000
17. Հաշվապահության տեղեկանք
Անավարտ արտադրության մնացորդը
փաստացի ինքնարժեքով դուրս Է գրվել
հիմնական արտադրության հաշվից
ա) ՏԿ1 արտադրանքի գծով'
բ) ԿՇ2 աոտադրանքհ գծով'
500.000
325.000
Ընդամենը 214 811 825.000
56

16. 18. Հաշվապահության հաշվարկ4
Հիմնական արտադրությունից ստացվել և
պահեստ է մուտքագրվել պատրաստի
արտադրանք’ փաստացի ինքնարժեքով
ա) ՏԿ1 արտադրանք' 80 հատ
բ) ԿՇ2 արտադրանք' 72 հատ
(հաշԱարկր թիւ| 2 աաուսակում)
. *
2.400.000
1.800.000
Ընդամենը 215 811 4.200.000
19. Հսւշիվ-ապարանքագիր,
Գնորդներին առաքվել Է պատրաստի
արտադրանք' բաց թողնման գներով
ա) ՏԿ1 արտադրանք' 75 հատ X 42.000 դրամ
բ) ԿՇ2 արտադրանք' 69 հատ X 37.000 դրամ
3.150.000
2.553.000
Ընդամենցլ^ 221 611 5.703.000
20. Վաճառված արտադրանքի ինքնարժեքը
հաշվեգրվել է ծախսերին
ա) ՏԿ1 արտադրանք' 75 հատ X 30.000 դրամ*
բ) ԿՇ2 արտադրանք' 69 հատ X 25.000 դրամ
2.250.000
1.725.000
Ընդամենը 711 215 3.975.000
21. ՔԲ հաշվարկային հաշվից
Հաշվարկային հաշվում ստացվել Է
գնորդներից 252 221 5.000.000
22. Դրամարկղի ելքի օրդեր
Հաշվետու անձին տրվել է դրամարկղից
առհսւյհվ. գումար 228 251 200.000
23. Առհաշիվ գումարների ծախսման մասին
հաշվետվություն
Հաշվետու անձի կողմից վճարվել Են
վաճառված արտադրանքի բեռնման֊
բեռնաթափման ծախսումներր 712 228 200.000
24. ՔԲ վարկային հաշվից, վարկային
պայմանագիր
Բանկի կարճաժամկետ վարկի հաշվին
վճարվել Է մեքենաշինական գործարանին'
աարտքի դիմաց 521 511 1.500.000
25. Քաղվածք հաշվարկային հաշվից
Հաշվարկային հաշվից փոխանցվել է
պարտքը'
ա) բյուջեին
բ) սոցիալական ապահովագրության
մարմիններին
524
525
700.000
670.000
Ընդամենր 252 1.370,000
26. Հաշվապահության տեղեկանք'
Արտադրանքի իրացումից հասույթը դուրս Է
գրվել «Ֆինանսական արդյունք» հա;Վհն 611 331 5.703.000
27. Հաշվապահության տեղեկանք'
Իրացված արտադրանքի ինքնարժեքը դուրս Է
գրվել «Ֆինանսական արդյունք» հաշվին 331 711 3.975.000
28. Հաշվապահության տեղեկանք'
Վարչական ծախսերը դուրս են գրվել 713 385.000
* մեկ միավոր արտադրանքի ինքնարժեքի հաշվարկը կատարվել է թիվ 2 աղյուսակում
57

17. «Ֆինանսական արդյունք» հաշվին 331
29, Հաշվապահության տեղեկանք'
Իրացման ծախսերը դուրս են գրվել
«Ֆինանսական արդյունք» հաշվին 331 712 200.000
30. Հաշվապահության տեղեկանք'
Ձևակերպվել է հաշվետու տարվա շահույթը 331 343 1.143.000
Ընդամենը հաշվետու ժամանակաշրջանի
շրջանառությունը 53.653.000
5. Բացել սինթետիկ հաշիվներ, գրանցում գրանցել հաշիվների մնացորդները
և հաշվետու ժամանակաշրջանում կատարված գործառնությունների գումարները,
