Prezentacja autorstwa Agnieszki Kloskowskiej-Dudzińskiej zaprezentowana w trakcie szkolenia dla uczestników i uczestniczek Obywatelskiego Monitoringu Sportu, Konstancin-Jeziorna 14-16 IX 2012

1. Obywatelski monitoring
sportu - wykorzystanie metod
badań społecznych
Agnieszka Kloskowska-Dudzińska

2. Monitoring
• Prowadząc monitoring uruchamiamy pewien proces. Ma
on skutki także dla jakości polityki lokalnej (taka jest idea
projektu). Należy o tym pamiętać.
• Często dokumenty powstają, bo muszą być opracowane
(np. wymóg ustawowy), ale nikt ich nie bierze poważnie.
• Skutki zainteresowania obywateli tymi programami?
zaskoczenie i niedowierzanie
=> liczenie się z realną kontrolą społeczną, którą gwarantuje m.in. DIP
=> podniesienie jakości tych dokumentów i monitorowania ich realizacji

3. Badania społeczne
a monitoring
• Cele badań a cele monitoringu
oMonitoring bez badań?
oBadania bez użyteczności
praktycznej?

4. Zagadnienia
1. Badania społeczne
2. Metody: analiza dokumentów,
obserwacja, wywiady
3. Kwestie etyczne

5. Badania społeczne
 ilościowe (pozyskanie danych liczbowych)
 jakościowe (zrozumienie zjawiska, procesu)
Dane ilościowe (w tym zero-jedynkowe: występowanie lub nie jakiegoś zjawiska)
zawierają wskaźniki, potrzebne nam do monitoringu, ale i decydentom do
prowadzenia polityki lokalnej.
Wskaźniki – obserwowalne przejawy nieobserwowalnych bezpośrednio zjawisk.
Uzyskujemy je poprzez różne metody badawcze.
Nie chodzi o same dane, trzeba wiedzieć, o czym można z nich wnioskować!

6. Wskaźniki
 podpisano umowy ze szkołami, z klubami
 ilość tych umów
 typy szkół, z którymi je podpisano
 położenie obiektu w centrum lub na peryferiach
 położenie w pobliżu terenów leśnych lub parkowych
 droga utwardzona czy nieutwardzona
 parking
 ścieżka rowerowa, stojaki
 autobus
 ochrona
 przejście dla pieszych
 szatnia, osobna dla dzieci, osobna dla płci
 możliwość korzystania z zajęć grupowych
 możliwość korzystania z obiektu indywidualnie

7. Wskaźniki
Niektóre wskaźniki liczbowe interpretujemy
subiektywnie, względnie, biorąc pod uwagę lokalną
skalę (duża czy mała gmina):
•cena biletu (np. 7 zł za basen)
•liczba obiektów
•liczba organizacji i klubów sportowych
•liczba osób trenujących w tych klubach

8. Badania społeczne
Inny podział badań:
czyste (teoria, testowanie hipotez)
stosowane
Szczególny rodzaj badań stosowanych – badania
ewaluacyjne
Badania terenowe – bezpośrednia obserwacja zjawisk w
naturalnym środowisku.
Dane są w nich zbierane i przetwarzane w sposób ciągły.
Cechuje je duża elastyczność.

9. Badania ewaluacyjne
Ich przedmiotem są skutki interwencji społecznych, ale też
programy (same interwencje).
Jak definiujemy sukces danego programu
-> Osiągnięcie deklarowanego celu
Jakie stosujemy kryteria sukcesu lub porażki
-> Konkretne wartości mierników zastanych
-> Odpowiednia interpretacja obserwacji
Staranne przemyślenie przed przystąpieniem do badań

10. „Eksperyment” społeczny
Schemat eksperymentalny (każda interwencja jest „eksperymentem
społecznym”)
GRUPA EKSPERYMENTALNA:
WSTĘPNY POMIAR ZJAWISKA X
→ INTERWENCJA (BODZIEC)
→ KOLEJNY POMIAR ZJAWISKA X
GRUPA KONTROLNA:
WSTĘPNY POMIAR ZJAWISKA X
→ INTERWENCJA (BODZIEC)
→ KOLEJNY POMIAR ZJAWISKA X
Uwzględniamy też kontekst, bo może wpływać na wyniki (zmianę).
Niezamierzone konsekwencje (np. korupcja).

11. Przygotowanie badań
Dobre przygotowanie to podstawa!
przemyślenie:
 celu badań
 ogólnej strategii badawczej (metody,
wskaźniki!)
 poszczególnych działań
antycypowanie spraw trudnych
doskonała znajomość narzędzi badawczych

12. Pytania badawcze
Pytanie badawcze ≠ pytanie dla respondenta zadawane w
wywiadzie
Przykłady:
•Czy urzędnicy wiedzą, że osoby na wózkach nie dostaną się na
basen?
•Kto tworzy strategię rozwoju gminy?
•Kto wpływa na konkretne zapisy dotyczące infrastruktury
sportowej?
•Czy korzysta pan lub korzystał w ostatnim roku z
przyszkolnego boiska?
•Dlaczego klub sportowy Huragan nie dostał w tym roku
dotacji na zajęcia dla młodzieży?

