1. Монгол ардын
уртын дуу

2. Монгол ардын
уртын дуу гэж
юу вэ?

3. Монгол ардын уртын дуу
Монгол ардын уртын дуу нь гурван төрөлтэй.
1. Монгол ардын бэсрэг урт дуу
2. Монгол ардын жирийн урт дуу
3. Монгол ардын айзам урт дуу
Зохиомжийн хувьд гүн барилттай, октав
давсан хол үсрэлттэй, хоолойн чимэглэл
ихтэй, үе үе шуранхай хийж хадаадаг,дуучин
хүнээс авъяас билэг, сэтгэлгээ, хоолойн цар
хүрээ, ур чадвар шаарддаг сонгодог
хэлбэрийн урлаг юм.

4. Бэсрэг уртын дуу
Дээд, доод өнгө өргөн биш цар хүрээтэй,
шуранхайгүй, хэм тодорхой, хэмнэл
мэдэгдэм, уртын дууны хувьд аяны
зохиомж багавтар дууг бэсрэг уртын дуу
гэнэ.
Жишээ нь: ”Шалзат баахан шарга”
“Хүрэн толгойн сүүдэр”
“Тоорой банди”гэх мэт

5. Жирийн уртын дуу
Цар хүрээ нэлээн өргөнтэй уран гоё
нугалаа,хугалаа,чимэглэл
цохилоготой,давхар биш шуранхайтай,
уужим тавиун аялгуу бүхий дууг
жирийн уртын дуу гэнэ.
Жишээ нь:“Эрдэнэ засгийн унага”
“Зээргэнтийн шил”
“Эр бор харцага” гэх мэт

6. Айзам уртын дуу
Уужим тавиун тэнэгэр аялгуутай,
өргөн цар хүрээтэй,төв эрхэмсэг
намба төрхтэй,уран гоё
нугалаа, хугалаа, чимэглэл ,
цохилготой,дан болон давхар
шуранхайтай,октав давсан хол
үсрэлттэй,зохиомжийн чөлөөт хэлбэртэй
дууг айзам уртын дуу гэнэ.

7. Монгол ардын уртын
дууны онцлог
●
Монгол ардын уртын дуу нь
найр наадамд дуулж зээ,
хүй, аа, жаа, хө зэрэг авиа
гаргаж эхлэл,дунд нь
залгамж хүч оруулан
дуулдаг онцлогтой юм.

8. Монгол ардын уртын дуу нь
сэдвийн хувьд:
Байгаль, уул усны тухай сайн
морины тухай нэн
элбэгялангуяа байдаг ба тэр
чанараараа
гүн ухааны аястай байдаг.

9. Монгол ардын уртын дуу
“Эрдэнэ засгийн унага”
Эрдэнэ засгийн унага нь
Эрвэлзүүлсэнхэн жороо шүү хөө
Элсэн манханд нутагтай би
Эмгэн буурал ээжтэй шүү хөө
Товуу засгийн унага нь
Товолзуулсанхан жороо шүү хөө
Товцог толгодоор нутагтай би
Тун ч өвгөн аавтай шүү хөө

10. Монголчууд эрт цагаас
эхлэн найр наадмын эхэнд
“Хуур магнай”
Баяр наадмын морь
гарахад “Түмний эх”
дуугаар эхэлдэг онцлогтой
байжээ.

11. Монголын ард түмэн дээр цагаас эхлэн
ардын урт дуу дуулаач сод авъяастныг
төрүүлсээр иржээ.
Жишээ нь: Гомбо,Поврон,Дашринчен,
Лувсангомпил,Дугаржав,Дорждагва гэх
зэрэг алдарт дуучдаас гадна
орчин үед
Норовбанзад,Шархүүхэн,Лхамжав,
Чимэдцэеэ,Хонгорзул гэх мэт алдарт
дуучдыг төрүүлжээ.

12. Монголын алдарт
уртын дуучид
Алдарт
уртын дууч
Ж.Дорждагва

13. .Д Норовбанзад
Монгол улсын
ардын
жүжигчин,
төрийнсоёрхолт,
зууны манлай
уртын дууч