The book is about the complexities of Relationship. It gives guidance for developing professional/ formal relationship.

1. नातेसंबंधनातेसंबंध -- भूलभुलैयाभूलभुलैया
लेखकलेखक
पंदनेपंदने

3. 1
नातेसंबंध - भूलभुलैया - ा ता वक
नातेसंबंध हा खूप गहन वषय आहे. र ताचे नाते असताना सु ा, नातेसंबंध बरेच वेळा चांगले नसतात. या उलट
र ताचे नाते नसताना सु ा संबंध खूप चांगले असतात. असे का होते?
नातेसंबंध का जुळतात, कसे जुळतात, कधी तुटतात, का तुटतात या वषयाचा कतीह अ यास के ला, तर नेमके
उ तर मळेल याची खा ी देता येत नाह . यामुळे आपण नातेसंबंध त डापुरते का होईना हणून टक व याचा
य न करतो. ना यांचे ग णत सोड वणे हे बरेच वेळा अवघड असते .
मा या मते नातेसंबंध मनात उमलले पा हजेत. मनात उमललेले नातेसंबंध आप याला आयु यभर साथ देतात
आ ण आपले आयु य सुगंधी करतात .
या जगात कोणतीह गो ट फु कट मळत नाह , अपवाद फ त ज माबरोबर मळणा या ना यांचा आ ण
फे सबुकवर ल म ांचा. येक गो ट ची कं मत मोजावी लागते, कधी पैशात कं वा इतर र तीने.
काह नाती एखा या कारणासाठ नमाण होतात. काह नाती काह काळापुरती साथ देतात. तर काह नाती
ज मभरासाठ नमाण होतात. सवच नाती संपताना मनाला चटका लावून जातात. आयु य असेच चालू राहते
हणून तर जग यात गंमत आहे.
ज माबरोबर अनेक नाती नमाण होतात. काह फु लतात, काह कोमेजतात, काह अ धक घ होतात, काह तुटतात.
परंतु र ताची नाती अस यामुळे त डापुरती तर ह नाती टकव याचा दुबळा य न माणसे करतात. परंतु ह च
नाती professionally कशी टकवता येतील यासाठ काह ट स द या आहेत.
नाती टकव यासाठ आपल जीभ आप या ता यात पा हजे व रागावर नयं ण पा हजे. याच उ ेशाने रागावर
वजय कसा मळवावा याचे मागदशन के ले आहे.
बरेच वेळा माणसे दुस याला बदल याचा य न करतात आ ण समोरचा माणूस आप या मताने वागला नाह कं वा
बदलला नाह तर यां या दुरावा नमाण होतो. असे करणे बरे नाह हे समजाव यासाठ एक करण समा व ट के ले
आहे.
नातेसंबंध का बघडतात याचा मागोवा घेतला व याची कारण मीमांसा अ यासल तर गैरसमज कमी नमाण
होतील. Conflict Management या करणात याचे मागदशन मळेल.
नातेसंबंध हा माझा लहानपणापासूनच िज हा याचा वषय. नातेसंबंधांचा मागोवा घेणे हा माझा नेहमीच उप म
कं वा वरंगुळा. हे करताना अनेक वचार मनात येतात. हे वचारांचे कवडसे मी तुम यासाठ श दब के ले आहेत.
मला खा ी आहे क हे पु तक वाच यानंतर तु ह येक ना याकडे जा त डोळसपणे बघाल.
सुधीर वै य

4. 1
पंदने आ ण कवडसे – नातेसंबंध
पंदने हणजे vibrations, मनातील कं पने. आप या मनात अनेक वचार येत असतात. काह वचार मनात घर
करतात. वाचताना - दुस याशी बोलताना ह वचार धारा सु होते आ ण काह काळ मनात ह वचारांची कं पने
जाणवत राहतात. काह वेळा ह मनातील वचारांची कं पने उ हा या कवड यासारखी श द प धारण करतात.
अशीच काह नातेसंदभातील मनातील वचारांची कं पने आ ण कवडसे आप या समोर सादर करत आहे.
नातेसंबंध हा खूप गहन वषय आहे. र ताचे नाते असताना सु ा संबंध बरेच वेळा चांगले नसतात. या उलट र ताचे
नाते नसताना सु ा संबंध खूप चांगले असतात. असे का होते?
नातेसंबंध का जुळतात, कसे जुळतात, कधी तुटतात, का तुटतात या वषयाचा कतीह अ यास के ला, तर नेमके
उ तर मळेल याची खा ी देता येत नाह . यामुळे आपण नातेसंबंध त डापुरते का होईना हणून टक व याचा
य न करतो.
मा या मते नातेसंबंध मनात उमलले पा हजेत. मनात उमललेले नातेसंबंध आप याला आयु यभर साथ देतात
आ ण आपले आयु य सुगंधी करतात .
म ानो, तुमचे काय मत आहे?
मा या मते जर नाते संबंध टक व यासाठ य न करावे लागत असतील, तर हे नेतेसंबंध तुटलेलेच बरे. नातेसंबंध
ह दोन हातानी वाजवायची टाळी आहे, एका हातानी वाजवायची चुटक नाह . जी चटकन दुरावतात ती नातीच
नसतात.असो. माझी मते तु हाला पटल पा हजेत असा माझा अिजबात ह नाह .
THE RELATIONS WHICH REQUIRE EFFORTS TO MAINTAIN ARE NEVER TRUE AND
IF THE RELATIONS ARE TRUE...THEY NEVER REQUIRE ANY EFFORTS FOR
MAINTAINING.
आप या आयु यात वाद ववादाचे संग बरेच वेळा येतात. काह वेळेला वाद ववाद करताना मुळ वषय बाजूला
पडतो आ ण या वाद ववादाला वेगळेच वळण लागते. भांडण वैयि तक पातळीवर उतरते. आपला इगो दुखावला
जातो. अ या वेळी एक गो ट सग यांनी ल ात ठेवल पा हजे क आरोप यारोप न करता, शांतपणे चचा के ल
पा हजे. कारण आरोप यारोपाचा उ ेश कोण बरोबर हे ठरव याचा असतो. यात कोणाचाच फायदा नाह . चचा
के यानंतर नेमके काय बरोबर हे कळू शकते. बघा वचार क न.
"Argument is bad but Discussion is good,
Because Argument is to find out WHO is right.. &
Discussion is to find out WHAT is right.."

5. 2
काह संगात उलटा - दुस या बाजूने वचार क न न सुटू शकतात.
उल या बाजूने वचार सु के ला तर कदा चत समोर या माणसाची बाजूपण समजून यायला मदत होते.....
“MOST PEOPLE DO NOT LISTEN WITH THE INTENT TO UNDERSTAND; THEY LISTEN
WITH THE INTENT TO REPLY…think about it…”
या जगात कोणतीह गो ट फु कट मळत नाह , अपवाद फ त ज माबरोबर मळणा या ना यांचा आ ण
फे सबुकवर ल म ांचा. येक गो ट ची कं मत मोजावी लागते, कधी पैशात कवा इतर र तीने .
दुस याला ेमाने िजंकता येते असे हणतात. पण मला वाटते क दुस याला डो याने सु ा िजंकता येते, कारण
डो या या वापरात दयाचा वचार घेतला जातोच असे माझे मत आहे. मी सव नणय डो यानेच घेतो आ ण
आजपयत या आयु यात तर माझा अनुभव चांगला आहे. दयाने घेतलेले नणयच काह वेळा लाभदायक ठरले
नाह त. असो. आपला काय अनुभव ?
दुस याला गृह त धर याची सवय अनेक लोकांना असते, कारण यांना मी आ ण माझे यात जा त रस असतो.
