жіті және созылмалы гломерулонефриттер.бсж.

ТҮРКІСТАН МЕДИЦИНА КОЛЛЕДЖІ
№8 ТЕРАПИЯ ЖӘНЕ ТУЫСТАС ПӘНДЕР
ЦИКЛДІК ӘДІСТЕМЕЛІК КОМИССИЯСЫ
«ІШКІ АУРУЛАР»
ПӘНІНЕН ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚҚА АРНАЛҒАН
ӘДІСТЕМЕЛІК ӨҢДЕУ
ОҚЫТУ МОДУЛІ Г1: ЖІТІ ЖӘНЕ СОЗЫЛМАЛЫ
ГЛОМЕРУЛОНЕФРИТТЕР. БҮЙРЕК ФУНКЦИЯСЫНЫҢ СОЗЫЛМАЛЫ
ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ
Мамандығы: 0301000 «Емдеу ісі»
Біліктілігі: 0301013 «Фельдшер»
Курс: 4
Семестр: 8

Тәжірибелік сабаққа арналған
әдістемелік өңдеу
ӘӨ -05.1.8-07.8
32 беттің 2-ші беті
ТҮРКІСТАН
Әзірлегендер: Ішкі аурулар пәнінің оқытушылары: Шойбекова Р.Қ., Зарипова Г.К.,
Мұхамбетов Қ.Д.
№ 8 Терапия және туыстас пәндер циклдік әдістемелік комиссиясының мәжілісінде
талқыланып бекітілді.
Хаттама №_____«_____»__________ 2017 жыл
ЦӘК төрайымы ______________ Зарипова Г.К.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Сабақтың тақырыбы: Жіті және созылмалы гломерулонефриттер. Бүйрек
функциясының созылмалы жеткіліксіздігі
Сабақтың түрі: Тәжірибелік сабақ
Сабақ барысында қолданылатын басқа да педогогикалық технологиялар:
• Интерактивті технология
• Дамыта оқыту технологиясы
• Кәсіби бағдар беру технологиясы
• Ақпараттық технология
Белгіленген технологияны іске асыру әдістері:
• Шағын топтармен жұмыс жасау әдісі
• Жаңа материалды меңгеру және пысықтау әдісі
• Ауызша сұрау
• Иллюстративті түсіндіру
• Студенттердің өзіндік жұмысы
Сабақтың мақсаты:
Білімділік: Жіті және созылмалы гломерулонефриттер. Бүйрек функциясының созылмалы
жеткіліксіздігінің анықтамасы, этиопатогенезі, клиникалық синдромдары. Ағымы, туын-
дайтын асқынулары және шұғыл көмек көрсету. Емдеу және емдәммен емдеудің ерекше-
ліктері. ФАП-тық жағдайда науқастарды жүргізу тәсілі.
Дамытушылық: Студенттердің клиникалық ойлау қабілетін жетілдіру, теорияны
тәжірибемен ұштастыру және студенттердің оқуға деген қызығушылығын дамыту, білім
деңгейін жоғарылату.
Тәрбиелік: Студенттерді болашақ маман ретінде тәрбиелеу. Болашақ мамандығына деген
жауапкершілігін, сүйіспеншілігін, ұстамдылығын, төзімділігін қалыптастыру,
адамгершілікке, мейірімділікке үйрету.
Пәнішілік байланыс: Жіті және созылмалы пиелонефриттер. Циститтер. Бүйрек тас ауруы.
Пәнаралық байланыс:
Қалыпты анатомия
Несеп жүйесінің құрылысы

ӘӨ -05.1.8-07.8
Студент білуі тиіс:
 Гломерулонефриттің анықтамасы мен жіктелуін;
 Гломерулонефриттің этиопатогенезін;
 Клиникасы мен диагностика әдістерін;
 Гломерулонефриттің ағымын, асқынулары мен болжамын;
 Гломерулонефриттің ем қағидалары мен алдын алуын;
 ФАП жағдайында жүргізу тактикасын.
Студент істей алуы керек:
Қамтитын
пәндер:
Қамтитын
пәндер:
Латын тілі
Терминологиялық
сөздер
Физиология
Несеп жүйесінің
физиологияcы
Паталогиялық
анатомия
аурулары
Клиникаға кіріспе
Несеп жүйесіндегі
ауруларындағы
мейірбикелік күтім
Патофизиология
патофизио-
логиясы

ӘӨ -05.1.8-07.8
 Гломерулонефриттерде ауру анмнезін жию, науқасты физикалық тексеру;
 Тексеру жоспарын тағайындау;
 Несеп анализі және аспапты зерттеу нәтижелерін талдау;
 Алдын алу шараларын жүргізу;
 Гломерулонефриттердің асқынуларында ЖЖ көрсету;
 Ем жоспарын тағайындау.
Сабақтың жабдықталуы:
Көрнекі құралдар: Плакаттар,тонометр, фонендоскоп, кушетка, муляждар, фантом, торс,
торс-иммитатор, слайдтар.
Үлестірмелі материалдар: тесттер, тапсырмалар.
Техникалық оқу құралдары: Интерактивті тақта, компьютер, проектор, СD, DVD.
Сабақ барысында қолданылатын оқулықтар мен оқу-әдістемелік құралдар:
Негізгі әдебиеттер:
1. Ішкі аурулар. Б. С. Калимурзина. – 2005
2. Внутренние болезни: учебник: в 2-х т + СД. Мухин Н. А., Моисеев В. С., Мартынов
А. И.- М., ГЭОТАР-Медиа, 2009. Т. 1-672с., Т. 2-592 с
3. Терапия с курсом ПМСП. Смолева Э. В. – Ростов-на Дону «Феникс», 2008
Қосымша әдебиеттер:
1. Лекарственные средства. Машковский М. Д.- М., 2009.
2. Новые технологии в образовательном процессе. Учебно-методическое пособие 2003.
3. Скорая медиицнская помощ. Руководство для фельдшеров А. Л. Верткин, 2007.
4. Терапия с курсом ПМСП. Э. В. Смолева. – ростов – на Дону, «Феникс», 2008.
5. Фельдшер сорой помощи. Шелехов К. К. – «Феникс», 2007.
6. Фельдшер общей практики. Э. В. Смолева, Степанова Л. А. – «Феникс», 2003.
7. Ішкі аурулар. Бимурзаев Ғ. Н, Зарипова Г. К.
Сабақтың хронокартасы
Сабақ бөлімдерінің атауы Сабақтың
ұзақтығы
І Ұйымдастыру сәті 2- минут
ІІ Тақырыпқа мотивациялық сипаттама беру 3-минут
ІІІ Студенттердің теориялық білімін бақылау. 30 минут
IV Тәжірибелік дағдылардың орындалу техникасын түсіндіру және
демонстрациялау.
25 минут
V Студенттердің өзіндік жұмысы 105 минут
VI Сабақты қорытындылау 10 минут
VII Үйге тапсырма 5 минут
Сабақ барысы:
І Ұйымдастыру сәті- 2 минут.
Аудитория тазалығына, сабақтың жабдықталуына көңіл аударып, топ түгелдігін
тексеріп, журнал толтыру.
ІІ Тақырыпқа мотивациялық сипаттама беру- 3 минут
Гломерулонефрит – көбіне жасырын дамып, үнсіз меңдейтін аурулардың бірі. Бұл ауруға
көбіне жас адамдар шалдығады, ауру жиілігінің ең биік шыңы – 15-30 жас аралығы.
Бүйректің созылмалы шамасыздығына және содан болатын өлімнің ең жиі себебі – гломеру-