որոշել դերետային և կրեդիտային շրջանառությունների գումարները և
մնացորդները:
Դտ
ա
«Շահագործմանմեջգտնվող
մաշվողհիմնական
միջոցներ»
Կտ Դտ
112
«Շահագործմանմեջ
գտնվողհիմնական
միջոցների
Կտ
Մն.ւսռ
01.01.07 թ. 2.500.000
Մն. առ
01.01.07 խ
0
1) 1.500.000
3) 20.000
12) 195.000
ՇՈ9- 1.520,000 Շրջ, _ 0 Շրշ- . 0 Շրջ- 195.000
Մն.առ
31.03.07թ. 4.020.000
Մն. առ
31.03.07թ 195.000
«Նյութեր» «Արւա
Դտ Կտ Դտ առարԱ
}ամաշ
աներ» Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 2.000.000
6) 1.125.000 Մն.առ
01.01.07 p. 500.000
4)800.000
5)750.000
Շրջ. 1.550.000 Շրջ. 1.125.000 Շրջ. 0 Շրշ. 0
Մն.առ
31.03.07թ. 2.425.000
214
Դտ «Անսւվւ
արտադրու
Մն.առ
31,03.07թ 500.000
սրտ Կտ
թյուն» Դտ «Արս
215
ււասսսնք» Կտ
Մն.առ
01.01.07 թ. 0
Մն.առ
01.01.07 թ. 0
20) 3.975.00017) 825.000 18)4.200.000
Cp?. . 825.000 CPS- 0 cn?. 4.200.000 Շրջ. 3.975.000
Մ0.առ
31.03.07թ. 825.000
Մնօսռ
31.03.07թ. 225.000
58

18. Դտ
221
«Դերիտորակսւն
պարտքեր վաճառքների
գծով»
Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 0 21) 5.000.000
19)5.703.000
Շրբ.5.703.000 Շրբ.5.000.000
Մն.առ
31.03.07թ. 703.000
228
«Ընթացիկ
դեբիտորական պարտքեր
առհաշիվ տրված
Դտ________ գումարների գծով» Կտ
Մն.առ
01.01.07 թ.
22)200.000
_Շըլ_ 200000
Մն.առ
31.03.07թ
23) 200.000
Շրբ. 200.000
Դտ «Դրամար i 4Ո» Կտ Դտ «Հաշվարկած հնհաշիվ» Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 100.000
Մն. առ
01.01.07 4900000
14)2150.000 _թ. 3) 20.000
13)3.500.000
15)1.000.000
25)1.370.000
13)3.500.000 22)200.0002)2400.000
21)5.000.000
Շրջ> 3.500.000 Շրջ.2.350.000Շրջ. 7.400.000 Շրջ.5.890.000
Մն.առ
31.03.07թ. 1.250.000
Մն.առ
31.03.07թ 6.410.000
Դտ
311
՛<Կանոնադրական
Կտ Դտ
331
«Ֆինանսական
Կտ
Մն. առ 27)3.975.000
01.01.07թ. 10.000.000
28) 385.000
29) 200.000
30) 1.143.000
26)5.703.000
Շրջ.0 Շրջ.0Շրջ. 5.703,000 Շրջ.5.703.000
3*
«Հաշվետու ւ
շահո
Դտ
Մն. առ
31.03.07թ. 10.000.000
411
12 «Երկարած
ZT*mm փՏկՏՏ1թվՏարվէ
Կտ Դտ համախառնգք
հսմկետ
•յին
գծով
դիք
սմարներ» Կտ
V
ՄԱառ
01.01.07թ.0
ՄԱառ
01.01.07թ.0
30)1.143.000
2)2.400.000
Շրջ.0 Շրջ.1.143.000Շրջ.0 Շրջ.2.400.000
ՄԱառ
31.03.07թ.1.143.000
ՄԱառ
31.03.07թ.2.400.000
59

19. Դտ
511
«Կարճաժամկետ
բանկային
վարկերիգծով
վճարվելիք
համախառնգումարներ » Կտ Դտ
521
« Կրեդիտորական
պարտքեր
գնումներիգծով»
Կտ
Մն.առ
01.01.07թ. 0
Մն.առ
01.01.07թ.0
24)1.500.000
15)1.000.000
24)1.500.000
1)1.500.000
4)800.000
5) 750.000
Շրջ. 0 Շրջ. 1.500.000 Շրջ. 2.500.000 Շրջ.3.050.000
Մն.առ
31.03.07թ. 1.500.000