13. Analiza dokumentów
• Akty prawne
• Strategie
• Programy
• Plany
• Wytyczne
• Sprawozdania

14. Analiza dokumentów
Zrozumienie kontekstu
•Czy jest wymóg ustawowy zbierania tych właśnie informacji? Gminy
mogą nie mieć niektórych danych.
•W jakim celu są zbierane?
•W jakim kontekście? W jakim czasie?
•Kto tworzył dokument?
•Dla kogo?
•Sprawozdania urzędowe są na ogół stronnicze - dlaczego?
Zdobądź dostępne dane.
Zapoznaj się z nimi i zastanów, czego ci brakuje -> wystąpienie o
dostęp do informacji publicznej, obserwacja, wywiady.

15. Dane oficjalne
Zapisy sporadyczne a zapisy ciągłe (możliwość
śledzenia dynamiki zjawisk).
Przykłady
•liczba sprzedanych biletów na basen
•łączna kwota udzielonych dotacji
•remont bieżni wokół boiska

16. Obserwacja
• jawna lub niejawna (ukryta)
• ustrukturyzowana lub nieustrukturyzowana
(nasza: półustrukturyzowana)
• pośrednia (ze śladów) lub bezpośrednia
• uczestnicząca (jako uczestnik - określona rola,
tożsamość) np. posiedzenie komisji ds. sportu w
radzie, użytkownik boiska
• korzystanie z informatorów
Zagrożenie dla bezstronnej obserwacji – nadmierne
utożsamianie się ze społecznością lokalną

17. Rejestrowanie obserwacji
Co jest podstawowym narzędziem rejestrowania
obserwacji i wypowiedzi w wywiadach?
• dyktafon?
• kamera?
• notatki?
• aparat fotograficzny.?
Pracujący mózg :)

18. Notatki z obserwacji
Kiedy sporządzać notatki?
•Na bieżąco! (= od razu)
•Prowadzenie stałych notatek („dziennik pokładowy”). Nie ufaj zbytnio
pamięci (przeładowanie).
•Najpóźniej do końca dnia, przynajmniej szkicowe. Potem znacznie
większe straty.
Ile notować?
•Lepiej za dużo niż za mało.
•Wszelkie szczegóły będą potem dźwignią dla pamięci.
Nie stresuj się. Obraz nigdy nie będzie kompletny.
Notatki badawcze są jak ruda złota (max. 30 g złota na tonę rudy).

19. Wywiady
Z kim? (rola, odpowiedzialność, hierarchia)
urzędnicy, radni,
byli urzędnicy i radni,
beneficjenci dotacji,
ci którzy ich nie dostali
Respondenci a informatorzy
Grupy nieformalne: użyj dostępnych ci metod badawczych.
Rola nieformalnych informatorów – jest to prawomocna
metoda w naukach społecznych, zwłaszcza w antropologii
społecznej.
Jak uniknąć odmowy?

20. Wywiady
Wywiad jest trudny, bo wymaga jednocześnie
wykonywania kilku czynności
 uważnego słuchania
 obserwowania
 notowania
 podtrzymywania kontaktu (interakcji)

21. Wywiady
• Wywiad jest słabiej ustrukturyzowany niż ankieta
(standaryzacja „bodźca” w ankiecie, ze względu na duże
próby)
• Wywiad = moderowana rozmowa
• To nie jest zwykła rozmowa! Ale to nie jest przesłuchanie.
• Ok. 5% czasu mówię ja, ok. 95% - respondent. Jestem
uczniem.
• Aktywne słuchanie + dyskretne kierowanie rozmową
• Często nie wiemy, jakich informacji szukamy!
• Pytania drażliwe (nieformalne kryteria przyznawania dotacji)

22. Wywiady
Znajomość schematu rozmowy ułatwi swobodne kontrolowanie jej
przebiegu:
1. kierowanie uwagi na określone zagadnienie
2. pogłębianie wypowiedzi (dopytywanie)
Rejestrowanie wywiadu:
Urzędnik nie lubi dyktafonu.
Może się bać ukrytego nagrywania! (nadmiernie się
będzie kontrolował)
Notatki w czasie wywiadu – zapisywanie luźno, dużo
wolnego miejsca lub szeroki margines.
Będą uzupełniane po wyjściu.
! Silny wpływ poprawności politycznej przy wywiadach z urzędnikami.

23. Aktywne słuchanie - techniki
Aktywne słuchanie może zastępować pytania, modyfikować je lub
generować nowe.
Okazuję rozmówcy zainteresowanie:
1. kontakt wzrokowy!
2. ciało zwrócone w kierunku rozmówcy
3. ruchy głowy (potakiwanie)
4. zwroty podtrzymujące kontakt (mhm, aha)
5. technika parafrazy, powtórzenia:
jeśli dobrze rozumiem,…
mówi pani, że…
czyli…
to znaczy…
• technika wyjaśnienia:
co ma pan na myśli…?

