faktor keruntuhan majapahit

1. PENGENALAN
Kerajaan Majapahit telah di tubuhkan sekitar tahun saka 1216 iaitu bersamaan dengan
1293 Masihi oleh seorang putera dari bekas kerajaan Singasari yang dikenali sebagaiNararya
Sanggraramawijaya atau lebih dikenali sebagai Raden Wijaya. Raden Wijaya menubuhkan
Majapahit setelah berjaya mengalahkan tentera Mongol yang menyerang Jawa sekitar tahun
1293 Masihi.1Dengan itu kerajaan Majapahit diasaskan oleh Raden Wijaya dengan gelaran
sebagai Prabu Kertajasa Jayawardana selapas sahaja kehancuran kerajaan Kendiri yang
dimusnahakan oleh pasukan tentera dari China dalam Dinasti Ming yang ingin menyerang
Prabu Kertanegara namun dapat dipengarui oleh kerajaan Majapahit untuk menyerang
Kendiri dan akhirnya kerajaan kendiri di musnahkan. Setelah itu Majapahit mula berkembang
dan muncul sebagai kuasa besar di Asia Tenggara.Mengikut pandangan sarjana Majapahit
mengalami tiga situasi pemerintahan.Pertama adalah zaman permulaan kedua adalah zaman
kegemilangan dan yang terakhir adalah zaman kemerosotan.2
Zaman kegemilangan adalah semasa Majapahit diperintah oleh Hayam Wuruk.Beliau
merupakan anak kepada Puteri Djajawisnuwardani dengan Kertawardana.Zaman
pemerintahan Hayam Wuruk yang dibantu oleh Mangkabuminya Patih Gajah Mada telah
mengalami zaman kegemilangan di mana seluruh pelusuk nusantara berada di bawah
naungan kerajaan Majapahit dan di Selat Melaka. Dengan bantuan kebijaksanaan dan sumpah
Mangkabuminya yang dikenali sebagai sumpah-palapa, Majapahit pada ketika itu dapat
menyatukan seluruh kerajaan di Nusantara termasuk Pahang, Palembang, dan Temasik.3 [3]
Namun beliau telah meninggal dunia semasa Majapahit diambang kemegahan, iaitu pada
tahun 1363, Gajah Mada telah jatuh sakit disebabkan usianya yang telah, berita ini
1
Ahmad Jelani Halimi, Sejarah dan Tamadun Bangsa Melayu, Utusan Publication and Distribution Sdn Bhd
,2008, Hlm, 144
2
Muhammad Yamin, Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara, Cetakan Ketujuh, PN Balai Pustaka
Jakarta, 1972, Hlm, 22
3
Ibid, Hlm, 50
1

2. menyedihkan Hayam Wuruk kerana akan kehilangan seorang perdana menteri yang menjadi
kemegahan kemegahanya.
Setelah kehilangan Perdana Menterinya yang bijaksana maka politik kerajaan mula
mengalami perubahan kerana jawatan selama ini yang dipegang oleh Mangkabuminya tidak
ada waris yang mampu menandingi beliau.Maka jawatan selama ini dipegang olehnya
dibahagikan kepada beberapa jabatan untuk diperintah oleh para pegawai Majapahit.Setelah
itu bermulanya kelemahan kerajaan Majapahit walaupun tidak lagi menyerlah namun sudah
mula berlaku kepincangan politik.Dan pada tahun 1389 masihi merupakan titik tolak kepada
kemerosotan kerajaan Majapahit apabila Prabu Rajasanegara (Hayam Wuruk) telah
meninggal dunia.4Faktor peperangan di antara pemerintah atau penguasa tempatan
merupakan faktor utama yang telah menpercepatkan kejatuhan dan perpecahan empayar
Majapahit. Namun begitu ,terdapat juga faktor-faktor lain yang turut menyumbang kepada
kejatuhan kerajaan Majapahit.
FAKTOR DALAMAN
Peperangan di antara pemerintah atau penguasa tempatan
Peperangan di antara pemerintah atau penguasa tempatan merupakan faktor terpenting
yang menyebabkan kerajaan Majapahit mengalami zaman kejatuhan.Perang saudara diantara
Wikramawardhana dengan Bhre Wirabhumi.Perang saudara ini dikenali sebagai Perang
Paregreg yang berlaku semasa pemerintahan Wikramawardhana sekitar tahun 1319 sehingga
1429 masihi.Perang ini berlaku disebabkan perasaan tidak puas hati Bhre Wirabhumi
terhadap perlantikan Wikramawardhana sebagai pemerintah Majapahit.Hal ini berlaku kerana
4
Ibid, Hlm, 80
2