ӘӨ -05.1.8-07.8
лонефриттер. Ауруға шалдыққандар жұмысқа жарамдылығын жойып, мүгедектікке ұшы-
райды. Гломерулонефриттердің диагностикасы мен емі – нефрологияның бүгінгі күнгі өзекті
проблемаларының бірі. Сондай–ақ, бұл проблеманың өзекті болуының тағы бір себебеі –
гломерулонефрит қайтымсыз өрістеп бүйректің созылмалы шамаксыздығына әкелуі және
қазіргі таңда тиімді ем әдістерінің табылмауы.
Бүйректің созылмалы шамасыздығы – нефрондардың азаюынан, қалған нефрондардың
функциялық кемістігінен дамитын, ақырында гомеостаздың бұзылысына әкелетін бүйректің
экскрециялық және инкрециялық функцияларының жетіспеушілігі.
ІІІ Студенттердің теориялық білімін бақылау - 30 минут
1. Жіті және созылмалы гломерулонефриттер мен бүйрек функциясының созылмалы
жеткіліксіздігінің анықтамасы?
жеткіліксіздігінің этиопатогенезі?
жеткіліксіздігінің клиникалық көрінісі?
жеткіліксіздігінің жіктелуі?
жеткіліксіздігінің диагностикасы?
жеткіліксіздігінің асқынулары?
жеткіліксіздігінің емдеу принциптері?
жеткіліксіздігінің алдын алу?
1-сұрақ. Жіті және созылмалы гломерулонефриттер мен бүйрек функциясының
созылмалы жеткіліксіздігінің анықтамасы?
Жауабы: Жіті гломерулонефрит – бұл бүйректің шұмақтық аппара-тының басым зақым-
дануымен және процесске бүйрек өзекшелері, интерстициальды тіні және тамырларының
қосарлануымен жүретін бүйректің диффузды пролиферативті қабыну ауруы. Бұл бүйректің
ең жиі кездесетін ауруларының бірі.
Созылмалы гломерулонефрит - екі бүйректің созылмалы иммундық қабыну ауруы. Сырқат
бүйректің шұмақтық аппаратының зақымдануымен, кейіннен процесске түтікшелер және
бүйректің басқа элементтерінің қосылуымен, үдемелі ағыммен, соңында нефросклероз,
бүйректің екіншілік бүрісуінің дамуымен сипатталады. Аурудың соңында бүйректің
созылмалы жеткіліксіздігі дамиды.
Бүйректің созылмалы жеткіліксіздігі– бүйректің екі жақты созылмалы аурулары кезінде
нефрондардың біртіндеп некроздалуы (өлуі) және тірі қалғандарының функциясы өзгеруі
салдарынан, ағзаның ішкі орта бұзылуына байланысты дамитын симптомокомплекс.
Бұл кезде азотемия, сілтілі-қышқылды тепе-теңдіктің бұзылысы, анемия, артериялық
гипертензия дамиды.
созылмалы жеткіліксіздігінің этиопатогенезі?
Жауабы: Жіті гломерулонефриттердің этиопатогенезі.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Негізгі себебі β-гемолитикалық стрептококтың А-топты нефритогендік штаммдары. Әдетте
стрептококкты ауруды басынан кешіргеннен соң 6-20 күннен кейін ауру дамиды. (баспа,
тонзиллит, фарингит, скарлатина, тілме, ревматизм). Жіті гломерулонефрит басқа антиген-
дік әсерлерден (сары су, вакцина, дәрі-дәрмектер, алкоголь, сынап т.б.) пайда болуы мүмкін.
Аурудың дамуына ағзаның салқындауы ықпал етеді. Жіті гломерулонефриттің дамуы және
оның созылмалы түріне ауысуы негізінде шұмақтардың иммунокомплекстік және аутоим-
мундық зақымдануы жатады. Стрептококк және басқа инфекциялы агенттердің токсиндері
шұмақтар капиллярларының базалды мембрана құрылымын бұзып, ағзада арнайы аутоан-
тигендерін түзеді, ал оларға қарсы антиденелер жасалынады. Түзілген иммунокомплекстер
шумақ мембранасында жиналып, сол аймақты қабындырады.
Созылмалы гломерулонефриттердің этиопатогенезі.
Созылмалы гломерулонефрит көптеген жағдайда толық емделмеген немесе өз
уақытында анықталмаған жедел гломерулонефриттің салдарынан дамиды.
инфекция (бактериальды, паразитарлық, вирусты): инфекциялы эндокардит, безгек, мерез, В-
гепатит;
эндогендік: жайылма қызыл жегі, геморрагиялық васкулит, ревматоидті артрит т.б;
экзогендік: алкоголь, вакцина, Д- пеницилламин, кризанол, аллергендер (гүлдер тозаңы, сүт).
Бейімдеуші факторлар:
ағзаның салқындауы;
ошақты инфекцияның қайталануы;
еңбек және тұрмыстың қолайсыз жағдайлары;
жарақаттану, соның арасында психикалық;
алкогольге әуестік;
инсоляция;
ағза реактивтілігінің төмендеуі.
Алдын ала клиникасы болмаған бастапқы созылмалы ГН-ң (БСГН) себептерін анықтау
мүмкін емес, оның еншісі кейде 80-90% дейін барады.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің этиопатогенезі.
Этиологиясы:
1. Созылмалы гломерулонефрит.
2. Созылмалы пиелонефрит, интерстициальды нефрит.
3. Несеп шығару жүйесінің аурулары: бүйрек тас ауруы, гидронефроз, қатерлі ісіктер.
4. Бүйрек тамырларының бұзылуы: бүйрек артерияларының стенозы, АГ (гипертония
ауруы).
5. Дәнекер тканьнің жүйелі аурулары (коллагеноз).
6. Зат алмасу аурулары: диабеттік гломерулосклероз, амилоидоз, құяң.
7. Бүйректің туа біткен аурулары: поликистоз, гипоплазия.
Патогенезі:
Оның негізінде үш фактордың әрекеттестігі жатады:
1) бүйрек қанағымының төмендеуі,
2) микроциркуляцияның бұзылуы және блокадасы,
3) бүйрек құрылымдарының дәнекер тканьмен орнын басу: әрекеттегі нефрондар
саны азаю, бүйрек өзекшелерінің атрофиясы, интерстицийдің склероздануы.
Қалыпты су –электролиттік және осмостық гомеостазды ұстап тұруға бүйректердің
шамасы келмейді.

