2. ბავშვობა
ექვთიმე თაყაიშვილი დაიბადა სოფელ ლიხაურში, აზნაურ
სვიმონ თაყაიშვილის ოჯახში. ეს უკანასკნელი რუსეთის ჯარში
მსახურობდა —თურქეთის საზღვრის მცველ ერთ-ერთ რაზმს
მეთაურობდა მდინარე ჩოლოქზე და სათანადო „კორდონის
უფროსად“ იწოდებოდა. ექვთიმეს დედა, ნინო, თავად გიტელი
ნაკაშიძის ასული იყო. ექვთიმეს ჰყავდა და ლისა და ძმები: ნიკო
და ვარლამი.
მეტისმეტად მკვირცხლსა და დაუდეგარ ექვთიმეს სამი წლისას
მარცხი შემთხვევია. ექვთიმე თაყაიშვილი იხსენებს: „ბავშვობაში მე
ცელქი ვყოფილვარ, სამი წლისა ხეზე გავსულვარ,
გადმოვვარდნილვარ და მარჯვენა ფეხი მომიტეხია“. ფეხის ადრევე
დაზიანების გამო ექვთიმე მთელი ცხოვრების მანძილზე ხელჯოხზე
დაყრდნობით დადიოდა, მაგრამ მაინც ჩქარი სიარული უყვარდა.
მშობლები ექვთიმეს დაბადების შემდეგ მალე გარდაიცვალნენ.
ბავშვების აღზრდაზე ზრუნავდნენ ბებია, დაქვრივებული მამიდა,
უფროსი და და სიძე, რომელიც ობოლი ცოლისძმების მეურვედ
დანიშნეს.
3. ახალგაზრდობის წლები
ექვთიმე
სწავლობდა ქუთაისის
კლასიკურ გიმნაზიაში.
სწავლის დროს მუდმივ
ხელმოკლეობას განიცდიდა
და მოწაფეთა მომზადებით
იღებდა შემოსავალს. ექვთიმე
ერთ-ერთი მოწინავე მოწაფე
იყო და ვერცხლის მედლით
დაამთავრა
გიმნაზია 1883 წელს.
სწავლა ექვთიმემ პეტერბურგის
უნივერსიტეტში გააგრძელა.
4. სამეცნიერო მოღვაწეობა
1887 - 1894 წლებში ექვთიმე თაყაიშვილი თბილისის ქართულ
სათავადაზნაურო სკოლასა და კლასიკურ გიმნაზიაში დირექტორის,
ალექსი ჭიჭინაძის მიწვევით, ბერძნულ და ლათინურ ენებს
ასწავლიდა.
1888 წელს, იგი წერა-კითხვის გამავრცელებელ
საზოგადოებაში გამგეობის წევრად შეიყვანეს. პარალელურად
აქვეყნებდა ძველ ხელნაწერთა აღწერილობებს გაზეთ ივერიაში.
ექვთიმე თაყაიშვილის პირველ სამეცნიერო ნაბიჯებს მტკიცე
ნიადაგი მოუმზადა ისტორიკოსმა დიმიტრი ბაქრაძემ, რომელსაც
ექვთიმე შეხვდა გიმნაზიაში მასწავლებლობის დაწყებიდან ერთ
წელიწადში. ისინი ხშირად ერთად მოგზაურობდნენ საქართველოს
სხვადასხვა კუთხეებში, ერთად ეძებდნენ, კრებდნენ ძველ ქართულ
ხელნაწერებს, სწავლობდნენ და აბინავებდნენ მუზეუმში.
5. განძის გუშაგი
ბოლშევიკური რუსეთის წითელი არმიის მიერ
საქართველოს ანექსიის შემდეგ, 1921 წლის 11 მარტს, ექვთიმე
თაყაიშვილმა საქართველოს პირველი რესპუბლიკის ხელისუფლების
სხვა წარმომადგენლებთან ერთად საქართველო დატოვა. ის
დასახლდა პარიზში,1922წლიდან ლევილში, დროგამოშვებით
სწავლობდა ოქსფორდში. გახიზნულმა მთავრობამ თან წაიღო
საქართველოს განძის ისტორიულად განსაკუთრებით ღირებული
ნაწილი. მასში შედიოდა თბილისის მუზეუმების ძვირფასეულობა:
ოქრო-ვერცხლის ხატები და თვალ-მარგალიტით მოოჭვილი სხვა
საგანძური, ძვირფასი ხელნაწერები, ზუგდიდის დადიანისეული
სასახლის განძეულობა, გელათისა და მარტვილის სამონასტრო
ქონება, თბილისის სასახლის განძეულობა, ბორჯომის სასახლის
ქონება და სხვა მრავალი. მიუხედავად იმისა, რომ განძის
მესაკუთრედ, ოფიციალურად, საქართველოს მთავრობა ითვლებოდა,
ფაქტობრივად, განძს თაყაიშვილი მეურვეობდა. განძი, სულ 39 ყუთი,
ექვთიმეს მარსელის ბანკში ჰქონდა შენახული.
6. სამშობლოში დაბრუნება
1945 წლის 11 აპრილს ექვთიმე თაყაიშვილი
თბილისში დაბრუნდა. 1945 წლის 15 აპრილს
ექვთიმე თაყაიშვილი საქართველოს სსრ
განათლების მინისტრის ბრძანებით
დაინიშნა თბილისის სახელმწიფო
უნივერსიტეტის საქართველოს ისტორიის
კათედრის პროფესორად. 1945 წლის 10
მაისსმიანიჭეს დამსახურებული
პროფესორის წოდება.
7. ექვთიმე ღვთისკაცი
ამჟამად იგი გადასვენებულია საზოგადო მოღვაწეთა მთაწმინდის
პანთეონში. 1985 წელს რეჟისორმა რეზო თაბუკაშვილმა გადაიღო
დოკუმენტური ფილმი მის შესახებ. 2002 წლის 17
ოქტომბერს საქართველოს მართლმადიდებელმა სამოციქულო
ეკლესიამ ის წმინდანად შერაცხა და წმინდა ექვთიმე ღვთისკაცი
უწოდა. ექვთიმე თაყაიშვილის მუზეუმია განთავსებული მის
უკანასკნელ საცხოვრებელ ადგილას, თბილისში, ვაშლოვანის ქუჩის 7
ნომერში და აგრეთვე მისი მუზეუმია აშენებული თაყაიშვილის
მშობლიურ სოფელში, ლიხაურში, სადაც ყოველი წლის 16 იანვარს
„ექვთიმეობას“ აღნიშნავენ. ექვთიმე თაყაიშვილის სახელს
ატარებს გურიანთა-ვაშნარის მუზეუმ-ნაკრძალი გურიაში. 2013
წელი იუნესკოს ეგიდით ექვთიმე თაყაიშვილის საიუბილეო წლად
გამოცხადდა[2]
2013 წელს 26 სექტემბერს საქართველოს პრეზიდენტმა მიხეილ
სააკაშვილმა საქართველოს ეროვნული გმირის წოდება მიანიჭა.