3. beliau merasakan bahawa beliau paling layak untuk dilantik sebagai pemerintah.Disamping
itu juga,telah berlaku perang saudara yang hebat iaitu sekitar tahun 1401 sehingga 1405
masihi yang telah membawa kepada kematian Bhre Wirabhumi.Perang saudara tersebut
memberi kesan kepada kerajaan Majapahit dari segi politik iaitu kekuasaannya sebagai
sebuah kuasa terkuat di Nusantara semakin merosot.Keadaan ini telah menyebabkan negeri-
negeri berdekatannya seperti Melaka menguasainya.5
Perasan tidak puas hati Bhre Wirabhumi wujud akibat daripada wasiat Hayam Wuruk
yang lebih memilih Wikramawardana yang hanya menantu HayamWuruk sedangkan beliau
adalan anak kandung Hayam Wuruk dengan gundiknya . Hal ini dapat di buktikan apabila
ketika Hayam Wuruk masih hidup, beliau telah mewasiatkan bahawa selepas beliau wafat
takhta kerajaan akan diterajui oleh menantu beliau yakni Wirakramawardana suami kepada
puteri Kasumawardani.Namun Hayam Wuruk juga meningalkan waris dari selirnya yang
bernama Raja Wirabumi yang ditempatkan di sebelah timur Jawa. Maka wujud dua keluarga
dari keturunan yang sama. Hal ini menyebabkan berlaku pergolakan politik di antara kuasa
pusat yang diperintah oleh Wirakramawardana dan kuasa peringkat daerah yang diperintah
oleh Wirabumi dan akhirnya tercetus perang saudara.6
Wirabumi tidak mengiktiraf kerajaan pusat kerana Wirakramawardana hanyalah
menantu Hayam Wuruk, sedangkan beliau adalah anak dari selir dari Prabu Hayam huruk.Ini
menyebabkan Wirabumi tidak tunduk kepada kerajaan yang berpusat di Majapahit.Maka
berlakulah pergolakan antara dua buah keluarga berterusan maka terletuslah perang saudara
pada tahun 1404 Masihi sehingga 1406 Masihi yang dikenali sebagai perang
Paregreg.7Dalam perang ini Wirakramawardana banyak mendapat sokongan dalam
5
Mohd Dahlan Mansoer, Penghantar Sejarah Nusantara Awal, Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur,1979,
Hlm, 190.
6
Muhammad Yamin, Tatanegara Majapahit , Jajasan Prapantia, Jakarta, 1978, Hlm 46
7
Ibid, Hlm 93.
3

4. mempertahankan kerajaanya sehinggalah kematian Wirabumi ketangan Raden Gadjah yang
berpangkat Ratu Achirbaja.8Walaupun Wirakramawarda memperolehi kemenangan namun ia
memberi impak besar kerana mulanya hilang pengaruhi pusat kepada daerah-daerah naugan
Majapahit dan lahir dendam dari keluarga pihak Wirabumi.9
Kesan daripada perang saudara menyebabkan lahir perasaan dendam dari sebelah
pihak yakni ahli keluarga Wirabhumi. Keadaan ini dibuktikan semasa Ratu Suhita menaiki
takhta kerajaan Majapahit pada tahun 1429 masihi menyebabkan kerajaan berat sebelah
kerana golongan yang dulu melawan Wirabumi kini ditindas manakala orang yang
membunuh Wirabumi yakni Raden Gajah juga dibunuh.10
Kematian Mangkubumi Patih Gajah Mada dan Hayam Wuruk
Kematian Mangkubumi Patih Gajah Mada merupakan salah satu faktor yang menyebabkan
berlakunya kemerosotan dan kejatuhan kerajaan Majapahit.Hal ini kerana Patih Gajah Mada
merupakan seorang pemimpin yang berkaliber dan cekap dalam menjalankan dasar
pemerintahannya.Beliau merupakan seorang rakyat biasa yang dilahirkan di Pulau Bali dan
menetap di Majapahit.Patih Gajah Mada telah dilantik menjadi pegawai pengawal istana
semasa zaman pemerintahan Prabu Jayanagara sekitar tahun 1309 sehingga 1328
masihi.Kegemilangan Majapahit semasa pemerintahan Hayam Wuruk adalah didorong oleh
kebijaksanaan Patih Gajah Mada yang berperanan sebagai pembantu, penasihat dan Perdana
Menteri.Oleh kerana kebijaksanaan beliau telah menyebabkan banyak wilayah-wilayah yang
Wilayah Gurun (Lombok),Seran (Seram),Tanjung Pura( Kalimantan), Haru (Sumatera
Utara), Pahang (Tanah Melayu),Dopo,Bali,Sunda,Palembang, dan Temasik (Singapura)
8
Ibid, Hlm, 64
9
Hasan Djafar, Girindrawarddhana Beberapa Masalah Majapahit Akhir, Yayasan Dana Pendidikan Buddha
Nalanda, Jakarta,1978,Hlm, 46
10
Muhammad Yamin, Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara, Hlm, 46
4