Մն.առ
31.03.07թ.550.000
Դտ
524
«Կարճաժամկետ
կրեդիտորական
պարտքերբյուջեին» Կտ Դտ
525
«Կարճաժամկետ
կրեդիտորական
պարտքերպարտադիր
սոցիալական
ապահովագրության
գծով» Կտ
Մն.առ
01.01.07թ. 0
Մն.առ
01.01.07թ.0
25ա)700.000
10Ш)775.000
11)
25բ)
120.000
670.000
9)790.000
10բ)99.000
Շրջ. 700.000 Շրջ. 775.000 Շրջ. 790.000 Շրջ.889.000
Մն.առ
31.03.07թ. 75.000
Մն.առ
31.03.07թ.99.000
Դտ
527
« Կրեդիտորական
պարտքեր
աշխատավարձի և
աշխատակիցների այլ
կարճաժամկետ
հատուցումների
Կտ Դտ
611
<(Արտադրանքի,
ապրանքների,
աշխատանքների,
ծառայությունների
իրացումիցհասույթ»
Կտ
Մն.առ
01.01.07թ.0
Մն.առ
01.01.07թ.0
10)874.000
14)2.150.000
7)2.500.000
8) 800.000
11)120.000
26)5.703.000 19)5.703.000
Շրջ.3.024.000 Շրջ.3.420.000 Շրջ. 5.703.000 Շրջ.5.703.000
ՄԱառ
31.03.07թ.396.000
Մն.առ
31.03.07թ.0
60

20. Դտ
711
«Իրացված
արտադրանքի,
ծառայությունների
712
*<Իրացմանծախսեր»
Կտ Դտ Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 0
27)3.975.000
Մն.առ
01.01.07 թ. 0
29)200.000
20)3.975.000 23)200.000
Շրջ.3.975.000 Շրջ.3.975.000 Շրջ. 200.000 Շրջ.200.000
Մն.սւռ
31.03.07թ. օ
Մն.առ
31.03.07թ G
713
Դտ «Վարչականծախսեր» կտ
811
t€Հիմնական
Դտ արտադրություն» Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 0
28)385.000
Մն.առ
01.01.07 թ. о
17)825.000
8)300.000
9U) 60.000
12)25.000
6) 1.125.000
7)2.500.000
9Ш) 650.000
16)750.000
18)4.200.000
Շրջ.385.000 Շրջ.385.000 Շրջ. 5.025.000 Շրջ.5.025.000
Մն,առ
31.03.07թ. 0
Մն.առ
31.03.07թ 0
813
«Անուղղակիարտադրական
Դտ ծախսումներ» Կտ
Մն. առ
01.01.07 թ. 0 16)750.000
8ա)500.000
9բ)80.000
12)170.000
ՇՐՏ>.750.000 Շրց.750.000
Մն.սա
31.03.07թ. о
6. Կատարել անուղղակի ծախսերի բաշխման հաշվարկը (գործ.16) և
արտադրանքի ինքնարժեքի հաշվարկը (գործ. 18):
Անուղղակի ծախսումների բաշխման գործակիցը որոշվել է հետևյալ
հաշվարկով
750.000/2.500.000=0,3
/ :
61

21. Անուղղակի ծախսումների բաշխումը ըստ արտադրատեսակների
_____________________________________________ ՚ Աղյուսակ1
Արտադրատեսակի
անվանումը
Is
3 ՜^՜
Ю
Հաշվարկի բազան
(հիմնական արտադրական
բանվորների աշխատավարձ) 1ւГ
Անուղղակի արտադրական
ծախսումների բաշխման
հաշվարկ
Բաշխված
անուղղակի արտադրական
ծախսումների գումարը ըստ
արտադրատեսակների
Տղամարդու կոստյում ՏԿ1 1.500.000 0.3 1.500.000 X 0,3 450.000
Կանացի շրջւսզգէատ ԿՇ2 1 000.000 0.3 1.000.000X0,3 300.000
Ընդամենը 2.500.000 X 750.000 750.000
Պատրաստի արտադրանքի փաստացի ինքնարժեքի հաշվարկ
Աղյուսակ 2
Ցախսամներ
ла
1Л
|f|
Տ 3
ё *
Անավարտ
արտադր.
