2. 22
Woord vooraf
Geachte gediplomeerde,
Vandaag is de uitreiking van de diploma’s waarbij jullie tevens dit afstudeerjaarboek ontvangen
met daarin de samenvattingen van de afstudeerprojecten van de opleidingen Bouwkunde en
Civiele Techniek van het studiejaar 2012-2013.
Dit studiejaar is er door jullie weer veel inzet getoond uitmondend in prachtige afstudeerwer-
ken. Er is aan een verscheidenheid van Bouwkundige en Civiele onderwerpen gewerkt. Het ene
afstudeerwerk meer innovatief, het andere meer maatschappelijk relevant.
Het afstudeerwerk is het sluitstuk van de opleiding en kan als een meesterproef worden gezien.
Laten we niet vergeten dat hiervoor ook veel onderwijswerk is verzet. Vanaf de basisschool
naar het einddiploma is een lange periode waarin de onderwijsontwikkeling ook een centrale
rol speelt in jullie leven.
Het docententeam met goede ondersteuning van het secretariaat en het management hebben
met plezier met jullie samengewerkt om ons gezamenlijk doel te bereiken, namelijk om van
jullie goede beginnende beroepsbeoefenaars te maken en natuurlijk om jullie te laten slagen
in de praktijk.
Nog even kort terugkijkend naar de afgelopen vier… vijf jaren hebben wij er het volste ver-
trouwen in dat jullie een mooie werkplek of een vervolgstudie vinden om je talenten verder te
ontwikkelen en hierdoor de baan krijgt die bij je past.
Namens alle medewerkers van de opleidingen Bouwkunde en Civiele Techniek,
Ir. P.H.M. de Lange, curriculumcoördinator opleiding Civiele Techniek
3. 3Afstudeerprojecten 2013
Bouwkunde
Bouwen met Passie 6
Arcu Duo 8
EBCK GerMan & Nijhof 10
4Building Bouwmanagement 12
Building Team Saxion 14
Bouw Consulting Enschede 16
Solidum Bouwmanagement 18
eye Design 20
Perform and Engineering 22
TwenSa Bouwgroep 24
SJ Engineers 26
Civiele Techniek
WeKa Infra 30
Immortal Techniek 32
Kukara INFRA 34
Water Infrastructure Engineering 36
ProTwenthe 38
Actorius Engineers 40
CTB Le Hoff 42
L&R Waterbouw 44
Inhoud
6. 6
Bouwen met Passie:
• Gerben ten Heggeler
• Thomas Heuker of Hoek
• Mart Huistede
• Richard Langenhof
• Bart Perik
Het cultuurhuis Winschoten dient de culturele
‘markt’ van Oost-Groningen te worden. Met haar
brede aanbod aan cultuur, qua theater en muziek-
voorstellingen en de aanwezige stadsbibliotheek,
radio- en tv-studio, dansstudio’s en evenementen-
hal biedt voor een jong en oud publiek een breed
programma.
Door de centrale plaats in de regio zal het cultuur-
huis een grote betekenis hebben voor de culturele
ervaring van de omgeving Oost-Groningen.
Het ontwerp heeft geen duidelijke voorgevel, wat
duidelijk maakt dat het gebouw per functie een
andere hoofdingang heeft.
Cultuurhuis Winschoten
Bouwkunde
7. 7Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
De opdracht voor een nieuw gebouw die plaats biedt aan de
culturele samenleving van Oost-Groningen is tot stand geko-
men na het afbranden van het oude theater ‘De Klinker’ in
Winschoten. De gemeente Oldambt had gelijk het idee voor
een nieuw cultureel centrum voor Oost-Groningen.
Cultuurhuis Winschoten
Het cultuurhuis Winschoten moet plaats bieden aan een jong
en oud publiek. Door meerdere functies is er een aanbod van
verschillende culturele activiteiten. De hoofdmassa van het
cultuurhuis bestaat uit 2 bouwlagen die goed aansluit op de
lage bebouwing van de omgeving. Aan de zuidzijde van het
gebouw is een derde laag aanwezig die plaats biedt aan de
‘Centrum van de Kunsten’.
Om voor genoeg parkeergelegenheid te zorgen voor de be-
zoekers, zal deels onder het cultuurhuis en het Oldambtplein
een 2-laags parkeerlaag komen.
Architectuur
Er is gekozen voor een ontwerp met alzijdige gevels, waardoor
er benadrukt wordt dat er geen duidelijke hoofdingang is.
Om de verschillende functies in het cultuurhuis te bena-
drukken wordt er gebruik gemaakt van bakstenen wanden.
Deze accentueren de verschillende functies en deze worden
verbonden door grote glaspuien. Hierdoor wordt het idee
gecreëerd van drie zelfstandige functies die samenkomen
in de culturele ‘markt’.
Er wordt gebruik gemaakt van een ruwe roodbruine baksteen
om de bouwgeschiedenis van de omgeving te benadrukken.
In de gevel is ook veel gebruik gemaakt van glas. Hierdoor
krijgt het cultuurhuis een openlijk karakter die de mensen
aantrekt om naar binnen te stappen. Het uitgangspunt voor
de afwerking en materialen is dat deze duurzaam zijn en een
warme welkome uitstraling geven voor een breed publiek.
Functies
Het cultuurhuis huisvest verschillende functies die met elkaar
samenwerken. Op de begane grond bevindt zich als eerste in
de centrale hal/foyer/expositie. Vanuit hier is het theatercafé
bereikbaar. De twee theaterzalen zijn ook via deze ruimte be-
reikbaar. Aan de rechterzijde van het gebouw bevindt zich de
evenementenhal, deze heeft een eigen hoofdingang. Via de cen-
trale trap in de bibliotheek is de eerste verdieping bereikbaar.
Hier bevinden zich het leescafé/bibliotheek, de rtv-studio. Op
de tweede verdieping bevindt zicht het Centrum van de Kunsten
met leslokalen voor muziek en dans. Het balkon van de theater-
zaal is bereikbaar via het foyer die zich bevindt tussen de eerste
en tweede verdieping.
8. 8
Arc Duo:
• Anne Geisler
• Jochem Migchelbrink
Gelegen tussen de steden Lelystad en Almere
vormen de Oostvaardersplassen een belangrijk
onderdeel van het in ontwikkeling zijnde natuur-
gebied ´Oostvaardersland´. De kernboodschap
van de Oostvaardersplassen luidt ‘op nieuw land
schept de oerkracht van de natuur nieuwe wilder-
nis’. De opdrachtgever Staatsbosbeheer wil, als
beheerder van het gebied, de bezoekers een zo
optimaal mogelijke beleving bieden.
Er wordt een keten van voorzieningen ontwikkeld,
waaronder infocentra, uitkijklocaties, ecolodges,
wandel- en fietspaden. Centrale voorziening binnen
deze keten wordt het Natuuractiviteitencentrum.
Staatsbosbeheer wil dat het nieuwe centrum en het
omringende landschap in alle opzichten bijdragen
aan een unieke natuurbeleving en dat het voorbeel-
dig is in zijn architectuur, inrichting en inbedding
in de natuurlijke en landschappelijke context.
Natuuractiviteitencentrum ‘Oostvaardersland’
Bouwkunde
9. 9Afstudeerprojecten 2013
De groep
Als enige afstudeergroep begonnen wij het jaar met zijn tweeën.
Deze bewuste keus was gebaseerd op slagvaardigheid en ef-
fectiviteit, in een kleine groep is het makkelijker overleggen
en zijn beslissingen sneller gemaakt. Daarnaast hebben we op
deze manier een groter deel van het totaalplaatje mee willen
maken, door in plaats van taken te verdelen zoveel mogelijk
problemen samen aan te willen pakken. Deze samenwerking
was erg succesvol, mede door onze gevarieerde bouwkundige
inslag: Waar Anne vaak de nadruk legde op esthetica en vorm-
geving deed Jochem dat op constructie en bouwtechniek, en
zo werd vaak een mooie middenweg gevonden.
De keuze voor een kleinere groep zorgde ervoor dat er geen
afstudeerruimte beschikbaar was op Saxion, waardoor we uit
zijn geweken naar de binnenstad van Enschede. In het voor-
malige kantoor van Tubantia vonden we bij van Wijnen en PIT
(Platform Initiatieven Tijdelijkheid) onderdak, waar we het
gehele jaar erg plezierig hebben gezeten.
Het project
Architectenbureau Olaf Gipser Architects uit Amsterdam
leverde het schetsontwerp van het project aan. Hierin waren
drie duidelijke pijlers aan te wijzen: Een permanent open
waterdak, een viertal landschapsvitrines en een vogeluitkijk-
toren. Het waterdak verwijst naar de voormalige Zuiderzee,
welke op hetzelfde peilniveau lag. De landschapsvitrines
vertegenwoordigen elk een eigen landschapsvorm die in
de Oostvaardersplassen voorkomt, en de vogeluitkijktoren
verwijst met zijn industriële vorm en uiterlijk naar de droog-
legging. Deze drie pijlers hebben we zoveel mogelijk intact
willen houden, aangezien Staatsbosbeheer hier veel waarde
aan heeft gehecht.
Desondanks hebben we een groot aantal zaken gewij-
zigd. De draagconstructie is sterk versimpeld door middel
van een raster van gelamineerd houten liggers, gedragen
door kolommen en prefab HSB-wandelementen. Gezien de
natuurlijke uitstraling van hout is gekozen voor een houten
balklaag als dakvloer, welke voor een groot deel in het zicht
blijft. Vanuit de duurzaamheidsambitie is besloten deze uit
te voeren in inlands Lariks, aangezien Staatsbosbeheer dit
uit eigen kap haalt.
Er is besloten een decentraal verwarmings- en ventilatiesysteem
toe te passen, om zo de hoeveelheid leidingwerk voor installa-
ties sterk te verminderen. Transport van warmte / koude vindt
plaats via water, waarvan de leidingen in installatiegoten en
voorzetwanden zijn weggewerkt. In combinatie met de houten
draagconstructie ontstaat een flexibele structuur, waarin naar
behoeven wanden zijn te plaatsen- en verplaatsen.
Een andere ingrijpende wijziging is het toevoegen van een
nieuw bouwdeel, om zo uniformiteit in de plattegrond te
krijgen. Waar voorheen één van de vier landschapsvitrines
niet geheel omsloten werd door wanden is dat nu wel het
geval, zodat alle vier de vitrines ‘gelijkwaardig’ zijn. Een
gevelhoge glaspui scheidt de vitrines van het bouwwerk,
zodat de bezoeker binnen het bouwwerk het gevoel heeft
daadwerkelijk in de natuur te lopen.
De kopgevels zijn uitgevoerd als stampleemwand, wat sym-
bool staat voor de aardlagen waarin wordt afgedaald bij het
aflopen van de entreetrap welke toegang geeft tot het pand.
Ook de overige gesloten geveldelen zijn omgeven door deze
stampleemwanden. Van buiten ziet de bezoeker dus enkel
glazen geveldelen en stampleem. Een uniform en natuurlijk
beeld, perfect aansluitend bij de omgeving.
Een sterk contrast ontstaat aan de uiteinde van het pand, waar
de bezoeker terecht komt als hij de centrale hal doorkruist
heeft. Hier bevindt zich een stalen vogeluitkijktoren, welke zich
over de gehele breedte van het pand uitstrekt (24,6m). Door
het industriële karakter van de drooglegging te benadrukken
zijn hier alle staalprofielen in het zicht gelaten. De buitenlijst
bestaat uit een samengesteld vakwerkspant van HEM-600 pro-
fielen. Bordessen en trappen hangen hier vervolgens onder,
bevestigd aan voorgespannen RVS-staalkabels. Om de uitkijk-
toren bij het bouwwerk te betrekken is de Okoumé lijst die
zich langs de gehele lengte van het pand boven de gevelpuien
bevindt, langs de buitenlijst van de uitkijktoren doorgezet.
Vanaf de 21m hoge uitkijktoren kan de bezoeker zich vergapen
aan de schoonheid van het natuurgebied wat voor hem ligt,
of een blik werpen op de achter hem gelegen watermassa die
op het dak van het Natuuractiviteitencentrum ligt. Het water-
dak, welke naast een esthetische functie ook een isolerende
werking heeft in de zomer. Bij overvloedig water door regenval
zorgt een grijswater zuiverings- en opvangsysteem ervoor dat
de toiletten doorgespoeld kunnen worden met hemelwater.
Architectuur en bouwfysica, samengebracht in één.