5. .Selain itu,Patih Gajah Mada juga merupakan seorang pemimpin yang bijak dan bercita-cita
tinggi dalam menjalankan pentadbirannya.Misalnya,kerajaan di sekitar Majapahit telah
mengakui kewibawaannya dan tunduk kepada Patih Gajah Mada.Patih Gajah Mada turut
terkenal dengan sumpah Nusantara atau nama lainnya ialah Sumpah Palapa.11
Keadaan ini telah membawa kepada perlantikan Patih Gajah Mada sebagai Perdana
Menteri atau Patih Amangku Bumi sekitar tahun 1336 masihi.Patih Gajah Mada telah
meninggal dunia sekitar tahun 1364 masihi dan telah menyebabkan kekosongan jawatan yang
dipegang oleh Patih Gajah Mada iaitu jawatan Patih Amangku Bumi.Jawatan tersebut
mengalami kekosongan selama 3 tahun sehingga tahun 1367 masihi dan Hayam Wuruk telah
melantik Gajah Enggon untuk memegang jawatan tersebut.Hayam Wuruk enggan melantik
orang lain untuk memegang jawatan tersebut kerana tidak ada seorang pun yang layak.Hal ini
jelaslah menunjukkan bahawa Patih Gajah Mada merupakan seseorang yang begitu penting
dalam kerajaan Majapahit.Selepas kematian Patih Gajah Mada,jawatan beliau terbiar kosong
kerana tidak ada sesiapa yang layak memegang jawatan tersebut.Keadaan ini menunjukkan
bahawa peranan yang dimainkan oleh Patih Gajah Mada sangat penting dan Majapahit telah
mengalami kemerosotan selepas kematian beliau.12
Namun setelah beliau meninggal dunia, maka jawatan beliau tidak ada yang mampu
memikul dan terpaksa dibahagikan kepada beberapa jabatan ini mengambarkan tiada yang
mampu menjawati kedudukan Gajah Madah.Kematian beliau menyedihkan Prabu Hayam
Wuruk sebelum wafat kerana tiada yang mampu mengantikan kebijaksanaanya.Hal ini
menyebabkan jawatan Gajah Madah dipimpin oleh empat orang pegawai kerajaan, iaitu
Warda Menteri (menteri Sapuh), Bernama Pu Tading, Tumenggug (mantjanegera) Pu Nala,
11
D.G.E Hall, Sejarah Asia Tenggara, Dewan Bahasa dan Pustaka Kuala Lumpur Kementerian Pelajaran
Malaysia, 1979, Hlm, 108
12
Slametmulyana,Negarakretagama dan Tafsir Sejarahnya, Bhratar Karya Aksara, Jakarta, 1979, Hlm, 40
5

6. Menteri Anom Patih dan Perdana Menteri.13Perkara ini mengambarkan bahawa selepas
kemangkatan Gajah Madah keadaan politik kerajaan Majaphit mengalami perubahan yang
begitu besar.Majapahit terpaksa berusaha mencari yang terbaik untuk mengantikan jawatan
yang ditinggalkan oleh Gajah Madah dan kesan dari kejadian tersebut, maka bermulalah
kemerosotan Majapahit walaupun tidak lagi nyata sehinggalah kemangkatan Prabu Hayam
Wuruk.14
Kelemahan raja-raja selepas Hayam Wuruk
Seterusnya kelemahan raja-raja selepas Hayam Wuruk juga merupakan salah satu
faktor yang memyebabkan kerajaan Majapahit mengalami zaman kejatuhan.Selepas
kemangkatan Hayam Wuruk pada tahun 1389 Masihi maka pemerintahan kerajaan diwarisi
oleh kerajaan yang tidak berkelibar . Penganti takhta kerajaan sesudah Hayam Wuruk adalah
Wirakramawardani yang memerintah dari tahun 1389 masihi sehinggalah tahun 1429 masihi
merupakan menantu kepada Hayam Wuruk.15Semasa pemerintahan Wirakramawardani
politik kerajaan mula merosot akibat ketidak puashati dari segelintir keturunan Rajasanegara
yang membawa kelemahan pentadbiran kerajaan.Perang saudara mula meletus akibat
Wirabumi tidak mengiktiraf kuasa Majapahit.16Perang tercetus ini mengakibatkan
kepincangan politik Majapahit yang menyebabkan kawalan terhadap negeri naugan kurang
diambil perhatian oleh raja Majapahit yang akhirnya membuka jalan kepada penubuhan
kerajaan baru yang tidak lagi bernaung kepada pemerintahan Majapahit.Hal ini dibuktikan
dengan pembebasan Palembang dari kekuasaan majapahit.Hal ini menunjukan kelemahan
13
Muhammad Yamin, Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara, Hlm, 79
14
Ibid, Hlm, 80
15
R. Atmodanimto, Babad Demak dalam Tefsir Sosial – Politik, Millennium Publisher,2000, Hlm, 35
16
D.G.E Hall, Sejarah Asia Tenggara, Hlm, 115
6