սկզբնական
մնացորդը
Ուղղակի
նյութական
ծախսումներ
||а |
Ш Ւ:£օւ ■Er
с? 33 О
Ուղղակի
ծախսումներ
սոցապ.
վճարների
գծով
f Щ
II |
in3 -о
0
1
Cl
Անավարտ
արտադր.
վերջնական
մնացորդը
Պատրաստի
արտսւդրանքէ
փաստացի
ինքնարժեքը
Թողարկվելէ
(հատ)
3 0)£
1 ւ
II и3 2 3 «Ա
1 2 3 4 5 6 7 8 9
ՏԿ1 0 600.000 1.500.000 350.000 450.000 2.900.000 500.000 2.400.000 80 30.000
ԿՇ2
0 525.000 1.000.000 300.000 300.000 2.125.000 325.000 1.800.000 72 25.000
Ընդա­
մենը
0 1.125.000 2.500.000 650.0.000 750.000 5.025.000 825.000 4.200.000 X X

22. 7. Բացել անալիտիկ հաշիվներ 211 «Նյութեր», 215 «Արտադրանք» և 521
«Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» սինթետիկ հաշիվներին կից,
գրանցել գրանցում սկզբնական մնացորդները, փոփոխությունները և որոշել
վերջնական մնացորդները:
211 «Նյութեր» հաշվին կից անալիտիկ հաշիվներ
Քանակա-գումարային քարտ N 21-01
կութի անվանումը Բրդյա գործվածք , չ/մ մետր , միավորի
արժեքը' 2000 դրամ
■Э*JZ.
ճւ
3аՀՅ
3
Հերթական
համարը
Գործառ.
բովանդակությունը
Մուտք ելք Մնացորդ
Քանակ
____
Գումար
Քանակ
Գումար
J3T
30
30*
Գումար
Մն,առ 01.01,07թ. 700 1.400.000
4. Ստացվել է
«Տեքստիլ» ԲԲԸ փց 400 800.000 1100 2.200.000
6 Օւսխսվել է
Ш) արտադրական
կարիքների համար 300 600.000 800 1.600.000
Շրջանառություն 400 800.000 300 600.000
Մն.առ 31.03.07 800 1,600.000
Քանակա-գումարային քարտ N 21-02
Նյութի անվանումը Մետաքսե գործվածք , չ/մ մետր ,
միավորի արժեքը ' 3000 դրամ
Ամսաթիվ
ճ
If
կ
с. 3J3 Xrr
Գործառ.
բովանդակությունը
Մուտք ելք Մնա* որդ
|Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
Մնացորդը
առ 01.01.07 200 600.000
5. Ստացվել է
«Մետաքս» ՍՊԸ-ից
250 750.000 450 1.350.000
6 Ծախսվել է
Բ) արտադրական 175 525.000 275 825.000
կարիքների համար
Շրջանառություն 250 750.000 175 525.000
/ Մնացորդը
առ 31.03.07 275 825.000
63

23. 215 «Արտադրանք» հաշվին կից անալիտիկ հաշիվներ
Քանակա-գումարային քարտ N ՏԿ1-01
Արտադրանքի անվանումը_Տդամարդու կոստյում , չ/մ հատ ,
միավորի արժեքը ' 30.000 դրամ
Ամսաթիվ
о
Ifз 3
11
Գործառ.