Ervaringen
Terug kijkend op afgelopen jaar kunnen we niet anders conclu-
deren dan dat we hebben mogen werken aan een fantastisch
ontwerp. Naast een leerzaam jaar te hebben beleefd hebben
we met zijn tweeën prettig samen kunnen werken, en door
onze gevarieerde inbreng een prachtig project uitgewerkt.
Met trots presenteren we het nieuwe bezoekerscentrum in dit
schitterende natuurgebied.
10. 10
EBKC GerMan & Nijhof:
- Sjoerd Ensink
- Bas Gervink
- Bjorn Hartman
- Mathijs Nijkamp
- Kevin Westerhof
Een nieuw sport en recreatie complex aan de rand
van Hoofddorp wordt hét project in de omgeving.
Het Huis van de Sport is een unieke plek om je
grenzen te verleggen in gezondheid, ontspanning
en sportprestaties. Je kunt er alle indoorsporten
uitoefenen als amateur, maar ook als je grenze-
loos ambitieus bent en topsport beoefent. Het
hele gebouw is rolstoeltoegankelijk en geschikt
voor aangepaste sporten op individueel gebied of
in teamverband.
Met een breedtesporthal, turnfaciliteiten, fitness
en squashgelegenheden en zwembaden voor
wedstrijden, recreatie en doelgroepen is er voor
ieder wat wils. Ook is er een ruimte voor de fy-
siotherapeut gecreëerd en beschikt het complex
over horeca gelegenheden en ruimten bijeen-
komsten of vergaderingen.
‘Huis van de Sport’ te Hoofddorp
Bouwkunde
11. 11Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
De gemeente Haarlemmermeer heeft het voornemen om een
sporthal annex turncentrum gecombineerd met het voor
Hoofddorp benodigde zwemwater, onder de werktitel ‘Huis
van de Sport’ te realiseren.
De voorzieningen dienen zodanig te worden uitgevoerd dat
deze voor de kernsporten turnen, ritmische gymnastiek en
synchroon zwemmen optimaal zijn als trainingsfaciliteit en
voor het houden van wedstrijden op nationaal niveau en Euro-
pese clubontmoetingen.
Vooronderzoek
Gedurende het eerste halfjaar werden veel aspecten onderzocht
en getoetst. Denk hierbij aan het Bouwbesluit, brandveiligheid,
de constructie en het architectonische gedeelte. Tijdens dit
vooronderzoek werden bepaalde beslissingen genomen wat
verder in het project uitgewerkt worden.
Bestek en uitvoeringfase
Tijdens de bestekfase is het ontwerp verder uitgewerkt tot in-
dieningsgereed tekenwerk. Bij dit tekenwerk zijn bijbehorende
berekeningen en rapportages aangeleverd om een bouwvergun-
ning te bemachtigen. Toen de bouwvergunning in bezit was, is
er begonnen met het maken van uitvoeringstekeningen. Denk
hierbij aan productietekeningen, bouwplaatsinrichtingen, werk-
tekeningen, maar ook aan ‘nieuwe aspecten’ als clashcontrols
en Beheer en Onderhoud.
BIM
Door het jaar heen, maar met name de laatste periode, heeft bij
ons een thema centraal gestaan. Namelijk het BIM modelleren.
Na het maken van het 3D model in Revit is er geprobeerd om
zoveel mogelijk via dit model op te lossen met andere soft-
ware. Een paar voorbeelden hiervan zijn:
-• Het halen van hoeveelheden uit Revit t.b.v. calculatie;
-• Maken van 4D planning;
-• Beheer & Onderhoud d.m.v. DaluxQA;
-• Clashcontrole van bouwkundig, installatie en constructie-
model d.m.v. Solibri;
-• Lumion. Revit model ingeladen t.b.v. de eindgebruiker. Zo
krijgt degene een goed beeld van ‘wat krijg ik waarvoor ik
betaal’.
Deze manier van werken, waar het in de bouw nu vooral om
gaat, was een nieuwe manier voor ons als groep. Veel nieuwe
software is ontdekt, samen met de toepassing hiervan. Al met
al een zeer leerzaam jaar.
12. 4Building Bouwmanagement:
• Iris Aveskamp
• Bart van Barneveld
• Gabi Dibo
• Manon Grobben
• Kees Oude Avenhuis
Aan de Rietgrachtstraat in Arnhem wordt de
nieuwbouw van de 24-uurs brandweerkazerne
gerealiseerd.
De 24-uurs brandweerkazerne is een gebouw dat
erop gericht is om de brandweerfunctie optimaal
te kunnen laten functioneren. De belangrijkste
taak van de brandweer is het voorkomen van
brand en het optreden bij ongevallen, calamitei-
ten en rampen. Snel uitrukken van brandweerper-
soneel, materieel en materiaal is dus van belang
voor het bestrijden van deze situaties.
12
Bouwkunde
24-uurs Brandweerkazerne VGGM Arnhem
13. 13Afstudeerprojecten 2013
Opdracht:
Het gebouw is ontworpen, in opdracht van de hulpverlenings-
organisatie VGGM, door bct architecten. VGGM staat voor
Veiligheids- en Gezondheidsregio Gelderland-Midden.
Voor deze opdracht is een prijsvraag uitgeschreven waarop
meerdere architecten konden reageren. Dit ontwerp is tweede
geworden, waardoor dit project voor ons een goede mogelijk-
heid was om het uit te werken.
Ontwerp:
De visie van het ontwerp is, dat binnen 1 minuut vanuit alle
verblijfsruimten de stallingruimte bereikbaar moet zijn. Dit
gegeven is leidend geweest voor het ontwerp op de kazerne.
Vanuit bct architecten kregen we het concept van dit gebouw
aangeleverd.
Na een tweetal nieuwe brandweerkazernes bezocht te hebben
en aan de hand van een Programma van eisen hebben we het
gebouw ingedeeld, met de visie en het belang om snel uit te
rukken als leidende uitgangspunten.
De brandweerkazerne is een ellipsvormig gebouw; hierbij is het
mogelijk om vanuit een willekeurige plek op de ellips, de stal-
lingsruimte te bereiken binnen die ene minuut. De afmetingen
van het gebouw zijn 92,5 bij 97 meter. Om voldoende ruimte in
het gebouw te creëren hebben we een tussenverdieping in het
gebouw ontworpen, de uiteindelijke eerste verdieping.
Architectuur:
Het ontwerp is geïnspireerd door de jaren-50 architectuur.
De gevel bestaat voornamelijk uit baksteenarchitectuur, in
eigentijds horizontaal gelijnd metselwerk, en uit glas. Het
gehele gebouw bestaat uit drie bouwlagen met een doorlo-
pende gevelbelijning. Ondanks de grootschalige functie van
het gebouw doet het ontwerp, dankzij de gebogen vormen
en hoeken, zacht aan.
De gehele begane grond wordt transparant uitgevoerd, zo-
dat de voertuigen goed zichtbaar zijn. Deze keuze draagt
bij aan de maatschappelijke betrokkenheid en de sociale
controle rondom.
De brandweerkazerne:
De kazerne wordt gebruikt voor de volgende activiteiten
••Stallen voertuigen
••Faciliteren uitruk
••Verblijven (24-uurs bezetting)
••Onderhoud materieel en materiaal
••Administratieve werkzaamheden
••Overleg en instructie
••Sport en ontspanning
••Faciliteren algemeen
••Oefen en opleiden (praktijk)
••Parkeren, oefenen, manoeuvreren
Op de begane grond bevinden zich de stallingruimten, maga-
zijnen, werkplaatsen en de kleedruimte voor de uitruk.
Op de eerste verdieping bevinden zich de wachtruimte voor
de ambulance medewerkers, een magazijn en een leslokaal.
De eerste verdieping beschikt over een vide, waardoor je op
de entree neerkijkt.
De tweede verdieping is opgedeeld in drie gebieden: de lin-
kervleugel, de rechtervleugel en het centrale gedeelte. In de
linkervleugel bevinden zich de kantoren en in de rechtervleugel
bevinden zich de vertrekken voor de 24-uurs bemanning. In het
centrale gedeelte bevinden zich de kantine, de sportruimten,
oefenruimten en de ontspanningsruimten voor de vrijwilligers
en brandweer.
De kazerne biedt onderdak aan een 24-uurs ploeg van 16 per-
sonen en beschikt over 53 werkplekken.
Het parkeerdek biedt plaats voor 50 parkeerplekken, deze
zijn toegankelijk voor het kantoorpersoneel, brandweer en
het ambulancepersoneel. Het parkeerdek is te bereiken via
de hellingbaan.
Duurzaamheid
Vanuit school is de opdracht gegeven dat het gebouw ener-
gieneutraal moet zijn.
Er is veel aandacht en tijd besteed aan het kiezen van de juiste
installaties; dit heeft er toe geleid dat het gebouw volledig
energieneutraal is. Dit is gerealiseerd doormiddel van zon-
nepanelen en zonnecollectoren.
De zonnecollectoren voorzien twee 400 liter boilers van energie.
Deze boilers verzorgen warm water voor het gehele gebouw.
Er wordt 2800 m2 aan dakoppervlak gebruikt om zonne-
panelen te leggen. Deze zonnepanelen voorzien het gehele
gebouw van energie.
Omdat de begane grond volledig uit glas bestaat en er rol-
deuren zijn die gedurende de dag meerdere malen open en
dicht gaan, is er voor gekozen om de begane grond niet
volledig te conditioneren, dit eveneens in samenspraak met
de opdrachtgever.
De begane grond is rondom de entree en de kleedkamer
geconditioneerd, de 1e en 2e verdieping zijn wel volledig
geconditioneerd.
Naast het energieneutraal maken van het gebouw is er ook
gekeken naar BREEAM; dit is een internationaal erkend milieu-
vriendelijkheidskeurmerk. Gezien het gebouw van de gemeente
is, is er geprobeerd een zo hoog mogelijke score te behalen.
Alle maatregelen die zijn genomen leiden tot een execellent
score, dit is de op een na hoogste score.
14. Building Team Saxion:
• Leon Lammerink
• Ruben Lammerink
• Joris Klein Haarhuis
• Nick Elferink
• Dennis Stevens.
Het hotel Accor Novotel en Etap is gelegen in Am-
sterdam, Teleport. Beeldbepalend zijn de hoge
spoor- en metroviaducten en het Orlyplein. Het
gebouw is in zijn geheel eigendom van Accor, het
is echter een splitsing van 2 verschillende hotel-
typen. Het Novotel gedeelte en het Etap gedeelte.
Novotel probeert bij te dragen aan het welzijn
van zakenreizigers en vakantiegangers: ruime ka-
mers met een flexibele indeling voor zowel werk
als ontspanning, 24 uur per dag vergaderzalen,
servicegericht personeel, ontspanningsruimten
en oog voor duurzame ontwikkeling. Het Etap
Hotel biedt een handige, comfortabele en econo-
mische overnachting voor de gemiddelde reiziger
en zakenman.
14
Bouwkunde
Hotel Accor Novotel en Etap te Amsterdam
15. 15Afstudeerprojecten 2013
Van ontwerp tot uitvoering
Het schetsontwerp voor het gebouw is gemaakt door S2 ar-
chitecten, een architectenbureau gelegen te Amsterdam. De
opdracht is aangestuurd door de Hugenholtz Project Groep,
welke in contact staat met Accor. Het plan is destijds niet
tot uitvoering gekomen door een krimpende hotelmarkt. Het
hotel bestaat uit een twee laags parkeerkelder, op de begane
grond zijn de algemene voorzieningen te vinden met o.a.
restaurants, keukens, een fitnessruimte, een sauna en een
hammam. Op de eerste verdieping vindt men in het Novotel
de vergaderzalen en presentatieruimtes. De overige ruimtes
worden ingevuld door hotelkamers, waarvan er 460 aanwezig
zijn. Er is getracht het project zoveel mogelijk prefab uit te
voeren. Het gebouw, de vorm, de grootte en vooral de repeti-
tie in het gebouw lenen zich hier uitstekend voor. De hele dra-
gende constructie bestaat uit prefab betonnen kolommen en
prefab wanden. De gevels bestaan uit prefab gevel elementen,
waar in de uitvoering de nadruk op heeft gelegen.
BIM
Tegenwoordig begint het Building Information Model (BIM) een
steeds bepalender factor te spelen in de bouwsector. Vandaar
dat dit onderwerp centraal stond tijdens ons afstuderen. Vanaf
het opzetten van het schetsontwerp is er met het hele team in
één model gewerkt. Dit ging goed tot aan het eind van de be-
stekfase. In deze fase werd het model overbelast door de grote
hoeveelheden input. Om deze reden is het model opgesplitst in
verschillende onderdelen, die in één model worden ingeladen.