7. raja Majapahit menyebabkan banyak negeri tidak lagi mengiktiraf kerajaan majapahit dan
cuba untuk menubuhkan kerajaan sendiri.
Akibat daripada perang saudara di antara Wirabumi dan Wirakramawardani
menyebabkan Wirabumi dibunuh terbunuh pada tahun 1406 Masihi dan bandar Varabumi
ditawan.Namun perang tersebut menyebabkan kematian pegawai China. Hal ini
menyebabkan hubungan dengan kerajaan China mula regang, walaupun hati maharaja China
dapat diredakan dengan wang ganti rugi yang dibayar oleh Wikramawardani untuk menebus
kematian pegawai cina dalam perang tersebut.17
Pada tahun 1429 Masihi raja Wikramawardani meninggal dunia dan tampuk
pemerintahan diwarisi oleh anak beliau iaitu Ratu Suhita (1429-1447 M).Semasa kerajaan
Ratu Suhita berlaku satu pemberontakan yang dipimpin oleh Bhre Daha.Ini menunjukan
kelemahan kerajaan yang mengakibatkan wujud pemberontakan untuk mengulingkan
kerajaan.18Selepas kematian Ratu Suhita takhta pada tahun 1447 Masihi takhta kerajaan
diterajui oleh Raja Kertavijaya yang merupakan saudara lelaki Ratu Suhita.Ekonomi kerajaan
Majapahit semakinlembab akibat kelemahan pemerintah kerajaan Majapahit sendiri ini
kerana banyak kawasan yang dulunya menjadi nadi ekonomi Majapahit mula tidak
berhubung dengan bandar pentadbiran Majapahit seperti Kalimantan Timur dan Pelembang.
Selepas pemrintahan Raja Kertavijaya kerajaan Majapahit diperintah oleh Seri
Radjasawardana pada tahun 1451 Masihi sehingga 1453 Masihi, namun selepas kematian
beliau tiada waris yang memerintah kerajaan Majapahit menyebabkan Majapahit tidak beraja.
Dicatitkan bahawa ketika tahun 1453 sehingga 1456 Masihi, Majapahit tidak mempunyai
Raja.Sehinggalah kemunculan Hiang Purwawisjesa.Beliau memerintah selama sepuluh tahun
17
Ibid, Hlm, 116.
18
Ibid, Hlm, 119
7

8. dari tahun 1465sehingga tahun 1466 Masihi.19Selepas itu kerajaan Majapahit diperintah oleh
beberapa orang raja sehinggalah tiga orang raja yang terkini yang memimpin takhta kerajaan
Majapahit iaitu Bera Widjaja yang berkuasa di Majapahit yang dikenali sebagai Prabu
Adipati Udara dan Prabu Maharadja Adipati Unus.Pemerintahan pusat semankin lemah
apabila ketenteraan Majapahit mula lumpuh kerana tidak mampu menepis serangan dari luar
lagi, ini menunjukkan betapa lemahnya raja ketika ini memerintah Majapahit. Perkara ini
dibuktikan semasa serangan yang dilakukan oleh Demak dalam era pemerintahan Bera
Wijaya, tenteranya tidak mampu untuk menepis serangan tersebut yang menyebabkan kota
Majapahit di diruntuhkan.20Hal demikian telah menyebabkan kerajaan Majapahit semakin
lemah kerana peperangan tersebut melibatkan kekuatan tentera dan ekonomi yang sangat
banyak.
Kekerapan pertukaran pusat pemerintahan dan pentadbiran
Kekerapan pertukaran pusat pemerintahan dan pentadbiran juga merupankan salah
satu faktor yang kejatuhan kerajaan Majapahit..Bermula pada tahun 1451 Masihi iaitu
semasa pemerintahan Rajasawardhana,beliau telah memindahkan ibu negeri Majapahit ke
Fahuripan.Selepas itu,ibu negeri Majapahit telah dipindahkan ke Tumapel semasa Raja Phre
Wengker memerintah dan ibu negeri Majapahit telah berpindah ke Daha pula semasa Bhre
Padan Salas memerintah pada tahun 1468 Masihi.Kekerapan pertukaran tempat pemerintahan
dan pentadbiran telah menyebabkan ketiadaan wilayah yang kuat untuk dijadikan sebagai
pusat pemerintahan kerajaan Majapahit.Keadaan ini turut mewujudkan hanya terdapat
sesetengah kawasan sahaja yang memberi sokongan kepada pemerintah Majapahit kerana
tidak wujud kesepaduan.Keadaan ini akan memberi kesan kepada Majapahit iaitu pengaruh
19
Muhammad Yamin, Tatanegara Majapahit, Hlm, 66.
20
Ibid, Hlm,80
8

