Som Oeurn MAO Sharing knowledge to peers, friends and others is one of my habits and passion, and I hope that this little preparation will help others to gain more knowledge for their own benefits, family and society as a whole.

1. សាកលវិទ្យាល័យបញ្ញា សាស្រ្តកម្ពុជា
Paññāsāstra University of Cambodia (PUC)
Khmer Studies
Assignment 2: King of Khmer Empire, Jayavarman VII
Prof. Se Oeurn
Som Oeurn Mao
ID: 135908
3

2. Page | 1
ព្រះបាទ្យជ័យវរ្ម័នទ្យី៧
ជាស្តេចមិនមានទតពិធរាជធម៌ និងគម្មក់មួយអងគនាតម័យមហានគរ
តាមទន្សន្ៈរបស់លោកសាស្រសតចារយ លកង វ៉ា ន្់សាក់
3
១. ការសាងម្ាសាទស្ម្ចើនស្ពកបណ្តេ លឱ្យរាស្រតេជាស្ម្ចើនរបត់ម្ពះអងគនាតម័យស្នាះជួបទុកខលំបាក
យោងតាមឯកសារ និងសិលាចារិកយៅប្រាសាទប្ររុងកនុងរងវង់នគរធំ សិលាចារិកយៅប្រាសាទ
បន្ទា យឆ្មា រកនុងយេត្តាត្់ដំបង សិលាចារិកន្ទន្ទយៅប្រាសាទាយ័ន យៅប្រាសាទតាប្ររហ្ា និងជា
រិយសសយៅយទៀត្យន្ទោះ យបើតាមសិលាចារិកយៅប្រាសាទភិមានអាកាសដដលានចងប្រកងនិរនធ និង
តាក់ដត្ងយ ើងជាកំណារយ ការយយលោ ងយោយប្ររោះអគគមយហ្សីរបស់ប្ររោះាទរ័យវរ ា័នទី៧ ប្ររោះន្ទង
ឥន្ទនាយទវី ានរណ៌ ន្ទថាប្ររោះអងគ គឺជាមហាកសប្រត្ដ៏លបីលាញ មានសមត្ថភារ និងយលចយលោ ជាងយគ
កនុងប្របវត្តិសាន្ទសតដេារ។ យហ្ើយសិលាចារិកយសសងយទៀត្ក៏ានសរយសរដូចគ្នន ដដរថា ប្ររោះអងគជាកសប្រត្
មួយអងគដ៏ខ្ោ ំងរូដក និងមានប្ររហ្ាវិហាធម៌ដល់ប្របជានុរាន្ទសតរបស់ប្ររោះអងគន្ទសម័យយន្ទោះ។ ប្រទង់ាន
កសាងប្របយទសរីទន់យេោយយប្រកាមអាណានិគមបរយទស យៅជាចប្រកភរលបីលាញមួយតាមរយៈ
ការបប្រងួបបប្រងួមជាត្ិ បន្ទា ប់រីការយប្រសាចប្រសង់ដេាររីការប្រត្ួត្ប្រតារបស់ចាមា៉ា យហ្ើយានយធវើការ
អភិវឌ្ឍន៍ប្របយទសឈានយៅរកការកាន់កាប់ និងប្រគប់ប្រគងយលើចាមា៉ាវិញ បន្ទកា បរួកបោះយារយៅកនុង
ប្របយទសយោយបប្រងួបបប្រងួមយេមរៈរនទំងអស់ដដលយៅយប្រកាមការប្រត្ួត្ប្រតារបស់ប្ររោះអងគ ឱ្យយដើរសោូវ
តាមដដងែរប្ររោះអងគដត្មួយ មិនប្រត្ឹមដត្ប៉ាុយណាណ ោះ ប្ររោះអងគក៏ានកសាងប្រាសាទន្ទន្ទជាយប្រចើន និង
សមបូរដបបសងដដរន្ទសម័យរបស់ប្ររោះអងគ។
ដត្សាុយយៅវិញ យបើយោងតាមទនសនៈរបស់យលាកសាន្ទសាត ចារយ យកង វ៉ា ន់សាក់ដដលានយធវើការ
សសរវសាយតាមវិទយុអាសុីយសរីកនោងមកានអោះអាងថា ការកសាងប្រាសាទយប្រចើនប្ររុលរបស់ប្ររោះាទ