բովանդակությունը
Մուտք ԵԼՔ Մնացորդ
Քանակ
Գումար
ւ_
Քանակ
С.
1
1
jar
3
օ
3
cti
Գումար
Մն.առ 01.01.07 0 0
18UI) Ստացվել է
արտադրությունից 80 2.400.000 80 2.400.000
շօա) Իրացվել Է 75 2.250.000 5 150.000
Շրջանառություն 80 2.400.000 75 2.250.000
Մն.առ
31.03.07 5 150.000
Քանակա-գումարային քարտ N ԿՇ2-02
Արտադրանքի անվւսնումը_Կանացի շրջազգեստ , չ/մ հատ ,
միավորի արժեքը ' 25.000 դրամ
-3*
-с.
ճւ
3
3
43
Ձ
о
ft
!l1Г
Գործառ,
բովանդակությունը
Մուտք Ելք Մնացորդ
Քանակ
Գումար
Քանակ
C.
1
1
Քանակ
ԳումարUGiuqnnnn առ 01.01.07 0 0
18p) Ստացվել Է
արտադրությունից 72 1.800.000 72 1.800.000
20բ) հրացվել է 69 1.725.000 3 75.000
Շրջանառություն 72 1.800.000 69 1.725.000
Մն.առ
31.03.07 3 75.000
64

24. 521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» հաշվին կից
անալիտիկ հաշիվներ ;?
Գումարային քարտ N 52-01
Մատակարարի անվանումը' Մեքենաշինական գործարան
Ամսաթիվ Գործ N գործառ, բովանդակությունը Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդը առ 01 „01.07 0
1. Uinuuqilbi են հիմնական միջոցներ 1.500.000
24 ՍաոԱեւ Է պարտքր 1.500,000
Շո?անառություն 1.500.000 1.500.000
Մնացորդր առ 31.03.07 0
Գումարային քարտ N 52-02
Մատակարարի անվանումը' «Տեքստիլ» ԲԲԸ_________
Ամսաթիվ Գործ N գործառ, բովանդակությունը Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդր առ 01.01.07 0
4. Ձեռք են pbnUbi Oiniebn 800.000
15ա) Մարւ|ե| Է աարտքո 700.000
Շր9անառություն 700.000 800.000
Մնացորդր առ 31.03.07 100.000
Գումարային քարտ N 52-03
Մատակարարի անվանումը' «Մետաքս» ՄՊԸ________
Ամսաթիվ Գործ N գործառ, բովանդակությունը Գումարը
Դեբետ Կրեդիտ
Մնացորդը առ 01.01.07 0
5. Ձեռք են բերւյեւ նւոաեո 750.000
15Բ) Մարվել Է պարտքը 300.000
Շրջանառություն 300.000 750.000
Մնացորդր առ 31.03.07 450.000
Հաշվետու ժամանակաշրջանի վերջին «Նյութեր» սինթետիկ հաշվին կից
բացված անալիտիկ հաշիվների տվյալներով կազմվում է անալիտիկ հաշիվների
շրջանառության տեղեկագիր:
8. Կազմել 211 «Նյութեր», 215 «Արտադրանք» և 521 «Կրեդիտորական
պարտքեր գնումների գծով» սինթետիկ հաշիվներին կից բացված անալիտիկ
հաշիվների շրջանառության տեղեկագրերը.
65

25. 211 «Նյութեր» սինթետիկ հաշվին կից բացված անալիտիկ հաշիվների
շրջանառության տեդեկագիր._________Նյութերի
տեսակը
Չափի
միավորը
Մնացորդը աո
01.01.20Х7Э.
I եռամսյակի շրջանառությունը Մնացորդը առ
01.03.20Х7£.