9. dari kawasan-kawasan luar telah mulai masuk ke dalam kawasan Majapahit serta mendirikan
kerajaan-kerajaan baru di wilayah jajahan Majapahit.Hal ini jelaslah memberi kesan kepada
kerajaan Majapahit kerana tidak sempat menguatkan kuasa di kawasan ibu negerinya.21
Pemberontakan
Selepas sahaja pemerintahan Wirakramawardana tahta kerajaan diterajui oleh Ratu
Suhita.Maka semasa pemerintahan baliau telah berlaku satu pemborontakan untuk
mengulingkan kerajaan.Pemberontakan tersebut yang diketuai oleh Bhre Daha.Walaupun
sebelum ini pemberontakan telah berlaku semasa pemerintahan Hayam Wuruk namun senang
sahaja di kalahkan oleh Mangkabuminya Gajah Madah. Dalam pemerintahan Ratu Suhita
pemberontakan ini membawa kesan yang besar kepada kota pemerintahan. Apabila
pemberontakan berlaku di pusat pemerintahan menyebabkan kawalan ke atas daerah takluk
berkurang kerana tertempu kepada masalah untuk menyelesaikan masalah pemberontakan
tersebut.Hal ini menyebabkan kemerosotan kerajaan Majapahit apabila kurang penguasan
keatas negeri takluk.22
FAKTOR LUARAN
Pengaruh China terhadap negeri naunganMajapahit
Salah satu faktor luaran yang mengundang masalah tersebut ialah kegiatan kerajaan
Ming dari kerajaan China iaitu kerajaan tersebut sedang meluaskan pengaruhnya di sekitar
Asia Tenggara dan Asia Selatan.Setelah kerajaan Ming berjaya meluaskan kuasanya,kerajaan
21
Marwati Djoened Poesponegoro,Sejarah Nusantara Indonesia, Hlm 442.
22
D.G.E Hall, Sejarah Asia Tenggara, Hlm, 118
9

10. tersebut telah mengiktiraf kerajaan-kerajaan kecil di sekitar Nusantara seperti
Melaka,Palembang,Pasai,Aru(Haru),Lamburi dan Brunei.Keadaan ini membawa kepada
terbentuknya pengaruh Majapahit di luar Jawa dan memberi peluang kepada kerajaan-
kerajaan itu berkembang menjadi kerajaan besar dan kuat seperti Melaka.Hal ini telah
mendorong pedagang bertumpu ke pelabuhan-pelabuhan baru tersebut dan meninggalkan
pelabuhan Majapahit.Keadaan ini telah memberi kesan dari segi cukai yang dipungut oleh
Majapahit semakin berkurang.Jelaslah bahawa kegiatan yang dijalankan oleh kerajaan Ming
telah menggugat ekonomi Majapahit yang seterusnya membawa kepada kemerosotan
kerajaan tersebut.23
Perkembangan agama Islam
Kemunculan pengaruh agama Islam turut merupakan faktor yang menyebabkan
kemerosotan dan kejatuhan Majapahit.Pengaruh agama Islam dikatakan telah berkembang
semasa kemunculan bandar dan negeri Melaka sebagai pusat perniagaan laut antrabangsa dan
pusat politik.Perkembangan agama Islam telah menyebabkan kerajaan Majapahit semakin
mundur menjelang awal abad ke-15 masihi.Menurut Paraton,negeri Majapahit telah diserang
dan dihancurkan oleh gabungan negeri Islam Jawa Timur pada tahun 1478 masihi.Tanda–
tanda kelemahan agama Hindu yang terdapat di Majapahit jelas kelihatan semenjak agama
Islam mula bertapak di bandar-bandar Jawa Timur.Hal ini telah menyebabkan para pujangga
dan ulama agama Hindu berhijrah ke Pulau Bali.24
Perkembangan agama Islam ini juga telah mengurangkan kekuasaan kebudayaan
kehinduan dalam kerajaan Majapahit dan agama Islam telah mula bertapak dan menjadi
23
Ahmad Jelani Halimi, Sejarah dan Tamadun Bangsa Melayu, Hlm, 150
24
Mohd Dahlan Mansoer, Penghantar Sejarah Nusantara Awal, Hlm 191
10