इतर सव लोक हे के वळ आप याला सेवा दे यासाठ आहेत असा यांचा ह असतो. मी गृह त धरतो हणजे माझे
तुम यावर खूप ेम आहे असा युि तवादह के ला जातो. जे हा आप याला दुस याकडून गृह त धरले जाते, ते हा
आपण नेमके कसे वागतो ? असा वचार के ला पा हजे. असे झाले तर प रि थतीत न क सुधारणा होईल.
दुस या या चुका सांगताना, आपणह चुका करतो का? हे तपासले तर बरे होईल. आपण जे हा एक बोट दुस याकडे
दाख वतो ते हा तीन बोटे आपणाकडे असतात, याचे भान ठेवणे आव यक आहे.
चूक कबूल करायला धैय लागते. चूक कबूल करताना आप या मनाला या वेदना होतात, तीच आपल कालांतराने
श ती बनते आ ण आपण नवीन चुक कर यापासून परावृ त होतो.
नाते आ ण पैसा दो ह ह आपाप या जागी यो यच. पण ना यात पैसा आला कवा पैशात नाते लुडबुड करायला
लागले क न नमाण होतो.
संवाद करायला माणूस २ वषाचा असताना शकतो. पण काय बोलावे , कसे बोलावे, काय बोलू नये वगैरे शकायला
कधी कधी एक ज म सु ा अपुरा पडतो.
मन मा न काह ह क नये. जे करायचे ते मनापासून आ ण मनाचा कौल जाणून. जे आप या मनाला पटते तेच
करावे, पण यामुळे दुस याला ास होणार नाह याची काळजी घेणे आव यक आहे
जगात नाग चावून माणसे फार कमी मरतात ....पण नाग चावलाय या भीतीनेच मरणार लोकं जा त आहेत..
~~~~~ आ ण माणसा या वषार बोल याने बर च दुखावल जातात.

6. 3
क येक वेळा प रि थती माणसाला मा सक या वावलंबी बनवते. पण कोणीह हे क शकतो. याची सुरवात
लहान लहान सुखे नाका न करता येते. मनाची श ती आपोआप वाढते. वत:ची कामे श यतो वत: करणे हा
दुसरा उपाय. जे हा तु ह फार कमी गो ट ंसाठ दुस यांवर अवलंबून राहता, ते हा तुमची बर च tension
साहिजकपणे कमी होतात.
आपण जे हडे दुस यावर अवलंबून राहतो ( ेमाचा बुरखा पांघ न) ते हडे आपण वत:चे नुकसान करत असतो. मी
मा या संपकात येणाया लोकांना ' मान सक या ' वावलंबी' हो यास वृत करतो. मी वत: कोणा यात गुंतत
नाह आ ण कोणाला मा यात गुंतू देत नाह .
सुखी हो याचा एक माग हणजे आपले कोणावाचून अडता कामा नये. हा नयम मी मा या ४० वषा या career
म ये पाळला आ ण घरात सु ा पाळतो. आपण दुस याची मदत ज र यावी पण अवलंबून राहू नये. ह वचार धारा
एकदा समोर याला कळल क तु हाला कोणीच ास देत नाह . My results are Gr8. :)
येकाला आयु यात एखादे ेरणा थान असावे असे वाटते. ेरणा थाना शवाय ह यश मळू शकते. पण आपल
साथ देणारे कोणी असेल तर या यशाला सोनेर कनार लाभते. पण सग यात मु य हणजे दुस याला े डीट देणे.
We are very good Lawyers for our mistakes
Very good Judges for other’s mistakes……….!!
दुस याला सांभाळून घे यासाठ वत:चा इगो आकारात असणे गरजेचे आहे.
जे हा न ता ह तुमची कमजोर आहे, असा चुक चा प व ा समोर या कडून घेतला जातो आ ण तु ह ग पा बसता,
ते हा न ता हा दोष ठरतो असे मला वाटते.
ना यांचे ग णत सोड वणे हे बरेच वेळा अवघड असते .
चांगुलपणा बरोबर unpredictable पणा जपला, तर गो ट थो या सो या होतात .
आपले आयु य हणजे असं य घटनांची साखळी असते. काह घटना अनपे त असतात, काह घटना घडणार हे
मा हत असते, पण याची वेळ मा हत नसते, काह घटनांची वेळ मा हत असते. येक घटने या वेळी बरेच वेळा
आपण ' त या ' (Reaction ) देत असतो . याऐवजी आपण Response दे याचा य न के ला पा हजे, हणजे
आयु यातील बर च tensions कमी हो यास मदत होते. अथात या साठ या घटनेवर आधी वचार करावा
लागतो. या वषयी अ धक जाणून घे यासाठ माझा मराठ लेख वाचावा लागेल . लंक:
http://www.spandane.com/Spandane/Spandane-Articles/38-ThankGod.pdf
उजेडात असणार सोबत ह नेमक कती खर आ ण कती खोट हा न उरतोच. अंधारात सोबत नसते पण आपले
मन आप याला कधीच सोडून जात नाह .

7. 4
मा या मते, कोणी वचार यानंतरच आपले मत यावे . अ यावेळी आपण जर ' ेय कर मत ' (समोर यासाठ
ेय कर - पण याला ऐकायला कदा चत आवडणार नाह ) देणार असो तर फारसा न पडत नाह . पण
लोकांना ' य मत' आवडते . येकाला मत वातं य आहे, पण जे हा Your Right is at the cost of My
Right ' अशी प रि थती येते ते हा संघष अटळ असतो.
नाती तुटायला कोणते कारण लागतेच असे नाह .
मा या मते चांगले वागणे आ ण वाईट वागणे हे समोरचा माणूस कसा आहे हे बघूनच ठरवावे लागते. जा त
चांगुलपणा हा तुमची कमजोर असे समजले जाते. आपण वाईट वागू शकतो हा आभास समोर याला मनात असणे
आव यक असत.
समोर यासाठ ेय कर वागणे आ ण य समोर यासाठ वागणे याची सीमा रेषा ठरवावी लागतेच.
आपण काय बोलतो हे आप याला कळणे जा त मह वाचे असते . इतरांचा वचार क नये.
काह नाती एखा या कारणासाठ नमाण होतात. काह नाती काह काळापुरती साथ देतात. तर काह नाती ज म
भरासाठ नमाण होतात. सवच नाती संपताना मनाला चटका लावून जातात. आयु य असेच चालू राहते हणून तर
जग यात गंमत आहे.
जर आप या वागणुक चा ास दुसयाना होत नसेल, तर आप या मना माणे वागायला हरकत नाह . लोगोका काम
है कहेना !!!
आपले अि त वच या जगात शाश ्वत नाह , तेथे शाश ्वत आधार मळणे दुरापा तच आहे.
संवादा शवाय माणूसाचे जगणे सुस य नसते. याचा मनाशी संवाद सतत सु असतो पण जगाशी संवाद
साध या शवाय याला चैन पडत नाह . मनातील भावनांचा नचरा कु टुंबात झाला नाह , तर तो म जवळ करतो.
फे सबुकने तर संवाद साधायची खूप मोठ सोय के ल आहे . न असा आहे क आपण एकमेकांशी का बोलतो.?
याचा काह काळापूव मी खूप वचार के ला व मला जे काह सुचले ते श दब के ले. लंक:
http://www.spandane.com/Spandane/Spandane-
Articles/124_Why_we_speak_with_others.html
चांगला माणूस बन यासाठ सु ा आप याला feedback आव यक असतो.
मनात या भावनेनुसार एका ना याची तमा मनात अनुभवणं याला वयाचं काह बंधन नसावे असे मला वाटते.
क येक वेळा लहान मुले मो या माणसासारखी बोलतात - स ला देतात . ते हा ते बोलणे गांभीयाने घेतले पा हजे.
आपला मु ा जर बरोबर असेल तर मो या माणसांसमोर बोलताना घाबरायचे काह च कारण नाह , फ त न पणे
व ठामपणे बोलावे . मी हेच आजपयत करत आलो.