ӘӨ -05.1.8-07.8
созылмалы жеткіліксіздігінің клиникалық көрінісі?
Жауабы: Жіті гломерулонефриттердің клиникалық көрінісі.
Жіті гломерулонефриттің белгілері жедел, стрептококкты инфекцияны басынан кешіргеннен
кейін 1-3 апта ішінде дамиды. Сырқаттың үш клиникалық түрін ажыратады: моносимптомды
– тек қана зәрдегі өзгеріспен сипатталады; жайылмалы – ісінулер, артериялық гипертензия
және нефриттік синдром байқалады; нефриттік – протеинурия, эритроцитурия, ісіну,
артериялық гипертензия симптомдарымен айқындалады.
Жіті гломерулонефриттің ағымында үш кезеңді айырады: нефрит алды, нефриттік,
соңы.
Соңғы кезеңі толық сауығумен немесе созылмалы түрге ауысумен аяқталады.
Науқасты бас ауру, әлсіздік, бүйрек тұсында екі жақты ауырсыну, олигоурия, анурия,
ісінулер, лоқсу, құсу, құсу, тахикардия, артнриялық гипертензия симптомдары және
нефриттік синдром жиі мазалайды. Науқас несебінің түсі «ет жуындысына»- гематурия
ұқсайды. Егер сол қарыншалық жүрек жеткіліксіздігі дамыса, онда ортопноэ, тахипноэ,
тахикардия байқалады.
Созылмалы гломерулонефриттердің клиникалық көрінісі.
Созылмалы гломерулонефриттің бір неше клиникалық түрлері бар: латентті, гематуриялық,
гипертониялық, нефротикалық, аралас, қатерлі, яғни тез үдемелі.
Сырқаттың әр бір түрінде компенсация және декомпенсация кезеңдерін ажыратады. Соны-
мен қатар барлық түрінде несеп, гипертониялық, ісіну синдромы қосарланып айқындалады.
Латентті түрі – ең жиі кездесетін түрі. Несепте шамалы протеинурия, гематурия,
лейкоцитурия анықталады. Кейде артериялық қысым жоғарылауы мүмкін. Ауру біртіндеп
үдейді, науқастар жұмысқа жарамды болады, тұрақты бақылауды қажет етпейді.
Гематуриялық түрі – сиректеу кездеседі. Сырқаттың бұл түрінде несепте үнемі гематурия
анықталады. Шамалы проте-инурия байқалады. Артериялық қысым көбінесе қалыпты
деңгейде болады.
Гипертониялық түрі – қатты бас ауру, бас айналу, көз алдында туман, жүрек тұсындағы
ауырсыну, ентігу, жүрек соғу белгілерімен сипатталады. Айқын гипертензия, жүрек сол
жағының ұлғаю белгілері анықталады. Несепте аздап протеинурия, гематурия байқалуы
мүмкін. Сырқаттың бұл түрі сол қарыншалық жүрек шамасыздығымен асқынуы мүмкін.
Нефротикалық түрі – айқын ісіну (анасарка, асцит, гидроторакс), әлсіздік, тәбет төмендеуі,
диурез азаюы, айқын протеинурия, цилиндрурия, микрогематуриямен көрінеді. Қан
биохимиясында гипопротеинемия, гиперхолестеринеми, жалпы қан анализінде анемия,
жоғары ЭТЖ анықталады.
Аралас түрі – нефротикалық және гипертониялық синдром-ның қосарлануымен байқалады.
Тез үдемелі, яғни қатерлі гломерулонефрит – дәнекер тіннің ауруларында дамып, бүйрек
функциясын азғана уақыт ішінде жарамсыз етеді. Емге жақсы берілмейді, бүйректің
созылмалы жеткіліксіздігі тез дамиды.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің клиникалық көрінісі.
Бүйректің созылмалы жеткіліксіз-дігінің сатысында компенсаторлы механизмдер іске қосы-
лады. Науқастарда әлсіздік, тез шаршағыштық, терінің құрғауы, шөлдеу, бастың шуылдауы,
ұйқы бұзылысы, полиурия, 50% артериялық гипертензия байқалады.
Бүйректің созылмалы жеткіліксіздігінің экстраренальды симптомдары: нефрогенді
өкпе ісінуі, жүрек-қантамыр жүйесі өзгерістер, анемия, бауыр зақымдануы, никтурия, поли-
урия, артериялық гипертензия симптомдары айқын байқалады.
Жүйке жүйесі жағынан – уремиялық энцефалопатия белгілері: ұйқышылдық немесе ұйқы-
сыздық, есте сақтау бұзылысы анықталады.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Терминалды сатысында полиоргандық жеткіліксіздік, олигоурия және анурия, айқын анемия
дамиды. Біртіндеп қол аяқтардың треморы, құрысу және кома дамуы мүмкін.
Полиневропатия: парездер, парестезия, параличтер дамуы мүмкін. Өкпедегі газ алмасу бұзы-
лысы нәтижесінде уремиялық өкпе ісінуі дамып, ауыр ацидозға әкеледі.
Науқастарда эндокринді өзгерістер дамуы мүмкін: екіншілік гиперпаратиреоз, әйел-
дерде аменорея, ерлерде импотенция, жыныстық жетілудің бұзылысы.
Су – электролит бұзылыстары бұлшық еттер әлсіздігі, ентігу, гипервентиляция,
гипокалиемия, гипонатриемиямен көрінеді.
Терминалды сатысында олигоурия, гиперкалиемия, гипернатриемия, гипермагниемия, ауыр
дәрежелі қаназдық, гиперфосфатемия, метаболизмдік ацидоз, креатинин -700-800 мкмоль/л
дамиды.
Ағзада гиперфосфатемия, гипокальциемия, остеопороздың дамуы фосфор-кальций
алмасуының бұзылысын сипаттайды.
Қышқылды-сілтілі тепе теңдік бұзылысы: азотемия, мочевина, креатинин көбейеді.
Ауыздан аммиак иісі шығады.
Қан жүйесі жағынан анемиялы-геморрагиялық: бозару, қаназдық, қансырау, қан кету
лейкопения, спленомегалия, гиперспленизм анықталады.
Гастроэнтерологиялық: уремиялық гастроэнтеропатия, анорексия, аузында ащы дәм,
лоқсу, құсу, ас қорыту жолдарында жара, анорексия, аузынан аммиак иісі шығады.
созылмалы жеткіліксіздігінің жіктелуі?
Жауабы: Жіті гломерулонефриттердің жіктемесі.
a. Клиникалық түрін бойынша:
- моносимптомды – тек қана зәрдегі өзгеріспен сипатталады;
- жайылмалы – ісінулер, артериялық гипертензия және нефриттік синдром
байқалады;
- нефриттік – протеинурия, эритроцитурия, ісіну, артериялық гипертензия
симптомдарымен айқындалады.
b. Ағымында үш кезеңді айырады: нефрит алды, нефриттік, соңы.
Созылмалы гломерулонефриттердің жіктемесі.
І. Этиопатогенезі бойынша:
Инфекциялы-иммунды (стрептококк салдарынан).
Инфекциясыз- иммунды.
Жүйелі аурулар арқылы.
Нефриттің ерекше түрлері: генетикалық, радиациялық, постэклампсиялық және т.б.
ІІ. Морфологиялық белгілері бойынша:
Пролиферативті эндокапиллярлы және экстракапиллярлы.
Мезангиокапиллярлы, склероздаушы.
ІІІ. Клиникасы бойынша:
1. Нефротикалық.
2. Гипертониялық.
3. Латентті.
4. Аралас.
5. Гематуриялық.
6. Қатерлі.
ІV. Даму кезеңі бойынша:
Өршу – І, ІІ, ІІІ дәрежелі активтілік.
Ремиссия. Бүйректің созылмалы жеткіліксіздігі кезеңі.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің жіктемесі.
Бастапқы (латентті) сатысында - шұмақтық сүзілу жылдамдығы 80-40мл/мин, полиурия,
артериялық гипертензия, жеңіл дәрежелі қаназдық байқалады.
Консервативті сатысы - шұмақтық сүзілу жылдамдығы 40-10мл/мин. Клиникалық: полиурия,
артериялық гипертензия, жеңіл дәрежелі қаназдық, никтурия, креатинин -145-700мкмоль/л
белгілерімен сипатталады.
Терминалды сатысында - шұмақтық сүзілу жылдамдығы 10мл/мин. –төмендейді, олигоурия,
гиперкалиемия, гипер-натриемия, гипермагниемия, ауыр дәрежелі қаназдық, гипер-
фосфатемия, метаболизмдік ацидоз, креатинин -700-800 мкмоль/л дамиды.
созылмалы жеткіліксіздігінің диагностикасы?
Жауабы: Жіті гломерулонефритте:
Жіті гломерулонефрит диагнозын, егер науқаста гематурия, протеинурия мен артериялық
гипертензия және ісінулер анықталған жағдайда қояды. Анамнезінде науқас стрептококкты
инфекцияны басынан кешіргенін айтады.
Физикалды зерттеулер:
- таңата көз астында және бетінде ісік немесе ісінгендік;
- артериялық қысым жоғары, әсіресе диастолалық (50%);
- Пастернацкий белгісі (+) оң мәнді;
- бүйрек аймағын пальпациялауда ауырсыну;
- кейде жүрек шектерінің орташа кеңеюі, жүрек тондарының тұйықтығы, өкпеде ылғалды
сырылдар.
Лабораторлы және аспаптық зерттеулер.
- ҚЖА: фибриноген және α2- глобулин деңгейі жоғары, СРБ+, ЭТЖ жоғары, анемия
анықталады;
- биохимиялық қан анализінде: креатинин, индикан, мочевина деңгейі жоғары;
- иммунологиялық көрсеткіштердің өзгеруі: иммунды комплекстердің болуы, анти-О–
стрептолизин және В- лимфоциттер деңгейі жоғары, ал Т- лимфоциттер төмен;
- УДЗ: бүйрек өлшемдері ұлғаюы және паренхиманың қалыңдауы.
Созылмалы гломерулонефритте:
- Зимницкий сынауы: гипоизостенурия (1001-1005), түнгі диурез күндізгіден жоғары;
- Нечипоренко сынауы: эритроциттердің басым болуы;
- УДЗ: кейде бүйрек өлшемдерінің үлкеюі, нефросклероз белгілері, конкременттер,
деформация;
- ЭКГ: сол қарыншаның гипертрофия белгілері;
- көз түбін зерттеуде: тамырлар өзгерістері.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінде:
- Зимницкий сынамасы: гипоизостенурия;
- ҚБА: креатинин деңгейі 0,2-0,3 ммоль/л аса, қалдық азот, мочевина, ІІІ кезеңде зәр
қышқылы деңгейі жоғары, гиперкалийемия;
- ЖҚА: гипохромдық анемия, токсикалы лейкоцитоз және нейтрофилез, тромбоцитопения;
- көз түбін зерттеуде: ауыр ретинопатия;
- асқазан секрециясы: төмен және кілегей қабығы атрофияланған.
созылмалы жеткіліксіздігінің асқынулары?
Жауабы: Жіті гломерулонефриттердің асқынулары.
1) жедел жүрек жетіспеушілігі (1%)