De elementen krijgen daarnaast specifieke gegevens mee die
later zijn te gebruiken voor andere softwarepakketten. Mede
hierdoor hebben wij een makkelijke een koppeling kunnen
maken naar de (4D) planning en bijbehorende opbouwfilm.
16. Bouw Consulting Enschede:
• Coen ten Berge
• Patrick Lamain
• Peter Meijer
• Sven Nijman
• René ten Thije
Architect:
• Groosman Partners, Rotterdam
De bioscoop Cinerama aan de Westblaak in
Rotterdam wordt herontwikkeld. Een (groep)
investeerder(s) heeft het complex gekocht. De
transactie is de eerste stap op weg naar een
ingrijpende transformatie. Op de plaats van het
zeven zalen tellende bioscoopcomplex verrijst
een multifunctioneel gebouw tot 70 m hoog. De
investeerder(s) praten met de Gemeente Rotter-
dam over de herontwikkeling van het strategisch
gelegen complex. Het plan past in de strategie van
de Gemeente om het aantal binnenstadbewoners
op te krikken.
De karakteristieke bioscoopgevel blijft behouden.
De foyer van de bioscoop wordt ontvangsthal en
in de 70 m hoge toren worden: ’Restaurant, 72
studenteneenheden, 90 hotelkamers en 87 ap-
partementen’ gevestigd. Aansluitend (nog) 4
bioscoopzalen en 122 parkeerplaatsen - in de
laagbouw - rondom de toren.
16
Bouwkunde
Cinerama Rotterdam
17. 17Afstudeerprojecten 2013
Aanleiding afstudeeronderwerp-/ project
Bouw Consulting Enschede is opgericht in maart 2012 en op
zoek gegaan naar afstudeerprojecten. Via tipgever - dhr. Huijnen
(ex-docent) is Bouw Consulting Enschede in contact geko-
men met Groosman Partners. Dinsdag 8 mei 2012 volgde
een gesprek, daarin kwamen 2 projecten bovendrijven:
‘De Cinerama en het Stadsmuseum, beide in Rotterdam’.
Na het presenteren van bovengenoemde projecten aan de
(opleidings)commissie bleek de Cinerama het meest toon-
aangevend i.c.m. de uitstroomprofielen: ‘Bouwtechniek en
Uitvoering’.
Project Cinerama Rotterdam
Dit winnend prijsvraagontwerp bestaande uit een stapeling
van functies op de oorspronkelijke footprint van het Cinerama
complex. De naam van de bioscoop is afgeleid van de Cinera-
ma-projectiemethode. Een methode van afspelen doormiddel
van 4 projectoren waarbij de bezoeker zich in de voorstelling
waande. Belangrijk binnen het winnende prijsvraagontwerp
is de stapeling van functies op de oorspronkelijke footprint,
bestaande entree met de status gemeentelijk monument blijft
behouden en wordt de ontsluiting van het 70 meter hoge
nieuwbouw gebouw.
De 70 meter hoge toren moet een echt herkenningspunt van
de stad worden. Tevens fungeert de Cinerama als overgang
tussen oud en nieuw Rotterdam. Het heeft haar entree aan de
levendige straat Westblaak.
Architectonisch
De 70 meter hoge toren bestaat uit balkons, gevelbeplating
en transparante puien. Dit geeft het gebouw eenheid, ro-
buustheid, maar ook moderne/ strakke uitstraling. De dichte
gevelvlakken - gevelbeplating - zorgen enigszins voor privacy,
niet zozeer voor omwonenden, maar voor de kantoorpanden
aan de Westblaak.
De Uitdaging
De grootste uitdagingen liggen op het gebied van logistiek en
omgeving. De hoogbouw in de Schiedamse Vesthof is volledig
omsloten door bestaande bebouwing, wat direct al veel pro-
blemen geeft in het kader van bovengenoemde uitdagingen.
Dan het bouwen en de omgeving: de context is krap, maar
niets is onmogelijk in Rotterdam, er wordt veel op dit soort
locaties gebouwd en nadenken over prefab is een vereiste.
Met behulp van bovengenoemde gegevens en (verkregen)
schetsontwerp van Groosman Partners is het plan van aan-
pak opgesteld. Tijdens het PvA is gebleken dat de Cinerama
kampt met een groot probleem, namelijk dat de bouwplaats
alleen toegankelijk is via 2 poorten van resp. 4,0 m (B) x 3,5
m (H). Dit probleem heeft tot - aan - uitvoeringsfase parten
gespeeld, waarop is besloten om 2-woningblokken te slopen.
Uitvoering
De uitvoeringsfase is uitgevoerd aan de hand van het vooraf
opgestelde afstudeerplan, vooronderzoek en bestek- en
indieningsgereed fase met als doelstelling: ‘Het zodanig
uitwerken van het ontwerp, dat aan de hand daarvan de
productie van bouw- en installatiecomponenten, alsook de
daadwerkelijke uitvoering en assemblage op de bouwplaats
kan plaatsvinden’. De bouwmethodiek, logistiek, omgeving
en postzegellocatie zijn uitdaging(en) - in deze fase - voor
ons als bouwtechnici -en uitvoerenden. Bouw Consulting
Enschede wil zich voornamelijk bouwtechnisch -en uitvoe-
ringsgericht onderscheiden, hieronder valt bijvoorbeeld de
bouwmethodiek, de bouwplaats, logistiek, overallplanning
en uitvoeren-techniek.
18. Solidum Bouwmanagement
• Geerten Kloppenburg
• Thomas Liebrand
• Kim van der Vegt
• Siemen Zijlstra
Het stadhuis Almelo gaat de publieke dienstver-
lening en de gemeentelijke ambt huisvesten. Het
gebouw wordt de ‘huiskamer’ van Almelo, waar
zich buiten gemeentelijke en politieke activiteiten
ook huldigingen en trouwerijen plaatsvinden.
Het stadhuis wordt gebouwd aan het kanaal van
Almelo in de binnenstad, in lijn met de rechtbank
en de Java-toren. Een deel van het plan is om de
parkeerplaats die nu in het kanaal is aangebracht
weer in oude staat te herstellen en zo het kanaal
door te trekken naar de binnenstad.
18
Bouwkunde
Stadhuis Almelo
19. 19Afstudeerprojecten 2013
De opdracht
De gemeente Almelo heeft al een tijd behoefte aan nieuwe
huisvesting, vooral omdat de gemeentelijke ambt momen-
teel verdeeld is over meerdere gebouwen in de stad. Er is
behoefte aan één gezamenlijke huisvesting. Voor het braak-
liggende terrein is in eerste instantie een appartementen-
complex ontwikkeld. Om financiële redenen is dit plan stop
gezet. In opdracht van de gemeente Almelo heeft een aantal
architecten een ontwerp gemaakt voor het nieuwe stadhuis.
IAA architecten te Enschede was niet benaderd maar heeft
uit eigen initiatief een ontwerp aangeleverd. Er is uiteindelijk
gekozen voor het ontwerp van Kraaijvanger.
De bouw van een nieuw stadhuis heeft veel weerstand ge-
had vanuit zowel de gemeente als de burgers. In tijden van
financiële crisis schiet een budget van 58 miljoen voor de
ontwikkeling en bouw van een nieuw stadhuis bij veel bur-
gers en ambtenaren in het verkeerde keelgat.
Architectuur
Het stadhuis bestaat uit twee gebouwdelen: het publieksge-
bouw en het kantoorgebouw. De twee gebouwdelen zijn met
elkaar verbonden maar toch gescheiden van elkaar. Hoewel
de twee delen samen één gebouw vormen is de architectuur
onderling zeer verschillend. Het publieksgebouw is een open
en transparant gebouw. De verdiepingen zijn hoog en ruim
opgezet, er wordt veel glas gebruikt. Het kantoorgebouw
daarentegen is veel meer gesloten en minder uitnodigend.
Prefab bouwen
We hebben geprobeerd zoveel mogelijk bouwonderdelen
geprefabriceerd op de bouw aan te laten komen. Zo wor-
den alle betonwanden, kolommen, balken en betonvloeren
in de fabriek gemaakt. Op de bouw hoeven ze enkel nog
gemonteerd te worden. Hierdoor wordt de bouwtijd verkort
en is er geen sprake van hinder door vorst. Een ander voor-
deel is dat de kwaliteit van het beton hoger ligt omdat het
onder geconditioneerde omstandigheden in de fabriek is
vervaardigd. Doordat het productieproces zich in de fabriek
afspeelt is er minder materiaal en personeel op de bouw-
plaats. Waar rekening mee moet worden gehouden is dat de
bouwkranen voldoende capaciteit hebben om de elementen
te hijsen. Het gewicht kan oplopen tot zo’n 25 ton. Daarbij
verdient het logistieke proces veel aandacht. Van elk ele-
ment moet bekend zijn op welke dag en hoe laat deze per
vrachtwagen arriveert.
Bouwen met BIM
Het 3D modelleren en het maken van een zogenaamd Building
Information Model is één van de belangrijkste ontwikkelingen
in de bouw op het moment. Het 2D tekenen van bouwteke-
ningen is spoedig verleden tijd. In plaats van 2 lijnen die een
wand moeten ‘voorstellen’ modelleren we nu werkelijk een
wand. Een Building Information Model is in feite één model van
het gebouw waar álle informatie in is aangebracht. Er werken
dan ook meerdere partijen samen. Een bekende combinatie is
architect, constructeur en installateur. De wand krijgt behalve
zijn afmetingen dus ook alle materiaaleigenschappen, tijds- en
kosteneigenschappen en zo voort. Iedere partij leest de infor-
matie uit die voor hem van belang is.
Door ook alle prefab elementen 3D te modelleren kan de
fabrikant uit het model opmaken hoe het element eruit moet
zien en hoe vaak hij deze moet produceren. Door ook tijds-
eigenschappen aan een element te geven kan uit het model
een logistieke planning worden gemaakt.
Duurzaam bouwen
De gemeente Almelo heeft duurzaamheid hoog in het vaandel.
Duurzaam bouwen kent veel aspecten: duurzame productie,
milieuvriendelijke materialen, duurzame energieopwekking,
duurzaam energieverbruik. Het stadhuis Almelo is duurzaam,
omdat we met warmte- en koude opslag in de grond energie
kunnen opslaan en hergebruiken. De verwarming is daarbij
zeer energiezuinig. We wekken zelf energie op door zonnecel-
len in de zonwering en de beglazing van het daklicht toe te
passen. Met het zogenaamde helofytenfilter (een waterfilter
van planten), heeft de daktuin behalve een architectonische
ook een duurzame functie. Water uit wastafels en toiletten
wordt door de filters gereinigd en kan worden hergebruikt
voor het spoelen van toiletten. Hierdoor wordt jaarlijks op
vele honderdduizenden liters water bespaard.
We maken het gebouw duurzaam door het ‘toekomstbe-
stendig’ te maken. In het licht van de grote leegstand van
kantoorgebouwen maken we het kantoorgebouw van het
stadhuis zo, dat er later eenvoudig appartementen van te
maken zijn.
20. eye Design:
• Daniek Besselink
• Kasper Brinkman
• Vincent Jongman
• Wassim Sako
• Teun Schippers
In Leeuwarden, aan de monumentale stadsrivier ‘de
Potmarge’, wordt de Watercampus gerealiseerd.
Het is een innovatief en onderscheidend gebouw,
dat zich richt op het vergroten van het Kenniscen-
trum van de watertechnologie. Binnen het complex
zijn worden diverse kantoren gesitueerd voor be-
drijven met affiniteit met water. Daarnaast biedt
het gebouw ruimte voor onderzoek en onderwijs.
Het onderscheidt zich door het visualiseren van de
waterzuiveringskringloop, de duurzaamheid en de
flexibiliteit.
20
Bouwkunde
Uitbreiding Watercampus Leeuwarden
21. 21Afstudeerprojecten 2013
Wij zijn eye Design
Een jong en dynamisch bouwkundig bureau met vijf gedre-
ven en ervaren medewerkers. De gemeente Leeuwarden heeft
een prijsvraag uitgeschreven voor de ontwikkeling van ‘de
Watercampus’. Het ontwerp van dit project is afkomstig van
‘Van Mourik Architecten’. Kernwoorden voor deze ontwik-
keling zijn: duurzaamheid, water, technologie en innovatie.
Woorden die perfect aansluiten op de vier kernwaarden van
ons bedrijf: passievol, bewust, groen en samen!