Generally there are fights between two rights rather than right & wrong. The only precaution
one has to take is that your Right should not be at the cost of my RIGHT. With this basic
understanding, the dispute can always be resolved.

8. 5
It is also necessary to understand as to why conflict takes place between the persons.
अ न, व आ ण नवारा या माणसा या मुलभुत गरजा आहेत. पण याच बरोबर माणसाला भाव नक आधाराची
सु ा गरज लागते. असा आधार तो नेहमीच शोधत असतो. पूव एक कु टुंब प ती म ये ह गरज चटकन पुर होत
असे. आता या घकाघक या आयु यातह ह गरज श लक राहतेच. आज येक जण busy असतो, यामुळे
य भेट कमी झा या आहेत. यामुळे ह ल ं या जमा यात फे सबुक ह गरज भाग वते. पण फे सबुक चे यसन
लागता कामा नये. म ानो, तु हाला काय वाटते?
एखादा माणूस आप याला का आवडतो याचे व लेषण करता आले पा हजे. खरेतर असे मत एका ठरा वक
काळानंतरच देता येते कारण आपल समोर या माणसाब लची मते काळानुसार, अनुभवाव न बदलत
असतात. आपले प हले मत हे बरेच वेळा ' य तीचे दसणे' यापुरते मया दत असते. जसा सहवास वाढतो ते हा
आपण मत बनवू लागतो. आपण वत:च नकळतपणे आपल एक तमा बनवत असतो. समोर या य तीने जर
या तमेला ध का दला नाह तर ती य ती आप याला आवडू लागते. पण जर आप या तमेला ध का लागला
आ ण वचारांती याचे वागणे बरोबर आहे असे आपण मनोमन कबुल के ले, तर ती य ती आप याला आणखीन
जवळची वाटू लागते.
माणसाने कळपातून फु टणे हा अ तरेक य ती वातं याचा प रणाम आहे बहुतेक.
आयु यात सुखी हायचे असेल तर, मी काय क शकतो, मी काय करणार, कती - कु ठपयत तडजोड करणार,
वत:ला काय नको, मी काय करणार नाह , हे न क हवे.
कती बरं वाटतं जे हा........जवळच माणुस भेटतं !.
आ ण मनाला उभार आणतं !!!!!!
आ ण काळाचे अंतर पुसून टाकत !!!!!
कती बरं वाटतं जे हा........जवळच माणुस भेटतं !.
पण थो याच वेळात भेटलं नसतं ……. तर बर झालं असतं असं वाटत.
मनावर ल खपल काढून आप याला अ व थ क न जात.
कती बरं वाटतं जे हा........जवळच माणुस भेटतं !.
अहंकार हा माणसाचा मोठा श ू आहे. अ भमान आ ण अहंकार यातील सीमारेषा खूप धुसर आहे. माणसाला
अहंकार वाटू लागला क समोरची य ती, प रि थती आ ण व तू यांचे आकलन कर याची श ती धुसर होते.
नणय चुकतात, पण तो पयत वेळ नघून गेलेल असते.

9. 6
या सग याची सुरवात मळालेले यश न पचवता आ यामुळे होते. थम या यशाचा अ भमान वाटू लागतो.
कालांतराने अ भमानाची जागा अहंकार घेतो. यामुळे यश पचवायला शका हणजे अहंकाराचा नच नमाण
होणार नाह .
मनातील अव थता वाणीत - बोल यात उतरते आ ण पुढे य कृ तीत परावत त होते. यामुळे हाच तो ण -
ह च ती वेळ असते वत:ला सावर याची.
माणूस ेमाचा भुके ला असतोच, पण याहून जा त संवाद साध यासाठ भुके ला असतो .
चेह या मागील चेहरा ह ओळख जर तुम या वतनातून लोकांना दसल तर यांचे तुम या चेह याकडे ल च जाणार
नाह . तुमचा चेहरा कदा चत ते कालांतराने वसरतील, पण तुमचा खरा चेहरा मा यां या मनात कायमचा कोरला
जाईल .
माणसाने वत:चा वचार ज र करावा. पण याच बरोबर ने आपला वचार करणा या माणसा या मनाचा वचार
के ला, तर आप या आयु यात सुखाची बरसात होऊ शकते.
कु टुंब यव थेचा पाया हा कु टुंबातील य ती या उपयु ततेवर ठरतो असे माझे मत आहे.
माणसाला लहानपणी मळाले या वागणुक तून या या जग या या कलेचा ज म होतो.
आयु यात अनेक घटना घडतात. येक घटनेचे नर नरा या मापदंडा माणे व लेषण करता येतेच असे नाह ,
असे माझे मत आ ण अनुभव आहे.
i) माणसाने वागताना आत एक आ ण बाहेर एक असे वागू नये.
ii ) जे बोलाल, तेच मनात असु दे.
iii ) You should mean what you say but you may not say what you mean unless called for.
iv) कम करताना मनाचा आ ण शर राचा मेळ असुदे. यालाच भगवत गीता ' वकम ' हणते. कमात
वकम ओतले क अकम होते. याच अथ हा क कम के यासारखेच वाटत नाह . यामुळे कमाचा बोजा
वाटत नाह . (अ याय चौथा)
मौन त सु कधी करावे असा न काह लोकांना पडणे वाभा वक आहे. जे हा समोर या य ती या
बोल यामुळे तु हाला आनंद मळत नाह कवा ास होतो यावेळी या माणसाबरोबर मौन त सु
करायची वेळ आल असे समजावे. तसेच जे हा तुम या बोल याचा गैर अथ काढला जातो यावेळी या
माणसाबरोबर मौन त सु करायची वेळ आल असे समजावे. बरेच वेळा तुमचे बोलणे त ण वगाला चत
नाह तर तु ह कत यापोट जे यां यासाठ ' ेय' आहे ते बोलले पा हजे. कारण सरते शेवट यां या
चुकांचा तु हालाच ास होतो.

10. 7
न बोल यातून आपल भावना दुस याला चांग या व भावीपणे समजतात. एकदा सां गत यानंतर
मौन ताचा योग क न बघा.
काह माणसे संवेदना म वभावानुसार वत: या सम येने कं वा दुस या या सम येने हळवी होतात. आयु यात
असे चालत नाह . येकाला न शबानुसार वेगळे दान पडत असते, याचे भान येकाला ठेवावे लागते असे मला
वाटते. आयु यात दु:ख असूच नये असे सु ा या माणसां या बोल यात डोकावते. पण आयु य हणजे सुख आ ण
दु:खाचा खेळ असतो. सुखाची मजा दु:ख शकवते.
मुलगा आ ण मुलगी यां या ability / capacity म ये फरक नसतो. पण मुल ला घडवले जाते ह शोकां तका
आहे. त या वागणुक चे मापदंड ठरवले जातात.
येक माणसाचा अ म असतो आ ण या यासाठ तो बरेच वेळा बरोबरह असतो. जे हा अ माचा
मेळ कु टुंबात, समाजात, बसत नाह , ते हा झगडा सु होतो.असो.
जर येक माणसाला सहवेदनेचे मह व कळले आ ण याने ह भावना अंमलात आणल , तर जगात सुख -शांती
नांदायला वेळ लागणार नाह .
नातेसंबंध हा खूप गहन वषय आहे. र ताचे नाते असताना सु ा संबंध बरेच वेळा चांगले नसतात. या उलट र ताचे
नाते नसताना सु ा संबंध खूप चांगले असतात. असे का होते? यावसाईक र तीने नाते संबंध कसे ठेवता येतील -
नातेसंबंध का बघडतात?
आयु यात क वता भेटल क आयु याचीच क वता होते. पण आयु यात क वता भेटल नाह तर आयु याची गझल
होते.
सुधीर वै य
२१-०३-२०१४

11. Tips for Establishing & Improving Relationship
Preface
We can develop better relationship with others if we understand their entry in our life.
