1. การควบคุมการรูคิดของตนเอง
Metacognition
สภาพสังคมในยุคปจจุบันจะกําลังกาวเขาสูยุคของคลื่นลูกที่สาม ซึ่งเปนคลื่นแหงสารสนเทศ
และการใชเทคโนโลยีชั้นสูงในการติดตอสื่อสาร ทําใหขอมูลขาวสารตางๆมีการเปลี่ยนแปลงอยาง
รวดเร็ว ความรูที่เกิดขึ้นในวันนี้ กลายเปนสิ่งที่ลาสมัยสําหรับวันรุงขึ้น องคการตางๆจึงจําเปนตอง
ปรับตัวกับสภาพการที่เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็วนี้ใหไดอยางทันทวงที และแนนอนสถาบันการศึกษา
ในฐานะผูพัฒนาคนของประเทศชาติ ยิ่งจําเปนตองรูเทาทันที่จะพัฒนาเด็กและเยาวชนของชาติให
สามารถเรียนรูสิ่งตางๆในยุคของคลื่นลูกที่สามนี้ใหไดอยางมีประสิทธิภาพ ซึ่งการเรียนรูอยางมี
ประสิทธิภาพนั้น ผูเรียนจะตองใชทักษะการคิดและกระบวนการคิดเปนเครื่องมือในการสรางองคความรู
ดังนั้นผูสอนหรือแมกระทั่งตัวผูเรียนเองจําเปนตองมีความเขาใจและตระหนักถึงความสําคัญของทักษะ
การคิดของมนุษย ทิศนา แขมณี และคณะ (2540) ไดศึกษาพบวา มิติของการคิดมี 6 ดาน ไดแก
มิติดานเนื้อหาหรือขอมูลที่ใชในการคิด มิติดานคุณสมบัติที่เอื้ออํานวยตอการคิด มิติดานทักษะการคิด
มิติดานลักษณะการคิด มิติดานกระบวนการคิด และสุดทาย คือ มิติดานการควบคุมและการประเมิน
การคิดของตนเอง ผูคิดจะสามารถใชกระบวนการคิดไดดีนั้น ตองมีคุณสมบัติที่เอื้ออํานวยตอการคิด
และอีกประการหนึ่งที่มีความสําคัญยิ่ง คือ ความสามารถในการควบคุมและประเมินการคิดของตนเอง
หรือที่เรียกกันวา เมตาคอกนิชัน (Meta cognition) นั่นเอง
เมตาคอกนิชนคืออะไร
ั
เนื่องจากนักจิตวิทยาปญญานิยมเชื่อวา ผูเรียนเปนผูที่มีความสําคัญตอการเรียนรู เปนผูที่
ควบคุมกิจกรรมการเรียนรูดวยตนเอง (self-regulation) ฟลาแวล (Flavell,1979 อางถึงใน สุรางค
โควตระกูล, 2533) กลาววา Meta Cognitive หมายถึง ความรูสวนตัวของแตละบุคคล ตอสิ่งที่ได
เรียนรู หรือสิ่งที่ตนรู (Knowing) ตางกับ Cognitive ซึ่งหมายถึง การรูคิด หรือปญญาที่เกิดจากการ
เรียนรูอะไรก็ตามดวยความเขาใจ สวน พิมพันธ เดชะคุปต (4544) กลาววา เมตาคอกนิชัน หมายถึง
การควบคุมและการประเมินการคิดของตนเอง หรือความสามารถของบุคคลที่ไดรับการพัฒนา เพื่อ
ควบคุมกํากับกระบวนการทางปญญา หรือกระบวนการคิด มีความตระหนักในงานและสามารถใช
ยุทธวิธีในการทํางานจนสําเร็จอยางสมบูรณ

2. 7
เมตาคอกนิชนสําคัญอยางไร
ั
เมตาคอกนิชน เปนองคประกอบสําคัญของการเรียนรูอยางมีประสิทธิภาพ เพราะวา เปนสิ่งที่
ั
ชวยใหแตละคนควบคุม กํากับกระบวนการทางปญญาของตนได ความรูในเมตาคอกนิชน มีการพัฒนา
ั
ตั้งแตแรกเกิดโดยพัฒนาอยางชาๆ จนถึงวัยรุน ผูใหญมีแนวโนมจะมีความรูดานปญญาของตนเอง