De Watercampus
Het project ‘de Watercampus’ is een initiatief van de gemeente
Leeuwarden. Samen met diverse water- technologische bedrij-
ven wil men het bestaande waterkenniscentrum uitbreiden
met een nieuw gebouwcomplex. Het gebouw biedt straks
plaats aan kantoren, laboratoria en onderwijsruimten.
Het complex is gelegen aan de monumentale stadsrivier ‘de
Potmarge’. De rivier vormt dé inspiratiebron voor het ontwerp,
en water is het centrale thema in het gebouw. Door openingen
in de lichtstraat druppelt het water in een vijverbak op de bega-
ne grond. Middels een waterloopbak stroomt het water naar de
kelder. Daar wordt het water weggepompt naar het eigen wa-
terzuiverhuis! Met uitzondering van vorstperioden, wordt het
water, vanuit vijvers, naar het dak geleid. Daarnaast wordt het
water continu in de atriumvijver gepompt. Op deze manier ont-
staat er een contante waterstroom, en is het zuiverproces dus
altijd zichtbaar. Het gezuiverde water wordt tevens gebruikt
voor spoelwater in de toiletten. Het zuiversysteem bestaat uit
helofytenfilters, een algenbioreactor en een vergister. Op eigen
terrein wordt water uit het geel–, grijs– en zwartwatercircuit
gezuiverd.
Duurzaamheid
Duurzaamheid is één van de speerpunten van het project. De
materialisering bestaat zoveel mogelijk uit cradle-to-cradle
producten. De constructie is opgebouwd uit een bollenplaat-
vloer. De gerecyclede en herbruikbare plastic bollen leveren
een gewichtsbesparing van ongeveer 25% op. De kozijnen wor-
den van bamboe vervaardigd. Deze duurzame grassoort wordt
overigens op meerdere plaatsen toegepast. Op het sedumdak
liggen ten slotte 1250 PVT-panelen, om de warmte– en elektri-
citeitsvraag af te dekken.
22. Perform and Engineering:
• Steef Koop
• Mathijs Slamp
• Tom Wissink
Het RevalidatieHotel is het meest recente concept
op het gebied van revalideren. Het RevalidatieHotel
combineert revalideren met overnachten op zeer
luxe wijze.
22
Bouwkunde
RevalidatieHotel
23. 23Afstudeerprojecten 2013
Opdracht:
In de Rotterdamse naoorlogse wijk IJsselmonde is de Laurens
Zorg revalidatie vestiging ‘Antonius IJsselmonde’ gelegen. Een
centrum voor revalideren en kortdurende zorg, welke in het
kader van revalidatie is gespecialiseerd in een groot aantal ge-
bieden waaronder CVA-zorg, specialistische wondverzorging,
zorg voor jongeren met niet aangeboren hersenletsel (NAH),
orthopedie en oncologie. Deze huidige huisvesting voldoet
niet meer aan de kwaliteitswensen van Laurens Zorg en sluit
daarbij ook niet meer aan bij de veranderende zorgmarkt. Er
ontstond de wens om een nieuw zorg-revalidatieconcept te
creëren. Het concept van het RevalidatieHotel. Een nieuw reva-
lidatiecentrum met de kwaliteiten en uitstraling van een hotel.
Bezoek aan het RevalidatieHotel
Na een zware operatie gehad te hebben in het ziekenhuis en de
nodige behandelingen daar zijn afgerond begint de revalidatie-
periode. Deze kunt u voortzetten in het RevalidatieHotel.
Bij binnenkomst van het RevalidatieHotel meldt u zich bij de ba-
lie. Er zal een verpleegkundige worden gevraagd om u naar uw
kamer te begeleiden. Het RevalidatieHotel bestaat uit 162 één
persoonskamers van gemiddeld 30m2. Vanuit deze kamers zijn
via de liften de fitnessruimten en behandelkamers te bereiken.
De omgeving is een belangrijke ondersteuning in het gene-
zingsproces. Het gebouw als ‘healing environment’. Dit wordt
bereikt door middel van gebruik te maken van kleur, materiaal
en veel groen.
RevalidatieHotel
In het ontwerp is het concept van Revalideren en Hotel sa-
mengebracht. Twee specifieke werelden die in één gebouw
samenkomen. Een hotel waarin wordt gerevalideerd, een ho-
tel waar gasten verblijven en geen patiënten. De kwaliteit van
de healing environment van de directe omgeving is minimaal.
Vanuit dit gegeven is het concept van een gebouw met twee
gezichten ontstaan, van hard naar zacht. Vanuit zijn stedelijke
context sluit het ontwerp aan bij de gewenste architectuurrich-
ting van het gebied. Het hart van het gebouw vormt juist een
groene organische binnenwereld.
Het project RevalidatieHotel is een gebouw van 29 meter hoog
en telt hierin 7 verdiepingen en heeft een BVO van ongeveer
12000m2. Op de begane grond bevinden zich de openbare
functies zoals het café en het restaurant. Tevens bevindt
zich hier de parkeergarage die voor gasten en personeel te
gebruiken is. Op de eerste verdieping bevinden zich de be-
handel- en fitnessruimten. Op deze verdieping kunnen gasten
revalideren onder behandeling van gespecialiseerde artsen
en fysiotherapeuten. Ook bevindt zich op deze verdieping
de binnentuin. Op de tweede tot en met de vijfde verdieping
bevinden zich de zorgkamers. Het begrip zorgkamer is ge-
kozen omdat mensen zich hier te gast moeten voelen en niet
als patiënt. Op de zesde en zevende verdieping bevinden zich
de NAH patiënten. Dit zijn patiënten met een niet aangeboren
hersenletsel. Deze patiënten dienen zo min mogelijk prikkels
van buiten krijgen. Om deze reden is het verblijf voor deze
“gasten” boven in het gebouw gesitueerd.
Architectuur
De architect van dit RevalidatieHotel is HD Projectrealisatie te
Rotterdam. De diverse hoekverdraaiingen van de planlocatie
zijn in het ontwerp als breuklijnen ingezet. De breuklijnen
creëren rechte bouwkundige gebouwdelen met een helderen
constructieve opzet. Daarbij zorgen de breuklijnen voor dag-
licht tot diep in het gebouw, waardoor het belangrijke gevoel
van dagritme: ochtend, middag, avond altijd in het gebouw te
ervaren is. In de breuklijnen worden via bruggen de verschil-
lende gebouwdelen gekoppeld, met interessante doorzichten.
Het ontwerp van het gebouw is een hedendaagse benadering
refererend naar de Rotterdamse wederopbouwarchitectuur.
De herkenbare driedeling in de gevels van plint, middenstuk
en top is herkenbaar ingezet als basis met horizontale ge-
laagdheid. De overhoekse verbijzondering ter plaatse van het
plein aan de Motorstraat accentueert de beëindiging van het
bouwblok en creëert tegelijkertijd twee gelijkwaardige gevels.
Het markeert in combinatie met de begroeide gevels tevens de
positie van de entree. Met de architectonische verbijzondering
is gerefereerd aan het ritme van verticale kaders, welke zo
herkenbaar is uit de wederopbouwperiode en het te slopen
bestaande gebouw van de planlocatie. Als basismaterialisatie
van het gebouw is gekozen voor hedendaagse detaillering met
een combinatie van metselwerk, staal en glas.
24. TwenSa Bouwgroep:
• Erwin Bosman
• Joris Ebbinge
• Ruben Groote Stroek
• Frank Grotentraast
• Jurjen Stopel
Het project “Veldwijk Noord” zal zich uiten als een
toekomstig icoon van de opnieuw ontwikkelde
Wijk Veldwijk Noord te Hengelo. De locatie van het
complex bevindt zich aan de straat Kuipersdijk,
tegenover het FBK-stadion. Het project zal bestaan
uit winkels en appartementen in de koop- en huur-
sector, waaronder studio’s voor de jeugdopleiding
van FC Twente, die beheert gaan worden door
woningbouwcorporatie Welbions.
De kleur groen is een typisch herkenningspunt
van het gebouw, deze kleur valt terug te zien aan
de gekleurde hardglasplaten en de toepassing van
groendaken. Een ander typisch herkenningspunt
is de vorm van het gebouw die bestaat uit niet
haakse hoeken en twee torens die tot een hoogte
van 34 en 47 meter reiken.
24
Bouwkunde
Veldwijk Noord
25. 25Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
Binnen het gebied van de Hengelose wijk Veldwijk Noord is een
multifunctioneel complex gepland die het commerciële cen-
trum van de wijk dient te worden. Deze opdracht is tot stand
gekomen omdat het oude buurtwinkelcentrum verouderd is,
net als een deel van de wijk die ook opnieuw ontwikkeld zal
worden. MAS Architecten heeft hiervoor het ontwerp gecreëerd.
Dit ontwerp is door ons, TwenSa Bouwgroep, aangenomen om
te gebruiken als afstudeerproject.
Het ontvangen voorlopig ontwerp is allereerst veranderd naar
een definitief ontwerp. Tijdens deze fase is naar het ontwerp
gekeken en zijn de constructie en afwerkingen bepaalt. Nadat
het ontwerp definitief afgerond was is er begonnen met de
indieningsgereedfase. In deze fase wordt het definitieve ont-
werp verder uitgebreid en worden er belangrijke aanvullende
berekeningen uitgevoerd. Aan het einde van deze fase zou het
project in te dienen zijn bij gemeente en zou een aannemer het
project aan kunnen nemen. De daarop volgende en laatste fase
is de uitvoeringsfase. Hier worden de werktekeningen, bouw-
planningen en detailbegroting gemaakt zodat het gebouw
klaar is om gebouwd te worden.
Veldwijk Noord
Het project “Veldwijk Noord” bestaat uit een onderbouw met
vijf verdiepingen inclusief een kelder. Boven op de tweede
verdieping komen twee woontorens van zeven en elf verdie-
pingen, hierdoor bereikt het gebouw een maximale hoogt van
47 meter.
De kelder zal gebruikt worden als parkeerkelder voor de bewo-
ners van het complex. Bezoekers van de commerciële ruimtes
die zich op de begane grond bevinden, kunnen gebruik ma-
ken van de parkeergelegenheden rondom het gebouw. In deze
commerciële ruimtes zullen zich onder andere een supermarkt
(Emté) en een horecaruimte vestigen. De overige winkelunits
zullen opgevuld worden door diverse nader te bepalen onder-
nemingen.
De eerste verdieping zal bestaan uit studio’s voor de jeugd-
opleiding van FC Twente en vrije huur woningen. Daarnaast is
er een fitnessruimte op de eerste verdieping die onder andere
gebruikt gaat worden door FC Twente. Op de overige boven-
liggende verdiepingen komen huur- en koopwoningen.
Gevelbeeld
De onderste verdiepingen van het gebouw worden afgewerkt
met steenstrips. Deze manier van bouwen versneld de bouwtijd
en maakt de gevel slanker zonder dat het traditionele gemetsel-
de gevelbeeld verdwijnt. In combinatie met aluminium kozijnen
geeft dit een modern maar ook vertrouwd karakter.
De torens zullen bestaan uit groen gekleurde hardglas bepla-
ting. Deze platen worden semi-blind bevestigd waardoor de
bevestiging van deze platen nauwelijks te zien is. De hardglas
beplating wordt in drie verschillende kleuren groen toegepast
en wordt per etage onderbroken door een aluminium gevelband,
hierdoor ontstaat een wisselend beeld. Al deze kenmerken sa-
men zorgen ervoor dat Veldwijk Noord een kenmerkend gebouw
zal worden in de omgeving.
Duurzaam
In onze ogen is duurzaamheid een belangrijke factor in de
bouwwereld. Onder duurzaamheid voor het project zien wij
milieuvriendelijke producten, goede isolatiewaarden en een zó
installatie-arm gebouw als belangrijke streefpunten. Zo wordt
de buitenschil in een hogere isolatiewaarde toegepast dan in de
regelgeving benodigd is en wordt er drievoudig glas toegepast.
In het gebouw wordt gebruik gemaakt van milieuvriendelijke
installaties zoals het warmtenet dat zich in deze omgeving
van Hengelo bevindt. Door dit systeem is een gasaansluiting
niet nodig in het gebouw. Voor de ventilatie wordt een warm-
teterugwinningssysteem (WTW-systeem) toegepast zodat er
bij de luchtverversing zo min mogelijk warmte verloren gaat.
Ook worden er zonnepanelen bevestigd op de daken van de
torens. Tot slot wordt op de daken van de onderbouw sedum
toegepast, dit zorgt voor een betere klimaatbeheersing tussen
buiten en binnen.
