6

1. Бөлім тақырыбы:
ЗАМАН ШЫНДЫҒЫ
Нұр-Сұлтан қаласы
әкімдігінің №90 гимназия
КММ қазақ тілі мен әдебиеті
пәнінің мұғалімі Аскарова Н.Т.
Сабақтың тақырыбы:
Б.Мұқай «Өмірзая» романының
тарихи және көркемдік құндылығы

2. Заман шындығы
Бөлім тақырыбы:
Сабақтың тақырыбы:
Қазақ әдебиеті
11-сынып
Б.Мұқай «Өмірзая» романының
тарихи және көркемдік құндылығы

3. Ұйымдастыру кезеңі
орирмдастыҰйымҰҰұйымдасты
ру кезеңі
дастыру кезеңі
ру кезеңі
мдастыру кезеңі
Сәлеметсіздер ме, қымбатты 11-сынып оқушылары!
Қазақ әдебиеті сабағына қош келдіңіздер!
Бүгінгі сабағымыздың тақырыбы: Б.Мұқай
«Өмірзая» романының тарихи және көркемдік
құндылығы.
Бүгінгі сабақта: романның тарихи және көркемдік
құндылығын түсінесіздер.
Сіздердің білетіндеріңіз: шығарманың көркемдік –
эстетикалық құндылығы туралы өз пікірлеріңізбен
дәлелдер келтіре отырып, шығармашылық
жұмыс жазасыздар.

4. Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:
Ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстер
мен байланыстырып, дәлеледер келтіреді; шығарманы көркемдік-эстетикалық
құндылық тұрғысынан талдап, өз көзқарасымен , әдеби эссе жазу.
Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады:
Ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстер
мен байланыстырып, салыстыра алады; шығарманы көркемдік-эстетикалық
құндылық тұрғысынан талдай отырып әдеби эссе жазады.
Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады:
Ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық тақырыптағы контекстер
мен байланыстыру; шығарманы көркемдік-эстетикалық
құндылық тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу.
Сабақ мақсаттары:
11.1.5.1- ұлттық құндылықтардың маңыздылығын ғаламдық
тақырыптағы контекстермен байланыстыру.
11.3.3.1 - шығарманы көркемдік-эстетикалық құндылық
тұрғысынан талдап, әдеби эссе жазу.
ОҚУ МАҚСАТТАРЫ:

5. Бағалау
критерийлері
Ұлттық құндылықтардың
маңыздылығын ғаламдық
тақырыптағы
контекстермен
байланыстырады;
шығарманы
көркемдік-эстетикалық
құндылық тұрғысынан
талдап, әдеби эссе жазады.

6. 37
Частных
детских
сада
43
Мини-центра
Жазушының өз заманының көз алдындағы тарихи маңызы зор,
аса іргелі шындығын жазуы, қара сөзден өз заманының қайтпас
қайсар ұланының, қаһарманының көркем мүсінін сомдауы –
әдебиет тарихында өте сирек кездесетін ерекше құбылыс. Баққожа
Мұқаи «Өмірзая» романында өз заманының саяси-әлеуметтік,
тарихи маңызы зор, мәні үлкен аса іргелі, өзекті шындығын
суреттеді, заман қаһарманының образын жасады. Шығармашылық
еңбек жолында мұндай нәтижеге жеткен жазушы да тарихта өте
сирек. ХХ ғасырдың екінші жартысындағы кеңестік қоғамның
тоқырау дәуірінде ұлттық идея, ұлттық тәуелсіздік идеясы
жолында еңбек етіп, бейнет, қиындық көрген, қанша азап көрсе
де өмірлік ұстанымынан таймаған, алған бетінен қайтпаған, елдің
тәуелсіздігі үшін өмірін қиған, жанын пида еткен замандас
образын жасау – жазушының көркемдік және ұлттық құндылықты
жан-жақты ашып, жазудағы шығармашылық жетістігі».