11. daerah-daerah agama Islam di kawasan persisiran pantai.Kawasan–kawasan tersebut telah
mula beransur menjadi negara yang kuat berpusat Gerisik,Sidayu,Tuban
Djepara,Demak,Tijirebon dan Banten.Keadaan ini telah menyebabkan kerajaan Majapahit
merosot kerana tidak dapat berhubung dengan pulau-pulau yang lain.Hal ini telah
menyebabkan kekuasaan Majapahit terhadap kawasa-kawasan taklukkannya semakin
merosot.Disamping terdapat masalah-masalah yang menyebabkan berlakunya kejatuhan dan
kemerosotan Majapahit ialah terdapat perkembangan dalam bidang politik dan ekonomi
terutamanya di daerah-daerah persisir utara Jawa yang disertai perkembangan agama Islam
yang semakin pesat.Perkembangan pesat agama Islam ini pesat sekitar akhir abad
XVsehingga awal abad XVI.25
Kemunculan dan perkembangan Kerajaan Melayu Melaka
Kemunculan Melaka pada tahun 1400 masihi juga antara faktor kepada kemerosotan
dan keruntuhan kerajaan Majapahit di Jawa. Melaka yang diasaskan oleh waris dari raja
Palembang iaitu Parameswara merupakan anak Sang Aji telah membebaskan diri dari
kongkongan kerajaan Majapahit setelah beliau berkeyakinan akan dapat mewujudkan semula
kerajaan Srivijaya apabila Majapahit mula jelas kelihatan kemerosotanya, beliau merupakan
wakil kerajaan Majapahit untuk memerintah Palembang disamping itu beliau adalah menantu
kepada Hayam Wuruk. Parameswara yang telah melepaskan diri dari kekuasaan Majapahit
dengan melakukan penyucian diri yang dikenali sebagai abheseka .Melalui penyucian
25
Muhammad Yamin, Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara, Hlm , 86
11

12. tersebut Parameswara telah mengelarkan dirinya sebagai Sri Tri Buana yang membawa
26
makna Maharaja Tiga Buana.
Kemunculan kerajaan Melayu Melaka adalah ekoran daripada kegiatan yang
dilakukan oleh kerajaan Ming iaitu kerajaan Ming telah mengiktiraf kerajaan-kerajaan kecil
di sekitar Nusantara dan salah satu kerajaan tersebut ialah kerajaan Melayu Melaka.Keadaan
ini telah memberi peluang kepada kerajaan melayu Melaka berkembang dan menjadi sebuah
kerajaan yang besar dan kuat.Kewibawaan politik kerajaan Majapahit di Nusantara semakin
menurun akibat daripada perang saudara yang berlaku telah membawa kepada perkembangan
dan kemunculan kerajaan Melayu Melaka.Keadaan tersebut telah membawa kepada
perkembangan kerajaan Melayu Melaka sebagai pusat kegiatan perniagaan laut
Antarabangsa.Pada masa itu,kerajaan Melayu Melaka telah muncul sebagai sebuah kuasa
politik yang besar di rantau Nusantara kerana mendapat sokongan daripada Maharaja Ming
Yung-Lo dari Negara China.
Melaka telah menjadi terkenal kerana mempunyai kemudahan yang selesa bagi
memenuhi kehendak para pedagang seperti gudang bawah tanah dibina bagi memudahkan
pedagang menyimpan barang dagangan mereka.Disamping itu juga,Melaka juga dikenali
sebagai pelabuhan entrepot dan mampu memberi perlindungan keselamatan kepada pedagang
yang singgah ke Melaka.Jaminan keselamatan yang diberikan oleh Melaka telah
menyebabkan pedagang datang berdagang ke sana dan jumlah pedagang yang datang ke
Majapahit semakin berkurang.Laporan Cheng-Ho mengandungi pujian kepada bandar
semulajadi Melaka serta rajanya.Cheng-Ho menyatakan bahawa bandar serta raja Melaka
layak dibantu supaya menjadi pusat perniagaan antarabangsa dan pusat kuasa politik yang
baru di Lautan Selatan.Maharaja Chin,iaitu Maharaja Yung-Lo telah mengiktiraf negeri
26
Pengajian Malaysia Sejarah Tanah Melayu,International Law Book Services,2010, Hlm, 9
12