BIM (Building Information Model)
TwenSa bouwgroep heeft er voor gekozen om zoveel mogelijk
gebruik te maken van BIM. Zo is het gehele project in Revit
gemodelleerd en zijn de planning, bouwplaats en calculaties
door middel van dit model afgeleid. Daarnaast is het Revit
model voor presentaties ingeladen in animatieprogramma’s
om afbeeldingen en video’s te renderen van het gebouw.
26. SJ Engineers:
• Dinesh Santokhi
• Jochem de Jongh
Studenten van de Saxion opleiding Bouwkunde
studeren af middels een simulatie van een com-
plex gebouw . Wij als SJ Engineers hebben een
gemeentehuis gelegen in Wijhe gekozen, waarbij
we van I’M architecten eenvoudige opmaakteke-
ningen hebben verkregen. Gedurende één jaar
hebben wij dit project verder uitgwerkt, waarbij
het jaar in drie fasen en tevens tussenpeilingen is
verdeeld. Te beginnen met een vooronderzoek,
waarbij we gekeken hebben naar de constructie,
bouwfysica, bouwbesluit, bouwmethodiek, maar
ook erg veel tijd hebben besteed aan het Plan
van Eisen, zodat we wisten wat de opdrachtgever
26
Bouwkunde
Gemeentehuis Olst-Wijhe
voor ogen had met dit gebouw. Ook hebben we in
deze fase zelf enkele doelen gesteld, waarin we
ons wilden specialiseren. Na deze fase kwam de
indieningsgereedfase, waarin we de benodigde
bestektekeningen hebben gemaakt. De laatste
zes weken waren gericht op de uitvoeringsfase,
waarin we op werktekeningniveau gewerkt heb-
ben. Beiden hebben we ons in het derde jaar ver-
diept in de BIM systematiek, door een BIM-minor
te volgen op Saxion. De hierdoor meegekregen
expertise hebben we kunnen toepassen op ons
afstudeerproject.
27. 27Afstudeerprojecten 2013
BIM systematiek
Het begrip BIM staat voor Building Information Modeling.
De inhoud van dit begrip wordt door het bedrijfsleven op
verschillende manieren verwoord. Met deze reden geven wij
als SJ Engineers ook aan hoe wij dit begrip zien: We hebben
een gebouw wat we virtueel opbouwen in een 3D tekenpak-
ket. We zijn dus aan het modeleren, waarbij we tegelijkertijd
informatie aan het verzamelen zijn, welke we koppelen aan
ons model. Deze informatie wordt verzameld door in een
vroegtijdig stadium verschillende partijen samen te brengen
en hun expertise te gebruiken.
Optimaal gebruik BIM
Het virtuele bouwen in 3D geeft veel inzicht en geeft ons te-
vens de mogelijkheid om vroegtijdig problemen te kunnen tra-
ceren én op te lossen. Met BIM wordt er in een vroeg stadium
veel informatie verzameld, Tijdens de werkelijke uitvoering is
alle informatie bekend om het gebouw te kunnen realiseren,
waarbij ook al virtueel is gekeken of alle bouwdelen goed in el-
kaar passen. Door de goede voorbereiding en met behulp van
een 3D model, waarbij gevels, plattegronden, details en door-
sneden eenvoudig gegenereerd kunnen worden, is er eenheid
binnen de gemaakte tekeningen. Binnen dit project is gekeken
naar de mogelijkheid om Revit optimaal te kunnen gebruiken.
De mogelijkheden zijn onderzocht om o.a. calculatie, onder-
houd, coordinaten, uitrekstaten en bestekteksten binnen Revit
te houden, om zo IFC export te voorkomen. Gegevensverlies,
wat nog steeds bekend is bij IFC zal dus voorkomen worden.
Coordinaten uitzetten
Middels Smartrevit hebben we uitzetcoordinaten kunnen
genereren uit ons 3D model, welke ingeladen kunnen worden
in een total station.
Simulatie planning 4D
Om meer inzicht te krijgen in de planning en zijn al-dan-niet
logische volgorde qua opbouw hebben we een export gemaakt
uit Asta powerproject naar Navisworks. Door 3D elementen aan
tijd te koppelen wordt de opbouw van het gebouw gesimuleerd.
Naast het verkrijgen van meer inzicht kan ook gekeken worden
hoe de planning en daarmee de bouwtijd verkort kan worden.
Bestektekst
In ons 3D model hebben we de mogelijkheid gecreëerd om
3D elementen zoals dakbedekking aan te klikken en direct de
bestektekst te kunnen inzien met als resultaat, dat na het mo-
deleren alle bestekteksten uit het model ‘rollen’. Het is echter
nog niet duidelijk hoe dit juridisch vastgelegd kan worden.
Installaties 3D
Door installaties en leidingen voor warm- en koud tapwater,
riolering en ventilatie te modeleren hebben we het gebouw
kunnen controleren op clash detections. Dit houdt in dat we
kijken of de leidingen niet door dragende consructies lopen
of verkeerd gepositioneerd zijn. Door eventuele problemen
(clashes) virtueel op te lossen, verloopt de uitvoering efficien-
ter, met als gevolg een faalkostenreductie op de bouw.
Onderhoud
Een belangrijk onderwerp binnen de bouw is beheer on-
derhoud. We hebben gekeken hoe we zowel op locatie als
in het ontwerpproces invloed kunnen uitoefenen op dit
voor aannemers nog veelal nieuwe werkgebied. Binnen
Revit kunnen onderbouwde keuzes gemaakt worden gelet
op materialisering, zijn daarbij behorende onderhoud en de
investering welke bij een bepaalde keuze gemaakt moet wor-
den. Middels een ipad met ons 3D model kunnen we op locatie
onderhoud beheren.
Calculatie
Na het modelleren geeft ons 3D model inzicht in de kosten,
waarbij binnen Revit een onderbouwing op detailniveau ge-
maakt is, zoals we dat kennen van de een detailbegroting.
Virtueel kunnen materialen veranderd worden, waarna live de
verschillen gelet op de inverstering van materialen inzichtelijk
worden gemaakt.
Werkelijkheid vs Bim model
Omdat het 3D model van het gemeentehuis as-build (zoals
de werkelijkheid) is gemodelleerd, hebben we goed verge-
lijkingsmateriaal. Middels een Tablet waar ons 3D model op
staat zijn we in staat om het resultaat van de oplevering te
controleren met ons as-build model. Beter is het om deze
controle nog vóór de oplevering te doen en zelfs in de ruw-
bouwfase is dit mogelijk middels de applicatie DaluxQA.
Productieproces met bim
Zowel efficientie in het vervaardigen van bouwtekeningen als
nieuwe ontwikkelingen rondom BIM zijn onderzocht.
Conclusie
Het tekenpakket Revit, wat veelal bekend is geworden bij
bedrijven kan efficienter gebruikt worden. Omdat we binnen
Revit met o.a. calculatiegegevens en onderhoud werken is er
geen export nodig in de vorm van IFC. Het meest interessante
aan deze methode is dat er live veranderingen in ons virtuele
Revit model gemaakt kunnen worden, en hierbij de gevolgen
direct inzichtelijk zijn. We zullen dus geen gegevensverlies
hebben en snelle onderbouwde keuzes kunnen maken op
vooral kosten en onderhoud.
30. WeKa Infra:
• Stefan Kamphuis
• Freek Westerveld
Het Rutbeek is een recreatiepark ten zuiden van de
stad Enschede en staat bekend als een actief re-
creatief park. In januari 2010 is door de gemeente
Enschede en regio Twente een nieuw ontwikkelde
visie vastgesteld. Doel van deze visievorming was
om verschillende parken in de regio een grotere
bijdrage te laten leveren aan de toeristische en eco-
nomische ontwikkeling. Zo is ook voor het Rutbeek
een uitvoeringsprogramma opgesteld waarmee
deze visie gerealiseerd dient te worden. Voor het
Rutbeek betreft dit plan de realisatie van een bun-
galowpark van hoge kwaliteit en een aantrekkelijke
jaarrond geopende horecavoorziening, die tevens
kan voorzien in de wensen van de dagrecreanten.
30
Civiele Techniek
Wellness en Outdoor Resort Boekelo
31. 31Afstudeerprojecten 2013
Opdracht:
Regio Twente is eigenaar van vier recreatieparken in Twente:
het Hulsbeek te Oldenzaal, het Lageveld te Wierden, het Ar-
boretum Poort-Bulten te Losser en het Rutbeek te Enschede.
In januari 2010 is er een nieuw ontwikkelde visie vastgesteld.
Doel van de visievorming was de parken een grotere bijdrage te
laten leveren aan de toeristische en economische ontwikkeling.
Eén van die projecten voor het Rutbeek is de realisatie van een
bungalowpark van hoge kwaliteit en een aantrekkelijke horeca-
voorziening die het gehele jaar geopend zal zijn en tevens kan
voorzien in de wensen van de dagrecreanten.
Doel van dit project is het gebruik van het Rutbeek te verbre-
den en het aantrekken van nieuwe doelgroepen. Regio Twente
en Gemeente Enschede hechten een zeer grote waarde aan
een duurzame realisatie en exploitatie van het bungalowpark
en de horecavoorzieningen. Regio Twente stelt een zo ‘groen’
mogelijke ontwikkeling voor. Voor zowel het bungalowpark
als voor de horecavoorziening dient een krachtig concept ont-
wikkeld te worden dat aansluit op het thema voor het Rutbeek
‘Actief, outdoor, sport’.
Voor het recreatiepark bestaat alleen nog een ontwerp van
het architectenbureau. Het gaat om een combinatie van een
recreatiepark van ca. 260 vakantiewoningen aan de waterplas
met centrale voorzieningen, sportvelden en desgewenst een
natuurtransferium. Voor dit park dient er een intern wegennet
ontworpen te worden en ook de ontsluiting van het gehele park
heeft nader onderzoek nodig. Deze opdracht dient te worden
uitgevoerd aangezien de huidige situatie niet toereikend is. Op
het moment is de beoogde ontsluitingsweg een zandweg (erf-
toegangsweg) bedoeld voor landbouwverkeer, ruiters en wan-
delaars. Uit onderzoek moet blijken op welke manier de ont-
sluiting het beste gerealiseerd kan worden. Hierbij moeten alle
verschillende aspecten zoals gebruiksvriendelijkheid, milieu,
omgeving en verkeersveiligheid gewaarborgd blijven. Verder
dient de doorstroming van het verkeer binnen het park soepel
te verlopen. Er zullen verschillende alternatieven worden opge-
steld en hieruit zal uiteindelijk het alternatief worden gekozen
die het beste aansluit bij de wensen van opdrachtgever.
Vooronderzoek:
Gedurende het vooronderzoek zijn benodigde gegevens
voor het specificeren van het systeem uitgezocht. Hierbij is
uitgebreid onderzocht wat de verkeersintensiteiten zijn op
de omliggende wegen en wat het maatgevende tijdvak is
voor de verkeersintensiteit. Verder zijn benodigde gegevens
met betrekking tot de bodemgegevens opgevraagd en ver-
der verwerkt voor gebruik tijdens het ontwerp.
Relatics:
Voor het project is gebruik gemaakt van de methodiek ‘Sys-
tems Engineering’. De verschillende stakeholders zijn in kaart
gebracht en de bijbehorende klanteisen gespecifieerd. Om
overzicht te houden over al deze gegevens is er gebruik ge-
maakt van het web-based programma Relatics. Het werken met
Relatics is als zeer leerzaam bevonden, mede omdat er binnen
Saxion weinig ervaring is met het programma. Een student van
de opleiding Bouwkunde heeft voor de inrichting van het pro-
gramma gezorgd en we konden bij hem terecht voor op- en
aanmerkingen. Relatics biedt de mogelijkheid alle gegevens
met betrekking tot het project overzichtelijk weer te geven.
Verder kunnen verschillende rapportages uit worden gevoerd
waaronder de vraagspecificatie en verificatieplannen.
Ontwerp bungalowpark:
Voor het project was enkel een ontwerp van het architecten-
bureau beschikbaar. Het ging hierbij om een schetsontwerp
waarbij gedurende het project nog verschillende aanpassingen
zijn gedaan. De definitieve versie van het ontwerp is verder uit-
gewerkt en aan de hand hiervan zijn de overige voorzieningen
ontworpen. Bij het uitwerken van de verschillende onderdelen
vond constant verificatie plaats met de opgestelde eisen. De
verificatie van de systeemeisen vond op verschillende manieren
plaats, zo is er ook een koppeling van AutoCAD met Relatics
gerealiseerd. Op deze manier is alle informatie met betrekking
tot een onderdeel snel inzichtelijk en worden snel gemaakte
fouten voorkomen.