ӘӨ -05.1.8-07.8
2) жедел бүйрек гипертензиялық энцефалопатиясы (преэклампсия, эклампсия),
3) жедел бүйрек жетіспеушілігі (≤ 3%).
Созылмалы гломерулонефриттердің асқынулары.
Созылмалы бүйрек жеткіліксіздігі (СБЖ)- бірте-бірте уремия дамиды.
Инфекцияға бейімділік (пневмония, бронхит, абсцесс, фурункулез).
Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі екіншілік миокардиодис-трофия салдарынан.
Қатерлі АГ көздің тор қабығының сыдырылуына, соқырлық және геморрагиялық инсультке
алып келуі мүмкін.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің асқынулары.
Науқастарға диализдік және трансплантациялық ем жасалса, өмірі ұзарады. Егерде
науқастарда бүйрек жеткіліксіздігі фонында АГ, жүктілік, сусыздану, жарақат,
гиповолемиялық шок дамыса, ағзада полиоргандық шамасыздық және өлім-жітім болуы
мүмкін.
созылмалы жеткіліксіздігінің емдеу принциптері?
Жауабы: Жіті гломерулонефриттің емі.
Емнің мақсаты: симптомдарды жою, асқынулардың алдын алу, сауықтыру.
Госпитализацияға көрсетпелер: жіті гломерулонефрит, бүйрек қызметінің төмендеуі, жүйелі
ауруларға күдіктенгенде.
Медикаментті емес ем. Науқас 1-3 апта бойы, ісінулер толық жойылғанша және артериялық
қысым қалыптасқанға дейін төсекті тәртіпте болады. Содан кейін тәртіпті еркіндеу ұстауға
рұқсат етіледі. Ұзақ уақыт төсек тартып жату сырқаттың болжамын жақсартпайды.
Емдәм. науқасқа тұзды тәулігіне 2-3 г –ға дейін, сонымен қатар сұйықтықты және жануар
белоктарын шектеу ұсынылады.
Қатаң тиым салынады: ашы дәмдеуіштер, етті, балықты сорпалар, қою кофе, шай,
консервілер; темекі шегу және алкоголь қабылдау.
Медикаментті ем:
Антибактериялық ем: бензилпенициллин 0,5-1млн Б 6 рет/тәул, б/е, 10 күн;оксациллин 2-4
г/тәул. ішуге; егер аллергия болса, эритромицин 250мг 4 рет/тәул. ішке; азитромицин 250-
500мг 1 рет/тәул. ішуге тағайындалады.
Диуретиктер: гипотиазид 50-100мг, фуросемид 40-80мг, верошпирон 75-200мг.
Ауыр түрінде: гепарин 20-30 мың ЕД /тәулікке 4-6 апта, біртіндеп дозасын азайтып; орташа
ауыр түрінде –леспенефрил 1 ш/қ 1-2 рет.
Созылмалы протеинурияда: индометацин немесе вольтарен 75-150 мг /тәулікке, егер АГ
және олигурия болмаса.
Гипотензивті дәрілер: каптоприл, капотен 3-5 күн, клофелин, допегит 0,25 х 2-3 рет,
коринфар 0,01-0,02 х 2-3 рет, лизиноприл 2,5-5мг 1 рет/тәул.
Гематурия болса: аминокапрон қышқылы 5%-150 мл х 1-2 рет 3-5 күн, дицинон 12,5%-2мл х
2 рет 7-10 күн, сонан кейін 0,25-0,5г х 3рет 7-10 күн.
Витаминдер: С,В тобы, А.
Биостимуляторлар: лидаза, алое, ФиБС:
Аурудың бәсеңдеу кезеңінде (гематурия болмаса): жылытқыш, УВЧ, соллюкс бүйрек
аймағына.
Диспансерлік бақылау 2 жылға дейін.
Жедел гломерулонефритті емдеуде, сырқаттың морфологиялық барысын ауырлатуына
байланысты, глюкокортикоидтар, цитостатиктер, иммунодепрессанттар қолданылмайды.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Болжамы. Ауру ұзақ емделудің нәтижесінде көбінесе қолайлы аяқталады. 10% жағдайда
созылмалы гломерулонефритке ауысады.
Созылмалы гломерулонефриттің емі.
Төсек тәртібін сақтау, салқындау және қажудан сақталу, түнгі жұмысқа тиім салу.
Емдәм ерекшелігін сақтау, емдәм №7, ас тұзын және сұйықтықты шектеу (қажет болса).
Медикаментті ем:
Кортикостероидтер (қарсы шарт- СБЖ): үлгі бойынша 80-100 мг/т преднизолон –иммундық
жүйені тежеу үшін;
Цитостатиктер: азатиоприн, циклофосфан 150-200 мг/т, хлорбутин немесе лейкеран 10-15
мг/т алты айға + преднизолон 20-40 мг/т- иммундық жүйені тежеу үшін;
Делагил 0,25 х 2-3р немесе плаквенил 0,2 х 2р ұзақ мерзімде.
Гепарин 20-40 мың ЕД 1,5-2 айға, курантил 300-600 мг/т- антикоагулянтты және микроцир-
куляцияны күшейту мақсатында;
Қабынуға қарсы дәрмектер: индометацин, бруфен1т х 3р.
Эфференттік терапия: плазмаферез, гемодиализ аптасына 1-2 рет.
Симптоматикалық ем:
леспенефрил 1-2 ш/қ күніне;
спазмолитиктер;
диуретиктер: фуросемид 20-60мг /т немесе гипотиазид 25- 75мг/т + верошпирон 75-100 мг/т+
калий препараттары; триамтерен 50-100мг/т;
гипотензивті дәрмектер: капотен (ААФ ингибиторлары), верапамил 20-40 мг х 3-4 рет,
обзидан 10-20 мг х 3рет;
антибиотиктер қажет болса.
Фитотерапия: қайың жапырақтары және бүршіктері, көктікен гүлдері, итбүлдіргеннің
жапырағы, түйежапырақ тамыры, қалақай тұнбасы, итмұрын, мыңжапырақ, шырғанақ т.б.
Витаминдер С, В тобы, К,А.
Диспансерлік бақылау: айына бір рет зәр анализі. Науқастарға психологиялық реабили-
тация жүргізу қажет: сырқатына бейімделу, қорқу сезімін басу, өзіне сенімсіздікті жою.
Науқастардың атқаратын жұмысын, егер сырқатына қолайсыздық тудыратын болмаса,
сақтап қалу қажет. Қолайсыз еңбек түріне түнгі жұмыс, ылғалды және салқын жерде еңбек
ету жатады.
Болжамы. Сырқаттың түріне және бүйректің азот бөлетін функциясының деңгейіне
байланысты. Латентті гломерулонефритте көбінесе қолайлы, ал қалған басқа түрлерінде
қауіптілік жоғары.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің емі.
Тәртіп ІІ-ІІІ; суықтан, күш түсіруден сақтану.
Емдәм №7,7а, 7б. Азот қалдықтарының жиналуын төмендету мақсатында белокты шектеу
60-40-20 г/т, сұйықтықты тепе-тең қабылдау, ас тұзын шектеу, калий деңгейін түзету, аци-
дозбен күрес (ас содасы 10-15 г/т). Тамақтың құрамы көмірсулар және қанықпағын майлар
есебінен болу қажет. Қанда креатинин деңгейін төмендету үшін бұршақ тектес тағамдарды,
сүт өнімдерін, балықты шектеу керек.
Сорбенттер (сіңіргіштер): энтеродез немесе белсендірілген көмір 5г х 3р, полифепан,
энтерогель, кофитол б/е, леспенефрил 1ш/қ х 1-2 рет.
Гипотензивті препараттар: капотен, каптоприл, фуросемид немесе гипотиазид, допегит
(метилдофа) немесе апрессин.
Анемияны емдеу үшін темір препараттары 3% тұз қышқылымен, ферроплекс 2 таб 3рет,
ферровит 1-2 таб күніне 1-2 рет, витаминдер С,К,В тобы және эритропоэтин өнімін күшейту

ӘӨ -05.1.8-07.8
рекормон, реаболил, андрогендік препараттар- тестостерон немесе сустанон- 250
тағайындалады.
Инфекциялы асқынулармен күресу мақсатында пенициллиндер, эритромицин, цефамезин
қолданылады
Бүйректің созылмалы шамасыздығында – гемодиализ- аптасына 1-3 рет тағайындалады.
Уремия кезінде қанды азот қалдықтарынан тазарту үшін қолданады.
Перитонеальды диализ: аптасына 3рет.
Бүйрек трансплантациясы.
Болжамы. Науқастарға диализдік және трансплантациялық ем жасалса, өмірі ұзарады.
Егерде науқастарда бүйрек жеткіліксіздігі фонында АГ, жүктілік, сусыздану, жарақат,
гиповолемиялық шок дамыса, ағзада полиоргандық шамасыздық және өлім-жітім болуы
мүмкін.
созылмалы жеткіліксіздігінің алдын алу?
Жауабы: Гломерулонефриттің алдын алу.
Ошақты инфекцияны тиімді емдеу.
Организмді тиімді шынықтыру.
Физкультура және спортпен шұғылдану.
Вакцинация, басынан өткірген ЖРА, ЖРВА-дан кейін несепті тексеру.
Бүйрек функциясының созылмалы жеткіліксіздігінің алдын алу.
СБЖ дамуына алып келетін барлық кеселдерді ұқыпты және жүйелі емдеу.
ІV Тәжірибелік дағдылардың орындалу техникасын түсіндіру және демонстрациялау-
25 минут.
1. Зәр шығару жүйесі ағзаларының ауруларымен сырқаттанған науқастарды тексеру
әдістері: сұрастыру, қарап тексеру.
Сұрастырамыз негізгі шағымдарын, аурудың даму тарихын, аурудың өмір тарихын;
Ауырсыну: Кейбір жағдайларда науқастың басының ауыруы, бас айналуы, көрудің
нашарлауы сияқты шағымдар болады. Жедел және созылмалы нефритте, созылмалы
пиелонефритте, біріншілік және екіншілік нефросклерозда, бүйрек поликистозында бұл
шағымдардың барлығы дерлік қан қысымының көтерілуінен болады. Бүйрек және несеп
жолдары зақымданғанда ауыру сезімі бел аймағында, несеп жолдарының бойында және қуық
тұсында болады. Жедел және созылмалы гломерунефритте, пиелонефритте бел аймағы
тұрақты түрде сыздап ауырады. Аталған аурулардағы ауру механизмі негізінен қанның
іркілуіне сәйкес бүйректің үлкейіп, оның сыртқы қабының керілуіне байланысты болады.
Бүйрек тұсынан басталып несеп жолы бойымен төмен қуық маңына тарайтын жедел
ұстамалы ауыру бүйрек тас ауруларына тән. Мұндай ауру сезімінің механизмі – тастың несеп
жолымен қозғалған кезінде зәр жолындағы нерв ұштары тітіркеніп несеп жолының тегіс
бұлшық етінің жиырылғанынан болады. Қуық ауруларында (цистит, туберкулез,
папилломатоз) қасағаның үсті сыздап ауырады. Ал үрпі қабынғанда ауыру сезімі зәр
бөлінгенде де пайда болады.
Ісік: Науқастың негізгі шағымдарының бірі. Ол созылмалы гломерулонефритте,
липоидты нефрозда, бүйрек амилоидозында болады. Бүйрек ісіктерінің пайда болу
механизмі: 1) зәрмен белоктың тұрақты түрде бөлініп отыруынан қан плазмасындағы жалпы
белок мөлшері азаяды (гипопротеинемия). Сондықтан онкотикалық қысым төмендейді; 2)
бүйрек ауруларының себебінен шумақтық сүзілуі мен өзекшелік қайта сіңірілуі бұзылып,
натрий мен судың бөлінуі нашарлайды, тіндерде су жиналады; 3) капилляр қабырғаларының
өткізгіштігі күшейеді; 4) тұз-су алмасуының нейроэндокриндік реттелуі бұзылады. Бүйрек