13. Melaka sebagai negeri yang bebas dibawah naungan China.Ekoran daripada itu telah
menyebabkan Siam tidak berani mengancam Melaka dan telah menyebabkan kerajaan
Majapahit kehilangan bantuan moral serta politik dari negeri China.Kemunculan Melaka
sebagai pusat perniagaan laut antarabangsa dan pusat politik telah memberi peluang terhadap
perkembangan agama Islam di kawasan bandar-bandar pantai utara Jawa Timur.Keadaan ini
jelas menampakkan bahawa kerajaan Majapahit hampir mengalami kemerosotan. 27
Kemunculan kerajaan Islam Demak
Kemunculan kerajaan Islam Demak turut merupakan salah satu faktor luaran yang
menyebabkan berlakunya kemerosotan dan kejatuhan Majapahit.Setelah kemunculan
pengaruh agama Islam di Jawa Timur telah melahirkan sebuah kuasa politik yang baru di
daerah persisir Utara Jawa yang masih berada di dalam wilayah kekuasaan kerajaan
Majapahit iaitu kerajaan Islam Demak.Menurut pendapat Prof.Dr Slametmuljana melalui
buku beliau yang berjudul Runtuhnya kerajaan Hindu-Djawa dan Timbulnya Negara-Negara
Islam di Nusantara pada tahun 1968 telah menyatakan bahawa kerajaan Majapahit
mengalami keruntuhannya pada tahun Saka 1400 kerana telah mendapat serangan dari
kerajaan Demak.28
Jelaslah bahawa tindakan kerajaan Islam Demak ingin menakluk kerajaan Majapahit
disebabkan mempunyai latar belakang politik dan keagamaan yang bermotifkan
“perangsabil”.Kerajaan Islam Demak telah muncul sebagai sebuah kuasa politik yang baru
berlandaskan kepada ajaran agama Islam serta telah berjaya melepaskan diri dari terikat
dengan Doktrin Cosmogoni yang dilandasi Hinduisme.Perbezaan agama di antara kerajaan
27
Andaya, Barbara Watson dan Leonardo Andaya, Sejarah Malaysia, Petaling Jaya, 1938, Hlm, 48
28
Hasan Djafar, Girindrawarddhanan Beberapa Masalah Majapahit Akhir, Hlm, 108
13

14. Islam Demak dan Majapahit telah menyebabkan berlakunya penaklukkan Majapahit oleh
kerajaan Islam Demak pada tahun 1519.Oleh itu,Majapahit telah berjaya ditakluk oleh
kerajaan Islam Demak yang seterusnya telah membawa kepada kejatuhan kerajaan Majapahit
dan telah melenyapkan kekuasaan raja-raja Dinasti Girindra yang telah berkuasa hampir
selama 300 tahun di kerajaan Singhasari dan Majapahit.29
Bencana alam
Faktor semula jadi seperti bencana alam turut membawa kepada membawa kepada
kemerosotan dan keruntuhan Majapahit.Digambarka bahawa telah berlaku gempa bumi pada
tahun saka paksa dalam gaganahut bulan 1362 bersamaan dengan 1440 Masihi.30Namun
selepas beberapa tahun kejadian yang sama berlaku, iaitu selepas kematian Bhra Panjang.
Digambarkan terjadinya gunung yang runtuh berlaku dalam tahun saka welut 1373
bersamaan 1451 tahun masihKejadian alam semulajadi ini mengancam kerajaan Majapahit
kerana membawa banyak bencana.Kejadian letusan gunung berapi seperti yang dicatatkan
telah berlaku pada tahun saka kayambara-sagareku 1403 Masihi.31Hal ini menunjukkan
bahawa bencana alam yang berlaku di mengancam kestabilan politik, ekonomi dan sosial.
Bencana alam ini menjadi ancaman besar kepada ekonomi dan kepercayaan
masyarakat terhadap kerajaan Majapahit ketika ini.Dari segi ekonomi bencana alam seperti
gunung berapi dan gempa bumi yang berlaku menyebabkan semua kegiatan penduduk
terancam.Selain nyawa meraka terancam kegiatan harian mereka juga terganggu, letusan
gunung berapi yang mengeluarkan banyak debu dan abus panas memusnahkan semua
tenaman penduduk tempatan, hal ini menyebabkan ekonomi kerajaan majapahit merosot
29
Ibid,
30
Drs R. Pitono Hardjowardoyo, Pararaton, Bhratara, Jakarta, 1965, Hlm, 58
31
Ibid, Hlm, 59
14

