Б.Батжаргал

1. Лекц № 8
БАНКНЫ ҮЙЛ АЖИЛЛАГААГ
ШИНЖЛЭХ
(CAMEL ЗАРЧИМ)
ИЗОУИС ИЗСЭЗС
САНХҮҮ ЭДИЙН ЗАСГИЙН ХӨТӨЛБӨРИЙН БАГ
БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ

2. 1. CAMEL системийн тухай
2. CAMEL системийн нэгдсэн үнэлгээ
Судлах зүйлс:

3. Банкны үйл ажилгааг хянан шинэжлэх стандарт
болсон CAMEL систем анх 1978 онд АНУ-д бий
болж улмаар баруун европын өндөр хөгжилтэй
орнуудад түгэн дэлгэрээд одоог хүртэл мөрдөгдсөөр
байгаа дэвшилттэй систем юм.
Энэ систем нь ямар ч банкны санхүүгийн
байдлыг тодорхойлох чухал хэрэгсэл болсоор байна.
Банкны CAMEL системийн тухай

4. Өөрөөр хэлбэл CAMEL хэмээх энэхүү
систем нь банк бат тогтвортой ажилхад
чухал ач холбогдол бүхий санхүүгийн
бүхий л хандлагыг тооцоолж чаддагаараа
онцлог юм.

5. Банкны үйл ажилгааг үнэлэж
шинэжилэх энэ систем нь банкны үйл
ажилгааны хамгийн гол үзүүлэлтүүдийн
өөртөө багтааж чадсан тул банкны
санхүүгийн үзүүлэлт бүрийн
шинжилгээний аргыг урлагтай болгож
өгнө.

6. Эхэн үед хорооны бүрэлдэхүүнд
АНУ, Канад, Япон, Нэгдсэн вант улс,
ХБНГУ, Франци, Итали, Нидерланд,
Бельги, Щвейцари улсуудын төв
банк болон хяналтын байгууллагын
дээд удирдлагууд орсон байна.

7. Хожим Аргентин, Австрали,
Бразил, Хятад, Гонконг, Энэтхэг,
Индонези, Өмнөд Солонгос,
Люксембург, Мексик, Орос, Саудын
Арави, Сингапур, ӨАБНУ,Испани,
Щведи, Турк зэрэг улсууд хамтран
үйл ажиллагаанд оролцох болсон.

8. CAMEL гэдэг нь Капитал, Актив, Менежмент,
Ашиг орлого, Хөрвөх чадвар гэсэн англи үгсийн
эхний үсгүүдийн товчлол юм. Өөрөөр хэлбэл
C - үсэг нь капиталын хэрэгцээ,
А - үсэг нь активын чанар,
М - үсэг нь удирдлага,
Е - үсэг нь ашиг орлогын байдал,
L - үсэг нь хөрвөх чадварыг тус тус илтгэх

9. Капиталын хэрэгцээ гэдэг нь хадгаламж
эзэмшигч, харилцагчидын эрх ашгийг
зохистой хэмжээнд хамгаалхад тухайн
банканд хэдий хэмжээний өөрийн хөрөнгө
буюу Капитал хэрэгтэй бэ?
• Одоо байгаа хөрөнгө энэ хэрэгцээг хангаж
байна уу?
• Үгүй юу?
Гэдгийг харуулдаг үзүүлэлт юм.

10. Банкны капиталын хэрэгцээний үнэлгээг тусгай
коэффицетээр тодорхойлон шинжлэнэ.
Энэ коэффицентийг гаргахдаа тухайн жилийн
цэвэр ашгийг дүрмийн сан ба нөөцийн сангийн
нийлбэрт хувааж гаргана.
Ингэж гаргасан хувь нь 14,3 хувь байвал
хамгийн зохистой харьцаа гэж үзнэ.
Цэвэр ашиг их байх тусмаа коэффицет өндөр
гарна.

11. Активын чанарыг эрсдэл дээр
үндэслэсэн капитал гэсэн
үзүүлэлтээр үнэлж шинжилнэ.
Энэ нь дүрмийн сан нөөцийн
сангийн нийлбэр нь нийт активын 4-
6 хувьтай тэнцэж байх харьцаа юм.

12. • Мөн зээлийн чанараар ангилан чанаргүй
зээлийн нийт зээлийн багцад эзлэх хувийн
жин өсч байна уу?
• Буурч байна уу?
• Нийт банкны системийн дунджаас их
байна уу?
• Бага байна уу?
• Гэдгийг хянан шинжилж үнэлэлт дүгнэлт
өгнө.