7. Контекст тіл білімінде – тілдік тұлғалардың
мағынасын айқындайтын сөздік орта. Тілдегі сөздердің
бірсыпырасы көп мағыналы болып келеді. Ондай
сөздердің қандай мағынаны білдіріп тұрғаны сөйлем
ішінде, басқа сөздермен байланыста қолданылғанда
айқындалады. Мысалы, “Қайық екі буыннан құралған
сөз”, немесе “Оның аяғына жасалған операция сәтті
болды” деген сөйлемдерде “буын”, “операция” сөздері
бір түрлі мағыналарды білдірсе, “Қолымның буындары
ауырады”. “Соғыс операциясы аяқталды” деген
сөйлемдерде екінші түрлі мағыналарды білдіреді. Бұл
сөздердің қандай мағынада қолданылғаны олардың
айналасындағы басқа сөздерден байқалып тұр. Бұл –
тілдік Контекст. Сонымен бірге тұрмыстық Контекст.
те болады. Оған сөз мағынасын түсінуге себепші болатын
тұрмыстық орта жатады.

8. 1-тапсырма
1.
2.
3.
4.
Романнан берілген үзіндіден шығарма
контекстіне байланысты тілдік ерекшеліктері бар
сөздерді төмендегі кестеге жазыңыздар.
«Жазушы тілінің сөздігі» әдісі
1. Романдағы бейнелі
сөздер
2. Афоризмдер
3. Мақал-мәтелдер
4. Ауыспалы
мағынадағы сөздер
Тілдік ерекшеліктер Мысалдары

9. .... «Аға-ау, сіз айтқан әділеттің ақ жолы қайда? Егер бар болса, өзіңіз
неге сол жолмен жүрмедіңіз? Сол жолды сіз өмір бойы іздеген жоқ па
едіңіз. Бар болса, табар едіңіз ғой», - деген сөз талай рет көмейіне келіп
кептелген, әрқашан қарттың қабағына қарап, тілін тістейді. Түлкі
заманда тазы болып шалу керектігін ерте түсінгендердің мақсатына оңай
жететінін Аяған білгелі қашан.Қазіргідей сырты жылтыр, іші бұлдыр
заманда Алдияр Ақпанұлы айтқан тәсілмен күресіп, мұратқа жету
мүмкін еместігін жердің астындағыныбілетін ғұлама Алдияр
қарсылықтарынан ақылының аздығынан емес, айласын асыра
алмағандықтан жеңілді. Заманның құбылып тұратын мінезіне
бейімделіп, керек кезінде жалынып, жалбарынып, аяққа жығылып
үйренген уақыттың құлақ кесті құлдары оны алып та, шалып та жықты.
Қарсыласуға шамасын келтірмеді мүлде. Өмірдің талай өткелегінен өтіп,
отқа салса күймейтін, суға салса батпайтындай болып піскен кәрі
тарлан өзінен тәлім алған бір үйір күшіктің талауына түсіп, құр сүлдерін
әрең алып шықты.

10. 1. Романдағы бейнелі сөздер
2. Афоризмдер
3. Мақал-мәтелдер
4. Ауыспалы мағынадағы
сөздер
ТІЛДІК ЕРЕКШЕЛІКТЕР
ДҰРЫС ЖАУАП
МЫСАЛДАР
1. Әділеттің ақ жолы
2. Отқа салса күймейтін, суға
салса батпайтын.
Түлкі заманда тазы болып шалу
керек.
3. Құдайға – хақ, уақыт – ақиқат.
4. Тілін тістейді; сырты
жылтыр, іші бұлдыр.

11. «Шығармадағы
заман бейнесі» деген
тақырыпта эссе
жазыңыздар.
(Сөз саны-150-200).
Дескриптор:
Шығарманы көркемдік
құндылық тұрғысынан
талдайды;
эссе құрылымын
сақтайды;
ойын жүйелі жеткізеді.
2-тапсырма

12. Back to
school
Шығармадағы
заман көрінісі
Қазіргі заман
көрінісі
Оқушы пікірі
Бекіту
.
«Түсіндірме күнделік» әдісі
Тапсырма: Шығарма туралы ой-пікірлеріңізді
төмендегі кестеге толтырыңыздар.
Дескриптор:
•Өз пікірін білдіреді;
•Заман көріністерін салыстырады

13. Дұрыс жауап
Шығармадағы
заман көрінісі
Қазіргі заман
көрінісі
Оқушы пікірі
Қоғамдағы
демократиялық
қатынастардың
даму дәрежесіне
қарай ашық
қоғамдағы заман
Кеңес
өкіметінің
тоқырау
кезеңіндегі
саяси-
әлеуметтік,
тарихи маңызы
зор аса ірі оқиға
желісі