រ័យវរ ា័នទី៧ បណាត លឱ្យរាន្ទសតជាយប្រចើនរបស់ប្រទង់ន្ទសម័យយន្ទោះរួបទុកខលំាកយវទន្ទយៅវិញ យោយ
គ្នត្់ឈរយលើមូលយហ្ត្ុមួយចំនួនដូចខ្ងយប្រកាម៖ យហ្ត្ុសលទីមួយ គ្នត្់ាននិោយថាប្ររោះអងគាន
ដកនប្របជារាន្ទសតប្ររោះអងគយោយយធវើការបងខិត្បងខំយោយគ្នា នការសា័ប្រគចិត្តឱ្យចូលរួមកនុងការសាង
ប្រាសាទន្ទន្ទ យនោះបកែ ញថាប្ររោះអងគានរំយលាភយលើសិទធមនុសសោ៉ា ងធងន់ធងរ។ យហ្ត្ុសលទីរីរ
យោយសារការសាងសង់ប្រាសាទទំងយន្ទោះមានទំហ្ំធំយរក យទើបយធវើឱ្យផ្ា ំងថ្ាធំៗលោ ក់សងាត្់យលើ
ប្របជារាន្ទសតរបស់េោួន បណាត លឱ្យ សាោ ប់ និងរបួសជាយប្រចើន ម៉ាាងវិញយទៀត្យធវើឱ្យប្រគួសារជាយប្រចើនាន
ាត្់បង់សមារិកដដលជារំហ្ររបស់េោួន យហ្ើយប្រគួសារទំងយន្ទោះរស់យៅោ៉ា ងយវទន្ទ។ យហ្ត្ុសលទី
បី ប្ររោះអងគានដកនរនធអាករជាយប្រចើនរីប្របជារាន្ទសតរបស់េោួន យដើមបីមកចំណាយកនុងការសាងសង់
ប្រាសាទន្ទន្ទយដើមបីបយប្រមើភាគយប្រចើនដត្កនុង វិស័យសាសាន្ទដត្ប៉ាុយណាណ ោះ។ យោងតាមយហ្ត្ុសល

3. Page | 2
ដដលានយរៀបរាប់ខ្ងយលើ យទើបយធវើឱ្យយលាក សាន្ទសាត ចារយ យកង វ៉ា ន់សាក់ យល់យ ើញថា
ប្ររោះាទរ័យវរ ា័នទី៧ ជាយសតចមិនមានទសរិធរារធម៌ និងគប្រមក់មួយអងគន្ទសម័យមហានគរ។
ឆ្ោងតាមការបកប្រសាយរបស់យលាកសាន្ទសតចារយ យកង វ៉ា ន់សាក់ ខ្ងយលើ កនុងន្ទមេ្ុំជាប្របជា
រលរដឋដេារមួយរូប េ្ុំយល់យ ើញថាការបកប្រសាយយនោះមិនទន់អាចទទួលយកាន និងយរឿជាក់
ានយ ើយ យោយឈរយលើមូលយហ្ត្ុមួយចំនួនដូចខ្ងយប្រកាម៖ មូលយហ្ត្ុទីមួយ កនុងន្ទមប្ររោះអងគជា
យមដឹកន្ទំមួយរូបរបស់ប្របយទស ប្ររោះអងគចាំាច់ប្រត្ូវដត្យធវើឱ្យប្របយទសរបស់ប្ររោះអងគមានភារសមបូរ
សបាយ និងមានភាររីកចំយរើនតាមរយៈទ័រខ្ោ ំង ការរប្រងឹងសុេមាលភាររបស់ប្របជារលរដឋ យហ្ោឋ
រចន្ទសមព័នធ សាលា មនាីយរទយ និងការអភិវឌ្ឍន៍ខ្ងវិស័យសាថ បត្យកមាន្ទន្ទ យោលគឺការសាង
ប្រាសាទន្ទន្ទឱ្យានយប្រចើន និងសមបូរដបបសប្រមាប់ប្របជារាន្ទសតរំន្ទន់យប្រកាយរបស់ប្ររោះអងគ។ ការរួម
ចំដនកកនុងការអភិវឌ្ឍន៍ប្របយទសមួយ មិនអាចមានដត្ប្ររោះអងគឯងដដលអាចយធវើរួចយន្ទោះយទ គឺប្រត្ូវមាន
ការចូលរួមរីប្របជារាន្ទសតរបស់ប្ររោះអងគសងដដរ យហ្ើយរាល់ការចូលរួមយន្ទោះ គឺប្រត្ូវដត្មានភារយសាើរភារ
ចំយោោះបុគគលយសសងយទៀត្ និងប្រកុមប្រគួសារយសសងៗដដលានចូលរួមរួចកនោងមកយហ្ើយ។ ចំយោោះការ
យល់យ ើញរបស់េ្ុំ េ្ុំគិត្ថាប្ររោះអងគគឺជាបុគគលមានភារយុត្តិធម៌ មិនលំយអៀង យហ្ើយរាល់ការចាត្់