Ontsluiting Bungalowpark:
Gedurende het vooronderzoek zijn de verschillende mogelijk-
heden met betrekking tot de ontsluiting van het park onder-
zocht. Een definitieve keuze voor de ontsluiting is gemaakt
tijdens het hoofdonderzoek, en deze is verder uitgewerkt tot
een definitief ontwerp. Het definitieve ontwerp is tot stand
gekomen met behulp van berekende verwachte verkeers
intensiteiten en aangeleverde gegevens over de ondergrond
en grondwaterstand. Bij het dimensioneren van de weg is ook
veel rekening gehouden met de inpassing in de omgeving, de
inpassing speelt namelijk een zeer grote rol voor het gehele
project. Om tot een goed ontwerp te komen zijn met regel-
maat vergaderingen georganiseerd met de opdrachtgevers en
gemeente. Indien er geen vergadering benodigd werd bevonden
vond overleg via mail plaats.
32. Immortal Techniek:
• Jasper Luteijn
• Tom Jannink
• Stephan de Hoop
32
Civiele Techniek
Twentekanaal Fase 2: Uitbreiding Twentekanaal
33. 33Afstudeerprojecten 2013
Het project
Het transport via binnenvaart groeit nog steeds. Om deze
groei aan te houden zijn er aanpassingen nodig. Momenteel
heeft het Twentekanaal namelijk een scheepsklasse IV. Met
deze scheepsklasse kan het kanaal echter niet de benodigde
transport capaciteit halen. Het project “Uitbreiding Twente-
kanaal” gaat daarom over het opwaarderen van het kanaal
naar een scheepsklasse Va. Door de opwaardering van het
kanaal kunnen er schepen varen met een grotere breedte en
diepgang.
Hoe het allemaal begon
Voordat het schooljaar was begonnen hadden we al contact
met RWS. Een aantal verschillende projecten behoorden tot de
mogelijkheden, maar er was één optie die er voor ons boven
uitsprong: Twentekanaal fase 2. Het had alle onderdelen waar
wij naar opzoek waren; Waterbouw, geotechniek, en in min-
dere mate ook mechanica.
Twentekanaal fase 2 gaat over het verbreden van het Twente
kanaal zodat ook schepen van scheepsklasse 5 het kanaal
kunnen betreden. Een vrij simpele opdracht dachten wij ook
in het begin, daarom zijn er vol goede moed een hele hoop
onderdelen aan toegevoegd. Onder andere het ontwerpen van
een loswal, een zwaaikom, en een aantal natuurvriendelijke
oevers. Ecologie en duurzaamheid speelden bij dit project een
belangrijke rol, vandaar dat de natuurvriendelijke overs in het
project zijn opgenomen. Over de duur van het jaar zijn we iets
van het originele idee van RWS afgeweken en hebben zo ons
eigen project weten neer te zetten.
Hoe hebben we het aangepakt
Toen eenmaal bekend was waar het project over ging, kon
begonnen worden met de onderzoeksfase. In deze fase zijn
er zoveel mogelijk gegevens verzameld die moeten helpen
bij het maken van het uiteindelijke ontwerp. Zo is er onder
andere langs het kanaal een visuele inspectie uitgevoerd.
Bij deze inspectie werd de staat van de damwanden ge-
controleerd en is het omliggende terrein in kaart gebracht.
Naast deze inspectie zijn er onder andere gegevens van
Rijkswaterstaat in kaart gebracht, is gepraat met een aantal
betrokken ingenieursbureaus en is contact gezocht met de
gebruiker van de loswal.
Na eenmaal deze fase te hebben afgerond kon begonnen
worden met de ontwerpfase. In deze fase vonden de bereke-
ningen plaats en werden de ontwerpen uitgetekend. Zo werd
onder andere met behulp van het programma D-Sheetpiling
van Deltares en de eerder gedane visuele inspectie bepaald
waar, wanneer en welke damwanden vervangen moesten
worden. Ook werd gekeken welke nieuwe damwanden hier
moesten worden toegepast. Dit werd vervolgens in een aantal
ontwerptekeningen duidelijk weergegeven. Naast de bereke-
ningen en tekeningen voor het vervangen van de damwanden
zijn er ook berekeningen uitgevoerd en tekeningen gemaakt
voor onder andere het ontwerp van de loswal, de twee natuur-
vriendelijke oevers en de zwaaikom. Ook zijn een begroting,
fasering met stappenplan en planning voor één van de twee
natuurvriendelijke oevers gemaakt en is in kaart gebracht
waar een bodembescherming dient te worden toegepast.
Het proces
Na een iet wat langzame start aan het vooronderzoek moest
er bijgeschakeld worden. Dit is gebeurt en het vooronderzoek
is naar behoren afgerond. Met dit in het achterhoofd is er een
strakkere planning gehanteerd voor de ontwerpstudie. Na wat
tegenslagen te verduren te hebben gekregen is er nogmaals
bijgeschakeld om ook de ontwerpstudie naar behoren af te ron-
den. Bloed, zweet en tranen maar dit is uiteindelijk ook gelukt.
Meningen
We zijn tevreden met het uiteindelijk resultaat en hopen dat
de beoordelaars deze mening delen. We hebben veel geleerd
en het zou tof zijn als we in het bedrijfsleven nogmaals een
soortgelijk project mogen meemaken. Verder over de oplei-
ding Civiele Techniek: Top opleiding en aan iedere technisch
ingestelde aan te raden. Hele leuke tijd gehad met een paar
toffe uistapjes. De trip naar Barcelona in het afstudeerjaar was
daar één van. Hopelijk nog een keer een reunie met CI4 en
dan in Berlijn☺? We willen alle afstudeerders in ieder geval
het beste voor de toekomst wensen en alle mensen binnen de
opleiding van harte bedanken voor de vier jaar die wij hebben
mogen genieten op de opleiding.
34. Rukara INFRA:
• Rudy Alferink (Waterbouwkunde)
• Kay Borgerink (Waterbouwkunde)
• Ralph Borghuis (Verkeerskunde)
In Enschede ontstaat bij zware regenval veel pro-
blemen met de afvoer van het hemelwater. De stad
Enschede ligt op een kam, hierdoor stroomt water
van hoger gelegen gebieden via het riool omhoog
het centrum in. Tevens draagt het toenemend per-
centage verhard oppervlak van de laatste honderd
jaar bij aan deze situatie. Vooral ondernemers
in het centrum ondervinden hier de consequen-
ties van. Het riool in dit gedeelte van de stad is
een gemengd stelsel. Dit houdt in dat vuilwater
en hemelwater niet gescheiden zijn. Hierdoor is
de capaciteit van het riool niet groot genoeg bij
zware regenval. Als gevolg hiervan stroomt er een
combinatie van vuilwater en hemelwater over de
straten de winkels in.
34
Civiele Techniek
‘Weg met water’ Stadsbeek Enschede
35. 35Afstudeerprojecten 2013
Afstudeeropdracht
De oplossing voor deze situatie wordt gezocht in het afkop-
pelen van hemelwater in het projectgebied en het afvoeren
op de toekomstige ‘Stadsbeek’ door Enschede. Het project-
gebied omvat de Bothoven, het gedeelte tussen de kruising,
Oldenzaalsestraat met de Molenstraat tot de kruising van
Boulevard 1945 en de Oldenzaalsestraat. Een belangrijke
eis in het ontwerp is de maximale afvoercapaciteit op de
Stadsbeek, waardoor een grote hoeveelheid water geborgen
dient te worden. De gemeente Enschede staat er op, dat
hemelwater zichtbaar voor het publiek afgevoerd wordt.
Zodoende wordt een situatie gecreëerd die weg en water
in de Oldenzaalsestraat met elkaar laat samenwerken. De
Oldenzaalsestraat dient tevens heringericht te worden naar
de huidige verkeerscapaciteit. Hieruit volgt de naam van het
afstudeerproject: ‘Weg met water’ Stadsbeek Enschede.
Ontwerp watergang
Aangezien de afvoer van het water een esthetische meer-
waarde moet hebben, is gekozen om een watergang aan
te leggen. Door middel van onderleiders stroomt het afge-
koppelde hemelwater van de Bothoven de watergang in.
Het tracé is bepaald aan de hand van het profiel van vrije
ruimte. Nadat het tracé vastgesteld is, is begonnen met het
ontwerp van de watergang. In het ontwerp van de watergang
zijn stuwen geplaatst om een maximale bergingscapaciteit
te creëren. In de watergang alleen kan de grote hoeveelheid
water van 5600 m³ niet geborgen worden, waardoor extra
bergingskunstwerken gerealiseerd dienen te worden.
Waterberging
Om deze bergingscapaciteit van 5600 m³ te realiseren zijn er
verscheidene kunstwerken bedacht. Aan de kop van De Heurne
wordt een waterplein met bergingsbassin gerealiseerd. Het
toekomstige wegprofiel wordt gerealiseerd met rotondes.
Aangezien rotondes een groot ongebruikt middeleiland heb-
ben, kan deze ruimte benut worden voor waterberging. In de
Bothoven is een wadi ontworpen waardoor het hemelwater
van het zuidelijk gedeelte van deze wijk hierin geborgen en
geïnfiltreerd kan worden. Ter plaatse van de Klanderij worden
infiltratiekratten in de grond toegepast. Infiltratiekratten heb-
ben een grote bergingscapaciteit en een infiltrerende functie.
Om de berging in de watergang maximaal te benutten wordt
watergangverbreding toegepast waar beschikbare ruimte is.
Samen voldoen de bergingskunstwerken aan de gestelde be-
nodigde bergingscapaciteit van 5600 m³.
Ontwerp wegprofiel
De verkeersdoorstroming van de Oldenzaalsestraat dient
verbetert te worden aan de hand van de huidige capaciteit.
Daarnaast dient rekening gehouden te worden met het ont-
werp van de watergang. Om de doorstroming te verbeteren is
door middel van de multicriteria-analyse rotondes toegepast
in het ontwerp van het wegprofiel. Voor het wegprofiel is een
nieuwe asfaltverharding berekend. Bij het ontwerp voor het
wegprofiel is rekening gehouden met wensen en eisen van de
gemeente Enschede. Tevens is gekeken naar de herinrichting
van de kruising met de Boulevard 1945 en de kruising met
de Hoge Bothofstraat en de Van Lochemstraat. Bij de Boule-
vard 1945 is het verkeersregelsysteem aangepast. Ter hoogte
van de Hoge Bothofstraat en de Van Lochemstraat zijn de ver-
keersregelinstallaties vervangen door voorrangskruispunten.
Beeldschepping
Om een duidelijk beeld te scheppen voor de opdrachtgever, is
een fasering en een kostenraming gemaakt van het afkoppelen
en het herinrichten van het projectgebied. Het gehele project
is gevisualiseerd in een 3D-model. Met deze computersoftware
is het mogelijk gemaakt om een kijk te nemen in het project-
gebied.
36. Water Infrastructure Engineering:
• Emiel Klijnsma
• Nadi Modderman
• Albert de Vries
‘Water in de Wijk’ zal bij veel bewoners van En-
schede een negatieve reactie teweeg brengen.
Enschede heeft immers te kampen met flinke
wateroverlast bij hevige regen. Dit project biedt
een oplossing voor de wateroverlast in de wijk
Twekkelerveld. Verhard oppervlak in de wijk
wordt afgekoppeld en via een beek naar op-
pervlaktewateren geleid. In de wijk komen twee
hoofdaders te liggen: de Schuttersbeek die uit-
stroomt op de Elsbeek en de Zwiksbeek die uit-
stroomt op het Twentekanaal.
36
Civiele Techniek
‘Water in de Wijk’
37. 37Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
De ernst van de waterproblematiek wordt steeds meer belicht
in de politiek. Een speerpunt van de gemeente Enschede bij
het oplossen van hemelwateroverlast is het afkoppelen van
verhard oppervlak. Hiermee wordt het bestaande gemengd
rioolstelsel ontlast en het rendement van de rioolwaterzui-
veringsinstallatie vergroot. Aan dit speerpunt wordt in het
project tegemoetgekomen. Daarnaast is de insteek bij het
project ‘Water in de Wijk’ om waterbeheermaatregelen te
combineren met een verbetering van de ruimtelijk kwaliteit,
waardoor meer draagvlak ontstaat bij bewoners.
