การรับรู้และการตอบสนอง

1. ระบบประสาทและอวัยวะรับสัมผัส
NERVOUS SYSTEM AND THE SENSE
ครูสุกัญญา เพ็ชรอินทร์

2. การรับรู้และการตอบสนอง

3.  หน้าที่หลัก 3 ประการ ดังนี้
1.รับรู้การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมภายนอกและ
ภายในร่างกาย
2. ถ่ายทอดการรับรู้ไปยังหน่วยประมวลผลและสั่งการ
3. สั่งการหน่วยปฏิบัติการทาให้เกิดการตอบสนองต่อ
สิ่งเร้า
การรักษาสภาวะธารงดุลในเซลล์ เกิดจากการทางาน
ร่วมกันระหว่างระบบประสาท(nervous system) และ
ระบบต่อมไร้ท่อ (endocrine system)

4. ระบบประสาท (nervous system)
ฮอร์โมน (hormone)
ระบบประสานงาน
(coordinating system)

5. • คือระบบที่เกี่ยวกับการสั่งงาน การติดต่อเชื่อมโยง การ
ประสานงาน การรับคาสั่ง และปรับระบบต่างๆของ
ร่างกายให้เข้ากับสภาพแวดล้อมทั้งภายนอกและภายใน
โดยใช้เวลารวดเร็วและสิ้นสุดอย่างรวดเร็ว
• คือระบบที่ควบคุมการตอบสนองเป็นไปอย่างช้าๆ แต่เมื่อ
เกิดขึ้นแล้วจะมีผลต่อเนื่องเป็นเวลานาน เช่น การเจริญ
ของเซลล์ไข่ในรังไข่

6. แผนผังแสดงขั้นตอนของกระบวนการรับรู้ของสิ่งมีชีวิต
stimulus
ตอบสนองต่อสิ่งเร้า

8. อะมีบา (Amoeba) เป็นพวกโปรติสต์ไม่มีเซลล์ประสาท
มีการตอบสนองต่อสิ่งเร้าประเภทอาหาร และแสง สามารถ
เคลื่อนที่หนีแสงได้โดยไม่มีตัวตรวจรับแสง (Photodetector)

9. พารามีเซียมเคลื่อนที่เข้าหาหรือหนีแสงสว่างอุณหภูมิหรือสารเคมีได้
แสดงว่าสามารถตอบสนองต่อสิ่งเร้าได้
พารามีเซียมไม่มีเซลล์ประสาท แต่ใต้ผิวของเซลล์มีเส้นใยเชื่อมโยง
ระหว่างโคนซีเลีย เรียกว่าเส้นใยประสานงาน (co-ordenating
fiber)
ซิเลียรอบๆ เซลล์พารามีเซียม เส้นใยประสานงานของพารามีเซียม

10.  ยูกลีนา (Euglena) เป็นพวกโปรติสต์ไม่มีเซลล์ประสาท แต่ที่ตัวมี
Eyespot เป็นบริเวณรับแสง (Shield for a light sensitive
receptor)ทาให้สามารถทราบความเข้มแสงและทิศทางของแสงได้
ยูกลีนา

11. เปรียบเทียบระบบประสาทของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง
กับสัตว์มีกระดูกสันหลัง

12. การรับรู้และการตอบสนองของสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง
 ฟองน้า (Spongy) เป็นสัตว์ที่ไม่มีระบบประสาท ไม่มี Nerve cell
หรือ Sensory cell การรับรู้ของฟองน้าจะขึ้นอยู่กับการทางานของ
แต่ละเซลล์ โดยมันจะตอบสนองต่อแรงกดและแรงสัมผัสได้
ฟองน้า

13.  เป็นสัตว์กลุ่มแรกที่มีระบบประสาท
 ระบบประสาทเป็นแบบร่างแหประสาท
(nerve net)
 เมื่อโดนกระตุ้นที่ส่วนใดส่วนหนึ่ง จะ
เกิดการตอบสนองพร้อมกันทั้งตัว
 การเคลื่อนที่ของกระแสประสาทจะช้า
กว่าสัตว์ชั้นสูงมาก และมีทิศทางที่ไม่
แน่นอน
 พบที่ผนังลาไส้ในสัตว์ชั้นสูง ควบคุม
peristalsis ที่ลาไส้ช่วยให้อาหารเคลื่อน
ผ่านไปได้
ไฮดรา