A person may come into your life for a ‘reason, for a season or for a life.’ If this focus is clear,
we can decide our relationship pattern.
A person may enter your life for a ‘reason’ when you need him for your help. You may call the
person by any name or he may be a stranger or from your family. When the necessary help is
rendered, the relationship may get broken in spite of your good behaviour. You should be
ready for such eventuality. No point doing post mortem of your behaviour and his behaviour.
Some people come into your life for a ‘season.’ You will learn from these persons many things.
These persons will share their experience, knowledge with you and try to enrich your life.
You will have unbelievable joy and happiness in their company. But please remember that this
association is only for a ‘season.’
Some people enter your life for lifetime. You need to take special efforts for building up such
relationship. You may need to show more consistency, tolerance etc. in nursing such
relationship. Good relationships are like Trees. They demand attention & care in the beginning
but once they blossom, they provide you shade in all situations of life.
So whenever you march towards establishing relationship, first decide whether this person
has entered your life ‘for a reason, for a season or for a life.’
In the light of above discussion, let us try and formulate the Tips for establishing & improving
relationship.
i) Relationship is born simultaneously with our birth.
ii) Our entry in this world creates various relationship whether we like them or
not at a latter stage in our life.
iii) If we wish to have cordial relationship with others, it is necessary to cultivate the
Relationship on same footing. e.g. We must forget our education, designation,
status, while dealing with spouse, children, parents, friends etc.

12. 2
iv) Relationship is a complex phenomenon.
v) One should remember that we are all Guests in this world. We don’t know our last
moment/breath in this world then why not try and develop cordial relationship
with others.
Various Relationships with...
Children
Spouse
Older Parents
Friends
Colleagues
Common Tips
i) Let there be spaces in your relationship.
ii) Give respect to get respect.
iii) All fingers are not alike.
iv) Each person inherits good and bad qualities.
v) Your behavior with any one should be the replica of your expectation of their
behavior with you.
vi) Respect individuality.
vii) Always remember that our opinions change from time to time.
viii) We all need each other.
ix) No body is perfect.
x) When you are angry, criticize the behavior, not the person.
xi) Human being is a social ‘ANIMAL.’
Children
i) The relationship with children gives immense joy at least when they are small.
ii) Parenthood is the ‘testing phase of married life.’
iii) Parents do not leave any stone unturned to give best to their children.
iv) However our acts and deeds should be motive less and should arise from our
duty & responsibility.
v) We should not look at the relationship as an investment for our old age.

13. 3
Tips-Children
i) You should always encourage your children to express their feelings.
ii) Establish clear limits on their behavior.
iii) You should act as a Role Model for improving their behavior.
iv) Praise should be used to promote good behavior.
v) You should respect your child’s choices, unless they endanger safety or health.
vi) Criticize incorrect/ bad behavior or action, not the child.
vii) Set clear and consistent rules. Parents should agree on rules.
viii) Goals set should be within reach of your child.
ix) Make it a habit to spend some time every day with your children.
x) Pay undivided attention when your children talk to you.
xi) Encourage your child to always do their best, and emphasize that what is
Important is efforts, not the success.
Spouse
i) Marriage is the most difficult decision which most of the persons take relying
solely on ‘fate.’
ii) Decision is tougher for the lady.
iii) Marriage is like a ‘Ladoo’. Whosoever eats also repents as much as who
doesn’t eat.
Tips-Spouse
i) Let there be spaces in your relationship.
ii) When you are angry, criticize the behavior, not the person.
iii) Feel free to discuss you problem.
iv) Spend time with each other.
v) Expectations from spouse should be realistic.
vi) Never take each other for granted.
vii) Good points of the spouse should be remembered.
viii) Think of the two as a TEAM.

14. 4
Older Parents
i) Our relationship with parents varies as we grow.
ii) We all carry high opinion about our parents when we are small.
iii) We soon dislike our parents as more restrictions are placed on us as we grow old.
iv) When we get married and become parents, we start realizing the challenges faced
by our parents and real meaning of their behavior those days gets unfolded.
v) When we grow old, our original childhood belief gets confirmed that our parents
are really great.
Tips-Older Parents
i) You should stand by your parents in periods of transition such as retirement,
death, illness etc.
ii) Share your feelings with your parents.
iii) Be sensitive & understanding towards your parents and their needs.
iv) Express & show your gratitude for all that they have done for you.
v) Make them feel that they are special and they matter to you.
vi) Forgive your parents for their shortcomings.
vii) If your parents are living with you then spend some time with them every day.
viii) Even if they are not staying with you, make it a point to visit them regularly, talk
on telephone etc.
ix) If you disagree with them on current issue then make them aware politely of same.
Friends
i) Every person should have friends of various levels to fill the gap in his life.
ii) Many times we face such situations which can not be discussed with parents,
spouse, colleagues etc. as each one of them have some stake in you and hence you
may be deprived from getting correct advice. Friendship shows the road ahead in
such situations.
Tips-Friends
i) Let there be spaces in your friendship.
ii) Lose the fight not the friend.
iii) Accept your friend’s flaws.

15. 5
iv) Keep in touch even if you are far away. Distance shouldn’t keep real friends apart.
v) Be loyal and committed.
vi) Never reveal your friend’s secrets to a third person.
vii) It is not necessary to reveal each and every detail of your life to your friend.
viii) Learn to forgive.
Colleagues
i) As we spend our major part of Life in the office, it imperative that we should have
healthy relationship with our colleagues.
ii) When colleagues get along and like each other, going to work can become the great
pleasure.
Tips-Colleagues
i) Feelings play pivotal role in giving insight about people and their behavior.
ii) It is necessary that you should trust others in the environment as much as you trust
your self.
iii) Good point in a colleague should be acknowledged even if you don’t like him.
iv) One should be emotionally honest with oneself. Every day make it a practice to
write for 5 minutes as to how you feel about your self and the surrounding world.
v) You should not shirk from your actions and emotions.
vi) Pay attention to the feedback from your colleagues and client’s from their non-
verbal signals.
vii) Give respect to gain respect.
viii) Your behavior with colleagues should be the replica of your expectation of
behavior from others.
Few Words from Compiler….
i) Relationship is a complex phenomenon and any laid down principles may still fail
because after all each person is unique and for building cordial relationship you
need similar thinking from opposite camp.
ii) You need two hands for ‘Clapping’ but need only one hand for ‘Chutki.’
iii) Why not make an attempt?
iv) Best of Luck!!!!!
Thursday, June 16, 2016

16. saMGaYaa-cao vyavasqaapna (Conflict Management)
ima~aMnaao Aaja maI tumhalaa saMGaYaa-cyaa vyavasqaapnaa ba_la saaMgaNaar Aaho.
saMGaYa- ha Aaplyaa jaIvanaacaa ek AivaBaajya Baaga Aaho. saMGaYa- nakao Asao jarI vaaTt Asalao trI Aaplyaalaa Aaplyaa
[cCocyaa iva$Qd saMGaYaa-caa saamanaa kravaa laagatao. kahI maaNasao ¸ raYT/o saMGaYa-ip`ya Asatat tao Baaga vaogaLa va %yaacaI JaL
maa~ [traMnaa saaosaavaI laagato.
saMGaYaa-mauLo tNaava vaaZtao ¸ kaya-Sa@tIcaa ¹hasa haotao ¸ _YTI nakara%mak haoNyaacaa Qaaoka Asatao. saMGaYaa-caI vyaa#yaa krNao
kzINa Aaho. saMGaYa- mhNajao daona pdaMmaQaIla ¸ daona takdIMmaQaIla kutrAaoZ Asao ZaobaL maanaanao mhNata yao[-la.
p`%yaokjaNa saMGaYaa-caI vaaTca phat Asatao karNa saMGaYaa-iSavaaya jagaNaoca Sa@yaca nasato.
baroca saMGaYa- sau$ Jaalyaavar lagaoca %yaacaa maukabalaa Ê saamanaa kolaa jaat naahI. ‘ qaaMbaa va baGaU yaa ’ Asaa p`ya%na Asatao.