Քանակ
Գումար
Դեբետ Կրեդիտ
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Բրդյա
գործվածք մ 700 1.400.000 400 800.000 300 600.000 800 1.600.000
Մետաքսյա
գործվածք մ 200 600.000 250 750.000 175 525.000 275 825.000
Ընդամենը X 2.000.000 X 1.550.000 X 1.125.000 X 2.425.000
215 «Արտադրանք» սինթետիկ հաշվին կից բացված անալիտիկ հաշիվների
շրջանառության տեղեկագիր.
Արտադրա­
տեսակ
Մնացորդը
առ
0101.20x7թ.
iեռամսյակի շրջանառությունը Մնացորդը առ
01.03.20x7թ.
C.
XL CJ
с. Դեբետ Կրեդիտ
ժ
3ST
<3
3
Ю
IIՀՅ
30
3
01
3ՀՅ
С
СГ
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
Քանակ
Գումար
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Տղամարդու
կոստյում ՏԿ1 հատ 0 0 80 2.400.000 75 2.250.000 5 150.000
Կանացի
?nptuqqbuin ԿՇ2 հատ 0 0 72 1.800.000 69 1.725.000 3 75.000
Ընդամենը X 0 X 4.200.000 X 3.975.000 X 225.000
521 «Կրեդիտորական պարտքեր գնումների գծով» սինթետիկ հաշվին կից
բացված անալիտիկ հաշիվների տվյալներով կազմվում է անալիտիկ հաշիվների
շրջանառության տեղեկագիր:
ՀՈ Մատակարարի
անվանումը
Մնացորդը առ
01.01.20x7թ.
I եռամսյակի
?ր?անառութ!ունր
Մնացորդը առ
01.03.20x7թ.
Դտ Կտ Դտ Կտ Դտ Կտ
1 2 3 4 5 6 7 8
1 Մեքենաշինական
գործարան 1.500.000 1.500.000
2 «Տեքստիլ» ԲԲԸ
. 700.000 800.000 100.000
3 «Մետաքս» ՍՊԸ
_ 300.000 750.000
450.000
Ընդամենը - 2.500.000 3.050.000 550.000
66

26. Սինթետիկ հաշվներին կից բացված անալիտիկ հաշիվների շրջանառության
տեղեկագրերի տփալները ւսմփոփելուց և ստուգելուց հետո կազմվում է սինթետիկ
հաշիվների շրջանառության տեղեկագիր:
3. Կազմել! եռամսյակի սինթետիկ հաշիվների շրջանառության
տեղեկագիրը
պ
Շրջանառության տեղեկագիրը սինթետիկ հաշիվների
Հաշիվների
ծածկագրերը
Հաշիվների անվանումը
Մնացորդը առ
01.01. 20X7 B.
Շրջանառությունը Մնացորդը առ
31.03.20X7 p.Դեբետ
Կրեդիտ
Դեբետ
Կրեդիտ
Դեբետ
Կրեդիտ
1 2 3 4 5 6 7 8
111
Շահւսգործ.մեջ գտնվող
մաշվող հիմն, միջոցներ
2.500.000 1.520.000 0 4.020.000
112 Շւսհագործ. մեջ գտնվող
հիմն, միջոցների
մա?վւսծութ|ուն
0 0 195.000 195.000
211 Նյութեր 2.000.000 1.550.000 1.125.000 2.425.000
213 Արագամաշ առարկաներ 500.000 0 0 500.000
214
Անավարտ
արտադրություն
0 825.000 0 825.000
215 Արտադրանք 0 4.200.000 3.975.000 225.000
221
Դեբիտորական
պարտքեր վաճառքների
գծով
0 5.703.000 5.000.000 703.000
228
Ընթացիկ դեբիտորական
պարտքեր առհաշիվ
տրված գումարների Գծով 0 200.000 200.000 0
251 Դրամարկղ 100.000 3.500.000 2.350.000 1.250.000
252 Հաշվարկային հաշիվ 4.900.000 7.400.000 5.890.000 6.410.000
311
Կանոնադրական
կապիտա|
10.000.000 0 0 10.000.000
331 Ֆինանսական արդյունք 5.703.000 5.703.000
343
Հաշվետու տարվա զուտ
շահույթ (վնաս)
0 1.143.000 1.143.000
411
Բանկի երկարաժամկետ
վարկեր
0 0 2.400.000 2.400.000
511
Բանկի կարճաժամկետ
վարկեր
0 0 1.500.000 1.500.000
521
Կրեդիտոր. պարտքեր
գնումների գծով
0 2.500.000 3.050.000 550.000
524
Կրեդիտոր. պարտքեր
բյուջեին 0 700.000 775.000 75.000
525
Կրեդիտոր. պարտքեր
պարտադիր սոցիալական
ապահովագր. գծով 0 790.000 889.000 99.000
527
Կրեդիտոր. պարտքեր
աշխատավարձի և
աշխատ, այլ կարճաժ.