ӘӨ -05.1.8-07.8
ісіктері тез дамиды да, тез тарайды, беттен басталып, бүкіл денеге тарайды, түсі бозғылт,
басып қарағанда жұмсақ.
Зәр бөлудің бұзылуы: Оның түрлері: полиурия, анурия, олигурия, поллакиурия,
никтурия, изурия, дизурия, странгурия. Белгілі бір уақыт мезгілінде бөлінген зәр мөлшерін
диурез деп атайды. Қалыпты жағдайда сау адамның тәуліктік диурезі 1 – 1,5 л шамасында,
зәр бөлудің бұзылуы дизурия деп аталады. Полиурия деп тәуліктік диурездің 2 литрден көп
бөлінуін айтады. Полиурияның себептері бүйректен тыс және бүйрекке байланысты болып
2-ге бөлінеді.
Бүйрекке байланысты себептері: 1) бүйрек жеткіліксіздігінің теңгергештік сатысы,
2) ісік қайтқан кезде.
Полиурияның бүйректен тыс себептері: 1) қант диабеті; 2) қантсыз диабет; 3) зәр
жүргізетін дәрілер қабылдағанда.
Олигурия деп тәуліктік диурездің 500 мл-ден аз бөлінуін атайды. Олигурияның себептері
бүйрекке байланысты және бүйректен тыс болып бөлінеді.
Бүйрекке байланысты себептері: 1) жедел нефрит; 2) нефроздың ісіну сатысы; 3)
бүйректің жедел жеткіліксіздігі.
Бүйректен тыс себептері: 1) қызу көтерілгенде; 2) тоқтаусыз құсықта; 3) іш өткенде;
4) ісікте.
Анурия деп несептің бөлінуінің тоқтауын айтады. Анурия бүйректік және бүйректен тыс
себепті болып бөлінеді. Бүйректік анурия бүйректе несеп түзілмейтіндіктен болады.
Бүйректен тыс анурия – ишурия деп те аталады. Ол несеп жолдарында кедергі пайда
болғанда кездеседі (тас, ісік, қуықасты безінің гипертрофиясы).
Поллакиурия – кіші дәретке жиі отыру. Бұл қуық пен үрпінің қабынуына тән. Қалыпты
жағдайда несепке отыру тәулігіне 4-7 рет болады.
Никтурия – несептің түнге қарай қөп бөлінуі. Қалыпты жағдайда күндізгі диурездің түнгі
диурезге қатынасы 3:1 тең. Бүйрек ауруларында болатын никтурия полиуриямен қосарланып
кездеседі.
Изурия – тәулік ішінде несептің әр уақытта бірдей мөлшерде бөлінуі. Дизурия – несеп
шығару кезде сыздап ауруына байланысты қиналу, ауырсыну.
Странгурия – несеп сыздаған – ашыған ауру сезімімен бөлінеді, бұл жағдай қуық пен
үрпінің қабынуына тән.
Несеп түсінің өзгерістері: Қалыпты жағдайда несептің түсі ақшыл сары болады.
Несептің түсі оның концентрациясына, құрамындағы заттардың мөлшеріне байланысты
өзгеріп отырады. Несеп құрамында билирубин болса – жасыл қоңыр түске, уробилин болса –
қызыл қоңыр түске, кейбір дәрілер (аспирин) ақшыл қызыл түске боялады. Несеп түсі
мөлшеріне де байланысты болады. Полиурия кезінде несеп ақшыл сары, олигурия кезінде
қою сары түсті болады. Несепке қан араласқанда, оның түсі ет жуындысының түсіндей, ірің
араласса – лайлы, ақ түсті болады.
Қызба: Пиелонефрит, пиелит, цистит, уретрит ауруларында несеп бөлу жолдарының
қабынуының салдарынан науқастың қызуы көтеріледі.
Көздің көруінің нашарлауы: көз түбі артерияларының тарылуынан, көздің тор
қабығының ісінуінен болады.
Терінің қышынуы: уремия кезінде – зәр қышқылдарының тері бездерінің тесіктеріне
жиналуына және терідегі нерв ұштарының тітіркенуіне байланысты тері қышиды, онда
тырнақпен қасыған іздер қалады.
Аурудың даму тарихы. Бүйрек ауруларының дамуын анықтау үшін науқастан бұрын жедел
түрде қандай жұқпалы аурулармен ауырғанын анықтау керек. Көбіне баспа, тұмау, жоғарғы
тыныс жолдарының қабынуы жедел нефриттің дамуына себеп болады. Ал, созылмалы

ӘӨ -05.1.8-07.8
инфекциялар (туберкулез, мерез), созылмалы іріңді аурулар (өкпе абсцессі, бронхоэктаз
ауруы, остеомиелит) бүйрек амилоидозының дамуына әкеліп соғады. Сулема, висмут,
йодпен уланған науқастар некронефроз ауруына шалдығуы мүмкін.
Аурудың өмір тарихы. Науқастан бұрын қандай аурулармен ауырғанын сұрау керек:
пиелит, пиелонефрит ауруларының дамуына себепші болатын жедел нефритпен, бүйрек тас
ауруларымен, асқынған баспа, скарлатина ауруларының болғанын, я болмағанын анықтау
керек. Әйелдерден жүктілік кезеңі қалай өткенін, сол кезеңде ісік, зәр өзгерістері болды ма
соны сұрастыру керек. Бүйрек ауруларымен ауыратын науқастың тұрмыс және жұмыс
жағдайын, аурудың даму ағымына немесе күшеюіне әсер ететін қатты суық тигенін білу
дәрігер үшін өте маңызды.
Зәр шығару жүйесі ауруларымен сырқаттанған науқастарды қарап тексеру.
Науқасты сырттай қарағанда тері қабатының бозғылттылығы
және ісінуі байқалады. Тері қабатының бозғылттануы қан
тамырларының ісік сұйығымен басылып қалуына
және анемияға байланысты болады.
Бүйрек ауруларында ісіну әр түрлі дәрежеде
болады; көзге көрінер-көрінбес ісінуден бастап,
ісіктің жаппай бүкіл денені басып кетуі мүмкін.
Мұндай бүкіл денеге тараған ісікті анасарка деп атайды.
Бүйрек ісігінің жүрек ісігінен бірқатар айырмашылығы бар:
1) бүйрек ісігі тез дамиды, тез тарайды, жүрек ісігі баяу дамып, баяу тарайды;
2) бүйрек ісігі көбіне беттен басталып, барлық денеге
жайылады, жүрек ісігі дененің төменгі бөлігінен басталады;
3) бүйрек ісігі жұмсақ, жүрек ісігі тығыз болып келеді;
4) бүйрек ісігінде бауыр өспейді, жүрек ісігінде бауыр көп жағдайда өседі;
5) бүйрек ісігінде бүйрек ауруларының басқа белгілерін де қоса анықтауға болады.
Бүйрек аумағын қарап зерттегенде, паранефриттің белгілерін анықтауға болады, бұл
жағдайда бүйректің айналасындағы шел қабаты қабынып, бүйрек тұсы шығыңқы болады,
терісі қызарып ісініп тұрады.
Бүйрек пен қуықты пальпациялау әдістемесі.
C. П. Боткиннің ұсынысы бойынша бүйрек пальпациясын науқастың жатқан және тұрған
күйінде жүргізу керек. Сау бүйректі сипап сезу қиын. Бүйректің төмен түскенін (нефроптоз),
ауырсынуын, үлкеюін, қатаюын анықтауға болады. Образцов-Стражеско әдісі бойынша
бүйрек пальпациясы үш сатыдан тұрады. Бірінші саты дәрігердің қолын дұрыс қоюы.
Саусақтарды тікелей бірге жинаған сол қолдың алақанын бел аймағының оң жағына
орналастырады, саусақтарды сәл ғана бүгіп оң қолдың алақанын құрсақ қабырғасы тік
бұлшық етінің сыртқы шетіне, тұп-тура қабырға доғасының астына қояды. Екінші сатыда
дәрігердің екі қолы жақындайды. Бұл жағдай бірінші терең дем шығарғанда, құрсақ бұлшық
етінің босаңсуын пайдалана отырып орындалады. Бүйрек пальпациясы бимануальды
болғандықтан, сол қол белсенді түрде бел аумағын алға қарай итере отырып, бүйректі оң
қолға жақындатады.Үшінші сатыда дәрігердің қолдары бір-біріне жақындағанда пальпация
жасалады.Осы кезде науқасқа терең дем ал деп кеңес беріледі. Қалыпты жағдайда бүйрек
пальпацияланбайды.
Қалыпты жағдайда қуықты пальпация арқылы анықтау мүмкін емес. Қуық несепке толып
кеткен жағдайда ғана пальпация жолымен қасаға үстінен байқап зерттеуге болады.
Пальпация.