%yaamauLoca saMGaYa- vaaZU laagatao. saMGaYa- ekda eka mayaa-dobaahor maaoza Jaalaa kI tao Aaplao sva$p savaa-samaaor ]GaDo krtao.
maga maaNaUsa daona gaaoYTI krtao. ek tr saMGaYa- TaLayacaa p`ya%na krtao ikMvaa saMGaYa- svaIka$na %yaacaa maukabalaa krtao.
saMGaYa- kSaamauLo Jaalaa Æ prt saMGaYa- haoNaar naahI ASaa irtInao tao saaoDvalaa Aaho ka Æ saMGaYaa-cyaa kaLat AapNa ksao
vaagalaao Æ saMGaYa- saaoDvaNyaasaazI AapNa kaya kolaM Æ ho ]paya baraobar haoto ka Æ
saMGaYaa-var maat krayacaI Asaola tr p`qama saMGaYa- Aaho hI vastuisqatI maanya kravaI laagaola va %yaanaMtr saMGaYaa-caI jaM~I kravaI
laagaola. kaoNaabaraobar saMGaYa- Aaho ¸ saMGaYaa-cao sva$p ¸ daoGaaMcao vaagaNao À _YTIkaona va %yaacao inarakrNa ksao Jaalao Æ
kahI saMGaYa-ip`ya maaNasao saaoDlaI tr saMGaYa- kaoNaalaaca nakao Asatao. prMtu saMGaYaa-iSavaaya Aaplaa [laajahI nasatao ¸ karNa
TaLI daona hataMnaI vaajato. prMtu saMGaYaa-caI karNa imamaaMsaa daonhI baajaUnao JaalaI tr maa~ saMGaYa- sauTayalaa va prt %yaaca
mau_avar saMGaYa- ]dBavaayalaa AaLa basaola. AapNa Aata saMGaYaa-McaI karNao SaaoQaUyaa.
1. ApUNa- garjaa ho saMGaYaa-cao p`mauK karNa Aaho. maaNasaalaa Anna ¸ vas~, ¸ inavaara yaaMcaI p`aqaimak garja Asato.
pNa %yaacabaraobar %yaalaa kolaolyaa kamaacaI pavatI¸ stutI pNa hvaI Asato. %yaalaa p`oma hvao Asato. maanaisak
AaQaaracaI garja Asato. jaovha ASaa garjaa pUNa- na Jaalaolyaa maaNasaabaraobar Aaplyaalaa vaagaayacaI vaoL yaoto tovha
xaullak karNaava$na saMGaYaa-caI vaoL Aaplyaavar laadlaI jaato. kQaI kamaacyaa taNaamauLo inad`anaaSa haotao.
ASaI vya@tI %yaamauLo icaDKaor banato.

17. 2
jar ka p`%yaokanao Aaplyaa AMt-manaat DaokavaUna baiGatlao va Aaplyaa ApUNa- garjaaMcaI jaM~I banaivalaI va %yaa pUNa-
krNyaasaazI samaaorcyaacao sahkaya- maaigatlao tr barocasao saMGaYa- TLU SaktIla. samaaorcyaa vya@tIlaa tumacaI ApUNa- garja
kLolaca Asao naahI ikMvaa kLUnasauwa tao na kLlyaasaarKo daKivaNyaacaI Sa@yata Asato. %yaamauLo tumhI kahI
maaigatlao naahI tr tumhalaa imaLNaar naahI. (Crying baby gets milk)
2. jaIvana isawaMt : (Values)
jar p`%yaokalaa dusa–yaa cyaa jaIvana isawaMtaba_la maahItI Asaola tr barocasao saMGaYa- TLU SaktIla. p`%yaokacaI
jaIvanamaUlyao vaogaLI Asatat. lahanapNaI savaa-Mnaa ekaca p`karcao caaMgalao iSaxaNa SaaLa va palak Vayacaa p`ya%na
krtat. pNa maaozo Jaalyaavar Aaplyaa saaoyaInausaar hI maUlyao badlalaI jaatat. %yaacaa vaogaLa Aqa- AapNa purskRt
krtao. vaoL ¸ pOsaa ¸ kama ¸ tbbaot ¸ prspr saMbaMQa ¸ rajakarNa ASaa iktItrI gaaoYTI saaMgata yaotIla kI
jyaacyaabaVla p`%yaokacaI mato vaogaLI AsatIla.
%yaamauLoca Aaplao vaagaNao ¸ baaolaNao ho Aaplyaa AMt-manaat dDlaolyaa jaIvana isawaMMtacao p`itibaMba Asato. lahanapNaI
AapNa vaiDlaQaa–yaaMcyaa vaagaNaukIva$na maUlyao zrivatao. puZo iSaxaNaanao ¸ saMgatInao ¸ AnauBavaanao %yaacaa ksa zrtao va tI
AapNa jaast p`Krtonao Amalaat AaNatao ikMvaa ivasarayacaa p`ya%na krtao.
AaplaI jaIvanamaUlyao Aaplyaalaa vaoLovar zrivata AalaI paihjaot. tsaoca vaoLp`saMgaI spYTpNao dusa–yaalaa saaMgatahI
AalaI paihjaot.
3. _YTIkaona : ( Perception )
maaNausa p`%yaok gaaoYTIkDo vaogaLyaa _YTIkaonaatUna baGatao %yaamauLo saMGaYaa-cao p`saMga ]dBavatat.
kayaa-layaat kama krtanaa jar kamaacao mah%va ¸ Aga`Ëma vagaOro gaaoYTI sTaflaa kLlyaa naahIt tr kama vaoLot pUNa-
haoNaar naahI. %yaamauLo vyavasqaapkanaoca eKaVa kamaaba_la kaya _YTIkaona AsaNao garjaocao Aaho ho ivaYad k$na
saaMigatlao paihjao.
4. &ana va maaihtI ( Knowledge & information )
jar daonhI baajaUlaa saarKoca &ana va maaihtI Asaola tr saMGaYa- inamaa-Na haoNaar naahI. prMtu p`%yaxa vyavaharat ho GaDt
naahI. daoGaaMkDo saMPaUNa- &ana va maaihtI AsaNao hI Sa@yata kzINaca Asato. AnauBava Asaa yaotao kI maahItI
hotUpuva-k lapivalaI jaato.

18. 3
maaihtI AsaNao ikMvaa nasaNao yaacaI vaga-vaarI KalaIla p`maaNao krta yao[-la.
» dusa–yaalaa maaiht Aaho pNa tumhalaa maaiht naahI.
» tumhalaa maaiht Aaho pNa tumhI dusa–yaa pasauna dDvalaI Aaho.
» sava- saaQaarNa maaihtI jaI p`%yaokalaa Aaho. ASaavaoLI saMGaYaa-cao p`saMga ivarLaca Asatat.
» savaa-MpasaUna lapivalaolaI maaihtI. jyaa gaaoYTIsaazI icaMta krNyaat Aqa- nasatao. tumhI qaaMbaa va baGaa.
(Wait & Watch) Asaaca maaga- Anausa$ Sakta.
5. ga`a*ya gaaoYTI ( Assumptions )
baroca vaoLa AapNa Aaplyaa maaihtIcyaa AaQaaro kahI gaaoYTI ga`a*ya Qartao va itqaoca saMGaYaa-caI izNagaI pDto.
ga`a*ya gaaoYTI mhNajao Aaplyaa AnauBavaava$na AapNa kaZlaolao inaYk-Ya. drvaoLolaa to baraobarca AsatIla ASaI Sa@yata
Aaplyaalaa vaaTt AsalaI trI Asao GaDt naahI.