13. Менежмент гэдэг үзүүлэлтэд гол нь
эрсдлийн менежментийг хамруулан үзнэ.
Банкинд тохиолдож болох гол эрсдлүүд
нь зээлийн эрсдэл, хүүнии эрсдэл, хөрвөх
чадаврын эрсдэл, ханшийн эрсдэл юм.
Иймээс банкны менежментийн гол
анхаарлыг эдгээр эрсдлүүд дээр төвлрүүлж
байх ёстой.

14. Орлого ашгийн үзүүлэлт нь олж
буй ашиг, орлого нь банкны ирээдүйн
өсөлт хөгжилтийг хангаж чадаж буй
эсхийг тодорхойлход оршино.
Банк нь ашгийн төлөө байгууллага
тул аль болох их ашиг олж байвал
төдий чинээ байна гэсэн үнэлгээ авна.

15. Банкны орлого, ашигт олон хүчин
зүйл нөлөөлж байдгийг энэ үзүүлэлтэд
нэгтгэн авч үзэж дүн шинэжилгээ хийх
ёстой.
Хэдийгээр их ашиг олсон ч гэлээ
түүнээс ч иүү их ашиг олох боломжийг
алдсан байх юм бол төдийлөн сайн гэж
үнэлж болохгүй.

16. Хөрвөх чадварын үзүүлэлт нь огт хүсээгүй
буюу гэнэтийн чанартайгаар гарч ирэх үүргийг
биелүүлхэд банкны активын хөрвөх чадвар
ямар байгааг хянан шинжилнэ.
Өөрөөр хэлбэл ямарч банк хадгаламжинд
авсан мөнгө болон харилцагчдын данс дахь
мөнгөн хөрөнгийг шаардсан нөхцөлд хүссэн
хэмжээгээр нь саадгүй гарган өгч байх
учиртай.

17. Энэ чадвараар хангахын тулд кассандаа
бэлэн мөнгө байлгах, богино хугацаатай,
түргэн борлогдох үнэт цаас худалдан авах.
Банкны үйл ажилгааг хянан шинэжилхэд
ашигладаг энэхүү системийн 5
үзүүлэлтийг тус тусад нь нарийвчлан
шалгаад 5 баллын системээр үнэлж
нэгдсэн дүнг хянан шалгагч гаргана.

18. Тэгэхдээ үзүүлэлт бүрийн
байдалд 1, 2, 3, 4, 5 гэсэн үнэлгээний
аль нэгийг өгнө.
Тухайн үзүүлэлтээр ямар ч
асуудалгүй сайн байвал 1, маш муу
байвал 5 гэсэн үнэлгээ өгөх замаар
1-5 гэсэн үнэлгээ өгнө.

19. CAMEL системийн нэгдсэн үнэлгээ:
Хяналтын шатны эцсийн үр дүнгээр
CAMEL системийн нэгдсэн үнэдгээгээр 1-
1,4 гэсэн балл авсан банкийг маш сайн
буюу хүчтэй банк гэнэ.
Ийм банкны бүх үйл ажилнаа эрүүл
саруул байх учир тухайн банкны
удирдалгын системийг өөрчилөх
шаардлаггүй гэж үзнэ.

20. Нэгдсэн үнэлгээгээр 1,5-2,4 балл авсан банкийг
үйл ажилгаа нь хангалттай байна гэж үзнэ.
Ийм банкны үйл ажилгаа нь үндсэндээ эрүүл
байдаг. Зарим нэг шүүмжилэлтэй мэдээлэл байх
боловч тэр нь онцын аюулгүй байна.
Ийм банкны удирдлагын арга барилыг
өөрчилөхгүй байж болно.
Ийм банк нь эдийн засгийн гадаад орчны хэр
баргийн ганхалт, хэлбэлзэлийг амжилттай даван
туулж, тогтвортой ажиллаж чадна.

21. Нэгдсэн үнэлгээгээр 3,5-4,4 балл авсан
банкийг маш эгзэгтэй үед байгаа банк гэж
үзнэ.
Ийм банканд санхүүгийн аюултай гэж
хэлж болох олон асуудлууд үүссэн байдаг.
Энд юуны өмнө санхүүгийнхаа асуудалд
шаардлагатай анхаарал тавьж байгаагүйгээс
тэнд үүссэн эрүүл бус байдал хэвээр
үргэлжилгээр байсан байдаг