มากกวาวัยเด็ก และมีความสามารถอธิบายในความรูนนไดดกวา (Baker,1999) การเรียนรูที่ดีสามารถ
ั้ ี
เกิดผลตอ เมตาคอกนิชนทีเ่ หมาะสม พฤติกรรมการเรียนรูที่ดีเกิดจากการสอนที่เหมาะสม
ั
องคประกอบของเมตาคอกนิชันมีอะไรบาง
เบเกอร และบราวน (Baker and Brown,1984 อางใน ทิศนา แขมณี และคณะ (2540) ไดสรุปไววา
เมตาคอกนิชัน แยกไดเปน 2 องคประกอบ คือ
1. การตระหนักรู (awareness) เปนการตระหนักรูถึง ทักษะ กลวิธี และแหลงขอมูลที่จําเปนตอ
การทํางานอยางมีประสิทธิภาพ และรูวาจะตองทําอยางไร กลาวคือ เปนเรื่องของการที่บุคคลรูถึงสิ่งที่

ตนเองคิด และความสอดคลองกับสถานการณการเรียนรู รวมไปถึงการแสดงออกในสิ่งที่รูออกมาโดย
การอธิบายใหผูอื่นฟงได สามารถสรุปใจความสําคัญของสิ่งที่เรียนรูนน หรือมีวิธการจํา การวาง
ั้ ี
ขอบขาย การจดบันทึก และความสามารถในการสะทอนการคิดของตนออกมาในขณะที่อานเรื่องราว 
หรือในการคิดแกปญหาซึงเปนทักษะที่จะทําใหบุคคลทํางานอยางมีแผน เพราะจะทําใหรูวางานนั้น
่
จะตองประกอบดวยสิ่งใดบาง ที่จะทําใหงานนั้นเกิดประสิทธิภาพ และทําใหสถานการณนั้นมี
ประสิทธิภาพยิ่งขึ้น
2. ความสามารถในการกํากับตนเอง (self-regulation) เปนความสามารถในการกํากับตนเอง
ในขณะที่กาลังคิดแกปญหา รวมไปถึงการพิจารณาวามีความเขาใจในสิ่งนั้นหรือไม การประเมินความ
ํ
พยายามในการทํางาน การวางแผนในขันตอนการทํางาน การทดสอบวิธีการที่ใช การตัดสินใจในการ
้
ใชเวลา การเปลี่ยนไปใชวธอื่นเพื่อแกปญหา
ิี
สําหรับ ฟลาเวลล(Flavell) ไดแบงเมตาคอกนิชัน เปน 2 องคประกอบ คือ
1. ความรูในเมตาคอกนิชัน (metacognitive knowledge) หมายถึง สวนของความรู ทั้งหมด
ที่บุคคลสะสมไวในระบบความจําระยะยาว เปนการที่บุคคลรูวาตนเองรูอะไร และจะบรรลุเปาหมายได
อยางไร ซึ่งปจจัยที่มีผลตอความรูในเมตาคอกนิชันของบุคคลนั้น ไดแก
- ตัวแปรดานบุคคล คือ การรูถึงความสามารถทางปญญา ของบุคคล
- ตัวแปรดานงาน คือ การรูถึงลักษณะงานที่ทํา
- ตั ว แปรด า นยุ ท ธวิ ธี คื อ การรู ถึ ง ยุ ท ธวิ ธี ที่ เ หมาะสมที่ จ ะใช ใ นการทํ า งานนั้ น ให บ รรลุ
เปาหมายอยางมีประสิทธิภาพ

3. 8
2. ประสบการณในเมตาคอกนิชัน (metacognitive experience) หมายถึง ประสบการณ
ทางการคิดที่บุคคลสามารถควบคุมได และประสบการณนี้มีความสําคัญในการกํากับตนเอง ซึ่งมี
องคประกอบ 3 ประการ คือ
- การวางแผน (planning) เปนการรูวาตนนเองคิดจะทํางานนั้นอยางไร ตั้งแตกําหนดเปาหมาย
จนการปฏิบัติงานจนบรรลุเปาหมาย
- การตรวจสอบ (monitoring) เปนการทบทวนความคิดเกี่ยวกับแผนที่วางไววาเปนไปได
เพียงใด ความเหมาะสมของลําดับขั้นตอนและวิธีการที่เลือกใชเปนอยางไร