14. พลานาเรีย
 เริ่มมีปมประสาท(ganglion)อยู่หัวทา
หน้าที่คล้ายสมองและมีเส้นประสาท
ใหญ่ด้านท้อง (ventral nerve cord)
 เส้นประสาทใหญ่ด้านท้องแยกออก
ข้างลาตัวข้างละเส้น เรียกว่าเส้นประสาท
ทางด้านข้าง (lateral nerve cord) มี
เส้นประสาทพาดขวางเป็นระยะ เรียกว่า
เส้นประสาทตามขวาง(transverse nerve)
ทาให้มองดูคล้ายบันได(ladder type)
 มีเส้นประสาทเชื่อมโยงติดกันเส้น
ประสาทวนรอบลาตัวที่เรียกว่าวงแหวน
ประสาท (nerve ring)
 เป็นสัตว์พวกแรกสุดที่มีสมอง

15. พลานาเรีย

16. หนอนตัวกลม
 มีปมประสาทรูปวงแหวน
(nerve ring) อยู่รอบคอ
หอย(circumpharyngeal
brian)
 มีเส้นประสาททางด้านหลัง
เรียกว่า dorsal nerve
cord และเส้นประสาท
ทางด้านล่าง เรียกว่า
ventral nerve cord

17. ไส้เดือนดิน

18. ไส้เดือนดิน  ปมประสาทที่หัวจะมีขนาดใหญ่ทา
หน้าที่เป็นสมอง
 มีเส้นประสาททางด้านท้อง
(ventral nerve cord) 2 เส้นแต่
มักรวมกันเป็นเส้นเดียว และมีปม
ประสาทแต่ละปล้องและแขนง
ประสาท 3-5 คู่แยกออกไปเลี้ยง
อวัยวะต่างๆ
 ไส้เดือนมีเซลล์ที่ทาหน้าที่รับสัมผัส
แสงเรียกว่า โฟโตรีเซปเตอร์เซลล์
(photoreceptor cell) เซลล์ทา
หน้าที่รับความรู้สึก (sensory
cell) และดมกลิ่นด้วย

19. แมลง
 แมลงมีระบบประสาทที่ประกอบด้วย
 สมอง(brain)เกิดจากปมประสาท 2
ปม มารวมกันไปยังoptic nerve
1 คู่ และ antennary nerve 1 คู่
 ปมประสาทใต้หลอดอาหาร
(sub-esophageal ganglion)
 เส้นประสาททางด้านท้อง
(ventral nerve cord) 2 เส้น
 มีปมประสาทหนาแน่นมากทางปลาย
หัวและตลอดด้านท้อง

20. ดาวทะเล
มีระบบประสาทเป็นวง
(nerve ring) อยู่ตรงกลาง
และแตกแขนงไปตามแขนแต่
ละข้าง เส้นประสาทที่แตกออก
จาก nerve ring ไปตามแต่ละ
แขนเรียกว่า radial nerve
มีอวัยวะสัมผัสแสงเรียกว่า จุด
ตา(eyespot) อยู่ที่บริเวณ
ปลายสุดของทุกแฉก
เทนเทเคิล(tentacle) รับ
สัมผัสเคมี

21. การรับรู้และการตอบสนองของสัตว์มีกระดูกสันหลัง
 ในคนและสัตว์มีกระดูกสันหลังที่มี
ระบบประสาทพัฒนามาก
 เซลล์ประสาทเกือบทั้งหมดรวมกันอยู่
ที่หัวมีขนาดใหญ่ และเจริญมาก มีการ
พัฒนาไปเป็นสมองส่วนที่ทอดยาวตาม
ลาตัวทางด้านหลังเรียกว่า ไขสันหลัง
(spinal cord)
 สมองและไขสันหลังทาหน้าที่เป็น
ศูนย์กลางของระบบประสาท โดยมี
เส้นประสาทแยกออกมาจากสมองและ
ไขสันหลัง และมี dorsal hollow
nerve cord มาแทนที่ ventral
nerve cord

22. ระบบประสาทและอวัยวะรับสัมผัส
NERVOUS SYSTEM AND THE SENSE
ครูสุกัญญา เพ็ชรอินทร์