តាំងឱ្យមានការចូលរួមកនុងការសាងសងប្រាសាទន្ទន្ទទំងកមាោ ំងកាយ ប្ររមទំងរនធអាករគឺប្រគ្នន់
ដត្ជាកតាត្រវកិចចរបស់ប្របជារល រដឋមាន ក់ៗដត្ប៉ាុយណាណ ោះ។ មូលយហ្ត្ុទីរីរ រាល់ការលោ ក់ផ្ា ំងថ្ាធំៗមក
យលើប្របជារាន្ទសតរបស់ប្ររោះអងគបណាត លឱ្យរងរបួស និងសាោ ប់ជាយប្រចើនយន្ទោះ យត្ើវអាចបណាត លមករីការ
សាងសងដដលេុសបយចចកយទស និងការប្រគប់ប្រគងកនុងការសាងសង់ប្រាសាទរបស់បុគគលដដល
ទទួលេុសប្រត្ូវតាមដសនកនីមួយៗដដរឬយទ? យហ្ើយសំនួរសួរថា យត្ើកនុងន្ទមយយើងជាអនកសិកោមួយរូប
យត្ើយយើងគួរោក់បនាុកយលើប្ររោះអងគដត្មាន ក់ឬក៏ោ៉ា ងណា? កនុងន្ទមប្ររោះអងគជាយមដឹកន្ទំមាន ក់ យត្ើប្ររោះអងគ
មានប្ររោះរារហ្រទ័យរីករាយដដរឬយទ យៅយរលដដលប្ររោះអងគទត្យ ើញឧបទាវយហ្ត្ុទំងយនោះានយកើត្
យ ើងចំយោោះប្របជារាន្ទសតរបស់ប្ររោះអងគ កនុងកំ ុងយរលអភិវឌ្ឍប្របយទស? យហ្ើយប្របសិនយបើយយើងជាយម
ដឹកន្ទំដដលេិត្េំកនុងការសាងប្របយទសឱ្យមានភាររីកចំយរើនសប្រមាប់មនុសសរំន្ទន់យប្រកាយវិញយន្ទោះ
យោយសារដត្ការយធវសប្របដហ្សរបស់បុគគល យត្ើយយើង អាចទទួលការោក់បនាុកយនោះានដដរឬយទ? ម៉ា៉្
ោងវិញយទៀត្យបើយយើងយមើលយៅតាមសិលាចារឹកយសសងៗយទៀត្ ក៏ានរំលឹកអំរីទឹកចិត្ដ និងទុកខប្ររួយ
របស់ប្ររោះអងគយោយសងាត្់ោ៉ា ងធងន់ថា “ទុកខយសាករបស់ប្របជារាន្ទសតជាកងវល់ធំជាងទុកខកនុងប្ររោះកាយ
របស់ប្ររោះអងគយៅយទៀត្។” តាមរយៈភសតុតាងទំងយនោះអាចបញ្ចច ក់ានថា ប្ររោះអងគរិត្ជាកសប្រត្ដដល
ានយកចិត្តទុកោក់យលើរាន្ទសតរបស់ប្ររោះអងគរិត្ប្រាកដដមន។ មូលយហ្ត្ុ ទីបី រាល់សិលាចារិកយៅ
តាមប្រាសាទន្ទន្ទ មុនយរល កំ ុងយរល និងយប្រកាយយរលដដលប្ររោះអងគប្រគប់ប្រគង មិនមានសិលា
ចារិកមួយណាដដលានសរយសរថា ប្ររោះអងគជាកសប្រត្ដដលមិនមានមិនមានទសរិធរារធម៌ និង
គប្រមក់មួយអងគកនុងសម័យមហានគរយន្ទោះយ ើយ។ ដត្សាុយយៅវិញសិលាចារិកទំងអស់ដដលាន

4. Page | 3
សិកោប្រសាវប្រជាវ និងានរកយ ើញសុទធដត្ានសរយសររីការយកាត្សរយសើរនូវវីរៈភារកនុងការដឹកន្ទំ
របស់ប្ររោះអងគ និងសមិទធិសលន្ទន្ទដដលប្ររោះអងគសយប្រមចានកនុងសម័យប្ររោះអងគប្រគប់ប្រគង និងកាន់កា
ប់។
សរុបយសចកតីមកអវីដដលយលាកសាន្ទសាត ចារយានយលើកយ ើងថាប្ររោះាទរ័យវរ ា័នទី៧ ជាយសតច
មិនមានទសរិធរារធម៌ និងគប្រមក់មួយអងគន្ទសម័យមហានគរ យោយការសាងប្រាសាទយប្រចើនយរក
បណាត លឱ្យរាន្ទសតជាយប្រចើនរបស់ប្ររោះអងគន្ទសម័យយន្ទោះរួបទុកខលំាកយវទន្ទ រិត្ជាមិនទន់អាច
ទទួលយកាន និងយរឿជាក់ានយ ើយ។