- การประเมิน (evaluating) เปนการคิดเกี่ยวกับการประเมินการวางแผน วิธีการตรวจสอบ และ
การประเมินผลสัมฤทธิ์
การพัฒนาเมตาคอกนิชันทําไดอยางไร
การมีเมตาคอกนิชันเปนความสําคัญสําหรับผูใชทักษะการคิด กระบวนการคิด เพื่อใชในการ
กําหนดปญหา หาวิธีการแกปญหาอยางหลากหลาย จึงควรตองพัฒนาเมตาคอกนิชัน แกบุคคลตางๆ
โดยเฉพาะผูเรียน ในการพัฒนาเมตาคอกนิชันจะตอง มีการเชื่อมโยงความรูใหมกับความรูเดิมหรือ
ความรูเทาที่มีอยู เลือกยุทธวิธีการคิดอยางพิถีพิถันรอบคอบ วางแผนกํากับหรือตรวจสอบและประเมิน
กระบวนการคิด ซึ่งในการพัฒนาเมตาคอกนิชันหรือการพัฒนาพฤติกรรมการควบคุมและประเมินการ
คิดพอแบงไดเปนขั้นตอน ดังนี้
1. ระบุวาเรารูอะไร ไมรูอะไร โดยการฝกเขียนใหชัดเจน
2. อภิปรายเกี่ยวกับกระบวนการคิดของตน
3. บันทึกวิธีคิด ขอควรระวัง ความยากลําบาก โดยการเขียนอนุทิน
4. วางแผนกํากับการเรียนดวยตนเอง
5. สรุปกระบวนการคิดเมื่อทํากิจกรรมเสร็จ
6. ประเมินผลการคิดของตนเอง
การพัฒนาเมตาคอกนิชันโดยการฝกการอาน
การอานเปนเรื่องของการใชทักษะและกระบวนการคิด ผูเรียนจําเปนตองอาศัยบทบาท
ของเมตาคอกนิชันเปนอยางมาก โดยผูเรียน จะตองใสใจกับการอาน มีการจัดเตรียมและวางแผนการ
อาน รวมทั้งตองมีการประเมินผลการอาน จากหลักการดังกลาวสามารถสรุปเปนขั้นตอนสําหรับฝก
ใหแกผูเรียนได ดังนี้
1. ฝกสรางความเขาใจเกี่ยวกับความหมายของการอาน โดยเนนใหผูเรียนอานเพื่อ
ทําความเขาใจวาผูเขียนตองการสื่ออะไร มิใชอานเพื่อออกเสียงคําตางๆ

4. 9
2. ฝกตั้งจุดประสงคในการอานแตละครั้ง
3. ฝกตั้งคําถามเกี่ยวกับสิ่งที่ไดอานไดอานไปแลว
4. ฝกตั้งสมมุติฐานเกี่ยวกับสิ่งที่จะอาน
5. ฝกสรุปเนื้อหาที่ไดอานแลวดวยภาษาของตน
6. ฝกสรางจิตภาพเกี่ยวกับสิ่งที่อานไปแลว
การพัฒนาเมตาคอกนิชันโดยการฝกแกโจทยปญหา
การฝกผูเรียนใหรูถึงกระบวนการคิดของตนเองตลอดจนสามารถควบคุม ตรวจสอบ
การคิดของตนเองไดในทิศทางที่ถูกตอง อาจใชเทคนิคการแกโจทยปญหา ดังนี้
1. ฝกใหรูจักการวางแผน โดย ฝกวิเคราะหเปาหมายของการแกโจทยปญหาหานั้น
ฝกใหเลือกใชยุทธวิธีตางๆ ในการแกปญหา เชน ยุทธวิธีการเดาและตรวจสอบ การวาดภาพ การสราง
ตาราง การสรางรายการ การใหเหตุผล การคนหาแบบแผน การทํายอนกลับ เปนตน รวมทั้งฝกให
เรียงลําดับขั้นตอนตามยุทธวิธีที่ไดเลือกไวและประมาณคําตอบที่คาดวาจะได
2. ฝกใหรูจักการกํากับควบคุมและตรวจสอบการคิดของตนเอง โดยการกําหนด
เปาหมายไวในใจ และกํากับวิธีการตางๆ ใหเปนไปตามขั้นตอนของยุทธวิธีการแกปญหาที่เลือกไว
3. ฝกใหประเมินการคิดของตนเอง โดยการ ประเมินความสําเร็จของเปาหมาย
หลังจากที่ไดปฏิบัติกิจกรรมตามขั้นตอนที่เลือกไว ซึ่งอาจทําไดโดย การฝกตรวจสอบคําตอบหรือ