ӘӨ -05.1.8-07.8
• Пальпацияны тұрғызып және горизонтальды жағдайда жүргізеді. Қалыпты жағдайда бүйрек
пальпацияланбайды. Науқас өте күшті арықстағанда бүйрек біртіндеп төмендейді. Сол
кезде ғана оларға пальпация жасауға болады.
• Пальпация көмегімен бүйректің консистенциясын, конфигурациясын, бетің,
жылжымалылығын анықтайды. Қалыпты жағдайда бүйрек сопақша конфигурациялы,
беті тегіс, пальпация жасағанда жоғары жылжып орнына келеді.
• Пальпация: сау бүйректі сипап сезу қиын. Бүйректің төмен түскенін (нефроптоз),
ауырсынуын, үлкеюін, қатаюын анықтауға болады.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Ауырсыну нүктелері: артқы бүйректік нүкте - ХІІ қабырғалардың төменгі қырлары мен ұзын
бұлшық еттердің сыртқы қырлары қиылысқан жердерде. Іштің алдыңғы іргесінде - үш нүкте
бойынша анықталады:
1-сі: бүйректік нүкте – қабырға доғаларының астында Х қабырғаның алдыңғы ұштарында;
2-сі: жоғарғы несепағарлық – кіндік деңгейінде жүргізілген көлденең сызықпен тік бұлшық
еттердің сыртқы қырларымен қиылысқан жерлерінде;
3-сі: төменгі несепағарлық – мықын сүйектерінің деңгейінде жүргізілген көлденең сызықпен
тік бұлшық еттердің сыртқы қырларымен қиылысқан жерлерінде. Бұл нүктелерге бір
саусақпен басқанда ауырсыну сезінеді
Перкуссия
Пастернацкий белгісін анықтау.
Бүйрек аймағындағы ауырсынуды анықтау үшін Пастернацкий қағу әдісі келесі түрде
орындалады: белдің бүйрек тұсына сол қолды төсеп оң қолдың жұдырығымен немесе

ӘӨ -05.1.8-07.8
қырымен соққылап анықтауға болады (соққылау тәсілі). Ауырсыну сезсе, оң мәнді, ол
бүйрекке тас түзілу ауруына, паранефритке, бүйрек тіні мен астаушасының қабынуына тән.
2. Зертханалық зерттеулерге науқасты дайындау
Зертханалық тексеру әдістері
1) Жалпы қан анализінде лейкоцитоз, ЭТЖ жьлдамдайды, анемия белгілері пайда
болады.
2) Биохимиялық анализдер.
А) азот қалдықтары, креатинин, мочевина (қалыпты жағдайда креатинин -53-106 ммоль,
мочевина - 3,33 -8, 32 ммоль-ге тең). Б) белок фракциялары өзгереді.
3) Зәр анализдері:
(жалпы зәр анализі, Нечипоренко, Аддис — Коковский, Зимницкий әдісі бойынша зәр
жинау, зәрді бактериологиялық егу анализі).
Зимницкий әдісі бойынша зәр анализі: Бұл әдіс бойьнша зәрдің мөлшерін, тығыздығын,
күндізгі және түнгі, тәуліктік диурезді аньқтайды.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Нечипоренко әдісі бойынша зәр анализі: Бұл әдіс бойынша 1мл зәр құрамындағы
лейкоциттерді, эритроциттерді, цилиндрлерді анықтайды. Қалыпты жағдайда:
Лейкоциттер - 4000
Эритроциттер - 1000
Цилиндрлер - 250
Үш ыдыстық байқау
Тәңертең науқас сыртқы жыныс мүшелері жуып, 3-7 мл зәрді бірінші ыдысқа, 100-150мл
зәрді екінші ыдысқа, қалған зәрді үшінші ыдысқа жинайды.
1 ыдысқа зәр шығару жоддарындағы зәр, 2 ыдысқа қуықтагы зәр, 3 ыдысқа бүйректегі зәр
жиналады. Бұл әдіс көмегімен патологияның локализациясын аньқтауға болады.
Бүйрек қызметі бұзылуының көрсеткіштері:
1. Ішкен сұйыктың 70% ғана бөлінуі
2. Тәуліктің диурез мөлшерінің 1 л - дан кем болуы.
3. Tүнгі диурездің күндізгі диурезден басым болуы.
4. Зәр тығыздығының барлық порцияларда 1012 ден кем болуы.
3. Аспаптық зерттеулерге науқасты дайындау
Бүйректің аспаптар аркылы тексеруіне жатады:
1. Бүйректің рентгенографиясы
2. Экскреторлық урография
3. Хромоцистоскопия, цистоскопия
4. УДЗ
5. Сканермен бүйректі тексеру
6. Радиоизотопты ренография
7. Компьютерлі томография
8. Пункциялық биопсия
9. ЭКГ.
Рентгенологиялық әдістер:
1. Жалпы шолу урографиясы;
2. Экскреторлық урография (контраст егу арқылы);
Алдымен күре тамырға 40%-40мл уротраст енгізеді, сонан кейін біраз рентген сурет түсіреді
де патологияны анықтайды.
Экскреторлы урография. Тостағанша–астауша жүйесінің қалыпты
томограммасы.

ӘӨ -05.1.8-07.8
3. Ретроградты урография (катетер арқылы контрастты несеп жолына жіберіп рентген суреті
түсіріледі).
4. Пневморен (бүйрек айналасы клетчаскасына оттегі (500 мл) жіберіп бүйрек маңын рентген
суретіне түсіріп алу (бүйрек және бүйрек үсті безінің ісігін анықтау үшін).
5. Бүйрек артериясының ангиографиясы - сан артериясына контрастты енгізіп рентгенге
түсіру).
6. Компьютерлік томография.
Осы заманғы тәсілдердің бірі, қажетті жағдайда қолданамыз.
Құрсақ қуысының компьютерлі томографиясы : бүйректің көлемі, орналасуы
және құрылымы қалыпты көрінген.
7.. Ультрадыбыспен зерттеу:
Рентгеннен ерекшелігі: бүйректің мөлшері аз болып көрінеді. Өйткені дыбыс
қайта оралғанша азаяды. Ұзындығы - 7,5-12 см-ге дейін болуы мүмкін (бүйрек ісігін, сарысу
ісігін, бүйрек тастарын, бүйрек поликистозын, гидронефрозды және бүйрек туберкулезын
анықтауға болады).
Бұл әдіспен анықтауға болады:
1) бүйрек гипоплазиясын;
2) гидронефрозды;
3) таға тәрізді бүйректі;
4) бүйрек өлшемдерін және қалпын;
5) бүйрек паренхимасы және түбек-тостағанша жүйесінің жағдайын;
6) бүйректегі қуыс, тас және жаңа өскіндерін;
7) несепағар, қуық және қуық түбі безінің жағдайын.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Бүйректі ультрадыбысты зерттеу: а —арқасымен жатқан қалыпта, б —бүйірінен,
в — ішпен жатқан қалыпта.
Эндоскопиялық әдістер: цистоскопия, хромоцистоскопия.
1. Цистоскопия - Бұл әдісте арнайлы аппарат-цистоскоп қолданады: қуықтағы жара, жарық,
папиллома, ісік және тастарды айқындаймыз. Бүйрек функциясын зерттеу үшін
хромоцистоскопия жүргіземіз: күре тамырға 4%-5мл бояу (индигокармин) енгіземіз,

ӘӨ -05.1.8-07.8
несепағардан бояудың бөліне бастаған уақытын белгілейміз. Сау адамда бояуланған несеп
несепағардан 3-5 минут кейін бөліне бастайды. Егер бүйрек зақымдалған болса несеп бөлінуі
кешігеді немесе толық бөлінбейді.
2. Хромоцистоскопия - организмге енгізілген бояу индигокарминнің несеп жолдары арқылы
бөлінуін цистоскоппен қарау. Қалыпты жағдайда венаға еккенде 3-5 минуттан кейін бояу
бөліне бастайды. Бұлшық етке еккенде 10-15 минуттан кейін бөліне бастайды
4. Функциональдық зерттеулер өткізуге қатысу. Қуықты катетерлеу
Қуықты катетерлеу уретралды катетер көмегімен
жүргізіледі. Уретралды катетер - зәр шығару каналы
арқылы қуыққа жіберілетін түтікше.
Катетер түрлері: резеңке (жұмсақ), темір (қатты),
эластикалық (жартылай қатты).
Резеңке катетер - ұзындығы 25-30 см, диаметрі 0,33-
тен 10 мм дейін болатын резеңке түтікше. Катетердің
соңы жабық, жанында сопақ тесігі бар (Нелатон
катетері). Тиманның резеңке катетерінің ұшы тұмсық
сияқты иілген. Темір катетер ұстағыш, өзек және
тұмсықтан тұрады. Ер адам катетерінің ұзындығы
30 см, әйелдердікі 12-15 см, кішкене иілген тұмсығы
бар.
Катетерлеуге көрсетпелер:
- зәрдің жіті тоқтауы;
- қуықты жуып-шаю;
- қуыққа дәрілер енгізу;
- басқа жол болмаған жағдайда зәрді тексеруге алу.
Қарсы көрсетпелер: - зәр шығару каналының жарақаты.
Әйелдердің қуығын катетерлеу
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Науқасты шалқасынан, тізесін бүгіп, шат аралығын кеңірек ашып жатқызыңыз.
Астына жайма төсеңіз, дәрет ыдысын қойыңыз.
2. Қолды сабындап жуыңыз, қолғап киіңіз.
3. Сыртқы жыныс мүшелерін Эсмарх кружкасының көмегімен жылы (35° С)
фурацилин немесе калий перманганатының әлсіз ерітіндісімен жуыңыз.
4. Дезерітіндіден алынған пинцетпен мақта шаригін алып антисептик ерітіндісіне
малып алыңыз.
5. Сол қолдың 1 және 2 саусағымен үлкен және кіші жыныс еріндерін
ажыратыңыз.
6. Оң қолдағы пинцетпен сыртқы несеп жолдарының тесігін антисептикалық
ерітіндімен өңдеңіз. Қолданылған шариктерді 0,06% деохлор ерітіндісіне, ал
пинцетті дезерітіндіге салыңыз.
7. Астаушадағы катетердің ұшынан 5-6см қашықтықта залалсызданған вазелин
майын құйыңыз.
8. Оң қолмен астаушадан залалсыздандырылған пинцетпен катетерді алыңыз.
9. Катетерді пинцетпен ұстап отырып, оны зәр шығаратын каналға 3-5 см енгізіңіз,
соңын дәрет ыдысына салыңыз. Катетер қуыққа енген кезде, катетерден зәр
көрінеді.