6. Apoxaa ( Expectations )
Apoxaa zovaNao ha manauYyasvaBaavaca Aaho. AapNa svat:kDUna tsaoca [traMkDUna satt Apoxaa zovatao. jaovha jaovha
ApoxaaBaMga haotao tovha AapNa du:KI haotao. prMtu AapNa mau#ya mau_a ivasartao ik jaovha AapNa navaIna naato saMbaMQa
jaaoDtao tovha Aaplyaa Apoxaa spYTpNao samaaorcyaalaa saaMgat naahI.
samaaorcyaa maaNasaacyaasauwa Aaplyaa kDUna Apoxaa AsatIla ha mau_a baroca vaoLa AapNa saao[-skrpNao ivasartao.
ApoxaaMcao kaLanausaar zraivak vaoLanaMtr maUlyamaapna krNyaacaI pNa garja Asato. AapNa jar ka prspraMnaa Aaplyaa
Apoxaa saaMigatlyaa ¸ %yaavar cacaa- kolaI tr p`%yaokalaa Aaplao vaagaNao sauQaa$na dusa–yaacyaa ApoxaapUit-cao samaaQaana
imaLivaNao Sa@ya hao[-la.
kayaa-layaat jar ka savaa-MnaI KajagaIt dusa–yaa kma-caa–yaaMkDUnacyaa Apoxaa ilahlyaa va naMtr savaa-Mcyaa cacaa- sa~amaQyao
%yaavar ivacaar ivanaImaya Jaalaa tr kayaa-layaatIla vaatavarNa KUpca KoLI maoLIcao rahUna kamao t%prtonao hao} SaktIla.
p`amau#yaanao ek gaaoYT laxaat zovalaI paihjao kI Aaplyaa Apoxaa Avaastva Asata kamaa nayaot . tsaoca jar dusa–yaanao
hIca Apoxaa AapNaahUna kolaI tr AapNa tI purI k$ SakU ka Æ ha ivacaarhI mah%vaacaa Aaho.
7. baalapNa : ³lahanaacao maaozo haoNao´
AapNa sava-jaNa vaogavaogaLyaa vaatavarNaat ¸ kaOTuMibak pirisqatIt ¸ Aaiqa-k pirisqatIt ¸ jaatI ¸ Qamaa-cyaa baMQanaat ¸
badla%yaa saamaaijak maulyaaMcyaa kaLat lahanaacao maaozo haotao.

19. 4
ho vaogaLopNa AapNa jar ka samajaUna Gaotlao naahI tr prsprat duravaa inamaa-Na haotao ¸ tsaoca pu$YaacaI va s~IcaI
maanaisakta yaat hI frk Asataoo. s~IcaI ASaI [cCa Asato ik Aaplyaalaa kovaL ek s~I mhNaUna samaaorcyaanao maana
na dota ek vya@tI mhNaUna maana Vavaa.
8. saMGaYaa-caa saamanaa krNyaacaI [cCa va Sa@tI :
saMGaYaa-caa saamanaa ksaa kravaa yaacao iSaxaNa AapNa kaoNa%yaaca @laasamaQyao ¸ SaaLot Gaot naahI. ho iSaxaNa Aaplyaalaa
p`%yaxa vyavaharat imaLto. pNa Aaplyaalaa DaoLsapNao to iSakavao laagato. baalapNaat jar ka saMGaYaa-caa saamanaa
kravaa laagalaa Asaola tr maaNasaacaI ]maod iTkUna rahNao kzINa Asato. baroca vaoLa saMGaYa- svaIkarlaa jaatao va *yaa
var kahI taoDgaa Asaola hoca maaNaUsa ivasartao. prMtu maaJyaa mato p`%yaokanao saMGaYaa-caa saamanaa krayalaa iSakNao
AavaSyak Asato.
saMGaYaa-cyaa karNaaMcaa AByaasa kolyaanaMtr¸ ima~aMnaao Aata AapNa saMGaYa-saaoDvaNyaasaazI kaya vyaUhrcanaa krNao AavaSyak
Asato yaacaa ivacaar k$ yaa.
p`qama saMGaYa- saaoDvaayalaa purk baabaI va ADsar Asalaolyaa gaaoYTI yaaMcaI jaM~I kolaI paihjao va %yaaMcao Aga`Ëma zrivalao
paihjaot. %yaanaMtr saMGaYaa-var daonhI baajaUMnaI hllaabaaola kolao paihjao. prspraMtIla samaana baabaI lagaoca Amalaat
AaNalyaa paihjaot tr Asamaana baabaI kSaa samaana krta yaotIla yaacaI kalabaw yaaojanaa AaKlaI paihjao.
p`%yaokanao ek pqya paLlao paihjao ik saMGaYa- saaoDvaayacaa Asaola tr eka patLIvar yao}na cacaa- kolaI paihjao.
garja Baasalyaasa eKaVa maQyasqaacaI madt Gaota yao[-la. pNa ek pqya paLNao AavaSyak Aaho ik prspraMvar
vyai@tgat Saaibdk hllaa¸ ApSabd ¸Apmaana krNao *yaa gaaoYTI TaLlyaa paihjaot.tsaoca saMGaYaa-caa ]llaoK
dusa–yaaMkDo k$na ¸ cacaa- k$na %yaaba_la vaavaDyaa ]zNaar naahIt yaacaI pNa dxata GyaavaI laagaola.
ima~aMnaao saMGaYaa-caI evaZI pustkI cacaa- kolyaanaMtr AapNa p`%yaxa vyavaharat idsaNaa–yaa saMGaYaa-cao ivaElaoYaNa krayacaa
p`ya%na k$yaa.
p`saMga –1 : eka pdvaIQar maulaIcao lagna zrto. %yaa maulaIlaa puZo iSakayacaI va naaokrI krayacaI haOsa Asato. haoNaara
navara tsao vacanasauwa dotao pNa Aqaa-tca saao[-skrpNao paLt naahI. saMskaramauLo maulagaI sauwa nava–yaalaa taoDlaolyaa
vacanaava$na iDvacat naahI. *yaasavaa-MmauLo tI yauvatI navaIna saMsaarat rmaayalaa baraca kalaavaQaI laagatao. nava–yaalaa
kLt naahI ik evaZo eoEvaya- Asatanaa Aaplyaa baayakaocaI kLI Kulat ka naahI ?

20. 5
]<ar saaopo Aaho. %yaa yauvatIcyaa ApUNa- garjaa. tIlaa iSaxaNaacaI haOsa haotI tI pUNa- JaalaI naahI. kaOTuMibak
pirisqatI puZo¸ vaiDlaaMcaa Baar hla@yaa krNyaasaazI saMskarat vaaZlaolaI tI lagnaalaa tyaar haoto. nava–yaanao Kro tr
vacana doyalaa nakao haoto. pNa vacana idlao tr paLNyaacaI jabaabadarI %yaacaI haotI. ba–yaaca maaNasaaMcaI hI ek savaya
Asato kI kLUna na kLlyaasaarKo daKvaayacao.