ผลลัพธของงานวาถูกตองจริงหรือไม และฝกตรวจสอบขั้นตอนการปฏิบัติวาสมบูรณ หรือมีขอพกพรอง
ที่อาจนําไปปรับปรุงแกไขใหดีขึ้นตอไปไดหรือไม
กล า วโดยสรุ ป เมตาคอกนิ ชั น เป น มิ ติ ห นึ่ ง ของการคิ ด มี คุ ณ สมบั ติ ที่ เ อื้ อ ต อ การคิ ด มี
ความสามารถในการในการควบคุมการคิดและประเมินการคิดของตนเอง หรือกลาวไดวา เปนสิ่งที่ชวย
ใหแตละคนควบคุมกํากับกระบวนการทางปญญาของตนได เมตาคอกนิชันจึงเปนองคประกอบสําคัญ
ของการเรียนรูอยางมีประสิทธิภาพ และการเรียนรูที่ดีสามารถเกิดผลที่ดีตอเมตาคอกนิชันดวย ดังนั้น
การฝ ก ให เ ด็ ก สามารถกํ า กั บ ตนเองได จะส ง ผลต อ การปรั บ พั ฒ นาการหรื อ การกระทํ า และ
เสริมสรางอัตมโนทัศน อันจะเปนผลตอความสามารถทางวิชาการของเด็กนั่นเอง จะเห็นไดวาแม
สังคมโลกจะเปลี่ยนไปกี่ยุคสมัยก็ตาม แมแตคลื่นลูกที่สามในยุคปจจุบันซึ่งเปนกระแสคลื่นยักษแหง
สารสนเทศและการใชเทคโนโลยีชั้นสูง หรือคลื่นแหงขอมูลขาวสารจะทวมทนหรือมีการเปลี่ยนแปลง
รวดเร็วอยางไร แตเมตาคอกนิชันไมเคยเปลี่ยนแปลง ยังคงเปนองคประกอบที่สําคัญของอาวุธที่ดีที่สุด
ของคนในยุคสมัยนี้ หากแตวาเราทุกคนเห็นอาวุธที่ติดตัวมานี้หรือไม ตรงกันขามหากเรารูจักใช รูจัก

5. 10
พัฒนาอาวุธที่วิเศษสุดในตัวเราชิ้นนี้แลว ก็จะไมมีกระแสคลื่นแหงสังคมใดๆ ที่จะมีอํานาจเหนือกระแส
คลื่นแหงปญญาของเราไปได ถึงเวลาแลวที่ผูสอน ผูเรียน และผูที่เกี่ยวของ จําเปนตองมีความ
เขาใจและตระหนักถึงความสําคัญของทักษะการคิดของมนุษย ซึ่งถือไดวาเปนปจจัยที่หก (ที่แทจริง)
แหงการดํารงชีพของมนุษยใหรูเทาทัน ไมตกเปนทาสของสิ่งตางๆทั้งปวง ทั้งในยุคสมัยนี้และยุคแหง
อนาคตขางหนา
บรรณานุกรม
เกรียงศักดิ์ เจริญวงศศักดิ์. (2537) ลายแทงนักคิด. กรุงเทพฯ : ซัคเซส มีเดีย จํากัด.
ชาติ แจมนุช. (2545) สอนอยางไรใหคิดเปน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพเลี่ยงเชียง.
ทิศนา แขมณี และคณะ. (2544) วิทยาการดานการคิด. กรุงเทพฯ : เดอะมาสเตอรกรุป
แมเนจเมนท จํากัด.
สมบัติ การจนารักพงค. (2545) เทคนิคการสอนใหผเรียนเกิดทักษะการคิด. กรุงเทพฯ :
ู
21 เซ็นจูรี่ จํากัด.
สุวิทย มูลคํา. (2547) ครบเครื่องเรื่องการคิด. กรุงเทพฯ : หางหุนสวน จํากัด ภาพพิมพ.

Baker,L. (1999). Metacognition,comprehension monitoring, and the adult leader. Educational
Psychology Review :3-38.
Livingston, J. (No date) Teaching Meta-cognition. (Online) Available :
http://www.gse.buffalo.edu/fas/shuell/cep564/Metacog.htm
What is Metacognition? (Online) Available :
http://www.usask.ca/education/coursework/802papers/Adkins/SEC1.HTM