ӘӨ -05.1.8-07.8
10. Қуықты толық босату үшін сол қолмен қасаға үстінен бірнеше рет жеңіл басыңыз.
11. Зәрдің қалдығы зәр шығаратын каналды жуып өтетіндей етіп, катетерді абайлап
шығарыңыз.
Катетерлерді залалсыздандыру
Катетерлерді қолданғаннан кейін залалсыздандыру алдындағы өңдеудің бірінші үш
кезеңінен өткізеді, содан соң орталық залалсыздандыру бөліміне тапсырады.
Залалсыздандыру тәртібі: 1,1 атм (автоклавта), 120°С, 45 минут ұстайды.
Қуықты жуу
Қуықты жуу дәрігердің тағайындауы бойынша қуықтың қабыну
процестерінде, қуықты аспаппен тексерерде (цистоскопия) жүргізеді. Қарсы
көрсетпелер: зәр шығару каналының жарақаты.
Науқасты және құралдарды дайындау
Процедура алдында катетерлеудегідей сыртқы жыныс мүшелерін тазалау өткізіледі.
Процедураны өткізуге тағы да сол құралдар қажет, залалсыздандырылған Жане
шприці, 37°С-қа дейін жылытылған антисептикалық ерітінді (0,02% фурацилин
ерітіндісі, калий перманганатының әлсіз ерітіндісі, 0,1% риванол ерітіндісі).
Қуықты жуу
Іс-әрекет алгоритмі:
1. Қуықты катетерлеңіз. Зәр шығып болғаннан соң катетерді алмаңыз.
2. Жане шприцінің көмегімен катетер арқылы 150-200мл жылы (37-38°С)
антисептик ерітіндісін жіберіңіз.
3. Катетерден Жане шприцін босатыңыз.
4. Қуыққа жіберілген сұйықтық ағып шығады.
5. Процедураны(п.2.3) шығатын сұйықтың тазарғанша қайталаңыз.
6. Катетерді шығарыңыз.
ЕСКЕРТУ! Қуықты жуған су 1:1 қатынасында 10% хлор ерітіндісінде
60 минут бойы зарарсыздандырылады

ӘӨ -05.1.8-07.8
Әйелдердің қуығын катетерлеу
Уретраның сыртқы тесігінің анатомиялық орналасуы. Қуықты катетерлеу үшін науқастың
қалпы.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Сыртқы жыныс мүшелерін гигиеналық өңдеуге дайындау, өңдеу, катетерді енгізу
Тұрақты катетерді санға бекіту, тұрақты катетерді жуу

ӘӨ -05.1.8-07.8
Еркектердің қуығын катетерлеу
V. Тәжірибелік тапсырмаларды орындаудағы студенттердің өзіндік жұмысы- 105 мин.
Бұл кезеңде студенттер 2 шағын топ бойынша және жеке өзі орындайды.
Студенттерге СӨЖ кезінде берілетін тапсырмалар:
1-Тапсырма
І- шағын топша:
әдістері: сұрастыру.
2. Зертханалық зерттеулерге науқасты дайындау.
3. Науқасты ультрадыбыстық зерттеуге дайындау.
ІІ- шағын топша:
әдістері: қарап тексеру.
2. Аспаптық зерттеулерге науқасты дайындау.
3. Зәр сынамалары.
2-Тапсырма

ӘӨ -05.1.8-07.8
Тапсырма-2
Аспаптардың қорытындысын сәйкестігіне қарай сызу арқылы
орналастырыңыз
Тапсырма-2
Аспаптардың қорытындысын сәйкестігіне қарай сызу арқылы
орналастырыңыз
3-Тапсырма
Кейс жағдаят топ студенттеріне жалпы беріледі. Жағдаятты есепті бір студент оқып,
топ бойынша талдайды.

ӘӨ -05.1.8-07.8
Тапсырма-3
Ахуалдық есеп. Дұрыс жауапты ұяшыққа орналастырыңыз
А деген науқас 24 жаста. Шағ ымдары:бас ауруына, дене қызуының көтерілуіне, көңілінің
айнуына, құсуына, мұрнының қанауына, әлсіздікке, тәбетінің төмендеуіне, ішінің өтуіне
шағымданады.
Анамнезінде: 10 жылдан бері пиелонефритпен ауырады.
Қарағанда: Аурудын жалпы жағдайы ауыр. Тері түс і бозғұлт,қасығ ан іздері бар. Төменг і сан
бөліміне дейін іс іну анықталады. Өкпес інде тынысы қатаң, ТАЖ 24 рет 1 м ин. Тынысын сыртқа
шығарғ анда зәрдің иіс і. Жүрек тондары тұныққан,ритм қалыпты, жүрек ұшы түртк іс інде сис толалық
шу естіледі. АҚҚ 180/100 мм сб. ЖСЖ - 100 рет/мин. Тілі құрғақ. Іші ұлғайған. Қағу сиптомы ек і
жақ тада оң мәнді.
Қанында: Нв–96 г/л, эрит–2,8 млн., лейк-8,2 тыс., ЭТЖ-35 мм/ч, несеп қышқ ылы–16 ммоль/л,
креатинин– 0,250 ммоль/л. Зәр анализінде: салыстырмалы тығ ыздығ ы-1005, белок-4,5 г/л,
лейкоциттер – 8-12 в п/зр, эрит – 20-25 к/а. Бүйрек тің УЗИ: ас тауш а тос тағанша деформацияланған,
кенейг ен. Зимницкий сынамасы бойын ша: тәуліктік көлем і 510 мл, изогипос тенурия.
Сұрақ: Диагнозын толық қойыңыз,науқаста қандай асқыну дамуда?
1-Бір жақт ы жедел пиелонефрит. Өршу сат ысы.
Нефротикал ық син дром. СБЖ І А.
3-Созыл малы екі жақт ы пиелонфрит. Ө ршу сат ысы. Нефротикал ық
синдром.Соз ылмал ы бүйрек жетіспеушілігі, азотемия сат ысы ІІ А.
2-Созылмалы бронхит . Өршу сат ысы. Нефротикал ық
синдром. Соз ылмалы бүйрек жетіспеушілігі ІІІ А.
Болжам диагноз:
Тапсырма-3
Ахуалдық есептің жауабы
А деген науқас 24 жаста. Шағ ымдары:бас ауруына, дене қызуының көтерілуіне, көңілінің
айнуына, құсуына, мұрнының қанауына, әлсіздікке, тәбетінің төмендеуіне, іш інің өтуіне
шағымданады.
Анамнезінде: 10 жылдан бері пиелонефритпен ауырады.
Қарағанда: Аурудын жалпы жағдайы ауыр. Тері түс і бозғұлт,қасығ ан іздері бар. Төменг і сан
бөліміне дейін іс ік анық талады. Өкпесінде тынысы қатаң, ТАЖ 24 рет 1 мин. Тынысын сыртқа
шығарғ анда зәрдің иіс і. Жүрек тондары тұныққан,ритм қалыпты, жүрек ұшы түрткіс інде сис толалық
шу естіледі. АҚҚ 180/100 мм сб. ЖСЖ - 100 рет/м ин. Тілі құрғақ. Іші ұлғайған. Қағу сиптомы ек і
жақ тада оң мәнді.
Қанында: Нв–96 г/л, эрит–2,8 млн., лейк-8,2 тыс., ЭТЖ-35 мм/ч, несеп қышқылы–16 ммоль/л,
креатинин– 0,250 ммоль/л. Зәр анализінде: салыстырмалы тығ ыз-ғы-1005, белок-4,5 г/л,
лейкоциттер – 8-12 в п/зр, эрит – 20-25 в п/зр. Бүйрек тің УЗИ: астауша тос тағанша
деформацияланғ ан, кенейген. Зимницкий сынамасы бойынша: тәуліктік көлемі 510 мл,
изогипос тенурия.
Сұрақ: Диагнозын толық қойыңыз,науқаста қандай асқыну дамуда?
1-Бір жақт ы жедел пиелонефрит. Өршу сат ысы.
Нефротикал ық син дром. СБЖ І А.
3-Созыл малы екі жақт ы пиелонефрит. Өршу сатысы. Нефротикал ық
синдром.Соз ылмал ы бүйрек жетіспеушілігі, азотемия сат ысы ІІ А.
2-Созылмалы б ронхит . Өршу сат ысы. Нефротикал ық
синдром. Соз ылмалы бүйрек жетіспеушілігі ІІІ А.
Дұрыс жауабын қойыңыз:
3-Созыл малы екі жақт ы пиелонефрит. Өршу сатысы. Нефротикал ық
синдром.Соз ылмал ы б үйрек жетіспеушілігі , азотемия сат ысы ІІ А.
Топ студенттеріне тест тарқатылады.
1-нұсқа
1. Жедел диффузды гломерулонефрит мына инфекция арқасында тез дамиды:
A) стафилакокктық
B) стрептококктық
C) iшек таяқшалары
Д) Кох таяқшасы
E) вирустық
2. Созылмалы латенттi гломерулонефритке тән емес белгi:
A) гематурия
B) iсiктер
C) протеинурия
Д) цилиндрурия
E) аз-маз лейкоцитурия