15. disamping tiada pedagang datang melawat pelabuhan majapahit. Dari segi kepercayaan
rakyat pula, apabila berlaku bencana terhadap kawasan pemerintahan seorang raja maka raja
berkenanan telah hilang kewibawaan untuk memerintah dan akan digantikan oleh raja
lain.tidak lagi. Maka melalui keparcayaan tersebut rakyat tempatan mula tidak mengiktiraf
kerajaan kerajaan Majapahit sehinggakan berkurangnya penduduk kerajaan Majapahit ini
dibuktikan dengan lemahnya sistem pertahanan kerajaan Majapahit akibat kekurangan angota
tentera sehingga tidak mampu menepis serangan dari kerajaan kecil yang baru muncul di
sekitar Jawa sendiri.
Namun perkara ini jika diselidik melalui ilmu geologi pusat pemerintahan kerajaan
Majapahit termasuk dalam lingkaran api pasifik. Bencana alam berlaku kerana proses yang
berlaku terhadap geologi kerak bumi secara semulajadi. Kejadian gempa bumi dan gunung
berapai secara autometiknya akan membawa malapetaka yang besar kerana kesan letusan
gunung berapi itu sendiri. Hal ini jelas menunjukkan bahawa bencana alam turut
mempengaruhi kemerosotan dan keruntuhan kerajaan Majapahit sesudah pemerintahan
Hayam Wuruk.
Kesimpulan
Kesimpulannya, peperangan di antara pemerintah atau penguasa tempatan telah
menpercepatkan kejatuhan dan perpecahan empayar Majapahit.Hal ini kerana sesebuah
kerajaan. itu memerlukan kekuatan dari segi politik untuk mengukuhkan penguasaan
pentadbiran mereka.Jika sesebuah kerajaan itu mengalami kepincangan dalam
pemerintahan,keadaan ini akan mengundang kerajaan lain untuk meluaskan kuasa ke atas
wilayah–wilayah taklukan kerajaan Majapahit.Hal ini akan memudahkan perluasan kuasa
kerajaan lain keatas Majapahit.Keadaan ini tidak seharusya berlaku kepada kerajaan yang
15

16. terkuat seperti Majapahit pada waktu itu. Namun terdapat juga faktor-faktor lain mendorong
kepada kemerosotan dan kejatuhan empayar Majapahit.Faktor-faktor ini boleh dibahagikan
kepada dua iaitu fakor dalaman dan faktor luaran.Perkara ini menadakan Majapahit hanya
tinggal nama sahaja. Majapahit hanya tinggal nama dalam keagungan empayarnya kerana
seratus tahun selepas Hayam Wuruk, kerajaan Majapahit tidak pernah lagi mengembangkan
kerajaannya namun sebaliknya berlaku, iaitu kerajaan terus jatuh dan jatuh sehinggalah
kehancurannya dan kemunculan Kerajaan Islam Demak.
16

17. BIBLIOGRAFI.
Ahmad Jelani Halimi, Sejarah dan Tamadun Bangsa Melayu, Utusan Publications dan
Distributors Sdn Bhd2008
Andaya, Barbara Watson dan Leonardo Andanya, Sejarah Malaysia, Petaling Jaya, 1938
D. G. E. Hall, Sejarah Asia Tenggara, Kuala Lumpur: Dewan Bahasa dan Pustaka
Kementerian Pelajaran Malaysia , 1979
Hasan Djafar, Girindrawarddhana Beberapa Masalah Majapahit Akhir, Yayasan Dana
Pendidikan Buddhis Nalanda Jakarta
Mohd.Dahlan Mansoer, Pengantar Sejarah Nusantara Awal, Dewan Bahasa Dan Pustaka
Kuala Lumpur 1979
Marwati Djoened Poesponegoro, Sejarah Nusantara Indonesia,
Muhammad Yamin, Tatanegara Majapahit, Jakarta, Yayasan Prapanca, 1960
Mohd. Dahlan Mansoer, Pengantar Sejarah Nusantara Awal, Dewan Bahasa dan Pustaka,
Kuala Lumpur 1979
Muhammad Yamin, Gadjah Mada Pahlawan Persatuan Nusantara
Slametmulyana, Negarakretagama dan Tafsir Sejarahnya, Bhratara Karya Aksara-Jakarta
1979
17