P`asaMga 2 : A$Na iSaklaolaa va kamaat t%pr Asaa AiQakarI Asatao. savaa-MSaI caaMgalao saMbaMQa Asatat. navanavaIna
gaaoYTI ¸ tM~&ana iSakNyaacaI AavaD Asato. kMpnaIt barIca vaYao- vaogavaogaLyaa jabaabada–yaa polaUna ]pmahavyasqaapk
haotao. kalaaMtranao mahavyasqaapk saovaainavaRt haotat. kMpnaI A$Nalaa p`maaoSana dot naahI va baaho$na mahavyasqaapkcaI
naomaNaUk kolaI jaato. mahavyavasqaapk va A$Nacao pTt naahI. mahavyavasqaapkalaa klpnaa Asato ik A$Nalaa
baZtI na idlyaamauLo tao duKavalaolaa Aaho. prMtu hIca gaaoYT kMpnaIcyaa vyavasqaapnaalaa kLlaI nasaola? malaa Asao
vaaTto kI A$Na nao p`maaoSana imaLNaar ho gaRhIt Qarlao Asaola. baZtI imaLola hI Apoxaa %yaanao mahavyavasqaapkacyaa
pdasaazI jaovha jaahIrat idlaI gaolaI tovha vyavasqaapnaacyaa najarot AaNaUna Vayalaa paihjao haotI ikMvaa
mahavyavasqaapk pdasaazI Aja- krayalaa hvaa haota. Aatasauwa jyaa kMpnaIt A$Na lahanaacaa maaoza Jaalaa toqao
Aaplaa naavalaaOkIk Kraba na krta ¸ Aaplyaa huYaarIvar dusarIkDo mahavyavasqaapk pd imaLivaNyaacaa p`ya%na kolaa
paihjao.
P`asaMga 3 : p`kaSa haotk$ ¸ KUp huuYaar ¸ iSaklaolaa t$Na Asatao. lata pNa huYaar Asato pNa KUp EaImaMtIt
vaaZlaolaI Asato.latacao lagna p`kaSaacaI haoto.latalaa p`kaSaba_la AiBamaana Asatao. pNa Kca- krNyaava$na
%yaaMcyaat vaadivavaad haotat.lata Aaga`hI sauwa Asato.
maI Asao mhNaona kI p`kaSa va lata daona iBanna vaatavarNaat lahanaacao maaozo Jaalaolao Asatat.%yaaMcyaa _YTIkaonaat frk
Asatao. Aqaa-tca tao frk to jyaa pirisqatIt lahanaacao maaozo haotat %yaamauLoca Asatao. prspraMbadlacyaa Apoxaa
KUp maaokLopNaI cacao-t Aalaolyaa nasatat.
P`asaMga 4 : jayaMt va homaMt daoGao Baa} Asatat. vayaatih 3 vaYaa-Mcaoca AMtr Asato. daoGaohI iSaktat va vyavasaayaat
naaokrIt isqaravatat. lahanapNaapasaUna KUp p`omaacao ¸ ijavhaLyaacao naatosaMbaMQa Asatat. Acaanak homaMt EaImaMt hao}
laagatao. pdamauLo Ba`YTacaar k$ laagatao. jayaMtlaa Aqaa-tca ho maanya nasato. daona Baavaat ivatuYT inamaa-Na haoto.
homaMtlaa vaaTto kI maaJyaa EaImaMtIcaa jayaMtlaa hovaa vaaTtao va %yaamauLo tao saMbaMQa zovaU [icCt naahI.
%yaaMcyaa ivatuYTacao karNa hovaa nasauna %yaaMcyaa jaIvana maUlyaatIla frk Aaho. lahanapNaIsaarKIca jaIvanamaUlyao baaLgaNaaro
to daoGao. pNa maaozopNaI homaMt p`amaaiNakpNaacyaa maUlyaapasaUna ZLtao. Aaplyaa Ba`YTacaaralaa Sabd$p doNyaacaa p`ya%na
krtao.

21. 6
³maaJyaa huYaarIcaI ikMmat ¸ sava-cajaNa krtat ¸ jaao Ba`YTacaar krt naahI tao mauK- ¸ iSakUna kaya ]pyaaoga Æ vagaOro´
jayaMtlaa ho pTt naahI va %yaaMcao saMbaMQa ibaGaDtat.
P`asaMga 6 : saayalaI ek gaRhkR%yadxa t$NaI Asato. pdvaIQar JaalyaanaMtr tIcao lagna haoto. navara [MijanaIAr
Asatao. Garat saasaU saasaro ¸ QaakTa idr ¸ naNaMd Asato. maQaucaMd`ahUna AalyaanaMtr lagaocaca tI svayaMpakGaracaa tabaa
Gaoto va kaOtukanao ekTI savaa-Mcyaa AavaDIcaa baot krto. svayaMpak Canaca Jaalaolaa Asatao pNa maMDLI kahI tbbaotIt
jaovat naahIt. saayalaIlaa du:K haoto. tI nava–yaalaa ivacaarto. tao saaMgatao ik AamacyaakDo jara itKT ¸ masaalaodar
KayacaI savaya Aaho. naarL AamhI farsaa vaaprt naahI. pNa vaa[-T vaaTUna Gao} nakaosa. Garcyaa AavaDI inavaDI
lavakrca tulaa kLtIla.kaya ima~aMnaao tumhalaa kaya vaaTto. jaI gaaoYT nava–yaanao maga saaMigatlaI tI AaQaIca
saaMigatlaI AsatI tr Æ saMGaYa- ka Jaalaa tr maaihtI lapivaNyaamauLo. saayalaInao sauwa svayaMpakacyaa Apoxaa AaQaIca
ivacaarayalaa hrkt navhtI.
ima~aMnaao Asao iktItrI saMGaYaa-cao p`saMga AajaUbaajaUlaa kuTuMbaat¸ kcaorIt GaDt Asatat. %yaacao ivaElaoYaNa kolao tr
tumhalaa %yaacaI karNao sahja SaaoQata yaotIla va ekda karNao kLlaI tr saMGaYaa-cao p`saMga na@kIca TaLta yaotIla.
maga kaya ¸ krNaar naa p`ya%na Æ
saMGaYa- TaLNyaacaa Æ
Best of Luck.

22. ragaacao vyavasqaapna (Anger Management)
p`%yaok maaNasaalaa baroca Sa~u Asatat. kahI p`%yaxa idsaNaro tr kahI na idsaNaaro¸ pNa svat:cao Aist%va daKivaNaaro. ASaaca
ba¹yaaca Sa~MupOkI ek maaoza Sa~u mhNajao raga. (Anger) ragaavar inayaM~Na krNyaacaI idxaa À savaya baalavayaapasaUna laavalaI
naahI tr maaozopNaI iSaxaa BaaogaavaI laagato. ima~anao Aaja maI tumhalaa raga inayaM~Naat AaNaNyaacaa ¸ ragaacao maUL kaya ÆÀ karNa
kaya Æ yaasaMbaMQaI kahI ]pyaao@t gaaoYTI saaMgaNaar Aaho.
kaya mhNaalaat Æ malaa raga yaotao ka Æ hao tr. malaa sauwa raga yaotao pNa maI tao AaTao@yaat ksaa rahIla ho baGatao va raga
yaoNaa¹yaa karNaaMvarca Gaava Gaalataoo.
pNa maaNasaalaa raga yaoNao caaMgalao. to ek jaIvaMtpNaacao laxaNa Aaho. ragaacaI AiBavya@tI SarIralaa ]pkark Asato. pNa
manaatlyaa manaatIla saMtap maa~ SaarIrIk vyaaQaInaa AamaM~Na dotao.
1. ragaavar inayaM~Na zovaayacao Asaola tr svat:caI AaoLK AsaNao garjaocao Aaho. tumhI mhNaala ha kaya p`kar Aaho Æ
prMtu Aaja AapNa dusa¹yaacaI AaoLK k$na Gaot Asatao. %yaacyaa vaagaNaukIcao ivaElaoYaNa krtao pNa svat:cyaa
AMtrMgaat DaokavaUnaca baGat naahI. AapNa jar ka svat:caa SaaoQa Gaotlaa va svaIkarlaa tr Aaplyaalaa kLola kI
Aaplyaalaa raga naomaka ka yaotao Æ
2. AapNa jar ka mah%vaacaI kamao vaoLovar kolaI naahIt va SaovaTcyaa xaNaI krayalaa GaotlaI tr raga yaoNyaacao p`saMga
yaoNaarca. ].da. maaJaa maulagaa pirxacyaa idvaXaI Hall Ticket caa ip`MTAa}T kaZayalaa basatao.