հւստուց. գծով 0 3.024.000 3.420.000 396.000
'V:
611
Արտադրանքի,
ապրանքների,
ծառայութ. իրացումից
հասույթ 5.703..000 5.703.000 0
67

27. 711
Իրացված արտադրանքի,
ապրանքների,
ծառայութքուն-հնօնսւրժեք Յ.Տ75.000 3.975,000
712 Իրացման ծախսեր 200.000 200.000
713 Վաասւնան ծախսեր 385.000 385.000
811
Հիմնական
արտադրություն
5.025.000 5.025.000
813 Անուղղակի
արտադրական
ծախսումներ
750.000 750.000
Ընքլւսմենյ 10.000.000 10.000.000 53.653.000 53.653.000 16.358.000 16.358,000
10.Կազմել «Սիս» բաժնետիրական ընկերության հաշվեկշիռը 2007 թվականի
մւսրտի 31-ի դրությամբ:
«ՍԻՍ» ԲԲՕ ՀԱՇՎԱՊԱՀԱԿԱՆ ՀԱՇՎԵԿՇԻՌԸ
ШП 31.03,07թ.
Ակտիվ Գումարը Պասիվ Գումարը
I. Ոչ ընթացիկ ակտիվներ
!1!.Սեփական կապիտալ
Հիմնական միջոցներ 3.825.000 Կանոնադրական կապիտալ
10.000.000
Ընդամենը
ոչ րնթագիկ ակտիվներ 3.825.000 Կուտակված շահույթ 1.143.000
Ընդամենր ււեփական կապիտալ 11.143.000
II. Ընթացիկ ակտիվներ
Նյութեր
Արագամաշ առարկաներ
2,425.000
500.000
IV. Ոչ ընթացիկ
պարտավորություններ
Երկարաժամկետ բանկային
վարկեր
2.400.000
Անավարտ արտադրություն
825.000
Ընդամենը
ոչ ընթացիկ
պարտաԱորություննեո
2.400.000
Արտադրանք
Դեբիտորական պարտքեր
վաճառքի գծով
Դրամական միզներ
225.000
703.000
7.660.000
V. Ընթացիկ
պարտավորություններ
Կարճաժամկետ բանկային վարկեր 1.500.000
Ընդամենը ընթացիկ
ակտիվներ
12.338.000 Կրեդիտորական պարտքեր
գնումների գծով
Կրեդիտորական պարտքեր
բյուջեին
550.000
75.000
Կրեդիտոր. պարտքեր պարտադիր
սոցիալական ապահովագր. գծով
Կրեդիտոր. պարտքեր
աշխատավարձի և աշխատ, այլ
կարճ, հատուցումների գծով
99.000
396.000
Ընդամենը
ընթացիկ պարտավորություններ
2.620.000
Հ Ա Շ Վ Ե Կ Շ Ի Ռ 16.163.000 Հ Ա Շ Վ Ե Կ Շ Ի Ռ 16.163.000
68