24. Wywiady: przygotuj się
• Szanuję czas respondenta: przygotowuję się wcześniej, czytam dokumenty.
• Mam w głowie schemat rozmowy.
• Starannie dobieram słowa.
• Przedstawiam się, mówię, co robię i dlaczego wybrałem tego właśnie
respondenta (buduję zaufanie!).
• Ubieram się neutralnie, ale schludnie, zachowuję nienagannie.
• Mam długopis i notes.
• Mam ze sobą materiały pomocnicze (np. Strategię), ale ich nie eksponuję
bez potrzeby.
• Pamiętam że mam wydobyć informacje.
• Okazuję rozmówcy zainteresowanie i szacunek dla jego wiedzy.
• Nie staram się robić wrażenia. Wszystkie światła na respondenta! Daję mu
być bohaterem.
• Kiedy mówi z zapałem o już znanych mi sprawach, słucham cierpliwie (jest
dumny ze swojej pracy).

25. Kwestie szczegółowe
Pytanie o to, czy badano potrzeby mieszkańców:
•Nie tylko pytamy o to, ilu z nich brało udział w ew. badaniu, ale też o metody, w tym
koniecznie o sposób doboru.
•Na pewno nie będzie losowy, ale warto sprawdzić, czy nie był przeprowadzony w sposób
wykluczający dotarcie do niektórych kategorii mieszkańców.
•Np. badanie tylko osób już korzystających z infrastruktury czy w ogóle uprawiających sport
(bez uwzględniania osób nieuprawiających – nie dowiemy się, czy mają potrzeby i jeśli tak,
dlaczego ich nie zaspokajają). Wśród uprawiających będzie prawdopodobnie mniej kobiet
(rodzina!), a wśród tych które uprawiają, mniej będzie matek i kobiet w starszym wieku
(którym np. „nie wypada”).
Jak wpłynie sposób doboru do badania potrzeb na wyniki tego badania?
Badamy lata 2011 i 2012:
•Unikamy przypadkowości, która może wynikać ze specyfiki akurat jednego roku.
•Śledząc zmiany można też prześledzić czy dokonano refleksji, wyciągnięto wnioski decyzyjne.

26. Kwestie etyczne
Złota reguła:
Nie wolno szkodzić badanym.
Co to znaczy? Komu możemy zaszkodzić?
• dobre imię
• poczucie bezpieczeństwa
• pozycja zawodowa
• interesy
• dane wrażliwe
• stres

27. Kwestie etyczne
Delikatna kwestia :
kontrola społeczna finansów publicznych na poziomie
lokalnym, zwłaszcza finansów organizacji które
korzystają z dotacji, takich jak UKSy.
• Jak one się czują?
• Podejrzenie o nieuczciwość.
• To samo dotyczy urzędników - ale oni zarządzają
nie swoimi pieniędzmi, a dotacja jest odbierana
jako darowizna gminy na określone cele, czyli
przyznanie pieniędzy, które przestają być publiczne
(gminne), a zaczynają być funduszami organizacji.

28. Kwestie etyczne
• Czy możemy być bezstronnymi badaczami?
• Czy reagować, kiedy nas coś wkurzy, czy
zachować (wyrachowany) dystans?
• Czy ujawniać cel badań?
Tak (liczne kontrowersje etyczne dotyczące
wprowadzania w błąd co do celu!)
• Czy ujawniać, dla kogo prowadzimy badania?
Można po zakończeniu.

29. Kwestie etyczne
Czy w ogóle rejestrować wywiady i obserwacje?
Jak?
•Rejestrowanie wywiadu wymaga zgody.
•Rejestrowanie wydarzeń publicznych – nie, ale
organizatorzy mogą zareagować na
rejestrowanie.
Poufność i anonimowość

30. Kwestie etyczne
• Czy za wywiady powinno się wynagradzać
respondentów?
Może być takie oczekiwanie.
• Jak ustawić relacje z badanymi? Jaką rolę przyjąć?
– Badacz?
– Uczestnik (np. użytkownik boiska czy basenu)?
• Czyje interesy zawodowe mogą zostać zagrożone?
• Jak się zachować, kiedy respondent okazuje osobiste
zaufanie i liczy na dyskrecję? („tylko dla pana
wiadomości”, „między nami”)
Respektować! (także po zakończeniu badania)

31. Kwestie etyczne
• Jak wpływa na przebieg badań fakt, że badacz jest stąd?
• Jak wpływają na interpretację danych moje osobiste sympatie i
doświadczenia?
• Jak wpływają na interpretację danych moje poglądy polityczne?
• Nie działam w próżni politycznej. Kto może wykorzystać moje
wnioski?
• Opozycja
• Media
• Jak fakt prowadzenia badań wpłynie na moją sytuację w lokalnej
społeczności?
• Jak reagować na żądanie dostarczenia pytań przed wywiadem?
„Mam tylko ogólne zagadnienia, to pan jest ekspertem, ja się na tym nie
znam i dlatego chcę porozmawiać.”

32. Dziękujemy
agdudz@gmail.com