ӘӨ -05.1.8-07.8
3. Созылмалы бүйрек шамасыздығының алып келуші факторларына жатпайды:
A) созылмалы гломерулонефрит
B) созылмалы пиелонефрит
C) арнайы гигиена шараларын сақтамау
Д) дәнекер тіннің аурулары
E) бүйректің туа біткен аурулары
4. Бүйрек патологиясы кезіндегі шумақтар фильтрациясының төмендеу себебі:
A) гиповолемия
B) гипонатриялық диета
C) нефронның структуралық өзгерісі
Д) А+В
E) шұмақтардың базальды мембранасына өткізгіштігінің жоғарылауы
5. Жедел нефриттiң негiзгi синдромына кiрмейдi:
A) несептiк
B) iсiктiк
C) гипертониялық
Д) гиперспленизм
E) ауырсынулық
6. Жедел нефрит белгiлерiне кiрмейдi:
A) олигурия (анурия)
B) полиурия
C) протеинурия және гематурия
Д) қан қысымының көтерiлуi
E) Пастернацкий белгiсi оң мәндi
7. Созылмалы бүйрек шамасыздығының сатыларына (кезеңдері) жатпайды:
A) латентті
B) азотемиялық
C) терминальдық
Д) қалпына келу
E) азотемия алдындағы
8. Жедел нефритттегi ем шараларына кiрмейдi:
A) өт айдаушылар
B) зәр айдаушылар
C) антибиотиктер
Д) кортикостероидтер
E) гипотензивтiк дәрмектер
9. Созылмалы бүйрек жетіспеушілігінің нақ белгісі:
A) артериальды гипертензия
B) қандағы креатинин деңгейінің жоғарылауы
C) гиперкалиемия
Д) олигурия
E) протеинурия
10. Созылмалы нефритке тағайындалатын диета №:
A) 1
B) 3
C) 5
Д) 7
E) 9

ӘӨ -05.1.8-07.8
2-нұсқа.
1. Созылмалы бүйрек шамасыздығының консервативті емінің нәтижесіздігінде қажетті
ем шарасы:
A) спазмолитиктер
B) нитрофурандар
C) диетотерапия
Д) гемодиализ
E) физиотерапия
2. Гломерулонефрит патогенезi факторларынан бөтен:
A) базальды мембрананың иммунды қабынуы
B) шумақтардың фильрациялық бетiнде антиген-антидене
комплекстерiнiң жинақталуы
C) капиллярлы микротромбтың түзiлiсi
Д) рациональды режим
E) нефронның деструкциясы.
3. Жедел нефрит себебтерінен бөтен:
А) суықтану
В) стрептококктық инфекция
С) страфилококктар
Д) вакцинация
Е) организм қорғаныш күштерінің төмендеуі
4. Бүйректің функциялық мүмкіндігін төмендегілердің қайсысы нақты көрсетеді:
А) ЭТЖ-ның жоғары болуы
В) лейкоцитоз
С) анасарка
Д) анемия
Е) қан сарысуындағы креатининнің деңгейі және шумақтық фильтрацияның көлемі
5. Жедел нефрит асқынуларынан бөтен:
А) жедел бүйрек шамасыздығы
В) жүрек шамасыздығы
С) бүйрек эклампсиясы
Д) перфорации
Е) анурия және азотемия
6. Несептің қалыптан тыс жиі бөлінуі:
А) анурия
В) поллакиурия
С) ишурия
Д) никтурия
Е) полиурия
7. Созылмалы нефрит себептерінен бөтен:
А) емделмеген жедел нефрит
В) организм қорғаныш күштерінің әлсіреуі
С) аса ой еңбегі
Д) жиі суықтану
Е) организмдегі созылмалы инфекция ошақтары
8. Созылмалы нефритке тән емес:

ӘӨ -05.1.8-07.8
А) пиурия
В) протеинурия
С) гематурия
Д) цилиндрурия
Е) лейкоцитурия
9. Созылмалы нефриттің ең жиі түрі:
А) жасырын (латентті)
В) гематуриялық
С) гипертониялық
Д) нефротикалық
Е) аралас
10. Созылмалы бүйрек шамасыздығына қайсы синдром тән емес:
А) несептік синдром
В) азотемиялық синдром
С) симптомдық гипертензия
Д) уремиялық энцефалопатия
Е) диспепсиялық синдром
Дұрыс жауаптар эталоны
№ І нұсқа ІІ нұсқа
1 В Д
2 В Д
3 С С
4 С Е
5 Д Д
6 В В
7 Д С
8 А А
9 В А
10 Д Е
Бағалау критерийлері: 10 дұрыс жауап: - «5»; 8-9 дұрыс жауап: - «4»; 6-7 дұрыс
жауап: - «3»: 5 және одан төмен дұрыс жауап:- «2».
Сабақты қорытындылау-10 минут. Төмендегі бағалау параметрлері бойынша студенттерге
жалпы қорытынды баға қойылады. Оқытушы студенттерді бағалау кезінде оларға сабақ
айтуда, дағдыны және басқа да тапсырмаларды орындауда жіберген қателіктерін айту қажет.

ӘӨ -05.1.8-07.8
№ Бағалау
критерийлері
Аты- жөні
Теориялық
білімі
Тәжірибиелік
дағдылар
бөлімі
Тесттіңнәтижесі
Кейсжағдаяттар
бойыншабағалау
Қорытын-дыбаға
1
2
3
4
5
Үйге тапсырма -5 минут.
Тақырыбы: Жіті және созылмалы пиелонефриттер. Циститтер. Бүйрек тас ауруы.
Дайындалуға арналған сұрақтар:
1. Жіті және созылмалы пиелонефриттер. Циститтер. Бүйрек тас ауруының
этиологиясы, патогенезі?
2. Аурудың клиникалық көріністері?
3. Диагностикасы?
4. Асқынулары?
5. Алдын алу?
6. ФАП-тық жағдайда науқастарды жүргізу тәсілі?
Ұсынылатын әдебиеттер:
Негізгі әдебиеттер:
4. Ішкі аурулар. Б. С. Калимурзина. – 2005
5. Внутренние болезни: учебник: в 2-х т + СД. Мухин Н. А., Моисеев В. С., Мартынов
А. И.- М., ГЭОТАР-Медиа, 2009. Т. 1-672с., Т. 2-592 с
6. Терапия с курсом ПМСП. Смолева Э. В. – Ростов-на Дону «Феникс», 2008
Қосымша әдебиеттер:
8. Лекарственные средства. Машковский М. Д.- М., 2009.
9. Синдромная патология дифференциальная диагностика и фармакотерапия. М., 2006.
10. Скорая медиицнская помощ. Руководство для фельдшеров А. Л. Верткин. 2007.
11. Терапия с курсом ПМСП. Э. В. Смолева. – ростов – на Дону, «Феникс», 2008.
12. Фельдшер сорой помощи. Шелехов К. К. – «Феникс», 2007.
13. Фельдшер общей практики. Э. В. Смолева, Степанова Л. А. – «Феникс», 2003.
14. Ішкі аурулар. Бимурзаев Ғ. Н, Зарипова Г. К.
WEB сайттар:
www. google. ru
www. yandex. ru
www. doctor. ru

жіті және созылмалы гломерулонефриттер.бсж.

Recommandé

Recommandé

Contenu connexe

Tendances

Tendances (20)

Similaire à жіті және созылмалы гломерулонефриттер.бсж.

Similaire à жіті және созылмалы гломерулонефриттер.бсж. (20)

Plus de Вспомогательный образовательный сайт

Plus de Вспомогательный образовательный сайт (20)

жіті және созылмалы гломерулонефриттер.бсж.