Vormgeving van de beek
Het ontwerp is gebaseerd op een regenintensiteit van een
bui die eens in de tien jaar voorkomt. Dat komt overeen met
bijna 36 millimeter in drie kwartier. Het water wordt ofwel
direct naar de beek gevoerd ofwel via een bergingslocatie uit-
eindelijk naar de beek stromen. De twee hoofdaders zijn als
een semi-open systeem ontworpen. Dit houdt in dat het sys-
teem bestaat uit een zichtbaar deel waarin de dynamiek van
de regenwaterafvoer te zien is, terwijl het grootste deel van
de afvoer plaatsvindt in een onzichtbaar deel ondergronds.
De keuze voor dit systeem is gebaseerd op de beperkte be-
schikbare ruimte in Twekkelerveld en de verbetering van de
ruimtelijk kwaliteit.
Het doel van het zichtbare deel is om water meer in de bele-
ving en leefomgeving van de bewoners te brengen. In droge
tijden wordt het zichtbare deel gevoed door opgepompt
grondwater. Tijdens perioden van regen zal de neerslag
zorgen voor een toename van de waterstand. Wanneer die
in het zichtbare deel van de beken te hoog wordt, zal het
overtollige water door kleine overstortbuisjes in het niet-
zichtbare deel terechtkomen. Daardoor wordt het water af-
gevoerd naar oppervlaktewateren.
Uitstroomvoorzieningen
Ter plaatse van de aansluiting op de Elsbeek en het Twente-
kanaal zijn constructies ontworpen om de problemen bij het
lozen van de grote hoeveelheden water te ondervangen. Het
voornaamste probleem bij de uitstroom van de Schuttersbeek is
de hoge snelheid van het water. Om die reden is een uitstroom-
constructie ontworpen met energievernietigende blokken. Deze
blokken dienen het water dat uit de hoofdader komt te vertragen
naar een acceptabele stroomsnelheid.
Het voornaamste probleem bij de uitstroom van de Zwiksbeek
is het te overbruggen hoogteverschil. Hiervoor is een waterval
ontworpen waarbij het water over de spoordijk naar beneden
stroomt. Deze constructie zorgt net als de beken voor een
beleving van water bij de bewoners.
Effect
Dit ontwerp zorgt voor het direct afvoeren van neerslag naar
bergingen of oppervlakte wateren. Hierdoor stroomt er min-
der water door het rioolstelsel. De wateroverlast zal hierdoor
beperkt worden. Toch zal de problematiek in Twekkelerveld
niet direct opgelost zijn. Door de benedenstroomse ligging
van de wijk zijn er ook problemen die ontstaan door water
dat uit hoger gelegen gebieden binnenkomt. De echte oplos-
sing van het probleem kan pas komen als ook in deze hoger
gelegen gebieden wordt afgekoppeld.
Het effect van het ontwerp op de waterkwaliteit is niet in detail
bekeken. Wel kan gesteld worden dat het rendement van de
rioolwaterzuiveringsinstallatie toeneemt doordat er minder
relatief schoon regenwater naar de zuivering wordt gestuurd.
38. ProTwenthe:
• Stefan Graat
• Wout Tuinte
• Martijn te Biesebeek
• Peter van Dijk
Het Masterplan Holten is een project waarin en-
kele geïntegreerde vraagstukken binnen het
dorp Holten zijn uitgewerkt. Gelegen aan de rand
van de Sallandse Heuvelrug vormt de spoorlijn
Deventer- Almelo een barriére tussen de dorps-
kern van Holten en de nabijgelegen Holterberg.
Met name de huidige gelijkvloerse kruising ter
plaatse van het station, vormt een letterlijke en
figuurlijke belemmering in de ontwikkeling van
de toeristische en recreatieve activiteiten. Re-
den voor de Gemeente Rijssen-Holten om afstu-
deergroep ProTwenthe in te schakelen. De door
ProTwenthe geformuleerde doelstelling luidde
uiteindelijk; Holten dient zich, te samen met een
conflictvrije spoorkruising, op recreatief vlak te
onderscheiden van plaatsen in de regio.
38
Civiele Techniek
Masterplan Holten
39. 39Afstudeerprojecten 2013
Even voorstellen
Afstudeergroep ProTwenthe bestaat uit een viertal studenten
van de opleiding Civiele Techniek, met als afstudeerrichtin-
gen Waterbouw en Constructief. Onder de vleugels van Reef
Infra uit Oldenzaal is voor de Gemeente Rijssen-Holten een
project uitgewerkt waarin de geformuleerde doelstelling van-
uit de afstudeerrichtingen is beantwoord. Voordat er echter
specifieke oplossingen konden worden aangedragen, zijn in
een vooronderzoek de huidige situatie en de eisen en wensen
van belanghebbenden onderzocht.
Vooronderzoek
Met behulp van Systems Engineering zijn in het Vooronder-
zoek alle relevante zaken die van invloed zijn op de besluit-
vorming binnen het project in kaart gebracht en uitgewerkt.
De resulterende oplossing bestaat feitelijk uit twee delen. De
recreatieve vraag wordt beantwoord door de aanleg van een
recreatieplas tussen Holten en de voet van de Sallandse Heu-
velrug. Het knelpunt in de vorm van de gelijkvloerse kruising,
wordt na een uitgebreide alternatieven- en variantenstudie
vervangen door een verdiept spoor met een dek ter hoogte van
het stationsgebouw. De fysieke link tussen beide onderdelen,
het spoor en de recreatieplas, is een waterbak die het spoor
letterlijk kruist en een recreatieve verbinding tussen Holten en
de Sallandse Heuvelrug zal slaan. Deze waterbak zorgt samen
met de zandhoudende bodem, de lage grondwaterstand en
de hoge intensiteit op de spoorlijn Deventer – Almelo voor de
nodige uitdagingen.
Hoofdonderzoek
Het bedenken van een recreatieplas is snel gedaan, het ont-
werpen een vak apart. Met name de zandhoudende bodem in
combinatie met een grondwaterstand onder de bodemdiepte
zorgt voor de nodige kopzorgen. Om het water op niveau te
kunnen houden is besloten de volledige bodem van de plas,
met een oppervlak van 15 hectare, te bekleden met geoplastic.
Een uitermate complexe en vooral uitvoerige operatie. Om het
resultaat optimaal te benutten heeft ProTwente ook het hemel-
water vanuit aanliggende Holtense woonwijken op de recre-
atieplas aangesloten. Het voor de recreatieplas op te vangen
hoogteverschil ter plaatse van de Holterberg is uitgevoerd met
een gewapende grondkering. In totaal wordt over een lengte
van 420 meter, middels ankertechniek een hoogte van 12 me-
ter grond gekeerd. Naast de primaire constructieve functie van
deze grondkering, wordt de wand plaatselijk uitgerust met
klimvoorzieningen en zal ook een recreatieve functie vervullen.
De aanpassing van de gelijkvloerse kruising ter plaatse van
het stationsgebouw levert weer hele andere vraagstukken op.
Met name de gestelde randvoorwaarden spelen hierin een
grote rol. Het monumentale stationsgebouw dient bijvoor-
beeld behouden te blijven en het verkeer over de spoorlijn
Deventer- Almelo mag van de bouw geen hinder ondervinden.
ProTwenthe heeft na veel afwegingen besloten om het ver-
diepte spoor aan te leggen in een tijdelijke bouwkuip naast
het huidige spoor, bestaande uit een combinatie van stalen
damwand en natuurlijk talud. Het nieuwe spoortracé schuift
hierdoor enkele meters op, waardoor het spoorverkeer tijdens
de bouw geen hinder zal ondervinden. De lage grondwater-
stand heeft voor dit onderdeel een gunstige uitwerking, want
een onderwater-betonvloer of bemaling is gezien de vereiste
ontgravingsdiepte niet nodig. Binnen de tijdelijke bouwkuip
wordt de constructie volledig in het werk gestort in moten van
25 meter. Naast de nodige constructieve (wapenings-) bereke-
ningen is er ook veel aandacht besteed aan de uitvoering en
fasering. Een buitendienststelling van het spoorverkeer is met
de aansluiting van het nieuwe spoor op het oude spoor on-
vermijdelijk, maar ook hier is nodige aandacht aan besteed.
Resultaat
Eindproduct is een integraal ontwerp en uitvoeringsplan waarbij
water en spoorlijn zijn gecombineerd in een verdiepte construc-
tie met een aangrenzende en deels kruisende recreatieplas.
Ter plaatse van het stationsgebouw is met het dek een nieuwe
leefomgeving gecreëerd en is de barrière tussen Holten en
de Sallandse Heuvelrug letterlijk verdwenen. De grote hoog-
teverschillen als gevolg van het glooiende landschap worden
opgevangen door een grondkering. Het resultaat is een voor
Holten gevarieerde recreatieve trekpleister waar bezoekers
kunnen wandelen, zwemmen, fietsen, klimmen en uiteraard
het spoor veilig en ongestoord kunnen kruisen.
Afstudeerjaar
Al met al kan er worden teruggekeken op een bewogen, uitda-
gend en vooral leerzaam afstudeerjaar. Na het eerste halfjaar
op Saxion te hebben gewerkt kwam vooral de overstap richting
het kantoor van Reef Infra in Oldenzaal de productiviteit ten
goede. Onder begeleiding van docent Robert Heino en afstu-
deerbegeleider Peter-Paul Heideman konden ervaringen vanuit
de praktijk gekoppeld worden aan afstudeerdoelen. Naast deze
begeleiding is er ook veel lering getrokken uit gerelateerde pro-
jectbezoeken. Met name het bezoek aan het project Avenue2
in Maastricht is van grote waarde geweest voor de voortgang
van het afstudeerproject. De perfecte combinatie van theorie
en praktijk.
40. Actorius Engineers:
• Ardwin Jansen
• Kasper Kerkhof
• Gertjan ter Maat
• Robbert Tiehuis
• Gijs Winkelman
De Achterhoek is een rustieke omgeving die ge-
kenmerkt wordt door zijn vergezichten en boom-
wallen, tevens wordt de Achterhoek nog niet
doorkruist door een autosnelweg. De belang-
rijkste verkeersader is momenteel de N18. Deze
weg, ook wel de Twenteroute genoemd, zorgt
ervoor dat verschillende dorpen en kernen met
elkaar verbonden zijn maar ook het doorgaande
verkeer afgewikkeld wordt. De combinatie van
deze twee verschillende functies met de huidige
inrichting zorgt voor problemen op gebied van
doorstroming, veiligheid, bereikbaarheid en leef-
baarheid. Om deze problemen op te lossen en de
Achterhoek economisch interessant(er) te maken,
heeft Actorius Engineers een oplossing bedacht.
Op deze manier brengt de N18 de Achterhoek
naar voren!
40
Civiele Techniek
‘De N18 brengt de Achterhoek naar voren’
41. 41Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
Rijkswaterstaat voorziet voor de N18 tussen Enschede en
Groenlo in een nieuwe weg, welke om de kernen van Haaks-
bergen, Eibergen en Usselo geleid wordt. Het deel van de N18
tussen Groenlo en Varsseveld is door Rijkswaterstaat niet in
studie genomen maar er worden slechts een aantal kleine maat-
regelen getroffen om de verkeersveiligheid en doorstroming te
verbeteren. De omliggende gemeenten hadden liever gezien
dat ook hier een nieuwe N18 met ongelijkvloerse kruisingen ge-
realiseerd zou worden. Omdat de N18 een belangrijk onderdeel
is van het regionale wegennet is dit een goede gelegenheid om
een studie uit te voeren naar dit deel van de N18.
Problematiek
In de eerste fase van het afstuderen is er onderzoek gedaan
naar de problemen op de huidige N18. Uit deze probleem-
analyse is gebleken dat er zich problemen voordoen op een
viertal aspecten:
••Leefbaarheid
••Veiligheid
••Bereikbaarheid
••Doorstroming
Uit het onderzoek is gebleken dat deze problemen het beste
opgelost kunnen worden door een nieuwe N18 aan te leggen,
ten noorden van het bestaande tracé. Deze nieuwe weg wordt
ontworpen als een 2x2 stroomweg met ongelijkvloerse krui-
singen en een ontwerpsnelheid van 100 km/h.
Ontwerpproces
Om tot een gedegen ontwerp te komen is het project opge-
splitst in twee disciplines. Een tweetal groepsleden heeft zich
gefocust op de constructieve aspecten in dit project. De drie
andere groepsleden hebben zich bezig gehouden met het
wegontwerp van de N18 en het omliggende wegennet. Het
constructieve gedeelte van het rapport behelst het ontwerp
van het kunstwerk dat de N312 over de nieuwe N18 leidt. Voor
het wegontwerp is naast een nieuwe N18 ook een ontwerp
gemaakt voor het omliggende wegennet tussen Lichtenvoorde
en Groenlo.