Hall Ticket daona idvasa AaQaIca Email var imaLalaolao Asato. pNa vaoLovar lagaoca Print out kaZNaar
naahI. mhTlao tr 5 imanaITaMcao kama. PaNa SaovaTI Computer kaya ¸ Printer kaya to tr maSaInaca. maga Gaa[-
Gaa[-t Printer maQyao kagad ADktao¸ maga ragaalaa BartI. [tr jaaoKmaIcaaÀfactor caa ivacaarca krayacaa naahI.
].da. Printer caI ink saMplaolaI AsaU Sakto ¸ Printer cao kagad ]plabQa nasatIla ¸ Power failure
Asaola¸ Computer dgaa do} Saktao . . . .
3. Aaplyaalaa dusa¹yaanao caUk daKivalaI tr raga yaotao. karNa Aaplyaa Ego laa Qa@ka basatao naa. pNa AapNa jar
ivacaar kolaa ik Aaplyaalaa *yaa caUkotUna (Mistake´ kaya iSakta yao[-la Æ AapNa dusa¹yaacyaa jaagaI Asatao tr
AapNahI icaDlaao Asatao vagaOro.
4. dusa¹yaavar iTka k$ naka ³AkarNa´ tËar k$ naka. ³AkarNa´ karNa ho sava- krtanaa raga yaoNao svaaBaaivakca
Aaho. tovha ho TaLa.
5. p`%yaok maaNasaalaa ‘ naahI ’ mhNata Aalao paihjao. baroca laaok ‘ haoyabaa ’ Asatat. P`a%yaokacyaa ivanaMtIlaa haoya
mhNatat ³AgadI manaatUna naahI mhNaayacao Asaola trI´ AaiNa maga svat:varca ragaavatat.
6. Aaplyaa AavaDIcao kaya-xao~ inavaDa AaiNa baGaa ragaacaa p`saMgaca yaoNaar naahI. prMtu p`%yaokjaNaacyaa naSaIbaI ho sauK
Asaola Asao naahI. prMtu trIhI qaaoDa vaoL trI Aaplyaa AavaDIcao kamaÀCMd jaaopasaa ikMvaa Aaplyaa naohmaIcyaa
kamaat AavaDIcao kama SaaoQaayacaa p`ya%na kravaa.
7. manaalaa iSast laavaa va Aa^fIsaÀGarcyaa Desk laa sauwa. qaaoD@yaat vaoLcyaa vaoLI kamao kra. vaoLocao inayaaojana kra
mhNajao ragaacao inayaM~Na farca kmaI yaotIla.

23. 2
8. savaa-t mah%vaacao mhNajao jao AapNa badlaU Sakt naahI to svaIkara va jao tumhI svaIkart naahI to badlaayacaa p`ya%na
kra.
9. kaoNatohI kama pUNa- samajalyaaiSavaaya k$ naka. inarqa-k p`Ena ivacaarlao gaolao trI caalaola. %yaamauLo puZIla caUka kmaI
GaDitla ikMvaa GaDNaar naahIt va ragaacao p`saMga mayaa-dIt rahtIla.
10. vaoLIca xamaa maagaa (Say Sorry) mhNajao dusa¹yaacaa raga inavaLNyaasa madt hao[-la.
11. 1 imanaIT tumhI ragaavalaat tr tumacao 60 sauKacao saokMd vaayaa jaatIla yaacao Baana zovaa.
12. ragaacao p`saMga Sabd$p krayacaa p`ya%na kra. maga tumhalaaca kLola kI Sabd$p doNao iktI kzINa Aaho va Aaplaa
raga iktI inarqa-k Aaho to.
13. tumacyaa saMmatIiSavaaya kaoNaIca tumhalaa raga AaNaU Sakt naahI.
14. AiQakarI AsaNaa¹yaanaI dusa¹yaacao¸ sahka¹yaaMcao¸ Staff cao mhNaNao eokayacaI savaya zovalaI tr ragaacao p`saMga na@kIca
kmaI haotIla.
15. jaovha tumhI ragaavalaolao Asata tovha p~vyavahar k$ naka.
16. laxaat zovaa kI raga hI caOna f@t Kup EaImaMt ikMvaa AgadI fTIcar yaaMcyaasaazIca Aaho. tumacyaa AamacyaasaazI
naahI.
17. raga SaaMt JaalyaanaMtrca Jaaopa.
18. dusa¹yaakDUna kmaIt kmaI Apoxaa zovaa. Apoxaa zovalyaa tr ApoxaaBaMgaacao du:K Aalao. inaraXaa maaNasaalaa raga
AaNato. Aa%mapirxaNa kra. AaplyaakDUna kaoNa va kaoNatI Apoxaa krtao Æ. tI Apoxaa AapNa pUNa- krtao ka Æ
trI sauwa tao maaNaUsa Aaplyaavar ragaavatao ka Æ
19. jaao maaNaUsa kaya-rt Asatao %yaalaa raga kmaI yaotao.
20. ragaavar ivajaya naahI imaLvata Aalaa tr kahI QaDgat naahI.
21. Common Sense laa tumacaa ima~ banavaa va ragaaSaI saamanaa kra. malaa klpnaa Aaho va tumhalaa sauwa AnauBava
Asaola kI Common sense iktI Uncommon Asatao to Æ.
22. kaoNatahI inaNa-ya vaoLovar Gaotlaa naahI tr ragaavaNyaacao p`saMga yaoNaarca.
23. AapNa jar Aaplao rahNaImaana mayaa-dot zovalao. qaaoD@yaat AMqa$Na pahUna paya psarlao tr ragaavar ivajaya kQaI
imaLola tumhalaa kLNaarhI naahI. Aqaa-t t$NapIZIlaa ho pTNaar naahI. %yaaMcyaamato Aaplao AMqa$Na vaaZvaNao haca
]paya Aaho. Asaao.

24. 3
24. AapNa laaokaMnaa vat-NauksauQaarNyaacaa sallaa dot Asatao. p`qama svat:laa sauQaara,. to jaast saaopo Aaho.
25. naohmaI sahka¹yaaMcyaa¸Staff cyaa¸ maulaabaaLaMcyaa cauka kaZNyaabaraobarca %yaaMcyaa caaMgaalyaa kamaacaI pNa tarIf kra.
26. ivasaraLUpNaacaa Saap p`%yaokalaa Asatao %yaamauLo samaaorcyaa vya@tIcao ivasmarNa Jaalao Asalyaasa %yaalaa naavaInyapUNa-
piwtInao AazvaNa kra. jaoNao tao tr KjaIla hao[-laca pNa Aaplyaalaa pNa raga yaoNaar naahI.
kaya ima~aMnaao kMTaLa Aalaa laaMbalacak iTpNao eokUnaÆ pNa raga naahI Aalaa naaÆ naahItr palaqyaa GaDyaavar paNaI ÑÑÑ

25. Change yourself & not the world:
Once upon a time, there was a king who ruled a prosperous country.
One day, he went for a trip to some distant areas of his country. When he was back to
his palace, he complained that his feet were very painful, because it was the first time
that he went for such a long trip, and the road that he went through was very rough
and stony.
He then ordered his people to cover every road of the entire country with leather.
Definitely, this would need thousands of cows' skin, and would cost a huge amount of
money.
Then one of his wise servants dared himself to tell the king, "Why do you have to
spend that unnecessary amount of money ? Why don't you just cut a little piece of
leather to cover your feet?"
The king was surprised, but he later agreed to his suggestion, to make a "shoe" for
himself.
There is actually a valuable lesson of life in this story :
To make this world a happy place to live, you better change yourself - your heart; and
not the world.
Many times we have no control as to how the other person should react, behave etc.
We try to change him without realizing that others also tried their level best to change
you but in vein. You are at the centre point of the society. If you want to change the
society, then you should change first. You should set an example to the society.
The word society in its micro meaning would be our family, office, residential complex
etc.