Ambitie
Voor beide disciplines is ernaar gestreefd om het standaardni-
veau te ontstijgen op het gebied van ontwerp en uitvoerings-
methodes. Voor de discipline constructie houdt dit in dat er
onderzoek is gedaan naar de economische haalbaarheid van
de toepassing van vezelversterkt Ultra Hogesterktebeton in een
verkeersbrug. De Zieuwentsebrug (kruising N312-N18) vormt
het uitgangspunt voor dit onderzoek. Voor de discipline ver-
keer wegen is ernaar gestreefd om de nieuwe N18 zodanig in
de omgeving te integreren dat de landschappelijke kenmerken
van de Achterhoek zo min mogelijk aangetast worden.
Advies
Op basis van de onderzoeksconclusies worden verschillende
adviezen gegeven worden. Wat betreft de Zieuwentsebrug
wordt geadviseerd om geen vvUHSB toe te passen. Dit heeft
ermee te maken dat de materiaalbesparing te klein is om een
kostenbesparing te realiseren. Verwacht werd dat er door toe-
passing van vvUHSB dusdanig slank ontworpen kon worden dat
de hogere eenheidsprijs van vvUHSB ten opzichte van conventi-
oneel beton gecompenseerd zou worden. Uit onderzoek bleek
echter dat er meer materiaal nodig was dan verwacht om de
doorbuiging binnen de perken te houden.
Om de N18 in de omgeving te integreren wordt er geadviseerd
de weg verdiept aan te leggen. Om problemen met de hoge
grondwaterstand in het gebied te voorkomen, is er gekozen
voor een kunstmatige polderconstructie. Dit betekent dat de
weg twee meter onder het huidige maaiveld komt te liggen. Om
de indringing van grondwater te voorkomen wordt geadviseerd
om de minerale afdichting Trisoplast aan te brengen. Dit is een
waterondoorlatende laag die aangebracht wordt onder de weg-
constructie.
Om een compleet ontwerp op te leveren is er op uitvoe-
ringstechnisch vlak aandacht besteed aan de fasering en de
daarbij behorende planningen. Van het gebied rondom de
Zieuwentsebrug is er een materieel-, materiaal- en overall-
planning gemaakt.
Om een goede schatting van de kosten te kunnen maken, is
een gedetailleerde begroting gemaakt van de aanleg van de
Zieuwentsebrug en het bijbehorende wegontwerp. Op basis
van deze begroting is een indicatie gegeven van totale kosten
van het project.
42. CTB Le Hoff:
• Pim Wischhoff
• Jordi de Leau
Wij zijn Jordi de Leau en Pim Wischhoff. We zijn
allebei 21 jaar en komen beiden uit de buurt van
Deventer. Vorig jaar tijdens het samenstellen
van de projectgroepen en het zoeken van een
afstudeeropdracht zaten we samen voor onze
vrije minor namens Witteveen en Bos in Sema-
rang, Indonesië.
Vanwege onze goede samenwerking daar, hebben
wij ervoor gekozen om samen te gaan afstuderen.
Doordat we in Indonesië zaten was het wat lasti-
ger om aan een opdracht te komen, maar dankzij
goed contact met Witteveen en Bos kregen wij van
hun een aantal opties aangeboden. Waaruit wij de
keuze hebben gemaakt voor de golfbrekers van
de haven van Yamal.
42
Civiele Techniek
Golfbrekers van de haven van Yamal
43. 43Afstudeerprojecten 2013
Opdracht
In Rusland, aan de Noordkust in de Golf van Ob, wordt een
haven gerealiseerd waar vandaan LNG (liquid natural gas) ge-
ëxporteerd gaat worden. De omstandigheden op deze locatie
maken het echter een complex project. De zee is hier ca. 9
maanden per jaar volledig dichtgevroren en de locatie ligt zo’n
2000 km van de bewoonde wereld. Dit levert zowel voor de con-
structie als voor het transport van de materialen een logistiek
probleem op. Witteveen+Bos is gevraagd om voor deze haven
een ontwerp te maken.
De haven zal beschermd moet worden tegen de golven in de
Golf van Ob, zodat schepen zonder hinder kunnen laden en
lossen. Deze golfbrekers zullen in de periode dat de zee is
dichtgevroren extreem hoge krachten ondervinden door de
druk van het ijs.
Caissons
Gezien de korte bouwperiode doordat de zee 9 maanden per
jaar is dichtgevroren, is gekozen om een deel van de golf-
brekers uit te voeren in caissons. Caissons zijn betonnen
bouwdelen die prefab geproduceerd kunnen worden wat
enorm veel tijd scheelt want op de locatie hoeven ze slechts
geplaatst te worden.
De caissons moeten ook zelf drijvend zijn, omdat de schepen
die de caissons in verband met diepgang niet helemaal tot de
locatie kunnen komen.
Transport
Door de grootte van de caissons en het feit dat ze zelf drij-
vend moeten zijn, worden speciale schepen ingezet voor
het transport. Dit zijn zogenaamde zelf-afzinkbare schepen.
Deze schepen kunnen het dek van het schip laten zinken tot
13 meter onder water. Op deze manier worden de caissons
langzaam in het water gelaten waardoor ze uiteindelijk blij-
ven drijven.
Blokkenmatten
De helft van de golfbrekers wordt uitgevoerd in stortsteen.
Het oppervlak van stortsteen golfbrekers bestaat meestal uit
een toplaag en een filterlaag. De toplaag moet de krachten
van de golven aan kunnen en daarmee voorkomen dat de
golfbreker kan eroderen. De filterlaag is een tussenlaag die
voor een geleidelijke overgang zorgt zodat tussen de open
ruimtes van de toplaag door niet alsnog erosie kan ontstaan.
Vanwege de grote ijskrachten kon er niet voor grote prefab
betonnen elementen gekozen worden aangezien deze gemak-
kelijk uit de constructie gedrukt kunnen worden. In plaats
daarvan moest er gekozen worden voor een toplaag met een
goede onderlinge verbinding. Gebruikt van blokkenmatten is
zo’n optie, dit zijn namelijk kleine betonblokken van 25 cm
dik die onderling aan elkaar vastzitten door staalkabels.
Tussenfases
De constructieperiode van 100 dagen is te kort om de con-
structie in een keer te bouwen. Dit heeft ook deels te maken
met het transport van de caissons. De opdracht was om de
golfbrekers in 3 jaar gebouwd te hebben, dus zijn er 3 peri-
odes van 100 dagen om te bouwen. Bepaald moest worden
hoeveel gebouwd kan worden in 100 dagen en dat dan na die
100 dagen er een constructie staat die dan sterk genoeg is
om de ijs-/golfkrachten te kunnen weerstaan tot de volgende
constructieperiode.
Complexiteit
Het is wel duidelijk dat er veel punten zijn waar rekening mee
gehouden moest worden tijdens dit project. Hadden we een
caisson gekozen die bestand is tegen de ijskrachten, maar
bleek deze niet te voldoen aan het drijfvermogen. Was het
caisson berekend op de golfhoogte, zou het caisson niet vol-
doen aan het verticaal draagvermogen. Al met al een complex
project, maar een beetje uitdaging in een project is nooit weg.
44. LR Waterbouw:
• Jeroen Lammers
• Tom Rutten
Het winnen van gas in de provincie Groningen
zorgt ervoor dat de druk in de bodem afneemt en
levert zakkingen op. De waterstand blijft gelijk ter-
wijl de bodem daalt. Dit resulteert in wateroverlast.
Om dit te voorkomen is een netwerk van gemalen
gerealiseerd die samenwerken om de waterstand
controleerbaar te maken. Dit project gaat over het
ontwerp van één van deze gemalen, waarbij ook
een sluis en een vis- en kanopassage moet komen.
44
Civiele Techniek
Maatregelen wateroverlast door bodemdaling
45. 45Afstudeerprojecten 2013
Na jaren van gaswinning is de druk van het gas in de bodem
aanzienlijk afgenomen met alle gevolgen van dien. Zo treedt
er onder andere bodemdaling op, die soms zelfs gepaard
gaat met lichte aardschokken. De bodemdaling wordt geschat
op ongeveer 40 centimeter in het jaar 2050. Een van de ge-
volgen van deze bodemdaling is wateroverlast. Doordat de
waterstand gelijk blijft tijdens het zakken van de bodem, lijkt
het alsof de waterstand stijgt. Hier zijn door het waterschap
Noorderzijlvest en de Commissie bodemdaling maatregelen
tegen genomen.
Om de waterstand te laten dalen en controleerbaar te maken,
is besloten een netwerk van gemalen aan te leggen. Deze ge-
malen zullen samenwerken om wateroverlast te voorkomen.
De verwachtte zakkingen van de bodem zijn in kaart gebracht
en op verschillende punten is besloten om een peilscheiding te
maken, waardoor het water stapsgewijs weggepompt kan wor-
den. De opdracht is het ontwerpen van een gemaal, een sluis,
een vispassage en een kanopassage aan de Usquerdermaar,
nabij het plaatsje Usquert in Groningen.
Er zijn voorontwerpen gemaakt van het gemaal, de sluis,
vispassage, kanopassage en wachtvoorzieningen. Voor deze
tekeningen is informatie uit diverse boeken gebruikt, onder
andere het boek ‘Ontwerp schutsluizen’ van Rijkswaterstaat en
het Handboek Gemalen van Tauw zijn gebruikt. De vooront-
werpen zijn gemaakt met behulp van het computerprogramma
Autocad van Autodesk. Daarnaast is er beschreven hoe de te-
keningen tot stand zijn gekomen en hoe deze zijn opgebouwd.
De voorontwerpen zijn gecontroleerd door middel van bere-
keningen. Van het gemaal zijn onder andere de snelheden op
verschillende punten gecontroleerd en is het energieverlies
berekend. Voor de sluis zijn onder andere de vultijd en het
schutverlies berekend. Ook is de fundering voor het gemaal,
de sluis en de vispassage berekend. Hiervoor is eerst de belas-
ting op de palen berekend, daarna is er een paal gekozen en
de maximale draagkracht hiervan berekend. Met deze waarden
is het aantal palen berekend en is er een palenplan opgesteld.
De uitkomsten van de berekeningen zijn verwerkt in de defi-
nitieve ontwerpen. Voor deze tekeningen is uitgegaan van de
voorontwerpen. Er is een definitief ontwerp van het gemaal en
van de sluis. Naast deze tekeningen is vermeld hoe de teke-
ning gemaakt is en waar deze verschilt ten opzichte van het
voorontwerp. Voor deze ontwerpen is ook gebruik gemaakt
van Autocad. Op het gebied van de uitvoering is er gekeken
naar een fasering voor de bouw en een bouwplaatsinrichting.
De fasering van de bouw is beschreven per fase, hiervan zijn
faseringstekeningen gemaakt. Daarnaast is er een tekening ge-
maakt van de bouwplaats. Bij de fasering is rekening gehouden
met de damwanden. Er is geprobeerd om zoveel mogelijk van
de blijvende damwanden als bouwkuip te gebruiken in plaats
van tijdelijke damwanden. De kosten van het geheel zijn ver-
deeld over drie ramingen, dit zijn het civieltechnische deel (C),
het werktuigbouwkundige deel (WB) en het elektrotechnische
deel (E). Alleen het civiel technische deel is uitgewerkt, maar
als vuistregel geldt dat de kosten voor het W-deel ongeveer de
helft zijn van het C-deel. Het E-deel is ongeveer een kwart van
het C-deel. Als laatste is er in opdracht van Tauw onderzocht of
het gemaal en de sluis uit zijn te voeren met prefab onderde-
len. Hiervoor is eerst gekeken welke manieren er zijn om beton
aan te brengen. Deze methoden zijn ter plaatse storten, de
holle wand methode en prefab onderdelen plaatsen.
Verder is er gekeken welke soorten verbindingen er zijn om
prefab onderdelen met elkaar te verbinden maar ook met ter
plaatse gestort beton. Met deze gegevens is bepaald welke de-
len van de sluis en het gemaal in prefab elementen zijn uit te
voeren en welke minder goed. Ook is de uitvoering toegelicht,
hierin worden de verschillen met de traditionele manier van
bouwen benoemd. Tevens is er naar het kostenaspect gekeken
maar. Daarna zijn de voordelen en de nadelen afgewogen om
tot de conclusie te komen. Deze is dat delen van het gemaal
en de sluis in prefab elementen zijn uit te voeren maar naar de
kosten zal nog nauwkeurig gekeken moeten worden.
